DOWIETLANIE ASYMILACYJNE CHRYZANTEM UPRAWIANYCH W DONICZKACH W WARUNKACH DEFICYTU USŁONECZNIENIA

Transkrypt

1 Acta Sci. Pol., Hortorum Cultus 3(2) 2004, DOWIETLANIE ASYMILACYJNE CHRYZANTEM UPRAWIANYCH W DONICZKACH W WARUNKACH DEFICYTU USŁONECZNIENIA Marek Jerzy, Włodzimierz Bre, Piotr Pawlak Akademia Rolnicza w Poznaniu Streszczenie. Trzy doniczkowe odmiany chryzantem dowietlano lampami sodowymi w listopadzie i w grudniu, 2 godziny przed i 2 godziny po zachodzie słoca. Natenie napromienienia kwantowego wynosiło 60 mol m -2 s -1. Uzyskano znaczne przyspieszenie kwitnienia rolin (o dni) i popraw ich jakoci. Słowa kluczowe: Dendranthema grandiflora, odmiany doniczkowe, dowietlanie asymilacyjne, reakcja fotoperiodyczna WSTP W uprawie całorocznej chryzantemy zakwitaj po upływie rónych okresów i tworz kwiaty rónej jakoci. Ich rozwój zaley bowiem od naturalnych warunków wietlnych wystpujcych w danej porze roku. wiadcz o tym m.in. wyniki bada przeprowadzonych w roku 2002 nad rytmik wzrostu i kwitnienia trzech doniczkowych odmian chryzantem w 12 cyklach uprawowych, rozpoczynanych w szklarni w 12 kolejnych miesicach roku od stycznia do grudnia [Jerzy i Borkowska 2003]. Najkrótszym okresem rozwoju, trwajcym rednio 2 miesice, i najwysz jakoci wyróniały si roliny kwitnce od kwietnia do koca padziernika, w cyklach rozpoczynanych co miesic od lutego do wrzenia. W okresie od listopada do lutego czas trwania uprawy wydłuał si o miesic i wicej, a jako kwitncych rolin ulegała znacznemu pogorszeniu. Odmiana Springfield zakwitała pod koniec stycznia po 3 miesicach uprawy, a odmiany Baton Rouge i Kodiak kwitły w lutym po okresie uprawy trwajcym 3,5 miesica. Dowiadczenie przeprowadzone w tej pracy, w porze jesienno-zimowego deficytu usłonecznienia, wystpujcego w Polsce od 1 listopada do 15 lutego, miało na celu wykazanie moliwoci skrócenia okresu uprawy chryzantem do 2 miesicy i polepsze- Adres do korespondencji Corresponding author: Marek Jerzy, Piotr Pawlak, Katedra Rolin Ozdobnych; Włodzimierz Bre, Katedra Nawoenia Rolin Ogrodniczych Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, ul. Dbrowskiego 159, Pozna.

2 42 M. Jerzy, W. Bre, P. Pawlak nie ich jakoci. rodkiem do tego celu było dowietlanie asymilacyjne, uzupełniajce słabe w tym okresie wiatło dzienne. MATERIAŁ I METODY Dowiadczenie przeprowadzono na Marcelinie w szklarni Katedry Rolin Ozdobnych AR w Poznaniu w okresie od 6 listopada 2003 r. do 15 lutego 2004 r. W badaniach wykorzystano trzy doniczkowe odmiany chryzantemy wielkokwiatowej (Dendranthema grandiflora Tzvelev, syn. Chrysanthemum grandiflorum /Ramat./Kitam.): Baton Rouge, Kodiak i Springfield. S to odmiany drobnokwiatowe, rednio silnie rosnce, wczesne o reakcji fotoperiodycznej wynoszcej odpowiednio 7, 7 i 8 tygodni. Ukorzenione sadzonki sadzono do doniczek o rednicy 14 cm w substrat torfowy Hollas z Pasłka o ph 6,0, wzbogacony Osmocote 3M w dawce 4 g dm -3. W jednej doniczce umieszczano 5 sadzonek. Liczba doniczek jednej odmiany wynosiła 36. Połow tej liczby rolin przeznaczono do dowietlania: przez 4 godziny dziennie od do Do dowietlania uyto wysokoprnych lamp sodowych o mocy 400 W. Natenie napromienienia kwantowego, zmierzone po zachodzie słoca, wynosiło 60 mol m -2 s -1, a natenie owietlenia 5000 lx. Długo dnia, łcznie z dowietlaniem, wynosiła w listopadzie 10,5 godziny, w grudniu i styczniu (do 15) 10 godzin. 35 Usłonecznienie - Real insolation, h XI 2003 XII 2003 I dekada - decade 1 2 dekada - decade 2 3 dekada - decade 3 Ryc. 1. Usłonecznienie od listopada 2003 do stycznia 2004 Fig. 1. Real insolation from November 2003 to January 2004 Acta Sci. Pol.

3 Dowietlanie asymilacyjne chryzantem uprawianych w doniczkach Temperatura - Temperature, o C XI 2003 XII 2003 I 2004 noc (night) dzie (day) Ryc. 2. Temperatura w szklarni od listopada 2003 do stycznia 2004 Fig. 2. Air temperature in glasshouse from November 2003 to January 2004 Roliny niedowietlane rosły przy dniu 9-godzinnym w listopadzie, 8-godzinnym w grudniu, 9-godzinnym w styczniu i 9,5-godzinnym w pierwszej połowie lutego. Pi dni po posadzeniu do doniczek roliny uszczykiwano nad pitym liciem (od nasady pdu), a gdy pdy boczne osignły długo mm, zastosowano opryskiwanie rolin preparatem B-Nine 85 SP w steniu 0,3%. Roliny nawadniano systemem kropelkowym. Jednorazowa dawka wody wynosiła ml na doniczk. Na rycinie 1 przedstawiono usłonecznienie rzeczywiste w okresie bada, a na rycinie 2 rednie miesiczne temperatury powietrza w szklarni. Pomiary i obserwacje wykonano w stadium, gdy połowa wszystkich koszyczków kwiatowych była całkowicie rozwinita. Dotyczyły one cech stanowicych o jakoci rolin: liczby koszyczków kwiatowych (rozwinitych i nierozwinitych), wielkoci tych koszyczków, wysokoci oraz szerokoci czci nadziemnej rolin. Okrelono take reakcj fotoperiodyczn rolin, tj. czas, jaki upływa od rozpoczcia uprawy przy dniu krótkim do pełni kwitnienia rolin. Wyniki pomiarów opracowano statystycznie, stosujc jednoczynnikow analiz wariancji. Dla oceny istotnoci rónic midzy rednimi wartociami cech uyto testu Duncana, przyjmujc poziom istotnoci = 0,05. Hortorum Cultus 3(2) 2004

4 44 M. Jerzy, W. Bre, P. Pawlak WYNIKI Termin kwitnienia rolin dowietlanych i niedowietlanych oraz czas trwania całej uprawy, równoznaczny w tym dowiadczeniu z reakcj fotoperiodyczn rolin, przedstawiono w tabeli 1. Tabela 1. Wpływ dowietlania asymilacyjnego (+) na kwitnienie rolin Table 1. Effect of supplementary illumination (+) on flowering of plants Pełnia kwitnienia rolin, data Reakcja fotoperiodyczna, dni Odmiana Full flowering of plants, date Photoperiodic response, days Cultivar Baton Rouge Kodiak Springfield (+) roliny dowietlane illuminated plants; (-) roliny niedowietlane not illuminated plants Roliny niedowietlane kwitły po okresie uprawy trwajcym dni, tj. po upływie 3 3,5 miesicy. Roliny dowietlane osigały pełni kwitnienia ju po dniach, po okresie uprawy trwajcym niecałe 2 miesice. Jako rolin dowietlanych była bardzo dobra, jako rolin niedowietlanych zdecydowanie zła (tab. 2). Roliny rosnce w naturalnych warunkach wietlnych tworzyły koszyczków kwiatowych duo mniej: odmiany Kodiak i Springfield o 26% i 44%, a odmiana Baton Rouge a o 89%. Wytworzone kwiatostany były przy tym mniejsze, mniej foremne i wyrastały na pdach o rónej wysokoci, co znacznie obniało warto dekoracyjn całych rolin. Roliny niedowietlane były szersze od rolin dowietlanych. Wyjtek w tym wzgldzie stanowiła jedynie odmiana Springfield. Odmiany Kodiak i Baton Rouge tworzyły długie, pokładajce si na boki pdy, wyłamujce si do łatwo po potrceniu i przy pakowaniu rolin do woreczków foliowych. Tabela 2. Wpływ dowietlania asymilacyjnego (+) na jako kwitncych rolin Table 2. Effect of supplementary illumination (+) on quality of flowering plants Odmiana Cultivar Liczba koszyczków kwiatowych Number of inflorescences rednica koszyczka kwiatowego Diameter of inflorescences cm Wysoko rolin Height of plants cm Szeroko rolin Width of plants cm Baton Rouge 23,4 d 2,6 a 4,6 b 4,3 a 10,3 a 13,9 b 20,5 a 23,3 c Kodiak 15,5 c 11,4 b 6,1 f 5,5 d 12,7 b 16,5 d 21,9 b 26,1 d Springfield 24,8 d 13,9 c 5,7 e 5,1 c 13,1 b 14,5 c 21,8 b 21,7 b rednia Mean 21,2 b 9,3 a 5,5 b 4,9 a 12,1 a 14,9 b 21,4 a 23,7 b rednie oznaczone tymi samymi literami nie róni si istotnie Means followed by the same letters do not differ significantly Acta Sci. Pol.

5 Dowietlanie asymilacyjne chryzantem uprawianych w doniczkach DYSKUSJA Badania opublikowane w latach przez Cockshulla i Hughesa, przeprowadzone w Południowej Anglii (University of Reading), umoliwiły dokładne poznanie wpływu natenia owietlenia na przebieg rozwoju generatywnego chryzantem. Uogólniajc te wyniki mona powiedzie, e wiatło wywiera najwikszy wpływ na rozwój mikroskopowy pka kwiatostanowego. Przy niskim nateniu wiatła w pierwszych dwóch tygodniach rozwoju pka opónia si formowanie dna kwiatowego, a w nastpnych dwóch tygodniach zahamowany zostaje proces tworzenia si kwiatów jzyczkowatych. Dowietlanie asymilacyjne stosowane w tym okresie przyspiesza kwitnienie doniczkowych odmian chryzantem i polepsza jako rolin. Kwitnienie rolin jest przy tym bardziej wyrównane. Machin [1997] zaleca stosowanie dowietlania asymilacyjnego o nateniu 4000 lx przez pierwsze trzy tygodnie rozwoju rolin w warunkach dnia krótkiego lub wiatła o nateniu 2000 lx przez dłuszy okres od nastania dni krótkich do zakoczenia uprawy. Uzyskuje si wówczas roliny doniczkowe o lepszym pokroju (compact habit), kwitnce o 2 tygodnie wczeniej i utrzymujce długo trwało pozbiorcz. W badaniach objtych tematem tej pracy zastosowano dowietlanie asymilacyjne przez cały okres uprawy rolin, o nateniu napromienienia kwantowego 60 mol m -2 s -1, zgodnie z zaleceniem Anderssona [1990] dla doniczkowej odmiany Surf. Dzienny czas działania sztucznego wiatła był jednak krótszy. Wspomagało ono naturalne wiatło dzienne tylko przez 2 godziny przed zachodem słoca i 2 godziny po zachodzie słoca. Łcznie długo jasnej fazy doby nie przekraczała 10 godzin. Zapewniono w ten sposób rolinom warunki krótkiego dnia o długoci optymalnej dla rozwoju generatywnego chryzantem. Dostarczono zarazem rolinom wiatło o znacznie zwikszonej sile. Skrócenie okresu uprawy było radykalne: z 3 i 3,5 miesicy do bez mała 2 miesicy. WNIOSKI 1. Dowietlanie asymilacyjne doniczkowych odmian chryzantem, zastosowane w okresie ich uprawy w listopadzie i w grudniu, wywiera bardzo korzystny wpływ na termin kwitnienia i jako rolin. 2. Dowietlanie skraca okres uprawy rolin o połow, zwiksza obfito kwitnienia rolin, polepsza ich pokrój oraz wpływa korzystnie na wielko i kształt koszyczków kwiatowych. PIMIENNICTWO Andersson N. E., Effect of level and duration of supplementary light on development of chrysanthemum. Scientia Hortic. 44, Cockshull K. E., Hughes A. P., Supplementary lighting of year-round chrysanthemums. Acta Hortic. 22, Cocshull K. E., Hughes A. P., First two weeks of short-day treatment are critical with chrysanthemums. The Grower 70. Hortorum Cultus 3(2) 2004

6 46 M. Jerzy, W. Bre, P. Pawlak Cockshull K. E., Hughes A. P., The effects of light intensity at different stages in flower initiation and development of Chrysanthemum morifolium. Ann. Bot. 35, Cockshull K. E., Hughes A. P., Flower formation in Chrysanthemum morifolium: the influence of light level. J. Hortic. Sci. 47, Hughes A. P., Cockshull K. E., A comparison of the effects of diurnal variation in light intensity with constant light intensity on growth of Chrysanthemum morifolium Bright Golden Anne. Ann. Bot. 35, Jerzy M., Borkowska J., Rytmika wzrostu i kwitnienia chryzantemy wielkokwiatowej (Dendranthema grandiflora Tzvelev) w całorocznej uprawie doniczkowej. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln. 491, Machin B., Pot chrysanthemum production. Grower Guide 5, SUPPLEMENTARY LIGHTING OF POT CHRYSANTHEMUMS CULTIVATED UNDER LOW LEVEL OF REAL INSOLATION Abstract. Three cultivars of pot chrysanthemums ( Springfield, Kodiak and Baton Rouge ) were supplementary illuminated with sodium lamps during November and December 2 hours before sunset and 2 hours after sunset. Quantum irradiance was 60 mol m -2 s -1. Illuminated plants flowered days earlier. Quality of plants was improved. Key words: pot chrysanthemums, supplementary lighting, photoperiodic response Zaakceptowano do druku Accepted for print: Acta Sci. Pol.