WPŁYW PRZEMIENNEGO FOTOPERIODU NA KWITNIENIE GAŁZKOWYCH ODMIAN CHRYZANTEM UPRAWIANYCH POD OSŁONAMI

Transkrypt

1 Hortorum Cultus 2(1) 2003, 4-54 WPŁYW PRZEMIENNEGO FOTOPERIODU NA KWITNIENIE GAŁZKOWYCH ODMIAN CHRYZANTEM UPRAWIANYCH POD OSŁONAMI Marek Jerzy Streszczenie. W sterowanej uprawie gałzkowych odmian chryzantem stosowano piciodniow przerw w zaciemnianiu rolin (SDI). Uzyskano znaczne polepszenie jakoci ro- lin przy równoczesnym opónieniu ich kwitnienia. W uprawie prowadzonej pod foli w okresie lata, opónienie kwitnienia było najwiksze i wynosiło dni; w uprawie jesiennej zaledwie 5 6 dni. Słowa kluczowe: Dendranthema grandiflora, odmiany gałzkowe, przerwa w zaciemnianiu rolin, uprawa pod osłonami, opónienie kwitnienia WSTP W sterowanej uprawie gałzkowych odmian chryzantem stosuje si coraz czciej przerywanie zaciemniania rolin kilkudniowym okresem dni długich [van Ruiten i de Jong 14, Langton 1, Jerzy 14]. Dla odmian o -tygodniowej reakcji fotoperiodycznej zaleca si piciodniow przerw po 4 5 dniach krótkich, dla odmian,5 -tygodniowych po 6 dniach krótkich, a dla odmian -tygodniowych dopiero po dniach [Jerzy 2000]. Przerw w traktowaniu rolin krótkim dniem oznacza si w zaleceniach uprawowych skrótem literowym SDI (od Short Day Interruption). SDI wprowadzono najpierw do uprawy gałzkowych odmian o kwiatostanach pomponowych [Langhans 164, van Veen 16], póniej za do uprawy prawie wszystkich odmian gałzkowych, w celu polepszenia ich jakoci [Rnger 16, Kofranek i Cockshull 15]. Stosujc przemiennie fotoperiod o rónej długoci, według schematu: dzie krótki dzie długi dzie krótki, mona wydłuy pd główny, oraz odpowiednio formowa długo i kształt rozgałzie bocznych, rozluniajc pokrój gałzek z koszyczkami kwiatowymi nadmiernie skupionymi wokół osi kwiatostanowej. Mona te zwikszy liczb pków kwiatostanowych oraz liczb kwiatów jzyczkowatych w koszyczku kwiatowym. Poprawie jakoci rolin towarzyszy jednak zwykle mniejsze lub wiksze opónienie ich kwitnienia. Blisze poznanie tego powizania było zasadniczym celem bada podjtych w tej pracy.

2 4 M. Jerzy MATERIAŁ I METODY Gałzkowe odmiany chryzantemy wielkokwiatowej (Dendranthema grandiflora Tzvelev), o -tygodniowej reakcji fotoperiodycznej, uprawiano w szklarni i nieogrzewanym tunelu foliowym w rozstawie,5,5 cm. Terminy i warunki uprawy przedstawiono w tabeli 1. Tabela 1. Terminy i warunki uprawy chryzantem pod osłonami Table 1. Terms and circumstances of protected cultivation of chrysanthemum Osłona Protection Szklarnia Glasshouse Tunel Tunnel Uprawa Cultivation wiosenna spring letnia summer letnia summer jesienna autumn Okres uprawy Growing period data date SDI długo dnia day length Temperatura ( C) Temperature ( C) min. maks V. 15 h h h h 5 26 Podłoem była ziemia macierzysta o ph 6,5 wzbogacona dobrze rozłoonym obornikiem. W uprawie wiosennej pod szkłem w marcu i kwietniu stosowano dowietlanie rolin lampami sodowymi WLS o mocy 400 W i nateniu owietlenia 500 lx, odpowiednio od.00 do 2.00 i od.00 do.00. Zaciemnienie rozpoczynano z chwil wytworzenia przez roliny 2 lici. Po piciu dniach przerywano zaciemnianie, wystawiajc roliny na działanie długiego dnia (tab. 1). Przerwa w zaciemnianiu oznaczona w dalszych czciach pracy skrótem SDI trwała 5 dni. Nastpnie wznowiono zaciemnianie i kontynuowano nieprzerwanie do chwili zabarwienia si pków kwiatostanowych. Roliny zaciemniano przez godzin na dob, od 1.00 do.00, czarn foli gruboci 0,0 mm. Czas trwania uprawy liczono od posadzenia rolin do zbioru, wyznaczonego redni waon dat pełnego rozkwitu trzech koszyczków kwiatowych na pdzie. Długo pdu mierzono od miejsca cicia do najwyej połoonego koszyczka kwiatowego. Jako kwitncej gałzki (baldachogrona) oceniono na podstawie jej długoci i szerokoci, liczby koszyczków i pków kwiatostanowych oraz rednicy trzech pierwszych w pełni rozwinitych koszyczków kwiatowych. Jedna kombinacja dowiadczenia obejmowała 50 rolin. Wyniki pomiarów opracowano statystycznie metod analizy wariancji. NIR przy poziomie = 0,05 obliczono dla interakcji odmiana fotoperiod (SDI), odrbnie dla kadego miejsca i terminu uprawy. WYNIKI Piciodniowa przerwa w zaciemnianiu rolin spowodowała znaczne opónienia ich kwitnienia (tab. 2). Acta Sci. Pol.

3 Wpływ przemiennego fotoperiodu na kwitnienie gałzkowych odmian chryzantem... 4 Tabela 2. Termin kwitnienia rolin oraz czas trwania uprawy w szklarni w zalenoci od odmiany, pory roku i fotoperiodu (SDI) Table 2. Term of flowering and duration of growing period in glasshouse depending on cultivar, season and photoperiod (SDI) Uprawa wiosenna (dni) od marca 2001 Spring culture (days) from March, 2001 Uprawa letnia (dni) od lipca 2001 Summer culture (days) from July, 2001 Pure White Yellow Improved () () () 1.06 () 1.06 () () (5) () () 4.0 (1) 4.0 (1) 5.0 (5) 4. (6) 6. (). (0). (2). (1). (1). (6) 1. () 1. () 15. () 16. () 15. () Tabela 3. Długo pdu (cm) w zalenoci od odmiany, pory roku i fotoperiodu (SDI) Table 3. Shoot length (cm) depending on cultivar, season and photoperiod (SDI) Spring culture in glasshouse Summer culture in glasshouse Pure White Yellow Improved NIR 0,05, LSD 0.05,0, Tabela 4. Długo gałzki (cm) w zalenoci od odmiany, pory roku i fotoperiodu (SDI) Table 4. Length of spray (cm) depending on cultivar, season and photoperiod (SDI) Spring culture in glasshouse Summer culture in glasshouse Pure White Yellow Improved NIR 0,05, LSD , 1, Hortorum Cutlus 2(1) 2003

4 50 M. Jerzy Tabela 5. Szeroko gałzki (cm) w zalenoci od odmiany, pory roku i fotoperiodu (SDI) Table 5. Width of spray (cm) depending on cultivar, season and photoperiod (SDI) Spring culture in glasshouse Summer culture in glasshouse Pure White Yellow Improved NIR 0,05, LSD 0,05,0 1, Tabela 6. Liczba koszyczków i pków w zalenoci od odmiany, pory roku i fotoperiodu (SDI) Table 6. Number of flowers and buds depending on cultivar, season and photoperiod (SDI) Pure White Yellow Improved Spring culture in glasshouse Summer culture in glasshouse NIR 0,05, LSD 0,05 1,0 1,0 Tabela. rednica koszyczka (cm) w zalenoci od odmiany, pory roku i fotoperiodu (SDI) Table. Diameter of flowers (cm) depending on cultivar, season and photoperiod (SDI) Pure White Yellow Improved Spring culture in glasshouse Summer culture in glasshouse NIR 0,05, LSD 0,05 0,5 0,5 W uprawie wiosennej pod szkłem odmiany z grupy Reagan kwitły z opónieniem wynoszcym 6 dni, a w uprawie letniej z opónieniem wynoszcym dni. Odmiany z grupy kwitły z opónieniem wynoszcym odpowiednio 16 dni i 5 dni. Zaobserwowano równie, e przerwa w zaciemnianiu rolin spowodowała u wszystkich odmian chryzantem wydłuenie pdów (tab. 3), zwikszenie szerokoci kwitncych gałzek (tab. 5) oraz zwikszenie liczby koszyczków kwiatowych i rozkwitajcych pków (tab. 6). Wielko koszyczków kwiatowych nie uległa zmianie (tab. ). Długo kwitncych gałzek uległa zwikszeniu jedynie u odmian z grupy (tab. 4); w uprawie letniej tylko u odmiany Pure White. Acta Sci. Pol.

5 Wpływ przemiennego fotoperiodu na kwitnienie gałzkowych odmian chryzantem Tabela. Termin kwitnienia rolin oraz czas trwania uprawy w tunelu foliowym w zalenoci od odmiany, pory roku i fotoperiodu (SDI) Table. Term of flowering and duration of growing period in plastic tunnel depending on cultivar, season and photoperiod (SDI) Uprawa letnia (dni) od maja 2002 Summer culture (days) from May, 2002 Uprawa jesienna (dni) od sierpnia 2002 Autumn culture (days) from August, () (1) (0) (5) (5) () (4) (0) (4) (54) (6) (2) (5) (1) () (3) Tabela. Długo pdu (cm) w zalenoci od odmiany, pory roku i fotoperiodu (SDI) Table. Shoot length (cm) depending on cultivar, season and photoperiod (SDI) NIR 0,05 LSD 0.05,0,0 Tabela. Długo gałzki (cm) w zalenoci od odmiany, pory roku i fotoperiodu (SDI) Table. Length of spray (cm) depending on cultivar, season and photoperiod (SDI) NIR 0,05 LSD 0.05, 2, 2, Tabela. Szeroko gałzki (cm) w zalenoci od odmiany, pory roku i fotoperiodu (SDI) Table. Width of spray (cm) depending on cultivar, season and photoperiod (SDI) NIR 0,05 LSD ,0 1, Hortorum Cutlus 2(1) 2003

6 52 M. Jerzy Tabela. Liczba koszyczków i pdów w zalenoci od odmiany, pory roku i fotoperiodu (SDI) Table. Number of flowers and buds depending on cultivar, season and photoperiod (SDI) NIR 0,05, LSD ,3 1,2 Tabela. rednica koszyczka (cm) w zalenoci od odmiany, pory roku i fotoperiodu (SDI) Table. Diameter of flowers (cm) depending on cultivar, season and photoperiod (SDI) NIR 0,05, LSD , 0, W uprawie letniej pod foli opónienie kwitnienia spowodowane przerw w zaciemnianiu rolin było bardzo due i wynosiło a dni. Najpóniej z 26-dniowym opónieniem zakwitała odmiana Sheana. W uprawie jesiennej opónienie kwitnienia było niewielkie 5 6-dniowe, proporcjonalne do zastosowanej przerwy w zaciemnianiu rolin (tab. ). Pdy w uprawie letniej wydłuyły si o cm, a w uprawie jesiennej o cm (tab. ). Towarzyszyło temu istotne zwikszenie szerokoci kwitncych gałzek (tab. ) oraz zwikszenie liczby koszyczków i pków kwiatowych (tab. ). Wielko koszyczków kwiatowych nie uległa zmianie (tab. ). Długo gałzek uległa zwikszeniu u wszystkich odmian uprawianych pod foli latem i jesieni (tab. ). DYSKUSJA Opónienie kwitnienia nieprzekraczajce jednego tygodnia, obserwowane jako skutek zastosowania piciodniowej przerwy w zaciemnianiu gałzkowych odmian chryzantem, odpowiada w przyblieniu czasowi trwania tej przerwy. Wydłuony o kilka dni okres uprawy rolin zwiksza wprawdzie koszty produkcji, ale równoway je polepszona jako uzyskiwanych kwiatów. Wiksze opónienie kwitnienia jest ju niekorzystne. Podnosi bowiem koszty produkcji ponad oczekiwany poziom i zakłóca terminowo zbioru kwiatów. W uprawie pod foli, w tunelu nieogrzewanym, ukierunkowanym na zbiór kwiatów w okresie poprzedzajcym Wszystkich witych, moe spowodowa przemarznicie rolin. Moe te w kadej porze roku spowodowa przesunicie terminu zbioru na okres zmniejszonego popytu na kwiaty. Niekontrolowane opónienie kwitnienia moe mie róne przyczyny. Dwie z nich zdaj si mie znaczenie zasadnicze: temperatura w fazie generatywnego rozwoju rolin Acta Sci. Pol.

7 Wpływ przemiennego fotoperiodu na kwitnienie gałzkowych odmian chryzantem i długo dnia w czasie piciodniowej przerwy w zaciemnianiu rolin [Cockshull 16, Rünger 16, Solecka ]. Potwierdzaj to wyniki bada własnych z których wynika, e opónienie kwitnienia jest tym wiksze, im wysza była maksymalna temperatura powietrza w otoczeniu rolin i dłuszy naturalny dzie w czasie przerwy w zaciemnianiu. Gdy temperatura sigała 3 C, a długo dnia 1 godzin opónienie kwitnienia wynosiło 26 dni; gdy temperatura wynosiła 26 C, a długo dnia godzin opónienie kwitnienia mieciło si w normie i nie przekraczało 5 6 dni. Wpływ temperatury i długoci dnia na wzrost i kwitnienie chryzantem uprawianych pod osłonami jest poznany bardzo dobrze. Rozwój generatywny chryzantem przebiega najlepiej i najszybciej w temperaturze 16 1 C. W temperaturze powyej 26 C kwitnienie chryzantem ulega opónieniu, a po przekroczeniu granicy 35 C zostaje całkowicie zahamowane [Rünger 16]. Wpływ fotoperiodu jest podobny im dłuszy dzie, tym kwitnienie póniejsze [Langton 1]. Znaczne opónienie kwitnienia rolin moe by równie efektem zastosowania dłuszej ni piciodniowa przerwy w zaciemnianiu rolin. Odmiany pomponowe, których baldachogrona maj bardzo krótk o kwiatostanow, wymagaj na przykład dni długich po dniach krótkich [Kofranek i Cockshull 15]. Inne odmiany pomponowe np. Golden Peas i Green Peas, których baldachogrona maj dostatecznie dług o kwiatostanow, wymagaj bardzo krótkiej przerwy w zaciemnianiu, trwajcej zaledwie 3 dni. Opónienie kwitnienia jest wówczas nieznaczne (1 2 dni). WNIOSKI 1. Piciodniowa przerwa w zaciemnianiu gałzkowych odmian chryzantem, uprawianych w szklarni i w nieogrzewanym tunelu foliowym, spowodowała zwikszenie szerokoci kwitncych rolin oraz zwikszenie liczby koszyczków i pków kwiatostanowych. Wielko koszyczków kwiatowych nie uległa zmianie. 2. Polepszeniu jakoci towarzyszyło opónienie kwitnienia rolin, tym wiksze, im wysza była maksymalna temperatura powietrza w okresie ich uprawy i dłuszy dzie w czasie piciodniowej przerwy w zaciemnianiu. 3. W uprawie prowadzonej pod foli w okresie lata opónienie kwitnienia było najwiksze i wynosiło dni (zalenie od odmiany). W uprawie jesiennej kwitnienie opóniło si zaledwie o 5 6 dni, tj. o tyle dni, ile w przyblieniu wynosiła przerwa w zaciemnianiu rolin. PIMIENNICTWO Cockshull K. E., 16. Flower and leaf initiation by Chrysanthemum morifolium Ramat. in long days. J. Hortic. Sci. 51, Jerzy M., 14. Przemienny fotoperiod w sterowanej uprawie gałzkowych odmian chryzantem. Wiadomoci chryzantemowe 1, 3 5. Jerzy M., Chryzantemy. Odmiany i uprawa. PWRiL. Warszawa,. Kofranek A. M., Cockshull K. E., 15. Improving the spray formation of pompon cultivars with gibberellic acid and intercalated long days. Acta Hortic. 16, 4. Hortorum Cutlus 2(1) 2003

8 54 M. Jerzy Langhans R., 164. Light and photoperiod. Interrupted Lighting Program. Chapter in Chrysanthemum. The New York State College of Agriculture. Ithaca-New York, 3 5. Langton F. A., 1. The responses of early-flowering chrysanthemums to daylength. Scientia Hortic., 2 2. Langton F. A., 1. Apical dissection and light-integral monitoring as methods to determine when long-day interruptions should be given in chrysanthemum growing. Acta Hortic. 1, Rünger W., 16. Licht und Temperatur im Zierpflanzenbau. Paul Parey Verlag, Berlin- -Hamburg, Solecka M.,. Nie tylko fotoperiod wpływa na kwitnienie chryzantem. Ogrodnictwo 4,. Van Ruiten E. M., de Jong J., 14. Speed of flower induction in Chrysanthemum morifolium depends on cultivar and temperature. Scientia Hortic., 2. Van Veen J. W. H., 16. Interrupted bud formation in spray chrysanthemums shape and quality of the inflorescence. Acta Hortic., EFFECT OF SHORT DAY INTERRUPTION ON FLOWERING OF SPRAY CHRYSANTHEMUM CULTIVARS UNDER PROTECTION Abstract. Short day interruption (SDI) was applied in protected cultivation of spray chrysanthemum cultivars. SDI improved shape and quality of spray inflorescence together with delay of flowering of plants. The delay was longest (21 26 days) in summer culture placed in plastic tunnel; in autumn culture-only 5 6 days Key words: Dendranthema grandiflora, spray cultivars, short day interruption, protected cultivation, delay of flowering Marek Jerzy, Katedra Rolin Ozdobnych, Akademia Rolnicza im. Augusta Cieszkowskiego, ul. Dbrowskiego 15, Pozna Acta Sci. Pol.