ROLA SEKTORA GAZOWEGO W ZAPEWNIENIU BEZPIECZEŃSTWA ENERGETYCZNEGO POLSKI NA TLE WYBRANYCH PAŃSTW UNII EUROPEJSKIEJ

Transkrypt

1 ROLA SEKTORA GAZOWEGO W ZAPEWNIENIU BEZPIECZEŃSTWA ENERGETYCZNEGO POLSKI NA TLE WYBRANYCH PAŃSTW UNII EUROPEJSKIEJ Autorzy: Jakub Siemek, Stanisław Rychlicki, Maciej Kaliski, Adam Szurlej, Piotr Janusz ( Rynek Energii nr 6/2010) Słowa kluczowe: gaz ziemny, bezpieczeństwo energetyczne, wydobycie krajowe, bilans energii pierwotnej Streszczenie. W artykule przedstawiona została struktura dostaw i zużycia gazu ziemnego w kraju w ostatnich latach. Przedstawiono wielkość zużycia oraz udział gazu ziemnego w strukturze zużycia energii pierwotnej w wybranych państwach europejskich, a także kierunki importu tego paliwa. Ponadto zaprezentowano ilość zasobów gazu ziemnego będącego w posiadaniu tych państw oraz ich wpływ na zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego. 1. WSTĘP Zużycie energii pierwotnej w krajach Unii Europejskiej w 2004 roku wyniosło 1770,1 Mtoe natomiast w 2008 roku wielkość zużycia energii zmniejszyła o 2,4 % i wyniosła 1728,2 Mtoe. W Polsce natomiast zużycie energii pierwotnej w 2008 roku wyniosło 97,4 Mtoe i w stosunku do 2004 roku - wielkość 90,9 Mtoe - wzrosło o 7,1% [1]. Zarówno w Polsce, jak i w pozostałych krajach UE zapotrzebowanie na energię pierwotną pokrywane jest głównie przez kopalne surowce energetyczne. Należy jednak zaznaczyć, że struktura zapotrzebowania na energię pierwotną w Polsce i UE jest zdecydowanie odmienna. Głównym nośnikiem, który pokrywa zapotrzebowanie UE na energię pierwotną jest ropa naftowa, w 2008 roku pokrywała ona ponad 40% zapotrzebowania państw członkowskich. Kolejnym nośnikiem w strukturze bilansu energetycznego Unii jest gaz ziemny, którego udział w pokryciu zapotrzebowania w 2008 roku wyniósł 25,5%. Pozostała wielkość zapotrzebowania na energię pokrywana jest przez węgiel ponad 17%, oraz energię atomową ponad 12%. Uzupełnieniem bilansu energetycznego UE w omawianym okresie były inne nośniki energii w tym źródła odnawialne które pokrywały zapotrzebowanie na energie w około 4% [1]. 2. STRUKTURA ZUŻYCIA ENERGII PIERWOTNEJ W POLSCE I UE Struktura zużycia energii pierwotnej w Polsce w znacznym stopniu odbiega od wyżej wymienionej struktury. Głównym surowcem energetycznym zużywanym w kraju był węgiel, jego udział w strukturze zaopatrzenia w energię pierwotną wyniósł w 2008 roku 61%. Kolejnymi nośnikami, pod względem udziału w strukturze zapatrzenia w energię pierwotną były ropa naftowa udział 25,5%, następnie gaz ziemny udział 12,8 % [1, 3]. W 2005 roku struktura światowych udokumentowanych zasobów nośników energetycznych kształtowała się następująco: węgiel stanowił prawie 60%, natomiast gaz ziemny i ropa naftowa stanowiły po ok. 20% [6]. W 2008 roku Unia Europejska zużyła 15,3% energii skonsumowanej w tym okresie na Świecie, natomiast udział Polski w światowym zużyciu energii wyniósł 0,9%. W tym miejscu należy zwrócić uwagę na rozmieszczenie surowców energetycznych na terenie UE oraz Polski. I tak na obszarze wspólnoty europejskiej zlokalizowane jest około 0,5% światowych zasobów ropy

2 naftowej, natomiast wydobycie tego surowca w 2008 roku wyniosło 2,7 % światowego wydobycia. Należy także dodać, że zużycie ropy naftowej w UE w analizowanym okresie wyniosło prawie 18% światowego zużycia. W przypadku pozostałych surowców energetycznych sytuacja wygląda następująco: zasoby udokumentowane gazu ziemnego na terenie UE stanowią 1,6% światowych zasobów, wydobycie błękitnego paliwa w 2008 roku stanowiło 6,2%, natomiast zużycie oscylowało w okolicach 16% światowego zużycia. Udokumentowane zasoby węgla kamiennego w UE wynoszą około 3,6 % światowych zasobów, wydobycie wynosi 5,2%, zużycie 9,1% [1]. Udokumentowane zasoby węgla kamiennego w Polsce w 2008 roku stanowiły 0,9% światowych zasobów, natomiast wydobycie jak i zużycie tego surowca kształtowało się na poziomie około 1,8% światowego zużycia i wydobycia. Udokumentowane złoża gazu ziemnego w Polsce stanowiły w omawianym okresie około 0,1%, podobnie wydobycie tego surowca kształtowało się na poziomie 0,1%. Natomiast zużycie błękitnego paliwa w Polsce w 2008 roku wyniosło 0,5% światowej konsumpcji. Należy także dodać, że udokumentowane krajowe kopalne nośniki energii to w ponad 99% węgiel, gaz ziemny (konwencjonalne złoża oraz metan z pokładów węgla) stanowi 0,75%, a ropa naftowa jedynie 0,1%. Posiadane przez Polskę znaczne zasoby węgla pełnią rolę ważnego stabilizatora bezpieczeństwa energetycznego kraju, co ma szczególne znaczenie wobec uzależnienia polskiej gospodarki od importu gazu i ropy naftowej [1]. Omawiając szczegółowo strukturę zużycia nośników energii w Polsce i w wybranych krajach UE należy stwierdzić, że Polska posiada zdecydowanie odmienną strukturę zużycia nośników energetycznych. Spowodowane jest to posiadaniem znacznych zasobów węgla, którego udział w produkcji energii elektrycznej w kraju wynosi obecnie około 90%. Na rys. 1 przedstawiono strukturę zużycia energii pierwotnej w wybranych krajach europejskich. Z przedstawionego rysunku wynika, że udział gazu ziemnego w strukturze zużycia energii pierwotnej w analizowanych krajach jest wyższy niż w Polsce. Udział gazu w bilansie energetycznym Czech jest o 50% wyższy niż w Polsce, natomiast w przypadku pozostałych państw ten udział jest dwu- a nawet trzykrotnie większy [1, 3]. Rys. 1. Udział węglowodorów w bilansie energetycznym wybranych państw UE, wg [1, 3] Analizując wybrane kraje pod względem zużycia gazu ziemnego w 2009 roku Polska plasuje się na 9 miejscu rys. 2. Biorąc pod uwagę, że kraje Unii Europejskiej nie dysponują znaczącymi zasobami gazu ziemnego, które umożliwiłyby im samowystarczalność niezbędny jest import tego surowca. W 2008 roku zużycie gazu w Unii Europejskiej wyniosło około 490 mld m 3, biorąc pod uwagę, że w 2008

3 roku wydobyto na terenie Unii Europejskiej około 190 mld m 3 gazu ziemnego, w celu pokrycia zapotrzebowania na ten surowiec niezbędny był jego import. Głównymi krajami, z których gaz ziemny był importowany do Unii Europejskiej były: Rosja ponad 40% importu, Norwegia ponad 26%, Algieria prawie 17% [5]. Należy jednak zaznaczyć ze struktura importu gazu do poszczególnych państw UE była zróżnicowana. Na rys. 3 przedstawiono strukturę importu tego paliwa do wybranych państw. Z przedstawionych danych wynika, że do części z analizowanych państw gaz ziemny dostarczany jest wyłącznie z Federacji Rosyjskiej Słowacja, Finlandia, Litwa. Natomiast w przypadku kolejnych 6 państw Austria, Czechy, Grecja, Węgry, Polska, Rumunia udział gazu z Federacji Rosyjskiej stanowi ponad 70% importu. Pozostałe państwa tj. Francja, Niemcy, Hiszpania, Włochy posiadają w znacznie większym stopniu zdywersyfikowane kierunki importu gazu ziemnego [1]. W tabeli 1 przedstawiono wielkość udokumentowanych zasobów tego surowca i jego wydobycie. Na uwagę zasługuje fakt, że państwa takie jak Niemcy, Włochy, Polska, Dania posiadają zbliżone zasoby udokumentowane. Jednak wielkość wydobycia w tych krajach jest zdecydowanie odmienna. Szczególnie zobrazowane jest to przez wskaźnik żywotności zasobów, który dla Niemiec zasoby udokumentowane 120 mld m 3 - wynosi ponad 9 lat, dla Włoch - zasoby udokumentowane także 120 mld m 3 - wynosi ponad 14 lat, natomiast dla Polski - zasoby udokumentowane 98 mld m 3 - współczynnik ten wynosi aż ponad 27 lat. Wielkość tego wskaźnika obrazuje nam, że intensywność eksploatacji złóż gazu ziemnego w przedstawionych państwach jest dwukrotnie wyższa niż w Polsce. Można zatem postawić tezę, że w Polsce istnieje potencjał do zwiększenia krajowego wydobycia, jednak mając na uwadze czas udostępniania nowych złóż oraz wysokość nakładów inwestycyjnych na ten cel, to nie należy oczekiwać radykalnej poprawy w tym zakresie w ciągu najbliższych kilku lat. Rys. 2. Zużycie gazu ziemnego w wybranych krajach UE w 2009 r., wg [1] Na rys. 4 przedstawiono wielkość tego wskaźnika w wybranych państwach UE w 2009 roku. Z przedstawionych informacji wynika, że największe jednostkowe użycie gazu miało miejsce w Dani i wyniosło ono ponad 2309 m 3 na osobę. Należy zwrócić uwagę, że Polska w tym zestawieniu uplasowała się na przedostatnim miejscu z wielkością zużycia 361 m 3 gazu na osobę w 2009 roku, podczas gdy średnia wielkość tego wskaźnika dla UE w analizowanym okresie wynosi ponad 1004 m 3 gazu na osobę. Pozycja Polski w tym zestawieniu świadczy o potencjale rozwoju krajowego rynku gazu. Należy także zaznaczyć, że w przypadku konsekwentnej realizacji, przyjętej przez Radę Ministrów w dniu 10 listopada 2009 roku Polityki energetycznej Polski do 2030 roku, w której pro-

4 gnozuje się, że wielkość zużycia gazu ziemnego w 2030 roku będzie wynosić 20,2 mld m 3, to wielkość wskaźnika zużycia gazu ziemnego na jednego mieszkańca będzie wynosić około 524 m 3 /osobę [8]. Rys. 3. Kierunki dostaw gazu ziemnego do wybranych państw UE w 2008 r., wg [1, 3] Tabela 1 Krajowe zasoby gazu ziemnego wybranych państw UE [1] Wskaźnik Państwo Zasoby, Wydobycie, żywotności mld m 3 mld m 3 zasobów, lata Holandia ,5 20,6 Rumunia ,5 54,6 Wielka Brytania ,6 4,9 Niemcy ,0 9,2 Włochy 120 8,4 14,2 Polska 98 4,1 27,1 Dania 60 10,1 5,5 Rys. 4. Zużycie gazu ziemnego na jednego mieszkańca w wybranych krajach UE w 2009 r., wg [9]

5 3. STRUKTURA DOSTAW ENERGII Zużycie gazu ziemnego w kraju w ostatnich latach kształtuje się na poziomie ok. 14 mld m 3. Około 70 % rocznego zużycia tego surowca jest importowane do Polski (tab. 2). Dostawy te, ok. 64 % rocznego zużycia, odbywają się głównie z kierunku wschodniego, przy czym około % jest importowane z Rosji na podstawie porozumienia między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej, a Rządem Federacji Rosyjskiej z 1993 r. (z późniejszymi aneksami). Pozostała ilość tj. około % była importowana na podstawie krótko terminowych kontraktów z krajów Azji Środkowej. Kierunek dostaw gazu ziemnego do Polski jest zdeterminowany istniejącą siecią przesyłową, przystosowaną tylko do przesyłu gazu ze wschodu na zachód. Pozostała wielkość importu tj. około 5 % rocznego zużycia odbywa się z kierunku zachodniego. Dzięki posiadanym zasobom krajowym gazu ziemnego możliwe jest pokrycie zapotrzebowania krajowego na ten surowiec w ilości około 30% [2, 7]. W tabeli 3 przedstawiono zależność wybranych państw Unii Europejskiej od importu węglowodorowych surowców energetycznych. Z przedstawionych informacji wynika że Polska jest jednym z krajów najmniej uzależnionych od importu surowców energetycznych. Całkowita zależność Polski od importu surowców energetycznych w 2008 roku wyniosła prawie 32%. Wielkość ta klasyfikowała Polskę na czwartym miejscu wśród wybranych państw zaraz po Dani, Wielkiej Brytanii i Czechach. Analizując wybrane państwa pod kątem uzależniania od importu gazu ziemnego Polska w 2008 roku znajdowała się na trzecim miejscu 72% zależności od importu gazu ziemnego za Wielką Brytanią 26% zależności od importu błękitnego paliwa i Danią która była eksporterem tego surowca. Pomimo tego, że Polska jest praktycznie w 100% uzależniona od importu ropy naftowej, to jej pozycja nie odbiega od innych państw UE [3]. Tabela 2 Struktura dostaw gazu ziemnego do Polski w latach w mln m 3, wg [2, 7] Źródło/kierunek pochodzenia mln m 3 mln m 3 mln m 3 mln m 3 mln m 3 mln m 3 mln m 3 Zużycie gazu ziemnego , , , , , , ,90 Wydobycie krajowe 4 058, , , , , , ,60 Import gazu, w tym: 8 622, , , , , , ,30 Rosja 6 754, , , , , , ,90 Niemcy 417,6 386,2 330,6 477,5 783,6 825, ,80 Norwegia 487, ,1 360,1 0 0,00 0,00 Czechy 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 0,30 0,30 Kraje Azji Środkowej 962, , , , , ,20 667,50 Ukraina 0 0 1,2 3,9 4,2 4,80 4,80 4. PRIORYTETY POLSKIEJ POLITYKI ENERGETYCZNEJ Do priorytetów obowiązującego dokumentu Polityka energetyczna Polski do 2030 roku należy zaliczyć [8, 10]: poprawę efektywności energetycznej, wzrost bezpieczeństwa dostaw paliw i energii, dywersyfikację struktury wytwarzania energii elektrycznej poprzez wprowadzenie energetyki jądrowej, rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w tym biopaliw, rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii, ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko.

6 Tabela 3 Zależność od importu surowców energetycznych w wybranych państwach Unii Europejskiej w latach w %, [3] Państwo Nośnik energii Całkowita zależność 38,88 38,57 38,02 37,55 38,01 39,48 39,32 Szwecja Gaz ziemny 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 Ropa naftowa 107,00 106,00 110,00 98,00 110,00 119,00 124,00 Całkowita zależność 62,83 54,43 56,62 53,68 56,05 55,53 56,60 Finlandia Gaz ziemny 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 Ropa naftowa 109,00 102,00 110,00 100,00 101,00 111,00 114,00 Całkowita zależność 71,42 79,40 78,11 79,22 80,11 81,01 76,61 Grecja Gaz ziemny 0,00 0,00 99,41 97,22 97,31 98,91 100,00 Ropa naftowa 119,00 132,00 123,00 123,00 124,00 125,00 126,00 Całkowita zależność 49,68 37,60-38,69-44,65-49,43-40,32-26,69 Dania Gaz ziemny -51,10-47,32-64,72-64,36-79,70-103,30-120,83 Ropa naftowa 36,00 15,00-97,00-110,00-127,00-112,00-69,00 Całkowita zależność 89,01 89,91 89,84 85,61 85,84 87,88 87,93 Portugalia Gaz ziemny 100,49 100,00 100,00 100,55 100,00 Ropa naftowa 111,00 108,00 103,00 99,00 102,00 109,00 114,00 Całkowita zależność 68,73 71,94 85,16 89,95 92,48 96,72 96,30 Irlandia Gaz ziemny 0,00 3,43 72,30 81,52 81,32 89,78 92,19 Ropa naftowa 105,00 102,00 100,00 103,00 102,00 113,00 115,00 Całkowita zależność 76,93 68,90 66,27 61,70 67,07 64,08 65,88 Słowacja Gaz ziemny 105,11 86,78 98,96 96,12 103,27 96,65 96,32 Ropa naftowa 100,00 103,00 93,00 84,00 94,00 100,00 95,00 Całkowita zależność 15,61 21,00 23,33 26,55 25,74 27,83 27,39 Czechy Gaz ziemny 90,87 98,02 99,73 102,06 91,01 104,49 98,60 Ropa naftowa 98,00 101,00 96,00 94,00 94,00 101,00 101,00 Całkowita zależność 68,84 66,61 66,75 69,12 71,07 73,13 71,39 Austria Gaz ziemny 85,71 84,93 80,28 72,16 78,87 87,53 86,67 Ropa naftowa 91,00 89,00 90,00 95,00 95,00 99,00 98,00 Całkowita zależność 49,42 48,05 55,70 58,39 60,77 63,48 65,42 Węgry Gaz ziemny 58,02 60,31 75,54 80,56 79,25 82,27 87,88 Ropa naftowa 77,00 73,00 76,00 73,00 77,00 82,00 85,00 Całkowita zależność 2,08-0,22 10,70 11,57 14,77 20,16 31,92 Polska Gaz ziemny 75,84 64,52 66,43 66,07 68,27 71,87 72,96 Ropa naftowa 108,00 97,00 99,00 99,00 98,00 104,00 99,96 Całkowita zależność 66,21 74,11 80,13 82,62 81,29 88,03 89,31 Hiszpania Gaz ziemny 74,25 97,41 101,64 100,91 97,81 101,35 101,00 Ropa naftowa 107,00 107,00 110,00 111,00 109,00 118,00 120,00 Całkowita zależność 53,18 48,62 51,46 51,16 51,00 52,39 52,66 Francja Gaz ziemny 93,62 92,93 100,03 98,03 96,09 99,62 97,87 Ropa naftowa 102,00 105,00 103,00 102,00 102,00 109,00 109,00 Całkowita zależność 86,22 83,53 88,74 87,91 85,61 90,10 88,77 Włochy Gaz ziemny 64,91 63,89 81,15 84,14 83,76 91,18 90,32 Ropa naftowa 100,00 96,00 100,00 98,00 97,00 101,00 101,00 Całkowita zależność 47,12 57,28 59,85 60,75 61,75 61,56 63,14 Niemcy Gaz ziemny 75,90 78,61 79,15 79,48 83,70 83,58 84,05 Ropa naftowa 97,00 98,00 97,00 97,00 98,00 98,00 106,00 Całkowita zależność 2,19-17,15-17,50-13,30 4,66 22,05 27,35 U.K. Gaz ziemny 13,10 0,98-10,64-8,15 1,67 11,79 26,07 Ropa naftowa -13,00-60,00-57,00-53,00-17,00 10,00 10,00

7 Istotnym, z punktu widzenia rozwoju gospodarczego kraju czynnikiem, jest dostęp do surowców energetycznych. Mając to na uwadze oraz politykę Unii Europejskiej w zakresie ograniczenia emisji gazów cieplarnianych do atmosfery w polityce energetycznej położono szczególny nacisk na zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego kraju. Szczególny nacisk położono na zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju poprzez dywersyfikację źródeł i kierunków dostaw gazu ziemnego. Do celów szczegółowych w tym obszarze zaliczono [8]: zapewnienie alternatywnych źródeł i kierunków dostaw gazu do Polski, rozbudowa systemu przesyłowego i dystrybucyjnego gazu ziemnego, zwiększenie pojemności magazynowych gazu ziemnego, zwiększenie możliwości wydobywczych gazu ziemnego na terytorium Polski, pozyskanie przez polskie przedsiębiorstwa dostępu do złóż gazu ziemnego poza granicami kraju, zwiększenie przez polskie przedsiębiorstwa zasobów gazu ziemnego pozostających w ich dyspozycji, pozyskanie gazu z wykorzystaniem technologii zgazowania węgla, gospodarcze wykorzystanie metanu, poprzez eksploatację z naziemnych odwiertów powierzchniowych. Zgodnie z przyjętą Polityką energetyczną Polski do 2030 roku działania w sektorze gazu ziemnego mające na celu zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego można podzielić na [8, 4]: działania legislacyjne, do których zaliczono: właściwą politykę taryfowa, zachęcająca do inwestycji w złoża krajowe oraz do inwestowania w infrastrukturę liniową (przesył i dystrybucja gazu), stosowanie zachęt inwestycyjnych do budowy pojemności magazynowych (poprzez odpowiednią konstrukcję taryf oraz zapewnienie zwrotu z zaangażowanego kapitału), działania legislacyjne, mające na celu likwidację barier inwestycyjnych, w szczególności w zakresie dużych inwestycji infrastrukturalnych (magazyny, infrastruktura LNG, tłocznie gazu, etc.) oraz inwestycji liniowych, usprawnienie mechanizmu reagowania w sytuacjach kryzysowych, stworzenie polityki zrównoważonego gospodarowania krajowymi zasobami gazu umożliwiającej rozbudowę bazy rezerw gazu ziemnego na terytorium Polski działania zmierzające do dywersyfikacji źródeł i kierunków dostaw gazu ziemnego i paliw płynnych: budowa terminalu do odbioru gazu skroplonego (LNG), zawarcie na warunkach rynkowych kontraktów na zdywersyfikowane dostawy gazu ziemnego dla terminalu do odbioru gazu skroplonego oraz z kierunku północnego, dywersyfikacja dostaw poprzez budowę systemu przesyłowego umożliwiającego dostawy gazu ziemnego z kierunków północnego, zachodniego i południowego oraz budowa połączeń międzysystemowych, pozyskiwanie przez polskie przedsiębiorstwa dostępu do złóż gazu ziemnego poza granicami kraju, zwiększenie poziomu konkurencji w sektorze, celem minimalizowania negatywnych skutków dla gospodarki, wynikających z istotnych zmian cen surowców na rynkach światowych,

8 5. PODSUMOWANIE Oceniając bezpieczeństwo energetyczne Polski z punktu widzenia zależności od importu surowców energetycznych można stwierdzić, że Polska plasuje się w ścisłej czołówce na tle państw członkowskich UE. Tak wysoką pozycję zawdzięczamy przede wszystkim znaczącym zasobom węgla kamiennego i brunatnego. Wprawdzie w ostatnich latach, głównie z powodu zmniejszenia wydobycia węgla kamiennego i wzrostowi importu tego paliwa wskaźnik zależności od importu dla naszego kraju pogorszył się jednak w porównaniu ze średnim dla UE i tak należy go pozytywnie oceniać. Wraz z rosnącym zapotrzebowaniem na gaz ziemny w perspektywie najbliższych lat ważnym wyzwaniem będzie utrzymanie około 30% udziału gazu pochodzącego z rodzimych złóż w bilansie zapotrzebowania kraju na gaz. Ten strategiczny cel znajduje odzwierciedlenie zarówno w dokumencie rządowym Polityka energetyczna Polski do 2030 r. zakłada wzrost wydobycia gazu w kraju, jak i strategii GK PGNiG w perspektywie do 2015 r. W dalszej perspektywie czasowej (po 2020 r.) w przypadku udokumentowania znaczących niekonwencjonalnych złóż gazu, można oczekiwać, że rozpoczęcie eksploatacji tych pokładów wpłynie pozytywnie na bezpieczeństwo energetycznej kraju. Jednak o realizacji tego scenariusza decydować będą m.in. względy ekonomiczne (technologia pozyskania gazu z łupków jest droższa) i ekologiczne. Reasumując należy podkreślić, że budowanie obecnie przyszłości gazowej Polski w oparciu o analizowane zasoby gazu w łupkach ilastych byłoby w perspektywie najbliższych lat nieodpowiedzialne. Za dwa do trzech lat zdobędziemy informacje dotyczące wielkości zasobów gazu w złożach niekonwencjonalnych, a w razie ich potwierdzenia za lat możemy liczyć na rozpoczęcie eksploatacji gazu z łupków. Dlatego w najbliższych okresie powinno dojść do podpisania kontraktu na długoterminowe dostawy gazu z Federacji Rosyjskiej [11]. LITERATURA [1] BP 2009: BP Statistical Review of World Energy June 2009; [2] Urząd Regulacji Energetyki (URE) : Sprawozdanie z działalności Prezesa URE [3] International Energy Agency, Natural Gas Information [4] Siemek J., Kaliski M., Rychlicki S., Szurlej A., Janusz P.: Udział sektora naftowego i gazowniczego w bezpieczeństwie energetycznym Polski na tle UE. V Polski Kongres Naftowców i Gazowników, Bóbrka maja 2010 r. [5] Siemek J., Rychlicki S.: Stosunki gazowe Rosji z Unią Europejką i Polską - fakty i zagrożenia. Profesjonalne Gazownictwo 2009, Wyd. AKNET-Pres. [6] Siemek J., Mokrzycki E., Ney R.: Światowe zasoby surowców energetycznych wnioski dla Polski. Rynek Energii nr 6/2008. [7] Kaliski M., Szurlej A., Janusz P.: Podziemne magazyny gazu jako element krajowego systemu gazowego. Nafta-Gaz Nr 5/2010. [8] Obwieszczenie Ministra Gospodarki z dnia 21 grudnia 2009 roku w sprawie polityki energetycznej państwa 2030 r. (M.P. z 2010 roku, Nr 2, poz. 11). [9] Strona internetowa [10] Kaliski M., Rychlicki S., Szurlej A., Janusz P.: Polityka energetyczna Polski do 2030 r. w sektorze gazu ziemnego szanse i zagrożenia. Gaz Woda i Technika Sanitarna nr 10/2009. [11] Górecki W., Poprawa P., Rychlicki S.: Perspektywy poszukiwań niekonwencjonalnych złóż gazu ziemnego. V Polski Kongres Naftowców i Gazowników, maja 2010, Bóbrka.

9 THE SENSE OF NATURAL GAS SECTOR IN ASSURING THE ENERGY SECURITY OF POLAND AGAINST THE BACKGROUND OF SELECTED EU COUNTRIES Key words: natural gas, energy security, domestic production, primary energy balance Summary. The article depicts the structure of supplies and consumption of natural gas in Poland during last years. There is shown the amount of consumption and the participation of natural gas in the structure of primary energy s consumption in selected EU countries and directions of import of this fuel. Moreover, the article presents the amount of natural gas reserves possessed by countries mentioned above and their influence on assuring the energy security. Maciej Kaliski, prof., dr hab. inż., pracownik naukowo dydaktyczny Akademii Górniczo Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie od 1970 r.; dyscyplina naukowa: górnictwo i geologia inżynierska, ekonomika przedsiębiorstw, organizacja i zarządzanie. Aktualne stanowisko pracy: profesor nadzwyczajny AGH, Wydział Wiertnictwa Nafty i Gazu Katedra Inżynierii Gazowniczej (zastępca kierownika), Dyrektor Departamentu Ropy i Gazu w Ministerstwie Gospodarki od października 2008 r. Jakub Siemek, prof. zw. dr hab. inż., pracownik Katedry Inżynierii Gazowniczej na Wydziale Wiertnictwa, Nafty i Gazu AGH, Przewodniczący Sekcji VI Nauk Technicznych w Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułów Naukowych, specjalność naukowa: górnictwo i inżynieria środowiska, fizyka i inżynieria złóż gazu ziemnego i ropy naftowej, przepływy w ośrodkach porowatych, sekwestracja zanieczyszczeń płynnych w warstwach geologicznych, polityka i prognozy energetyczne, metody matematyczne w górnictwie, członek korespondent PAN i PAU. Doktor h.c. Uniwersytetu im. Lucian Blaga w Sibiu (Rumunia) ; Profesor honorowy Narodowego Uniwersytetu w Dniepropietrowsku (Ukraina) ; Profesor honorowy Narodowego Uniwersytetu Nafty i Gazu w Iwano-Frankowsku (Ukraina) Stanisław Rychlicki, prof. zw. dr hab. inż., Kierownik Katedry Inżynierii Naftowej na Wydziale Wiertnictwa Nafty i Gazu AGH,, Przewodniczący Sekcji Wiertnictwa i Górnioctwa Otworowego KG PAN, Przewodniczący Rady Nadzorczej PGNiG S.A., członek Komitetu WOC1 d/s Poszukiwań i Produkcji Unii Gazowniczej, członek Światowej Rady Naftowej. Adam Szurlej, dr inż., pracownik naukowo dydaktyczny Katedry Zrównoważonego Rozwoju Energetycznego na Wydziale Energetyki i Paliw Akademii Górniczo Hutniczej w Krakowie i od stycznia 2009 r. pracownik Departamentu Ropy i Gazu w Ministerstwie Gospodarki. Tematyka zainteresowań naukowych jest związana z rynkiem gazu ziemnego. Piotr Janusz, mgr inż., absolwent Wydziału Wiertnictwa, Nafty i Gazu oraz Wydziału Zarządzania Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Od stycznia 2008 r. pracownik Departamentu Ropy i Gazu w Ministerstwie Gospodarki. Zajmuję się przygotowywaniem i opiniowaniem aktów prawnych z zakresu gazownictwa.