LIBERALIZACJA KRAJOWEGO RYNKU GAZU ZIEMNEGO - ZAGADNIENIA PODSTAWOWE

Transkrypt

1 LIBERALIZACJA KRAJOWEGO RYNKU GAZU ZIEMNEGO - ZAGADNIENIA PODSTAWOWE Dr MARIUSZ SWORA KATEDRA PUBLICZNEGO PRAWA GOSPODARCZEGO WPIA UJ W KRAKOWIE WSPÓLNE SEMINARIUM CAEWSE, KJ, EBE KLUB JAGIELLOŃSKI r.

2 RYNEK GAZU ZIEMNEGO A. D (RAPORT UOKIK) CZTERY POZIOMY MONOPOLIZACJI ZMONOPOLIZOWANY RYNEK HURTOWY ZMONOPOLIZOWANY RYNEK DETALICZNY ZMONOPOLIZOWANY SEGMENT MAGAZYNOWANIA ZMONOPOLIZOWANY IMPORT I WYDOBYCIE

3 RYNEK GAZU ZIEMNEGO A. D (RAPORT UOKIK) ZMONOPOLIZOWANY RYNEK HURTOWY Rynek hurtowy sprzedaży gazu zdominowany jest przez grupę kapitałową PGNiG. W 2011 roku jedynie czterech przedsiębiorców spoza tej grupy sprzedawało na rynku hurtowym gaz ziemny (pod postacią LNG), lecz sprzedaż ta wyniosła zaledwie równowartość 30,5 mln m³.w 2011 roku udział niezależnych uczestników na rynku hurtowym wynosił więc zaledwie 0,2%. ZMONOPOLIZOWANY RYNEK DETALICZNY: ( ) na rynku detalicznym grupa kapitałowa PGNiG posiadała pozycję dominującą. W 2011 r. przedsiębiorstwo PGNiG realizowało 96,38% sprzedaży gazu ziemnego, natomiast pozostałe 3,62% sprzedawane było przez kilkadziesiąt mniejszych podmiotów. Spośród nich tylko jeden przedsiębiorca prowadził działalność nie posiadając własnej sieci i realizując sprzedaż gazu ziemnego z wykorzystaniem zasady TPA. ZMONOPOLIZOWANY SEGMENT MAGAZYNOWANIA ( ) Na terenie Polski w 2011 r. działalność magazynowa realizowana była przez jedynego operatora systemu magazynowania paliw gazowych PGNiG S.A. (Oddział OSM). W posiadaniu PGNiG znajdowało się 100% pojemności podziemnych magazynów gazu.

4 RYNEK GAZU ZIEMNEGO A. D (RAPORT UOKIK) ŹRÓDŁA DOSTAW GAZU ZIEMNEGO DO POLSKI ( ) Źródła dostaw gazu ziemnego na rynek polski podzielić należy na trzy kategorie. Pierwszą z nich są dostawy z Rosji realizowane na podstawie umowy z OOO Gazprom Eksport. Ze źródła tego pozyskano w 2011 r ,54 mln m³ gazu, co stanowiło 61% gazu dostarczanego na rynek Polski. Drugą kategorię stanowi wydobycie ze źródeł krajowych. W 2011 r. pozyskano z nich 4 329,42 mln m³ gazu (29% łącznego zaopatrzenia w gaz). Ostatnią kategorią są dostawy z Niemiec i Czech, skąd pochodzi pozostałe 10% gazu dostarczanego do Polski. PGNIG import 99% gazu ziemnego

5 INSTYTUCJE I PODSTAWOWE INSTRUMENTY LIBERALIZACJI INSTYTUCJA KOMISJA EUROPEJSKA PREZES URE PREZES UOKIK MINISTER GOSPODARKI PARLAMENT PGNIG S.A. OGP GAZSYSTEM I OSD OSM OSSGZ REGULACJA/KOREGULACJA SAMOREGULACJA/KOREGULACJA INSTRUMENTY REGULACYJNE Art. 101 i art. 102 TFUE(decyzje zobowiązujące i stwierdzające + kary pieniężne), dochodzenia sektorowe, funkcja strażnika traktatów Decyzje indywidualne (zatwierdzanie taryf, zatwierdzanie instrukcji ruchu, zwolnienie z obowiązku przedkładania taryf do zatwierdzania, kary pieniężne), instrumenty miękkie + funkcja perswazyjna (np. wytyczne do PUG), monitoring Art. 6 i art. 9 uokik (również art. 101 i art. 102 TFUE) decyzje stwierdzające + zobowiązujące, polityka konkurencji (np. raporty postulowanie zmian) Polityka energetyczna, uprawnienia prawodawcze (ustawy i rozporządzenia: 3pak, rozp. Systemowe, rozp. taryfowe) Funkcja prawodawcza (inicjatywa poselska nowelizacja ustawy Prawo energetyczne ) Program Uwalniania Gazu (niewiążący) Instrukcje ruchu, programy zgodności, umowy międzyoperatorskie, badania rynku, przydział zdolności Regulamin świadczenia usług magazynowania Badania rynku, instrukcja terminala, kodeks etyki

6 WYBRANE INSTRUMENTY LIBERALIZACJI ZWOLNIENIE Z OBOWIĄZKU PRZEDKŁADANIA TARYF DO ZATWIERDZANIA OBOWIĄZKI REGULACYJNE (PROJ. USTAWY PRAWO GAZOWE) OBOWIĄZEK GIEŁDOWY (PROJEKT NOWELIZACJI USTAWY PRAWO ENERGETYCZNE)

7 INSTRUMENTY REGULACYJNE ZWOLNIENIE Z ART. 49 USTAWY PRAWO ENERGETYCZNE Art Prezes URE może zwolnić przedsiębiorstwo energetyczne z obowiązku przedkładania taryf do zatwierdzenia, jeżeli stwierdzi, że działa ono w warunkach konkurencji, albo cofnąć udzielone zwolnienie w przypadku ustania warunków uzasadniających zwolnienie. 2. Zwolnienie, o którym mowa w ust. 1, może dotyczyć określonej części działalności prowadzonej przez przedsiębiorstwo energetyczne, w zakresie, w jakim działalność ta prowadzona jest na rynku konkurencyjnym. 3. Przy podejmowaniu decyzji, o których mowa w ust. 1, Prezes URE bierze pod uwagę takie cechy rynku paliw lub energii, jak: liczba uczestników i wielkości ich udziałów w rynku, przejrzystość struktury i zasad funkcjonowania rynku, istnienie barier dostępu do rynku, równoprawne traktowanie uczestników rynku, dostęp do informacji rynkowej, skuteczność kontroli i zabezpieczeń przed wykorzystywaniem pozycji ograniczającej konkurencję, dostępność do wysoko wydajnych technologii.

8 INSTRUMENTY REGULACYJNE USTAWA PRAWO GAZOWE (PROJEKT) Art Prezes URE jest obowiązany do monitorowania stanu rozwoju mechanizmów rynkowych, w szczególności rozwoju konkurencji na rynku gazu ziemnego. W tym celu przeprowadza, nie rzadziej niż raz na 3 lata, badanie funkcjonowania rynku gazu ziemnego, zwanego dalej badaniem rynku gazu ziemnego. 2. Jeżeli w wyniku badania rynku gazu ziemnego Prezes URE stwierdzi, że przedsiębiorstwo gazownicze posiada siłę rynkową, która może zagrażać prawidłowemu funkcjonowaniu mechanizmów rynkowych, może nałożyć na to przedsiębiorstwo co najmniej jeden z obowiązków, o których mowa w ust Oceniając siłę rynkową, Prezes URE bierze pod uwagę następujące kryteria: 1) udział w rynku gazu ziemnego przedsiębiorstwa gazowniczego lub łączny udział w tym rynku przedsiębiorstw gazowniczych wchodzących w skład przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo; 2) istnienie przewagi technologicznej przedsiębiorstwa gazowniczego; 3) brak równoważącej siły nabywczej; 4)

9 INSTRUMENTY REGULACYJNE USTAWA PRAWO GAZOWE (PROJEKT) 4. W celu wspierania skutecznej konkurencji i ochrony odbiorców końcowych Prezes URE może nałożyć na przedsiębiorstwo gazownicze, na czas określony, nie dłuższy niż 2 lata, obowiązek: 1) sprzedaży: a) określonej ilości gazu ziemnego, b) określonych zdolności systemu gazowego, c) określonych pojemności magazynowych na warunkach określonych przez Prezesa URE; 2) niestosowaniu cen wyższych, niż określone przez Prezesa URE; 3) zastąpieniu ceny sprzedaży gazu ziemnego ustalonej przez przedsiębiorstwo gazownicze w taryfie niepodlegającej zatwierdzeniu, ceną określoną przez Prezesa URE. 5. Przed nałożeniem obowiązku, o którym mowa w ust. 4, Prezes URE może wezwać przedsiębiorstwo gazownicze do dobrowolnej realizacji tego obowiązku, wskazując zakres i warunki spełnienia obowiązku. Prezes URE nadzoruje dobrowolną realizację obowiązku przez przedsiębiorstwo gazownicze.

10 INSTRUMENTY REGULACYJNE OBOW. GIEŁDOWY USTAWA PRAWO ENERGETYCZNE (PROJEKT NOWELIZACJI) Art. 49b. 1. Przedsiębiorstwo energetyczne zakresie zajmujące się obrotem paliwami gazowymi jest obowiązane sprzedawać nie mniej niż 30% gazu ziemnego wysokometanowego wprowadzonego w danym roku do sieci przesyłowej: 1) w punktach wejścia do krajowego systemu przesyłowego na połączeniach z systemami przesyłowymi innych państw lub 2) siecią gazociągów kopalnianych, lub 3) terminalami skroplonego gazu ziemnego na giełdach towarowych w rozumieniu ustawy z dnia 26 października 2000 r. o giełdach towarowych lub na rynku organizowanym przez podmiot prowadzący na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej rynek regulowany w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi. 2. Obowiązek, o którym mowa w ust. 1, nie dotyczy: 1) gazu ziemnego stanowiącego zapasy obowiązkowe gazu ziemnego (.) 2) 3).

11 CO DALEJ? W WYMIARZE KRAJOWYM: Gaz przedmiotem obrotu giełdowego (od ) czy obrót giełdowy przyjmie się na rynku? Jakie będą jego efekty? Zwolnienie całości obrotu hurtowego i sprzedaży detalicznej dużym odbiorcom przemysłowym co z kontraktami długoterminowymi i zmianą sprzedawcy? Fizyczny rewers na Jamale (jest wirtualny) kiedy? Jakie będą efekty? Dywersyfikacja Co z nowymi regulacjami? W WYMIARZE EUROPEJSKIM: Wdrożenie III pakietu liberalizacyjnego (wrażliwe obszary) Tworzenie rynków regionalnych Co dalej z postępowaniem Komisji Europejskiej? Dywersyfikacja, gaz łupkowy, LNG? Nowy model rynku

12 Pytania i wątpliwości: mariusz@swora.pl DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ