Czynności komórki. Biologiczne podstawy zachowania dla studentów psychologii. PŁ, KFZiE, UŚ 2009/2010. Materialne podłoŝe Ŝycia
|
|
- Radosław Lewandowski
- 9 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Czynności komórki Biologiczne podstawy zachowania dla studentów psychologii PŁ, KFZiE, UŚ 2009/2010 Materialne podłoŝe Ŝycia śycie jest formą istnienia białka (F.Engels) Białkowe Narzędzia śycia - klasyfikacja białek na typy czynnościowe (białka spełniają róŝne funkcje spośród poniŝszych kategorii): budulcowe (keratyna, kolagen...) enzymatyczne (pepsyna, cytochromy...) hormonalne i neuroprzekaŝnikowe (insulina, hormon wzrostu, endorfiny,...) receptorowe błonowe (receptor androgenów, receptory opiatowe /morfiny/...) antygenowe (antygeny A, B, Rh...) przeciwciała (aglutyniny, lizyny...) transportowe, w tym: kanały błonowe (kanał sodowy,... ); pompy błonowe (pompa sodowo-potasowa,...;), nośniki błonowe... 1
2 Materialne podłoŝe Ŝycia Enzymy prosty przykład dalszej komplikacji Enzym czyli biologiczny, białkowy katalizator przyśpieszający reakcje chemiczne tysiące razy, niezbędny do METABOLIZMU Główne klasy enzymów (wg IUPAC 1960) Oksydoreduktazy w tym: dehydrogenazy (np. bursztynianowa), katalaza Transferazy w tym: AlAT i AspAT (oznaczane w krwi) AChE (cholinoestraza), kinazy (CPK - kreatyniny) Hydrolazy w tym: ATP-azy (np. mięśniowa i Na,K-ATP-aza) i enzymy trawienne, jak pepsyna, amylaza Liazy (w tym syntazy) w tym: syntaza cytrynianowa, dekarboksylazy Izomerazy Ligazy (syntetazy) w tym: syntetaza AcCoA Materialne podłoŝe Ŝycia I co z tego? Po co to komu? Centralny Dogmat Biologii Molekularnej Reakcje chemiczne, biochemiczne i procesy fizjologiczne w komórkach polegają na wzajemnym oddziaływaniu cząsteczek chemicznych mających dopasowane do siebie kształty oraz uzupełniające własności fizyczne Kształt współoddziałujących cząsteczek musi sobie wzajemnie odpowiadać. Zasada: klucz - zamek Zasada dopasowywania wzajemnego ręki i rękawiczki Dogmat dotyczy interakcji: * enzymu z substratem, * hormonu lub mediatora z receptorem (białkiem) błonowym, * antygenu z przeciwciałem (immunoglobuliną), * białka transportowego (kanału, pompy) z przenoszoną substancją * trucizny z wraŝliwymi strukturami (enzymy, receptory, kanały) Zatem jest to podstawa fizjologii, farmakologii i TOKSYKOLOGII 2
3 Metabolizm śeby pracować trzeba wydatkować energię. Metabolizm = Katabolizm (Dysymilacja) + Anabolizm (Asymilacja) (wyzwala energię) (magazynuje energię w ciele) Metabolizm = reakcje (bio)chemiczne katalizowane przez enzymy Powtórka z chemii Reakcje chemiczne - równowaga reakcji Reguła przekory wg Le Chateliera i Brauna (układ w równowadze przeciwdziała zaburzeniu składu lub warunków fizycznych) Kataliza katalizatory (w tym enzymy patrz wcześniej) Próg energetyczny reakcji ( enzymy obniŝają ) Kataliza enzymatyczna (specyficzność wzgl. substratu i reakcji, optimum temperatury) Metabolizm Uniwersalny nośnik energii metabolicznej ATP czyli trudne słowo i trudne procesy ATP kcal/mol (7 kcal/mol wiązania estrowego x więcej niŝ w innych wiązaniach) Trzy sposoby odzyskania energii z ATP (zawsze hydroliza ATP-azą) ATP AMP + P i + P i kcal/mol ATP ADP + P i + 7 kcal/mol ATP AMP + PP i + 7 kcal/mol Dwa sposoby ładowania energią ATP P-Cr + ADP Cr + ATP Glukoza kcal brutto 40% w ATP = 266 kcal 3
4 Metabolizm Uniwersalny nośnik energii metabolicznej ATP czyli trudne słowo i trudne procesy 1 mol ATP ~ 550 g ATP 1 mol ATP ~ 7 kcal (29 kj) U człowieka średnia przemiana (SDPM) na dobę: SDPM = ~2 000 kcal/d = ~120 mol ATP/d (bo 40%) = ~60 kg ATP/d Metabolizm - oddychanie ODDYCHANIE SPALANIE WODORU W TLENIE Skąd wodór? Skąd tlen? Jak to się robi? 4
5 Metabolizm - oddychanie Oddychanie czyli przykład na proces kataboliczny Oddychanie czyli jeden ze sposobów na ładowanie energii do ATP Oddychanie, tak jak się je rozumie w przedszkolu glukoza + tlen dwutlenek węgla + woda + energia (w ATP) C 6 H 12 O O 2 6 CO H 2 O kcal brutto/mol lub 266 kcal netto/mol czyli 38 mol ATP/mol Oddychanie (komórkowe), tak naprawdę, cztery kolejne procesy biochemiczne wewnątrz komórki: 1. glikoliza 2. cykl kwasów trojkarboksylowych 3. transport elektronów w łańcuchu oddechowym 4. fosforylacja oksydatywna Metabolizm - oddychanie Oddychanie komórkowe po kolei miejsce akcji Komórka Mitochondrium Łańcuch oddechowy śródło: Wikipedia / Ściaga 5
6 Metabolizm - oddychanie Oddychanie komórkowe po kolei 1. Glikoliza - układ zasilania w paliwo surowe czyli przekształcenie glukozy w kwas pirogronowy z niewielkim zyskiem ATP: 2 [NAD + NADH+H + ] Glc Fru-1,6-dwu P 2 ald. P-glic. 2 kw. 1,3-dwu P-glic. 2 kw. pirogr. 2 ATP 2 ADP 2 [2 ADP 2 ATP] 2. Oddychanie beztlenowe (fermentacja) rozwiązanie awaryjne czyli sposób na zagospodarowanie trującego pirogronianu (jak się nie da go zagospodarować inaczej) z wytworzeniem mniej trującego mleczanu: 2 [NAD + NADH+H + ] 2 [NADH+H + NAD + ] Glc 2 ald. P-glic. 2 kw. 1,3-dwu P-glic. 2 kw. pirogr. 2 kw. mlekowy 2 ATP 2 ADP 2 [2 ADP 2 ATP] Glikoliza C 6 n C 6 ATP ADP P i P i HS-CoA C P 3 ATP ADP P C 3 -P C C C 3 3 C 3 -P 3 C C 6 -P 6 NAD ADP ADP P C 3 P C 3 -P ATP NADH+H + H 2 O ATP 6
7 Metabolizm - oddychanie Oddychanie komórkowe po kolei 3. CTK - Cykl Kwasów Trójkarboksylowych - mechanizm uzyskania paliwa wodorowego, z którego dopiero później będzie poŝytek: CH 3 COCOOH + CoA-SH + 4 NAD+ + FAD + GDP + P i + 2 H 2 O + C 4 CoA-SH + 3 CO (NADH + H + ) + FADH 2 + GTP + C 4 Bilans wodorów w cyklu kwasów trójkarboksylowych: Przychód [H]: 4 z pirogronianu + 2 z GTP i P i + 4 z 2 H 2 O = 10 [H] Rozchód [H]: 8 w 4 [NADH+H + ] + 2 w FADH 2 = 10 [H] (i to jest zysk do wykorzystania w kolejnym etapie) 4. Łańcuch Przenośników Elektronów i Fosforylacja Oksydatywna - system kontrolowanego spalania wodoru w tlenie i przechwycenia energii: SubH 2 NAD + FAD CoQ 2 {cyt b cyt c cyt a} 1/2 O 2 2 H e - + 1/2 O ADP + 3 P i H 2 O + 3 ATP NAD + C 3 HS-CoA NAD + NADH+H + FADH 2 C 6 NADH+H + C 6 C 2 -CoA CO 2 CO 2 NADH+H + C 4 H 2 O C 5 NAD + C 4 Cykl Krebsa HS-CoA NAD + C HS-CoA 4 H 2 O C 4 GDP CO NADH+H + 2 FAD FADH GTP 2 7
8 Mitochondrialny łańcuch oddechowy Wewnątrz macierz mitoch. NADH + H + NAD + FADH 2 FAD H 2 O ADP + P i H + ATP ½O 2 e- Kompleks I Deh. NADH H + Miedzy błonami mitoch. Kompleks II Deh. bursztyn. Koenzym Q H + Kompleks III Oks-red CoQ/cyt C. Cytochrom C Kompleks IV Oksydaza cytochromowa Kompleks V Syntaza ATP Zewnątrz cytoplazma Metabolizm - oddychanie Oddychanie mitochondrialne: Bilans energetyczny oddychania mitochondrialnego z glikolizą: Aktywacja: 2 ATP/Glc Glikoliza: + 4 ATP/Glc + 2 (NADH+H + )/Glc CKT: + 2 GTP/Glc + [8 (NADH + H + ) + 2 FADH 2 ] /Glc Fosforylacja: 2 3 ATP/(NADH+H + ) ATP/(NADH+H + ) ATP/FADH 2 = (34 + 4) ATP = 38 ATP Razem: ( ) ATP = 38 ATP ( 2 ATP - transport w mitochondrium) 266 kcal/mol Glk, 40% brutto Beta Oksydacja Wolnych Kwasów Tłuszczowych: CH (2n+ 1) -CH 2 CH 2 COOH + 2 HS-CoA + ATP + FAD + NAD + + H 2 O CH (2n+1) -CO-S-CoA + CH 3 CO-S-CoA + ADP + P i + FADH 2 + NADH + H + Bilans wodoru w beta-oksydacji: Przychód: 2 od węgli alfa i beta, 1 z -COOH i 2 z 2 HS-CoA, 2 z H 2 O, Rozchód: 2 w FADH 2, 2 w NADH+H +, 1 w CH 3 CO-S-CoA, 2 w ADP i P i 8
9 Metabolizm Anabolizm czyli na co przeznaczyć uzyskaną energię Przykłady Reakcji Anabolicznych: Glukoneogeneza: mleczan glukoza glikogen Lipogeneza: aminokwasy/cukrowce ketokwasy tłuszcze Sterydogeneza, synteza porfiryn i prostaglandyn: aminokwasy + (cukrowce/tłuszczowce) porfiryny, steroidy, prostaglandyny Synteza zasad azotowych: aminokwasy + akt.octan puryny, pirymidyny Synteza mocznika: 2 NH 3 + CO 2 (NH 2 ) 2 CO Synteza białka: osobna dłuŝsza opowieść... Zasady ogólne procesów biosyntetycznych: synteza związków wielkocząsteczkowych w komórce ze zw. drobnocząsteczkowych, substraty - nieliczne związki podstawowe, szlaki syntez róŝne od szlaków rozpadu, (przedziałowość) synteza na koszt ATP, produkty syntez specyficzne gatunkowo i osobniczo Pobudzenie komórki Pobudliwość Komórki mogą być pobudzane przez róŝne bodźce: przede wszystkim - elektryczne (przepływ prądu zmianę potencjału) i - chemiczne (mediatory, hormony i inne) a takŝe - mechaniczne (rozciąganie) - świetlne 9
10 Pobudzenie komórki Pobudliwość Komórki mogą być pobudzane poniewaŝ w ich błonie znajdują się białka, które mogą odbierać pobudzenia i reagować na nie zmianą stanu: - kanały błonowe (które pozwalają przemieszczać się jonom) - receptory błonowe (które wykrywają obecność konkretnych substancji chemicznych) - enzymy (które przyspieszają reakcje chemiczne) Jon Mediator S P Substrat Produkt Pobudliwość Zmiana stanu komórki moŝe polegać na: - Zmianie jej potencjału błonowego (eletrogeniczna = jonoforowa) - Zmianie jej metabolizmu (metabotropowa) Godlewski i in. 10
11 Pobudliwość Zmiana stanu komórki moŝe polegać takŝe na: - na podziałach komórkowych mejozie i mitozie 11
Bliskie spotkania z biologią METABOLIZM. dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW. Instytut Biologii Eksperymetalnej, Zakład Biochemii i Biologii Komórki
Bliskie spotkania z biologią METABOLIZM dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW Instytut Biologii Eksperymetalnej, Zakład Biochemii i Biologii Komórki Metabolizm całokształt przemian biochemicznych i towarzyszących
Oddychanie komórkowe. Pozyskiwanie i przetwarzanie energii w komórkach roślinnych. Oddychanie zachodzi w mitochondriach Wykład 7.
Wykład 7. Pozyskiwanie i przetwarzanie energii w komórkach roślinnych Literatura dodatkowa: Oddychanie to wielostopniowy proces utleniania substratów związany z wytwarzaniem w komórce metabolicznie użytecznej
Bliskie spotkania z biologią. METABOLIZM część II. dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW
Bliskie spotkania z biologią METABOLIZM część II dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW Instytut Biologii Eksperymetalnej, Zakład Biochemii i Biologii Komórki METABOLIZM KATABOLIZM - rozkład związków chemicznych
Przemiana materii i energii - Biologia.net.pl
Ogół przemian biochemicznych, które zachodzą w komórce składają się na jej metabolizm. Wyróżnia się dwa antagonistyczne procesy metabolizmu: anabolizm i katabolizm. Szlak metaboliczny w komórce, to szereg
Biochemia Oddychanie wewnątrzkomórkowe
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Krośnie Biochemia Oddychanie wewnątrzkomórkowe Dr n. biol. Henryk Różański Laboratorium Biologii Przemysłowej i Eksperymentalnej Oddychanie Glikoliza beztlenowy, wewnątrzkomórkowy
Bliskie spotkania z biologią METABOLIZM. dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW. Instytut Biologii Eksperymetalnej, Zakład Biochemii i Biologii Komórki
Bliskie spotkania z biologią METABOLIZM dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW Instytut Biologii Eksperymetalnej, Zakład Biochemii i Biologii Komórki Metabolizm całokształt przemian biochemicznych i towarzyszących
Tłuszcze jako główny zapasowy substrat energetyczny
Tłuszcze jako główny zapasowy substrat energetyczny Utlenienie 1 g tłuszczy pozwala na wyprodukowanie 37 kj (9 kcal) energii, podczas gdy utlenienie 1 g węglowodanów lub białek dostarcza tylko 17 kj (4
Reakcje zachodzące w komórkach
Reakcje zachodzące w komórkach W każdej sekundzie we wszystkich organizmach żywych zachodzi niezliczona ilość reakcji metabolicznych. Metabolizm (gr. metabole - przemiana) to przemiany materii i energii
B) podział (aldolowy) na 2 triozy. 2) izomeryzacja do fruktozo-6-p (aldoza w ketozę, dla umoŝliwienia kolejnych przemian)
Glikoliza (Przegląd kluczowych struktur i reakcji) A) przygotowanie heksozy do podziału na dwie triozy: 1)fosforylacja glukozy (czyli przekształcenie w formę metabolicznie aktywną) 2) izomeryzacja do fruktozo-6-p
(węglowodanów i tłuszczów) Podstawowym produktem (nośnikiem energii) - ATP
śycie - wymaga nakładu energii źródłem - promienie świetlne - wykorzystywane do fotosyntezy - magazynowanie energii w wiązaniach chemicznych Wszystkie organizmy (a zwierzęce wyłącznie) pozyskują energię
Spis treści. 1. Wiadomości wstępne Skład chemiczny i funkcje komórki Przedmowa do wydania czternastego... 13
Przedmowa do wydania czternastego... 13 Częściej stosowane skróty... 15 1. Wiadomości wstępne... 19 1.1. Rys historyczny i pojęcia podstawowe... 19 1.2. Znaczenie biochemii w naukach rolniczych... 22 2.
Zagadnienia do egzaminu z biochemii (studia niestacjonarne)
Zagadnienia do egzaminu z biochemii (studia niestacjonarne) Aminokwasy, białka, cukry i ich metabolizm 1. Aminokwasy, wzór ogólny i charakterystyczne grupy. 2. Wiązanie peptydowe. 3. Białka, ich struktura.
ODDYCHANIE KOMÓRKOWE
NM Gera ODDYCHANIE KOMÓRKOWE 1 A) ODDYCHANIE TLENOWE B) PROCESY BEZTLENOWEGO UZYSKIWANIA ENERGII ZADANIE DOMOWE W FORMIE REFERATU OPRACUJ ZAGADNIENIA DOTYCZĄCE PRZEBIEGU CHEMOSYNTEZY ORAZ BEZTLENOWEGO
wielkość, kształt, typy
Mitochondria 0,5-1µm wielkość, kształt, typy 1-7µm (10µm) Filmowanie poklatkowe (w mikroskopie fluorescencyjnym) sieci mitochondrialnej w komórkach droŝdŝy (krok czasowy 3 min) Mitochondria liczebność,
Nukleotydy w układach biologicznych
Nukleotydy w układach biologicznych Schemat 1. Dinukleotyd nikotynoamidoadeninowy Schemat 2. Dinukleotyd NADP + Dinukleotydy NAD +, NADP + i FAD uczestniczą w procesach biochemicznych, w trakcie których
ATP. Slajd 1. Slajd 2 1997 rok Nagroda Nobla: P.D. Boyer (USA), J.E. Walker (GB) i J.C. Skou (D) Slajd 3. BIOENERGETYKA KOMÓRKI oddychanie i energia
Slajd 1 BIOENERGETYKA KOMÓRKI oddychanie i energia WYKŁAD 6. Agnieszka Zembroń-Łacny 1. cukry, lipidy, aminokwasy 2. mitochondria 3. energia chemiczna (ATP) Slajd 2 1997 rok Nagroda Nobla: P.D. Boyer (USA),
Podstawy Biologicznych mechanizmów zachowania Ćw I
Podstawy Biologicznych mechanizmów zachowania Ćw I Biologia w psychologii Piotr Łaszczyca KFZiE, WBiOŚ Homo psychologicus czy psychol? Po co psychologowi nauki o biologicznych mechanizmach zachowania?
Budowa i klasyfikacja lipidów
Egzamin 3 pytania testowe na każdy temat (3 x 10 x 1 pkt) 5 pytań opisowych dot. całego zakresu (5 x 4 pkt) W sumie można uzyskać 50 pkt Zaliczenie egzaminu od 26 pkt Budowa i klasyfikacja lipidów Klasyfikacja
FIZJOLOGIA WYSIŁKU FIZYCZNEGO ENERGETYKA WYSIŁKU, ROLA KRĄŻENIA I UKŁADU ODDECHOWEGO
FIZJOLOGIA WYSIŁKU FIZYCZNEGO ENERGETYKA WYSIŁKU, ROLA KRĄŻENIA I UKŁADU ODDECHOWEGO Dr hab. Andrzej Klusiewicz Zakład Fizjologii Instytutu Sportu Tematyka wykładu obejmuje trzy systemy energetyczne generujące
Metabolizm komórkowy i sposoby uzyskiwania energii
Metabolizm komórkowy i sposoby uzyskiwania energii Metabolizm całokształt reakcji chemicznych i związanych z nimi przemian energii zachodzący w komórkach. Podstawa wszelakich zjawisk biologicznych. Metabolizm
Wydział Przyrodniczo-Techniczny UO Kierunek studiów: Biotechnologia licencjat Rok akademicki 2009/2010
Kierunek studiów: Biotechnologia licencjat 6.15 BCH2 II Typ studiów: stacjonarne Semestr: IV Liczba punktow ECTS: 5 Jednostka organizacyjna prowadząca przedmiot: Samodzielna Katedra Biotechnologii i Biologii
Profil metaboliczny róŝnych organów ciała
Profil metaboliczny róŝnych organów ciała Uwaga: tkanka tłuszczowa (adipose tissue) NIE wykorzystuje glicerolu do biosyntezy triacylogliceroli Endo-, para-, i autokrynna droga przekazu informacji biologicznej.
BIOENERGETYKA cz. II cykl Krebsa i fosforylacja oksydacyjna
BIOENERGETYKA cz. II cykl Krebsa i fosforylacja oksydacyjna dr hab. prof. AWF Agnieszka Zembroń-Łacny Zamiejscowy Wydział Kultury Fizycznej w Gorzowie Wlkp. Akademii Wychowania Fizycznego w Poznaniu 1.
Fizjologia człowieka
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra Promocji Zdrowia Zakład Biomedycznych Podstaw Zdrowia Fizjologia człowieka Osoby prowadzące przedmiot: Prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Jastrzębski
prof. dr hab. Maciej Ugorski Efekty kształcenia 2 Posiada podstawowe wiadomości z zakresu enzymologii BC_1A_W04
BIOCHEMIA (BC) Kod przedmiotu Nazwa przedmiotu Kierunek Poziom studiów Profil Rodzaj przedmiotu Semestr studiów 2 ECTS 5 Formy zajęć Osoba odpowiedzialna za przedmiot Język Wymagania wstępne Skrócony opis
BIOENERGETYKA cz. I METABOLIZM WĘGLOWODANÓW I LIPIDÓW. dr hab. prof. AWF Agnieszka Zembroń-Łacny
BIOENERGETYKA cz. I METABOLIZM WĘGLOWODANÓW I LIPIDÓW dr hab. prof. AWF Agnieszka Zembroń-Łacny METABOLIZM/ENERGIA WĘGLOWODANY i LIPIDY WYKŁAD 6 Trawienie i wchłanianie WĘGLOWODANY TŁUSZCZE BIAŁKA Katabolizm
PODSTAWOWE PROCESY METABOLICZNE ORGANIZMÓW
PODSTAWOWE PROCESY METABOLICZNE ORGANIZMÓW METABOLIZM (gr. metabole = przemiana) - przemiana materii - całość procesów biochemicznych zachodzących w żywych organizmach, warunkujących ich wzrost i funkcjonowanie.
Wydział Rehabilitacji Katedra Nauk Przyrodniczych Kierownik: Prof. dr hab. Andrzej Wit BIOCHEMIA. Obowiązkowy
Przedmiot: BIOCHEMIA I. Informacje ogólne Jednostka organizacyjna Nazwa przedmiotu Wydział Rehabilitacji Katedra Nauk Przyrodniczych Kierownik: Prof. dr hab. Andrzej Wit BIOCHEMIA Kod przedmiotu FI-07
Integracja metabolizmu
Integracja metabolizmu 1 Kluczowe związki w metabolizmie Glukozo- 6 -fosforan Pirogronian AcetyloCoA 2 Glukoza po wejściu do komórki ulega fosforylacji Metaboliczne przemiany glukozo- 6-fosforanu G-6-P
Źródła energii dla mięśni. mgr. Joanna Misiorowska
Źródła energii dla mięśni mgr. Joanna Misiorowska Skąd ta energia? Skurcz włókna mięśniowego wymaga nakładu energii w postaci ATP W zależności od czasu pracy mięśni, ATP może być uzyskiwany z różnych źródeł
OPTYMALNY POZIOM SPOŻYCIA BIAŁKA ZALECANY CZŁOWIEKOWI JANUSZ KELLER STUDIUM PODYPLOMOWE 2011
OPTYMALNY POZIOM SPOŻYCIA BIAŁKA ZALECANY CZŁOWIEKOWI JANUSZ KELLER STUDIUM PODYPLOMOWE 2011 DLACZEGO DOROSŁY CZŁOWIEK (O STAŁEJ MASIE BIAŁKOWEJ CIAŁA) MUSI SPOŻYWAĆ BIAŁKO? NIEUSTAJĄCA WYMIANA BIAŁEK
AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO im. JERZEGO KUKUCZKI w KATOWICACH Kierunek studiów: FIZJOTERAPIA poziom pierwszy Tytuł zawodowy absolwenta: licencjat
Profil kształcenia: ogólno akademicki Moduł / przedmiot: P05 Biochemia Liczba godzin w semestrze Studia stacjonarne AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO im. JERZEGO KUKUCZKI w KATOWICACH Kierunek studiów: FIZJOTERAPIA
Mitochondria. siłownie komórki
śycie - wymaga nakładu energii źródłem - promienie świetlne - wykorzystywane do fotosyntezy - magazynowanie energii w wiązaniach chemicznych Wszystkie organizmy ( a zwierzęce wyłącznie) pozyskują energię
Budowa i klasyfikacja lipidów
Budowa i klasyfikacja lipidów Klasyfikacja lipidów Lipidy Kwasy tłuszczowe Tłuszcze obojętne Woski Fosfolipidy Sfingolipidy Glikolipidy Steroidy Zawierające: - glicerol - grupę fosforanową - kwasy tłuszczowe
Enzymy katalizatory biologiczne
Enzymy katalizatory biologiczne Kataliza zjawisko polegające na obniżeniu energii aktywacji reakcji i zwiększeniu szybkości reakcji chemicznej i/lub skierowaniu reakcji na jedną z termodynamicznie możliwych
oksydacyjna ADP + Pi + (energia z utleniania zredukowanych nukleotydów ) ATP
Życie - wymaga nakładu energii źródłem - promienie świetlne - wykorzystywane do fotosyntezy - magazynowanie energii w wiązaniach chemicznych Wszystkie organizmy (a zwierzęce wyłącznie) pozyskują energię
Program zajęć z biochemii dla studentów kierunku weterynaria I roku studiów na Wydziale Lekarskim UJ CM w roku akademickim 2013/2014
Program zajęć z biochemii dla studentów kierunku weterynaria I roku studiów na Wydziale Lekarskim UJ CM w roku akademickim 2013/2014 S E M E S T R II Tydzień 1 24.02-28.02 2 03.03-07.03 3 10.03-14.03 Wykłady
Mechanizmy działania i regulacji enzymów
Mechanizmy działania i regulacji enzymów Enzymy: są katalizatorami, które zmieniają szybkość reakcji, same nie ulegając zmianie są wysoce specyficzne ich aktywność może być regulowana m.in. przez modyfikacje
Metabolizm białek. Ogólny schemat metabolizmu bialek
Metabolizm białek Ogólny schemat metabolizmu bialek Trawienie białek i absorpcja aminokwasów w przewodzie pokarmowym w żołądku (niskie ph ~2, rola HCl)- hydratacja, homogenizacja, denaturacja białek i
AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO im. JERZEGO KUKUCZKI w KATOWICACH WYDZIAŁ FIZJOTERAPII KIERUNEK FIZJOTERAPIA pięcioletnie studia magisterskie
Profil kształcenia: ogólnoakademicki KOD: A PRZEDMIOT: Biochemia Liczba godzin w semestrze AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO im. JERZEGO KUKUCZKI w KATOWICACH WYDZIAŁ FIZJOTERAPII KIERUNEK FIZJOTERAPIA pięcioletnie
Sylabus: Biochemia. 1. Metryczka II WYDZIAŁ LEKARSKI Z ODDZIAŁEM NAUCZANIA W JĘZYKU ANGIELSKIM ORAZ ODDZIAŁEM FIZJOTERAPII.
Sylabus: Biochemia 1. Metryczka Nazwa Wydziału: Program kształcenia II WYDZIAŁ LEKARSKI Z ODDZIAŁEM NAUCZANIA W JĘZYKU ANGIELSKIM ORAZ ODDZIAŁEM FIZJOTERAPII FIZJOTERAPIA, STUDIA I STOPNIA, PROFIL PRAKTYCZNY,
Peroksysomy. Peroksysomy Import białek sekwencje sygnałowe: Ser-Lys-Leu C-koniec (zazwyczaj) peroksyny; białka receptorowe i kanałowe (?
Peroksysomy Peroksysomy - pierwotne utleniacze (mikrociała) w komórkach zwierzęcych i roślinnych biochemiczna zmienność (procesy metaboliczne: kataboliczne i anaboliczne) 0,2 1,8 µm pojedyncza błona kanały
Spis treści. Od Autora 9. Wprowadzenie 11 CZĘŚĆ A. MOLEKULARNE MENU 13
Spis treści Od Autora 9 Wprowadzenie 11 CZĘŚĆ A. MOLEKULARNE MENU 13 1. Białka 13 1.1. Budowa białek 13 1.1.1. Peptydy 15 1.1.2. Struktury przestrzenne łańcuchów polipeptydowych 16 1.1.2.1. Bioróżnorodność
MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO
Wszystkie materiały tworzone i przekazywane przez Wykładowców NPDN PROTOTO są chronione prawem autorskim i przeznaczone wyłącznie do użytku prywatnego. MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO PROCESY BIOLOGICZNE
KARTA KURSU. Kod Punktacja ECTS* 2
KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. BIOCHEMIA BIOCHEMISTRY Kod Punktacja ECTS* 2 Koordynator Prof. dr hab. Maria Filek Zespół dydaktyczny dr Anna Barbasz dr Elżbieta Rudolphi-Skórska dr Apolonia Sieprawska
AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO im. JERZEGO KUKUCZKI w KATOWICACH Kierunek studiów: FIZJOTERAPIA poziom pierwszy Tytuł zawodowy absolwenta: licencjat
Profil kształcenia: ogólno akademicki Moduł / przedmiot: P05 Biochemia Liczba godzin w semestrze Studia stacjonarne Studia niestacjonarne Koordynator przedmiotu wykładowcy AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO
Aminotransferazy. Dehydrogenaza glutaminianowa. Szczawiooctan. Argininobursztynian. Inne aminokwasy. asparaginian. fumaran. Arginina.
Inne aminokwasy Szczawiooctan Aminotransferazy asparaginian Cytrulina Argininobursztynian Cykl mocznikowy Arginina fumaran Ornityna Aminotransferazy -ketoglutaran karbamoilofosforan Mocznik kwas glutaminowy
Zadanie 5. (2 pkt) Schemat procesu biologicznego utleniania glukozy.
Metabolizm Zadanie 1 (1 pkt) Oddychanie jest przykładem procesu katabolicznego. Uzasadnij to stwierdzenie jednym argumentem. Zadanie 2 (2 pkt.) Napełniono termos kiełkującymi nasionami grochu, włożono
Plan działania opracowała Anna Gajos
Plan działania 15.09-15.10 opracowała Anna Gajos Jakie zagadnienia trzeba opanować z następujących działów: 1. Budowa chemiczna organizmów. 2. Budowa i funkcjonowanie komórki 3. Cykl komórkowy 4. Metabolizm
Spis treści. Fotosynteza. 1 Fotosynteza 1.1 WĘGLOWODANY 2 Cykl Krebsa 2.1 Acetylokoenzym A
Spis treści 1 Fotosynteza 1.1 WĘGLOWODANY 2 Cykl Krebsa 2.1 Acetylokoenzym A Fotosynteza Jest to złożony, wieloetapowy proces redukcji dwutlenku węgla do substancji zawierających atomy węgla na niższych
Podkowiańska Wyższa Szkoła Medyczna im. Z. i J. Łyko. Syllabus przedmiotowy 2016/ /2019
Podkowiańska Wyższa Szkoła Medyczna im. Z. i J. Łyko Syllabus przedmiotowy 2016/2017-2018/2019 Wydział Fizjoterapii Kierunek studiów Fizjoterapia Specjalność ----------- Forma studiów Stacjonarne / Niestacjonarne
Sucha masa(g. kj/g suchej masy
Składnik Energia kj/g suchej masy Sucha masa(g Dostępna energia (kj) Kwasy tłuszcz.(tk. tłuszcz.) 37 15 000 555 000 Białko (mięśnie) 17 6 000 102 000 Glikogen (mięśnie) 16 120 1 920 Glikogen (wątroba)
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu WYDZIAŁ WYCHOWANIA FIZYCZNEGO w Gdańsku ĆWICZENIE III. AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA, A METABOLIZM WYSIŁKOWY tlenowy
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu WYDZIAŁ WYCHOWANIA FIZYCZNEGO w Gdańsku ĆWICZENIE III AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA, A METABOLIZM WYSIŁKOWY tlenowy AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA W ujęciu fizjologicznym jest to: każda
SZCZEGÓŁOWY PROGRAM NAUCZANIA BIOCHEMII NA KIERUNKU TiR (spec. DiS) W AWFiS GDAŃSK
SZCZEGÓŁOWY PROGRAM NAUCZANIA BIOCHEMII NA KIERUNKU TiR (spec. DiS) W AWFiS GDAŃSK Kolokwium 1 Punkt 1 Aminokwasy, wzór ogólny i charakterystyczne grupy. Białka pokarmowe jako źródło aminokwasów. Wiązanie
Joanna Bereta, Aleksander Ko j Zarys biochemii. Seria Wydawnicza Wydziału Bio chemii, Biofizyki i Biotechnologii Uniwersytetu Jagiellońskiego
Joanna Bereta, Aleksander Ko j Zarys biochemii Seria Wydawnicza Wydziału Bio chemii, Biofizyki i Biotechnologii Uniwersytetu Jagiellońskiego Copyright by Wydział Bio chemii, Biofizyki i Biotechnologii
CORAZ BLIŻEJ ISTOTY ŻYCIA WERSJA A. imię i nazwisko :. klasa :.. ilość punktów :.
CORAZ BLIŻEJ ISTOTY ŻYCIA WERSJA A imię i nazwisko :. klasa :.. ilość punktów :. Zadanie 1 Przeanalizuj schemat i wykonaj polecenia. a. Wymień cztery struktury występujące zarówno w komórce roślinnej,
METABOLIZM. Zadanie 1. (3 pkt). Uzupełnij tabelę, wpisując w wolne kratki odpowiednio produkt oddychania tlenowego i produkty fermentacji alkoholowej.
Zadanie 1. (3 pkt). Uzupełnij tabelę, wpisując w wolne kratki odpowiednio produkt oddychania tlenowego i produkty fermentacji alkoholowej. Zadanie 3. (3 pkt). Schemat mechanizmu otwierania aparatu szparkowego.
BIOLOGIA klasa 1 LO Wymagania edukacyjne w zakresie podstawowym od 2019 roku
BIOLOGIA klasa 1 LO Wymagania edukacyjne w zakresie podstawowym od 2019 roku Temat Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca 1. Znaczenie nauk 1.
Bliskie spotkania z biologią METABOLIZM. dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW. Instytut Biologii Eksperymetalnej, Zakład Biochemii i Biologii Komórki
Bliskie spotkania z biologią METABOLIZM dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW Instytut Biologii Eksperymetalnej, Zakład Biochemii i Biologii Komórki Metabolizm całokształt przemian biochemicznych i towarzyszących
Uczeń: omawia cechy organizmów wyjaśnia cele, przedmiot i metody badań naukowych w biologii omawia istotę kilku współczesnych odkryć.
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy pierwszej szkoły ponadpodstawowej w zakresie podstawowym od 2019 roku Poziom wymagań Temat ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra
Biochemia SYLABUS A. Informacje ogólne
Biochemia A. Informacje ogólne Elementy sylabusu Nazwa jednostki prowadzącej kierunek Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Profil studiów Forma studiów Kod Język Rodzaj Rok studiów /semestr Wymagania
LIPIDY. Slajd 1 WYKŁAD 5. Slajd 2. Slajd 3. LIPIDY: budowa lecytyny (fosfatydylocholina) AGNIESZKA ZEMBROŃ-ŁACNY. Struktura kwasów tłuszczowych
część hydrofobowa część hydrofilowa Slajd 1 WYKŁAD 5 LIPIDY AGNIESZKA ZEMBROŃ-ŁACNY Slajd 2 LIPIDY: budowa lecytyny (fosfatydylocholina) cholina fosforan azot wiązanie estrowe glicerol fosfor tlen węgiel
Wykład 2. Kinetyka reakcji enzymatycznych.
Wykład 2 Kinetyka reakcji enzymatycznych. Kofaktory enzymów wd_2 2 Ryboflawina witamina B 2 Ryboflawina wit. B 2 FAD dinukleotyd flawinoadeninowy wd_2 3 Niacyna witamina PP (B 3 ) NAD + dinukleotyd nikotynamidoadeninowy
Konspekt z przedmiotu biologia realizowany w klasie II gimnazjum przez nauczyciela Sabinę Gądek
Konspekt z przedmiotu biologia realizowany w klasie II gimnazjum przez nauczyciela Sabinę Gądek TEMAT : Komórka najmniejsza funkcjonalna część organizmu. Cele: zdobycie wiadomości na temat najmniejszej
Biochemia SYLABUS A. Informacje ogólne
Biochemia A. Informacje ogólne Elementy sylabusu Nazwa jednostki prowadzącej kierunek Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Profil studiów Forma studiów Rodzaj Rok studiów /semestr Wymagania wstępne
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku SYLABUS w cyklu kształcenia Rodzaj zajęć wykłady 15 ćwiczenia 30
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku SYLABUS w cyklu kształcenia 2014-2017 Jednostka Organizacyjna: Wydział Wychowania Fizycznego kierunek: Fizjoterapia Rodzaj studiów i profil (I stopień/ii
Spis treści. Katabolizm
METABOLIZM Istnienie żywych organizmów jest uzależnione od energii potrzebnej do aktywności komórki w tym syntezy i transportu energii. Energia, która została zużyta przez organizm do wykonania pracy biologicznej
Biochemia zwierząt - A. Malinowska
Spis treści Biochemia zwierząt - A. Malinowska 1. Wstęp 1.1. Wpływ środowiska zewnętrznego na organizm zwierzęcy 1.2. Podstawowe składniki organizmu zwierzęcego 1.3. Woda 1.4. Składniki mineralne 1.4.1.
Nazwa jednostki prowadzącej kierunek: Wyższa Szkoła Medyczna w Białymstoku Wydział Ogólnomedyczny
Nazwa jednostki prowadzącej kierunek: Nazwa kierunku: Poziom kształcenia: Profil kształcenia: Moduły wprowadzające/wymagania wstępne: Nazwa modułu (przedmiot lub grupa przedmiotowa): Osoby prowadzące:
Komórka - budowa i funkcje
Komórka - budowa i funkcje Komórka - definicja Komórka to najmniejsza strukturalna i funkcjonalna jednostka organizmów żywych zdolna do przeprowadzania wszystkich podstawowych procesów życiowych (takich
Temat: Pokarm budulec i źródło energii.
Temat: Pokarm budulec i źródło energii. 1. Dlaczego musimy się odżywiać? Pokarm dostarcza nam energii niezbędnej do wykonywania czynności życiowych. Pokarm dostarcza substancji budulcowych potrzebnych
Przegląd budowy i funkcji białek - od enzymów do prionów -
Przegląd budowy i funkcji białek - od enzymów do prionów - Zakład Biologii Molekularnej Instytut Biochemii, Wydział Biologii UW Takao Ishikawa Kontakt Imię i nazwisko: Takao Ishikawa Mail: takao@biol.uw.edu.pl
Nazwa przedmiotu. Kod przedmiotu
PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE WYDZIAŁ Kultury Fizycznej i Ochrony Zdrowia Katedra Morfologicznych i Czynnościowych Podstaw Kultury Fizycznej Kierunek: Wychowanie Fizyczne Nazwa przedmiotu
Na początek przyjrzymy się więc, jak komórka rośliny produkuje ATP, korzystając z energii światła w fazie jasnej fotosyntezy.
Fotosynteza jako forma biosyntezy Bogactwo molekuł biologicznych przedstawionych w poprzednim rozdziale to efekt ich wytwarzania w komórkach w wyniku różnorodnych powiązanych ze sobą procesów chemicznych.
Transport przez błony
Transport przez błony Transport bierny Nie wymaga nakładu energii Transport aktywny Wymaga nakładu energii Dyfuzja prosta Dyfuzja ułatwiona Przenośniki Kanały jonowe Transport przez pory w błonie jądrowej
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku SYLABUS w cyklu kształcenia
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku SYLABUS w cyklu kształcenia 2015-2018 Jednostka Organizacyjna: Wydział REHABILITACJI I KINEZJOLOGII kierunek: Terapia zajęciowa Rodzaj studiów i profil
PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE. WYDZIAŁ Kultury Fizycznej i Ochrony Zdrowia
PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE WYDZIAŁ Kultury Fizycznej i Ochrony Zdrowia Katedra Morfologicznych i Czynnościowych Podstaw Kultury Fizycznej Kierunek: Wychowanie Fizyczne SYLABUS Nazwa przedmiotu
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. I rok, semestr II
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Nazwa modułu: Biochemia r.a. 2017-18; cykl 2017-20 Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Forma studiów Rok,
Mitochondria - siłownie komórki
Transformatory energii (mitochondria i chloroplasty) ewolucja eukariontów endosymbioza prakomórki eukariotycznej z prabakterią purpurową lub pracyjanobakterią Pochodzenie mitochondriów i chloroplastów
Transformatory energii (mitochondria i chloroplasty) Pochodzenie mitochondriów i chloroplastów
Transformatory energii (mitochondria i chloroplasty) ewolucja eukariontów endosymbioza prakomórki eukariotycznej z prabakterią purpurową lub pracyjanobakterią Pochodzenie mitochondriów i chloroplastów
II.4, IV.5, IV.6 (wymagania ogólne) III.1, III.2, III.3, III.4 (wymagania ogólne)
Rozkład materiału nauczania z biologii dla klasy 1 szkoły ponadpodstawowej dla zakresu podstawowego oparty na Programie nauczania biologii Biologia na czasie Treści nauczania Cele edukacyjne Zapis w nowej
Potrzeby energetyczne organizmu człowieka i wartość energetyczna pożywienia. R. Cichon CM UMK 2015
Potrzeby energetyczne organizmu człowieka i wartość energetyczna pożywienia R. Cichon CM UMK 2015 Przemiany energetyczne Dostarczone do organizmu węglowodany, tłuszcze i białka są utleniane, a uwolniona
Zagadnienia do egzaminu z biochemii (kierunek fizjoterapia)
Zagadnienia do egzaminu z biochemii (kierunek fizjoterapia) Aminokwasy, białka, cukry i ich metabolizm 1. Aminokwasy, wzór ogólny i charakterystyczne grupy. 2. Wiązanie peptydowe. 3. Białka, ich struktura.
Plan wynikowy z wymaganiami edukacyjnymi przedmiotu biologia dla klasy I szkoły ponadpodstawowej Beata Jakubik, Renata Szymańska
Plan wynikowy z wymaganiami edukacyjnymi przedmiotu biologia dla klasy I szkoły ponadpodstawowej Beata Jakubik, Renata Szymańska Temat Ocena dopuszczająca Uczeń: I. BADANIA BIOLOGICZNE 1. Metody w badaniach
HORMONY REGULACJA METABOLIZMU
HORMONY REGULACJA METABOLIZMU Schematy w regulacji metabolizmu interakcje allosteryczne fosfofruktokinaza, karboksylaza acetylo-coa trwają krótko modyfikacje kowalencyjne fosforylaza glikogenowa i fosforylacja-
Substancje o Znaczeniu Biologicznym
Substancje o Znaczeniu Biologicznym Tłuszcze Jadalne są to tłuszcze, które może spożywać człowiek. Stanowią ważny, wysokoenergetyczny składnik diety. Z chemicznego punktu widzenia głównym składnikiem tłuszczów
BIOCHEMIA. 1. Informacje o przedmiocie (zajęciach), jednostce koordynującej przedmiot, osobie prowadzącej
BIOCHEMIA 1. Informacje o przedmiocie (zajęciach), jednostce koordynującej przedmiot, osobie prowadzącej 1.1. Nazwa przedmiotu (zajęć): Biochemia 1.2. Forma przedmiotu: Wykłady, ćwiczenia 1.3. Przedmiot
Synteza TAG TAG. Glukoza. 3-fosforan dihydroksyacetonu. Glicerol. Glicerolo-3-fosforan + Acylo-CoA. CoA + Acylo-CoA. CoA.
Synteza TAG Glukoza TAG 3-fosforan dihydroksyacetonu Glicerol Glicerolo-3-fosforan + Acylo-oA oa + Acylo-oA oa Kwas fosfatydowy Synteza TAG Kwas fosfatydowy Pi Diacyloglicerol + Acylo-oA oa TAG Synteza
Geny, a funkcjonowanie organizmu
Geny, a funkcjonowanie organizmu Wprowadzenie do genów letalnych Geny kodują Białka Kwasy rybonukleinowe 1 Geny Występują zwykle w 2 kopiach Kopia pochodząca od matki Kopia pochodząca od ojca Ekspresji
Bioenergetyka badania przemian energii zachodzących w żywych organizmach. Żywy organizm - otwarty układ termodynamiczny, - może
Bioenergetyka 1 Bioenergetyka badania przemian energii zachodzących w żywych organizmach. Żywy organizm - otwarty układ termodynamiczny, - może wymieniać z otoczeniem materię i energię. Energia swobodna
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Biochemia i Biofizyka
S YL AB US MODUŁ U ( PREDMIOTU) I nforma cje ogólne Kod ABiB modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Forma studiów Rok studiów Nazwa modułu Biochemia i Biofizyka Obowiązkowy
etyloamina Aminy mają właściwości zasadowe i w roztworach kwaśnych tworzą jon alkinowy
Temat: Białka Aminy Pochodne węglowodorów zawierające grupę NH 2 Wzór ogólny amin: R NH 2 Przykład: CH 3 -CH 2 -NH 2 etyloamina Aminy mają właściwości zasadowe i w roztworach kwaśnych tworzą jon alkinowy
Fizjologia nauka o czynności żywego organizmu
nauka o czynności żywego organizmu Stanowi zbiór praw, jakim podlega cały organizm oraz poszczególne jego układy, narządy, tkanki i komórki prawa rządzące żywym organizmem są wykrywane doświadczalnie określają
Suplementy. Wilkasy 2014. Krzysztof Gawin
Suplementy Wilkasy 2014 Krzysztof Gawin Suplementy diety - definicja Suplement diety jest środkiem spożywczym, którego celem jest uzupełnienie normalnej diety, będący skoncentrowanym źródłem witamin lub
BIOTECHNOLOGIA OGÓLNA
BIOTECHNOLOGIA OGÓLNA 1. Wprowadzenie do biotechnologii. Rys historyczny. Zakres i znaczenie nowoczesnej biotechnologii. Opracowanie procesu biotechnologicznego. 7. Produkcja biomasy. Białko mikrobiologiczne.
NZ.1.10. PROFIL KSZTAŁCENIA praktyczny TYP PRZEDMIOTU obligatoryjny Forma studiów. Wybrane procesy biochemiczne. Selected biochemical processes
Tabela 1. Metryka przedmiotu programowego- cele i efekty kształcenia POZIOM KSZTAŁCENIA POZIOM VI/ STUDIA I STOPNIA NR PRZEDMIOTU W PROGRAMIE NZ.1.10. PROFIL KSZTAŁCENIA praktyczny TYP PRZEDMIOTU obligatoryjny
Best Body. W skład FitMax Easy GainMass wchodzą:
Gainery > Model : - Producent : Fitmax Easy GainMass - to produkt przeznaczony jest szczególnie dla sportowców trenujących dyscypliny siłowe, szybkościowo-siłowe oraz wytrzymałościowe. Doskonale dopracowany
Nukleozydy, Nukleotydy i Kwasy Nukleinowe
Nukleozydy, Nukleotydy i Kwasy Nukleinowe Materiały pomocnicze do wykładu Kwasy Nukleinowe dla studentów kierunku Chemia, specjalność: Chemia Bioorganiczna: Opracował: Krzysztof Walczak Gliwice 2011 Materiały
Zakres materiału nauczania biologii dla 3-letniego liceum ogólnokształcącego- klasy stacjonarne i zaoczne SEMESTR IV
Zakres materiału nauczania biologii dla 3-letniego liceum ogólnokształcącego- klasy stacjonarne i zaoczne Zakres rozszerzony Obowiązujący podręcznik: Biologia na czasie 1, Biologia na czasie 2, Podręczniki
Roczny plan dydaktyczny przedmiotu biologia dla klasy I szkoły ponadpodstawowej, uwzględniający kształcone umiejętności i treści podstawy programowej
Roczny plan dydaktyczny przedmiotu biologia dla klasy I szkoły ponadpodstawowej, uwzględniający kształcone umiejętności i treści podstawy programowej Temat (rozumiany jako lekcja) Liczba godzin I. BADANIA