PASŁĘK STAN.31/101 WOJ. WARMIŃSKO - MAZURSKIE GM. PASŁĘK,POW. ELBLĄSKI AZP 18-51

Transkrypt

1 PASŁĘK STAN.31/101 WOJ. WARMIŃSKO - MAZURSKIE GM. PASŁĘK,POW. ELBLĄSKI AZP OPRACOWANIE WYNIKÓW ARCHEOLOGICZNYCH BADAŃ WYKOPALISKOWYCH NA TRASIE PLANOWANEJ DROGI KRAJOWEJ NR S 7 autorzy: dr Kamilla Waszczuk dr Tomasz Zapaśnik mgr Krzysztof Janicki Ozorków 2010

2 Spis treści RODZIAŁ I Zagadnienia wstępne Historia i wyniki badań stanowiska Pasłęk RODZIAŁ II 1. Tło historyczne Geomorfologia..9 RODZIAŁ III 1. Analiza zabytkowego materiału ceramicznego kultury łużyckiej Analiza zabytkowego materiału ceramicznego późnośredniowiecznego i nowożytnego Analiza morfologiczna Analiza technologiczna Analiza stylistyczna Analiza pozostałego materiału zabytkowego Kości. 25 RODZIAŁ IV 1. Charakterystyka obiektów..27 RODZIAŁ V 1.Podsumowanie 42 BIBLIOGRAFIA PLAN ZBIORCZY OBIEKTÓW..46 PLAN WARSTWICOWY 47 TABLICE RYSUNKOWE.48 TABLICE OBIEKTÓW..62 TABLICE FOTOGRAFICZNE 76 KESA 83 KATALOG TABELARYCZNY.85 OPIS SKRÓTÓW I OZNACZEŃ ZASTOSOWANYCH W KATALOGU..86 2

3 Rozdział I Zagadnienia wstępne 1.Historia i wyniki badań Stanowisko nr 31 w miejscowości Pasłęk (nr 101 na obszarze AZP 41-77) położone jest na łagodnym stoku terenu wznoszącym się w kierunku południowym ograniczone wiaduktem kolejowym w bezpośrednim sąsiedztwie od wschodu drogi krajowej nr 7. Stanowisko zostało odkryte na początku marca 2010 roku w trakcie prac rozpoznawczych prowadzonych w związku z planowaną budową drogi krajowej nr 7 przez Zespoł ds. Ratownictwa Archeologicznego Instytutu Archeologii i Etnologii PAN O/Poznań pod kierownictwem dr I. Sobkowiak-Tabaki. W trakcie tych czynności przeprowadzono badania powierzchniowe, a następnie założono na stanowisku wykop badawczy (sondażowy). Podczas badań powierzchniowych i sondażowych odkryto stosunkowo liczne materiały ceramiczne (50 fragmentów ceramiki) datowane ogólnie na okres nowożytny, co dało podstawy do wytypowania stanowiska do dalszych badań archeologicznych. Zasięg stanowiska wytyczono głównie na podstawie powierzchniowego rozplanowania materiału ceramicznego. W okresie od lipca do końca września 2010 roku zostały przeprowadzone ratownicze badania archeologiczne wyprzedzające budowę drogi ekspresowej nr S-7 na stanowisku Pasłęk 31 (nr w miejscowości 101, AZP 18-53, województwo: warmińsko-mazurskie, powiat elbląski). Badania przeprowadzono w ramach umowy pomiędzy USUI Rafał Maciszewski a GDDKiA oddział w Olsztynie. Ekipa badawcza składała się z kierownika mgra Krzysztofa Janickiego, mgr Joanny Pietrzak pełniącej funkcję technika archeologa oraz 6 pracowników fizycznych. Ratownicze badania wykopaliskowe podjęto na podstawie pozwolenia Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, Delegatura w Elblągu. Przeprowadzono je w dniach lipca 2010 r. i pierwotnie miały objąć powierzchnię 150 arów. Jednak z uwagi na niewielkie nasycenie materiałów ruchomych jak i nieruchomych komisja odbiorowa GDDKiA O. w Olsztynie w porozumieniu z WUOZ w Elblągu wstrzymała prace badawcze na stanowisku po przebadani 129 arów. Na podstawie przebadanej już powierzchni dało się zaobserwować błędne wytyczenie stanowiska, które winno być przesunięte w kierunku północnym a nie w południowym. Po wstrzymaniu prac na wyznaczonej powierzchni zdecydowano przeprowadzić rozpoznanie sondażowe w kierunku północnym w celu ustalenia faktycznego zasięgu stanowiska. 3

4 W dniu po otrzymaniu zgody od WUOZ w Elblągu prowadzący badania stanowiska Pasłęk 31 Krzysztof Janicki przeprowadził sondaż o wymiarach 2m x 100m na arach (Ce5,Ce4,Ce3,Ce2,Ce1,De10,De9,De8,De7,De6). To jest na 2149 km km oznaczeń autostradowych. W w/w sondażu zlokalizowano 13 obiektów o różnorakich typach funkcjonalnych wstępnie ustalonych na jamki, dołki posłupowe, paleniska, paleniska z obstawą kamienną. Po potwierdzeniu kontynuacji stanowiska archeologicznego w kierunku północnym w dniu WUOZ w Elblągu wydał pozwolenie na poszerzenie stanowiska w tym kierunku. Podczas prac badawczych na poszerzeniu stwierdzono występowanie obiektów powiązanych z kulturą łużycką oraz nowożytną. Relikty osadnictwa ludności kultura łużyckiej mają kumulację na wschodniej stronie stanowiska, natomiast nowożytność to środkowa i zachodnia część stanowiska. Na tej podstawie z dniem WUOZ w Elblągu wydał pozwolenie na poszerzenie o 48 arów w kierunku północnym. Prace badawcze trwały do i potwierdziły występowanie stanowiska na tym obszarze. W trakcie prac przebadano łącznie obszar 177,19 ara. W ich toku pozyskano 2028 fragmenty naczyń ceramicznych, 1 fragment kości, 1 monetę obiegową (1 PFENNING z 1856) oraz fragment cybucha fajki holenderskiej. Obok tego odkryto łącznie 320 obiektów archeologicznych. Większość z nich w liczbie 242 to spągi jamek. Ponadto odkryto 41 dołków posłupowych, 26 spągów jam, 3 spągi palenisk, 5 palenisk oraz 3 słupy nowożytne. Jedynie 44 obiekty zostały wydatowane na podstawie materiału ceramicznego znajdującego się w ich wypełniskach. 2.Przyjęte zasady eksploracji i dokumentacji badawczej. Podstawę dokumentacji stanowią rysunki planów poszczególnych arów wykonywane w skali 1:50 z nanoszonymi zarysami rzutów poziomych obiektów i warstw pozaobiektowych, ich numeracją i wartościami niwelacyjnymi (przeliczonymi) oraz liniami cięć profilowych. Obok tego wykonywane były rysunki przekrojów poszczególnych obiektów w skali 1:20 z podaną ich numeracją i wartością niwelacyjną stropu (przeliczoną). Uzupełnienie stanowił plan zbiorczy wykonywany w skali 1:200. Dokumentację fotograficzną wykonywano w technice cyfrowej. Profile obiektów fotografowane były bez obrysu. Poszczególne zdjęcia grupowane były w folderach tematycznych (np. ary, obiekty profile, obiekty plany). Poszczególne pliki opisywane były numerami odpowiadającymi numerom obiektów wraz z oznaczeniem planu oraz profilu lub arów. Dokumentacja opisowa opierała się na sformalizowanych formularzach tzw. kartach. Stosowano: kartę obiektu, kartę warstwy pozaobiektowej, kartę zabytku wydzielonego. na karcie obiektu umieszczano zminiaturyzowane zdjęcie profilu obiektu oraz cyfrowy jego obrys. 4

5 Zastosowanie tej podwójnej dokumentacji rysunkowej umożliwia weryfikację rysunków polowych i tym samym ułatwia późniejsze opracowanie. Przestrzeń badawcza odhumusowana była przy użyciu sprzętu mechanicznego, koparkami skarpówkami. Humus zdejmowano warstwami do poziomu stropowego przestrzeni reliktowej. Był on magazynowany poza lub w obrębie stanowiska w hałdach. Pole badań, po odhumusowaniu było doczyszczane ręcznie przy pomocy grac i łopat. Po zarejestrowaniu stropów obiektów archeologicznych były one eksplorowane połówkami, warstwami mechanicznymi 5 10 cm w obrębie warstw obiektowych. Metody doczyszczania stropów obiektów jak również eksploracji ich wypełnisk dostosowywano w zależności od stanu wilgotności gruntu. Konieczne było zwrócenie szczególnej uwagi na obiekty o niewielkiej miąższości wypełnisk. Niezbędne było więc stosunkowo płytkie odhumusowanie i ręczne usuwanie śladów głębokiej orki, która była głównym czynnikiem destrukcyjnym dla reliktów osadniczych. Wypełniska obiektów składowano w obrębie wykopów. Wynikało to z zalecenia aby wyrobiska zasypywane były gruntem rodzimym. 5

6 Rozdział II 1.Tło historyczne W połowie I tysiąclecia naszej ery Prusowie przekroczyli rzekę Pasłękę (Pasarga), która oddzielała ich od Słowian i przesunęli się na zachód w i końcu XI w dotarli do Nogatu i Wisły. 1 Teren ziemi pasłęckiej zajęty został przez plemię pruskie zwane Pogezanami od staropruskiego pogudien co oznacza kraj pod zaroślami 2. To plemię najdłużej stawiało opór najazdowi krzyżackiemu i jako ostatnie skapitulowało w 1273 r. W 1281 rządy w Prusach przejął mistrz zakonu Reinhard z Querfurtu, który sprowadził osadników holenderskich. Powstają zaczątki miasta, które roku otrzymało przywilej lokacyjny na prawie chełmińskimi od tego czasu nosiło nazwę Holland. W latach 80-ch XIII w Pasłęk miał już swojego proboszcza, którym został Teodory (Theodoricus) Dietrich. 3 W początkach XIV w wybudowano murowany zamek znany już w 1319 jako castrum Hollandense 4. Osadnikom holenderskim sprowadzonym przez Zakon przypisuje się znaczny rozwój tych terenów, osuszyli oni rozlewiska jeziora Drużno i rzeki Wąskiej oraz wybudowali kanały, wały, śluzy, mosty i rowy melioracyjne 5 Ówcześnie był to ośrodek handlowo-rzemieślniczy. W czasie trwania wojny trzynastoletniej ( ) opowiedział się po stronie polskiej, jednak na mocy pokoju toruńskiego (1466) pozostał pod władaniem krzyżackim. Po 1525 roku na terenie Prus Książęcych, a później Niemiec. Ponownie wojska polskie oblegały Pasłęk podczas wojny polsko-krzyżackiej w 1521 r. Po zajęciu miasta pozostawały tu do 1525 r. W 1627 Pasłęk okupowały wojska szwedzkie Gustawa Adolfa. W czasie drugiej wojny polsko-szwedzkiej w 1656 r. na zamku pasłęckim spotkali się: król szwedzki Karol Gustaw i elektor Fryderyk Wilhelm. Obaj władcy uzgodnili działania wojskowe przeciw Polsce. W latach wojny siedmioletniej od 1758 do 1762 miasto okupowali Rosjanie. Znaczne zniszczenia spowodowały przemarsze wojsk napoleońskich w latach 1807 i W 1818 Pasłęk został siedzibą powiatu. 6 Pasłęk zachował do dziś regularny układ gotycki i znaczne fragmenty murów obronnych z dwiema bramami (XIV w). najlepiej zachowała się Brama Kamienna z 1330 roku, przez którą prowadził główny wjazd do miasta. Na głównej ulicy (układ holenderski rynku) zachował się 1 M. Haftka Z pradziejów okolic Pasłęka,[w] Pasłęk z dziejów miasta i okolic, pod red. J. Włodarskiego, Pasłęk 1997 s H. Łowmiański Początki i rola zakonów rycerskich nad Bałtykiem w początku XIII i XIV w [w] Polska w okresie rozdrobnienia feudalnego Wrocław 1973 s W. Rodzewicz, J. Włodarski Pasłęk Wędrówki po przeszłości, Pasłęk 1993 s K. Cyganek Szkice historyczne o Pasłęku, t. 1 Pasłęk 1973 s L. Thijssen 1000 Jaar Polen en Nederland, Zutphen 1993 s.19 6 Darmochwał T., Rumiński M. J. Warmia Mazury, przewodnik. Agencja TD, Białystok

7 gotycki ratusz z końca XIV w. opodal znajduje się gotycki kościół parafialny, halowy z XIV w. We wnętrzu barokowy ołtarz główny z 1687 r. Za kościołem znajduje się zamek krzyżacki a później elektorski. Około roku 1320 stanęło dzisiejsze północne skrzydło. Budowlę wzniesiono na planie prostokąta o wymiarach 40x51 m. Znajdowały się pod nią potężne piwnice i loch sięgające kilka kilometrów poza mury miasta. W latach czterdziestych XVI w poważnie rozbudowano zamek dodając skrzydła wschodnie i zachodnie, a do jego najstarszej części dobudowano na narożach dwie okrągłe wieże. Za czasów pruskich zamek przebudowano na wozownię i szpital, a skrzydło północne na szkołę. W 1699 roku przekształcono budynek na więzienie. W latach 70 dwudziestego wieku odbudowano zamek ze zniszczeń wojennych i oddano go na siedzibę władz. administracyjnych. Ważniejsze daty VI IX Na ziemi pasłęckiej osiedla się pruskie plemię Pogezanów Po raz pierwszy w dokumentach pojawia się nazwa ziemia pasłęcka terra Passalucensis Krzyżacy pod wodzą Hermana Bulka dokonują podboju Pomezanii Wybuch powstania pruskiego powoduje przejściową utratę przez Krzyżaków włości Passaluc Wielki Mistrz Krzyżacki Reinhard von Querfurt wydaj akt lokacyjny miasta nazwanego wówczas Holland Pojawia się nazwa Castrum Hollandense dla określenia zamku pasłęckiego Przebudowa zamku drewnianego na murowany. Rozpoczęcie budowy kościoła św. Bartłomieja Dokumenty wspominają proboszcza Teodoryka Ditrycha, który jest rektorem szkoły w Pasłęku Po bitwie grunwaldzkiej wojska Jagiełly na kilka miesięcy zajęły Pasłęk Miasto przystępuje do Związku Pruskiego 1455 Przekazanie Pasłęka i okolicznych ziem zacieżnym Czechom, będących na służbie Polaków Na mocy pokoju toruńskiego Pasłęk zostaje przy Krzyżakach i staje się siedzibą komturów(do 1525 roku) 1520 W czasie wojny polsko krzyżackiej Polacy zdobywają miasto i burzą zamek Polacy tracą Pasłęk po sekularyzacji Państwa Zakonu Krzyżackiego. XVI XVII w: Miasto niszczą liczne pożary i nawiedzają epidemie.. Mimo to następuje rozwój miasta i przedmieścia Zakończenie odbudowy zamku Wojska szwedzkie wkraczają do miasta, król Gustaw rezyduje na zamku. 7

8 1635 W kościele św. Bartłomieja toczą się polsko szwedzkie rokowania zakończone podpisaniem rozejmu w Sztumskiej Wsi W Pasłęku spotykają się król szwedzki Karol Gustaw i elektor brandenburski Fredry Wilhelm zawierając układ przeciwko Polsce W Pasłęku stacjonują wojska pruskie Pobyt w Pasłęku wojsk francuskich Pasłęk otrzymuje rangę miasta powiatowego XIX w W Pasłęku powstaje lokalny przemysł m in. : 1827 nowoczesny wiatrak, 1840 młyn kieratowy, 1848 ślusarnia, także garbarnia, tartak i inne 7 7 Darmochwał T., Rumiński M. J., Warmia s

9 2. Geomorfologia Opracował: dr Tomasz Zapaśnik Studium geomorfologiczne rejonu stanowiska archeologicznym Pasłęk 31 W celu opracowania niniejszego studium, 7 lipca br. autor przeprowadził wizję terenową stanowiska, pobrał próbę występującej tu skały oraz zapoznał się z istniejącymi publikacjami i materiałami archiwalnymi dotyczącymi tego rejonu. Lokalizacja Stanowisko archeologiczne Pasłęk 31 zlokalizowane na wysoczyźnie morenowej stanowiącej południową krawędź doliny rzeki Wąskiej, po południowej stronie drogi krajowej DK 7, około 1 km na S od centrum Pasłęka, na południe od przemysłowej części miasta. Pasłęk - miasto w woj. warmińsko-mazurskim, w powiecie elbląskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Pasłęk. Położony jest na północnym skraju Pojezierza Iławskiego. Przez miasto przepływa rzeka Wąska uchodząca do jeziora Drużno. 9

10 Budowa geologiczna Na południe Pasłęka - także na stanowisku archeologicznym Pasłęk 31 występują gliny zwałowe zlodowacenia Sanu 2. Są to gliny brązowe oliwkowo i szarobrązowe. Ich miąższość jest zmienna i wynosi od kilkudziesięciu metrów na obszarze południowowschodnim, do kilku metrów pod utworami budującymi Wyniesienie Elbląskie. Miąższość glin zwałowych w zlokalizowanym na południe od stanowiska otworze badawczym Nr Zielonka Pasłęcka wynosi 50 m. Są to gliny zwałowe przewarstwione trzykrotnie iłami, mułkami i piaskami zastoiskowymi. Takie wykształcenie glin zwałowych zlodowacenia Sanu 2 jest związane z zaburzeniami glacitektonicznymi. Powierzchnia glin zwałowych porozcinana jest dolinami cieków stanowiących południowe dopływy rzeki Wąskiej. Doliny te wypełnione są osadami piaszczystymi. Piaski rzeczne towarzyszą większości cieków na omawianym obszarze. Są to piaski drobnoziarniste lub pylaste. Skład petrograficzny frakcji żwirowej w występującej w warstwie glin zwałowych w rejonie stanowiska wykazuje przewagę okruchów wapieni (średnio 38,6%) nad skałami krystalicznymi (średnio 27,5%).W grupie skał lokalnych występują głównie margle kredowe (średnio 21,5%) a w stropie glin zaznaczył się wzrost zawartości fosforytów i pirytu. 10

11 Fragment Szczegółowej Mapy Geologiczna Polski 1 : , ark. Pasłęk (K.Petelski, A.Gondek., 2003) Objaśnienia: 2 - namuły torfiaste; 3 - namuły piaszczyste; 8 - piaski rzeczne; 9 - piaski rzeczne tarasów zalewowych; 20- gliny zwałowe Przekrój geologiczny na linii Krosno Młyn Pasłęk Zielonka Pasłęcka (K.Petelski, A.Gondek. SMGP 1 : , ark. Pasłęk, 2003) 11

12 Objaśnienia: 2 - namuły torfiaste; 3 - namuły piaszczyste; 8 - piaski rzeczne; 9 - piaski rzeczne tarasów zalewowych; 20- gliny zwałowe Geomorfologia Pod względem geomorfologicznym obszar, na którym zlokalizowane jest stanowisko archeologiczne Pasłęk 31 zalicza się, zgodnie z klasyfikacją J. Kondrackiego (Geografia regionalna Polski, 2009), do północnej części Pojezierza Iławskiego, które stanowi wschodnią część Pojezierza Wschodniopomorskiego. Morfologia powierzchni tego obszaru jest zróżnicowana. Na S od badanego stanowiska wznosi się wysoczyzna morenowa. Rzeźba ta została ukształtowana w wyniku deglacjacji ostatniego lądolodu zlodowacenia Wisły, działalności wód roztopowych, erozji i akumulacji rzek i jezior oraz procesów wietrzeniowych. Rzędne terenu wahają się w tym miejscu od około 6 m npm. w osi doliny rzeki Wąska, do ponad 25 m npm. na W od analizowanego stanowiska archeologicznego. Dolina położonej ok. 1 km na północ od stanowiska rzeki Wąskiej to rynna subglacjalna wykorzystana przez rzekę. Jest ona głęboko wcięta w otaczające ją wysoczyzny polodowcowe.w części wschodniej obszaru arkusza wysokość krawędzi doliny Wąskiej wynosi około 30 m i maleje ku zachodowi osiągając 20 m w rejonie, gdzie rzeka wpływa na obszar Żuław Wiślanych. 12

13 Fizjografia Obszar gminy Pasłęk jest zróżnicowany pod względem przyrodniczym. Gmina leży na terenie następujących mezoregionów geograficznych Wysoczyzny Elbląskiej, Żuław Wiślanych, Równiny Warmińskiej i Pojezierza Iławskiego. Ważną i dominującą rolę w krajobrazie rejonu stanowiska archeologicznego Pasłęk 31 odgrywa rzeka Wąska. Zbudowane z glin zwałowych zbocza doliny są silnie podcięte przez zakola rzeki i porozcinane bocznymi dolinkami podobnymi do jarów. Silna erozja, zaznaczająca się w dolinie, związana jest z nisko położoną bazą erozyjną. W dolinie Wąskiej - poniżej krawędzi ograniczającej dolinę - znajdują się dwa poziomy tarasów rzecznych: tarasy zalewowe oraz tarasy wyższe, nadzalewowe. Wysoczyzna morenowa falista otaczająca dolinę Wąskiej posiada wysokość około sześćdziesięciu kilku metrów n.p.m. Wysokość ta maleje w kierunku zachodnim osiągając w rejonie Żuław Wiślanych dwadzieścia kilka metrów n.p.m. Jednocześnie wysoczyzna ta wznosi się ku północy i południowi po obu stronach doliny Wąskiej. Gmina Pasłęk zajmuje obszar 264,39 km², w tym: użytki rolne: 74% użytki leśne: 14% Gmina stanowi 18,48% powierzchni powiatu elbląskiego. 13

14 Rozdział III 1. Analiza zabytkowego materiału ceramicznego kultury łużyckiej Mając na uwadze zły stan zachowania poszczególnych fragmentów zbioru ceramiki kultury łużyckiej dokonano głównie analiz makroskopowych. Podziału dokonano głównie na takie cechy jak faktura i barwa powierzchni zewnętrznych i wewnętrznych naczynia, rodzaj, ilość barwa oraz ziarnistość domieszki, a także barwa, grubość i charakter przełomu. Materiał ceramiczny pozyskany w trakcie badań pochodzi wyłącznie z obiektów i wynosi 76 fragmentów. Wszystkie te obiekty były paleniskami. Ze względu na bardzo duże rozdrobnienie materiału jak i brak elementów charakterystycznych (z wyjątkiem pięciu zniszczonych ułamków wylewów) niemożliwe było nawet częściowe zrekonstruowanie form naczyń. Niewykonalne było zatem szersze rozpoznanie makromorfologiczne ceramiki naczyniowej jak i wykonanie analizy chronologiczno- typologicznej. Można tylko przypuszczać że materiał ten zalicza się do grupy warmińsko-mazurskiej z przełomu epoki brązu(veb) i epoki żelaza (HaC). Z tego względu całość materiału ceramicznego poddano analizie technologicznej. W tabeli rozpisano trzydzieści trzy cechy ceramiki od struktury powierzchni zewnętrznej i wewnętrznej, jej barwy,rodzaju domieszki, ilości domieszki, barwy i grubości przełomu. Podsumowując ten materiał wyraźną przewagę zyskuje ceramika cienkościenna do 6mm, która stanowi 82,89% zbioru, średniościenna (7-9mm) - 15,8% i grubościenna (powyżej 9mm) - 1,31%. Struktura zewnętrzna naczyń szorstka- 71,05%, gładka- 21,05%, angobowana 7.89%, struktura wewnętrzna naczyń- 3,94%, gładka 85,52%, zniszczona 10,52%. Barwa zewnętrzna naczynia: ciemnobrunatna - 6,57%, szara 23,68%, ciemnoszara 7,89%, ceglastoszara 61,84%, barwa wewnętrzna naczynia: ciemnobrunatna -5,26%, szara - 85,52%,ciemnoszara - 21,05%, ceglastoszara - 17,1% Barwa przełomu naczynia: jednobarwny - 7,89%, dwubarwny - 89,4%, trójbarwny - 3,94% Rodzaj domieszki schudzającej: piasek - 96%,tłuczeń kamienny - 4%, ilość domieszki: mała - 81,57%, średnia - 18,43% 14

15 lp. nr inwentarza lokalizacja nr obiektu wylew brzuśce dna ucha powierzchnia zewnętrzna szorstka gładka angobowana barwa powierzchni zewnętrznej ciemnobrunatna szara ciemnoszara ceglastoszara powierzchnia wewnętrzna szorstka gładka zniszczona barwa powierzchni wewnętrznej ciemnobrunatna szara ciemnoszara ceglastoszara rodzaj domieszki piasek tłuczeń kamienny Ilość domieszki mała średnia duża barwa przełomu P\10\7 Cf7 93 x x x x x x x x x 2 P\10\26 Ce4 237 x x x x x x x x x 3 P\10\26 Ce4 237 x x x x x x x x x 4 P\10\26 Ce4 237 x x x x x x x x x 5 P\10\26 Ce4 237 x x x x x x x x x 6 P\10\26 Ce4 237 x x x x x x x x x 7 P\10\26 Ce4 237 x x x x x x x x x 8 P\10\26 Ce4 237 x x x x x x x x 9 P\10\26 Ce4 237 x x x x x x x x x 10 P\10\26 Ce4 237 x x x x x x x x x 11 P\10\26 Ce4 237 x x x x x x x x x 12 P\10\26 Ce4 237 x x x x x x x x x 13 P\10\26 Ce4 237 x x x x x x x x x 14 P\10\27 Ce3 238 x x x x x x x x x 15 P\10\27 Ce3 238 x x x x x x x x 16 P\10\27 Ce3 238 x x x x x x x x x 17 P\10\27 Ce3 238 x x x x x x x x x jednobarwny dwubarwny trójbarwny wielobarwny grubość przełomu cienkościenna do 6mm średniościenna 7-9 mm Grubościenna < 9mm

16 18 P\10\27 Ce3 238 x x x x x x x x x 19 P\10\27 Ce3 238 x x x x x x x x x 20 P\10\27 Ce3 238 x x x x x x x x x 21 P\10\27 Ce3 238 x x x x x x x x x 22 P\10\33 Ce1 244 x x x x x x x x x 23 P\10\33 Ce1 244 x x x x x x x x x 24 P\10\33 Ce1 244 x x x x x x x x x 25 P\10\33 Ce1 244 x x x x x x x x x 26 P\10\33 Ce1 244 x x x x x x x x x 27 P\10\33 Ce1 244 x x x x x x x x x 28 P\10\33 Ce1 244 x x x x x x x x 29 P\10\33 Ce1 244 x x x x x x x x x 30 P\10\33 Ce1 244 x x x x x x x x 31 P\10\33 Ce1 244 x x x x x x x x 32 P\10\33 Ce1 244 x x x x x x x x 33 P\10\29 Ce1 245 x x x x x x x x x 34 P\10\29 Ce1 245 x x x x x x x x x 35 P\10\29 Ce1 245 x x x x x x x x x 36 P\10\29 Ce1 245 x x x x x x x x x 37 P\10\29 Ce1 245 x x x x x x x x x 38 P\10\29 Ce1 245 x x x x x x x x 39 P\10\29 Ce1 245 x x x x x x x x x 40 P\10\29 Ce1 245 x x x x x x x x x 41 P\10\30 De9 249 x x x x x x x x x 42 P\10\30 De9 249 x x x x x x x x x 43 P\10\30 De9 249 x x x x x x x x x 44 P\10\30 De9 249 x x x x x x x x x 45 P\10\30 De9 249 x x x x x x x x 16

17 46 P\10\30 De9 249 x x x x x x x x 47 P\10\30 De9 249 x x x x x x x x 48 P\10\30 De9 249 x x x x x x x x 49 P\10\31 Dd x x x x x x x x x 50 P\10\31 Dd x x x x x x x x x 51 P\10\31 Dd x x x x x x x x x 52 P\10\31 Dd x x x x x x x x x 53 P\10\31 Dd x x x x x x x x x 54 P\10\31 Dd x x x x x x x x x 55 P\10\34 Cd P\10\34 Cd P\10\34 Cd P\10\34 Cd P\10\39 Cf4 298 x x x x x x x x x 60 P\10\39 Cf4 298 x x x x x x x x x 61 P\10\39 Cf4 298 x x x x x x x x x 62 P\10\39 Cf4 298 x x x x x x x x x 63 P\10\40 Cf2 301 x x x x x x x x x 64 P\10\40 Cf2 301 x x x x x x x x x 65 P\10\40 Cf2 301 x x x x x x x x x 66 P\10\40 Cf2 301 x x x x x x x x x 67 P\10\40 Cf2 301 x x x x x x x x x 68 P\10\41 Df9 306 x x x x x x x x x 69 P\10\41 Df9 306 x x x x x x x x x 70 P\10\41 Df9 306 x x x x x x x x x 71 P\10\41 Df9 306 x x x x x x x x x 72 P\10\41 Df9 306 x x x x x x x x 73 P\10\41 Df9 306 x x x x x x x x 17

18 74 P\10\42 Dc8 310 x x x x x x x x x 75 P\10\42 Dc8 310 x x x x x x x x x 76 P\10\42 Dc8 310 x x x x x x x x x 18

19 2. Analiza zabytkowego materiału ceramicznego późnośredniowiecznego i nowożytnego W przypadku zbioru ceramiki późnośredniowiecznej i nowożytnej na użytek niniejszej pracy opracowany został inwentarz, w którym zostały wyszczególnione 43 cechy, pod względem których rozpatrywany był każdy fragment ceramiczny. Tabela ta wzorowana była na tej zaproponowanej przez A. Hunicza, 8 jednakże zaistniała potrzeba jej modyfikacji ze względu na indywidualny charakter zbioru, co też uczyniono. Cechą główną porządkującą cały zbiór był odcinek, ar, fragment. numer obiektu, a następnie poziom eksploracyjny z jakiego został pozyskany dany Kolejnym etapem było opisanie fragmentów naczyń pod względem morfologicznym, gdzie zostały wyróżnione takie cechy jak wielkość, rodzaj naczynia, rodzaj fragmentu naczynia. Przy opisywaniu rozmiarów danego fragmentu zastosowane zostało kryterium zaproponowane przez A.Buko. 9. W przypadku fragmentów charakterystycznych, takich jak wylew lub dno zostały opisane ich średnice i typy oraz, jak to miało miejsce w przypadku den, został określony typ zdjęcia i istnienie znaków na tej części naczynia. Typologia wylewów i den generalnie została oparta na typologii opracowanej przez J.Kruppego, 10 jednakże została ona dostosowana do indywidualnych potrzeb zbioru. Następną cechą opisującą dany fragment ceramiczny jest ornament, jakim był on ozdobiony, zaś w jego obrębie został wprowadzony podział ze względu na jego rodzaj, rozmieszczenie i motyw, tu rozumiany jako typ, do którego to elementu została opracowana typologia na potrzeby tej pracy. Dalszymi wyróżnikami porządkującym zbiór ceramiczny z Pasłęka były cechy technologiczne jego poszczególnych części. Główny podział na grupy technologiczne został przyjęty za L. Kajzerem 11,. Warto wspomnieć, że w tej części tabeli zostały wyszczególnione takie cechy jak technika wykonania, grubość i barwa przełomu, rodzaj domieszki oraz jej ilość i ziarnistość, sposób wypału naczynia, a także pokrycie szkliwem. Można zauważyć, iż w przypadku 8 A. Hunicz, Studia z archeologii Średniowiecznego Lublina, Warszawa 1984, Przykład tabeli z zapisem cech morfologicznych i technologicznych 9 A. Buko, Ceramika Wczesnopolska. Wprowadzenie do badań, Wrocław Warszawa Kraków Gdańsk - Łódź, 1990, s J. Kruppe, Studia nad ceramiką XIV wieku ze Starego Miasta w Warszawie, Wrocław Warszawa Kraków 1961, s L. Kajzer, Opracowanie zbioru ceramiki naczyniowej z wieży Karnkowskiego zamku w Raciążku, Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, t. 34, 1984, s

20 pomiarów metrycznych przełomu należałoby tę cechę umieścić w części tabeli opisującej morfologię, jednak tak się nie stało w celu ujednolicenia i przejrzystości ogólnego obrazu zbioru. Elementami dodatkowymi określającymi istnienie śladów użytkowania na fragmentach naczyń glinianych były takie pozostałości działalności człowieka jak przywra, zaciek, okopcenie czy też przepalenie. Ostatnim elementem znajdującym się w tabeli były uwagi uzupełniające indywidualne informacje na temat pojedynczych jednostek. Najliczniejszą kategorią zabytków rejestrowanych w przypadku badań archeologicznych stanowią ułamki naczyń ceramicznych. W przypadku tego typu zabytków przeprowadza się różnorakie analizy, zazwyczaj ograniczające się do rozpatrywania ceramiki pod względem formalnym, technologicznym i stylistycznym. Na tej podstawie prowadzi się dalsze rozważania nad ustaleniem datowania danego fragmentu bądź też zbioru. W zależności od wielkości oraz stopnia złożoności danego fragmentu i jego przydatności dla dalszych analiz, a także możliwości rekonstrukcji wydzielone zostały kategorie wielkościowe na podstawie podziału zaproponowanego przez A.Buko 12. I-fragmenty naczyń umożliwiające pełną rekonstrukcję naczynia II-duże ułamki naczyń obejmujące więcej niż jeden element morfologiczny naczynia, a więc partie przybrzeżne (wylew, szyja oraz brzusiec), a także partie przydenne( dno, stopka oraz brzusiec) III-stosunkowo niewielkie fragmenty naczyń, obejmujące więcej niż jeden element morfologiczny naczynia, a więc partie przybrzeżne (wylew, szyja i górna część brzuśca), partie przydenne (dno, stopka i część dolnej partii brzuśca bądź dno i fragment dolnej części brzuśca), a także elementy zawierające środkowe partie naczynia (znaczne części brzuśca i szyję). IV- fragment obejmujący jeden element morfologiczny naczynia (część wylewu, brzuśca lub dna). Wszystkie fragmenty naczyń ceramicznych pozyskanych w trakcie badań archeologicznych przeprowadzonych w 2010 roku na stanowisku 31 w Pasłęku można zaliczyć do IV kategorii wielkościowej. Stanowią one 100 % zbioru. Analiza morfologiczna ceramiki została oparta o typy den i wylewów w obrębie poszczególnych form naczyń. Typologia wylewów i den opiera się na generalnym podziale zaproponowanym przez J. Kruppego 13, jednak został przekształcony na użytek tego opracowania i dostosowany do indywidualnego charakteru tego zbioru. 12 A. Buko, Ceramika., s J. Kruppe, Studia nad ceramiką XIV wieku ze Starego Miasta w Warszawie, Wrocław Warszawa Kraków 1961, s

21 2.1 Analiza morfologiczna Typologia den W grupie den naczyń ceramicznych podczas tworzenia ich typologii na użytek tej pracy zostało wydzielonych 4 typy. Pierwszy typ stanowią dna proste, zazwyczaj są one odcinane lub znajdują się na nich ślady podsypki i podważania. Zdecydowanie liczniejszą grupę stanowią dna typu 2, które charakteryzują się łagodnie wyodrębnioną stopką. Również i na tych dnach zaobserwowano w większości przypadków ślady odcinania, jak i w mniejszej liczbie podsypkę czy też znamiona podważania. Podobna sytuacja występuje w przypadku den typu 3, które mają wyraźnie zaznaczoną zaokrągloną stopkę. Jest to grupa równie liczna jak poprzednia. Fragmenty naczyń ceramicznych o dnach typu 4 stanowią niewielki procent całego zbioru. Dna tego typu posadowione są na wyraźnie wyodrębnionej nóżce. Dna typów 1, 2 i 3 można zaobserwować zarówno wśród garnków, mis, kubków jak i dzbanów. Natomiast dna typu 4 można odnotować w przypadku naczyń porcelanowych, fajansowych czy też przynależnych do grupy D. Typologia wylewów TYP 1 Wylewy typu 1 są łagodnie wychylone na zewnątrz, z zazwyczaj ukośnie lub nieco łukowato opracowaną krawędzią, nie posiadają wrębu, ani okapu. Występują one najczęściej u garnków TYP 2 Typ 2 jest drugim najpopularniejszym typem wśród omawianego zbioru. Typ ten charakteryzuje się w widoczny sposób wychylonymi krawędziami na zewnątrz zakończonymi wylewami wyposażonymi we wrąb na pokrywkę. TYP 3 Wylewy typu 3 są łagodnie wychylone na zewnątrz, zazwyczaj ukośnie lub nieco łukowato opracowaną krawędzią, nie posiadają wrębu ani okapu. TYP 4 Typ 4 charakteryzuje się krawędzią opracowaną półokrągło lub niekiedy skośnie, zaopatrzone we wrąb na pokrywę oraz łagodnie zaznaczony okap TYP 5 Wylewy typy 5 charakteryzują się łagodnym wrębem i brakiem okapu. Ich krawędzie są wychylone na zewnątrz oraz ścięte półokrągło lub łukowato. TYP 6 21

22 Wylewy typu 6 zakończone są pionowo ustawioną krawędzią, nie są wyposażone ani w okap, ani we wrąb. TYP 7 Wylewy typu 7 są charakterystyczne dla mis. Pionowo zakończone krawędzie na zewnątrz zaopatrzone są niekiedy w wielokrotnie zarysowane żeberka. 2.2 Analiza technologiczna GRUPA A Literą A oznaczono ceramikę wypalaną w atmosferze utleniającej. Jest to odpowiednik grupy A wg L. Kajzera 14. W przypadku ułamków oznaczonych literą A można mówić o ceramice niekiedy źle wypalonej, niestarannie wykonanej na kole garncarskim. Jest ona określana mianem ceramiki wiejskiej bądź tradycyjnej. Ceramika z tej grupy jest grubościenna. Jej przełomy są trójbarwne oraz jednobarwne, a ich grubość wynosi średnio 7-10 mm. Masa garncarska do wyrobu naczyń z tej grupy zawiera dużą ilość gruboziarnistego piasku jako domieszkę schudzającą. 15 Fragmenty tych naczyń przybierają barwy od piaskowych przez czerwone do brunatnych na zewnętrznej części. Nie zaobserwowano ani jednego fragmentu ceramiki grupy A w omawianym zbiorze. Brak ceramiki tej grupy jest jak najbardziej zasadny biorąc pod uwagę nowożytny charakter zbioru. GRUPA B Grupa B ceramiki charakteryzuje się wypałem redukcyjnym. Ceramika ta wykonana była dosyć starannie na szybkoobrotowym kole garncarskim. Przełomy są jednobarwne o średniej grubości 4-5 mm. Zazwyczaj można w nich zaobserwować małą ilość domieszki drobnoziarnistego piasku. Zdecydowanie mniejszą grupę stanowią fragmenty u których zanotowano średnią ilość średnioziarnistego piasku. Ułamki ceramiki grupy B często są barwy szarej bądź ciemnoszarej. Jest to zdecydowanie najliczniejsza grupa w przypadku zbioru z Pasłęka. Na fragmentach naczyń przyporządkowanych do grupy B zanotowano występowanie dwóch typów ornamentu 1 i 2.. Niekiedy zaobserwowano równoczesne występowanie obu ornamentów. Dokładna charakterystyka dotycząca typów zdobień została umieszczona w części opisującej typy ornamentów. GRUPA C W tej grupie znajdują się naczynia wypalane również w atmosferze redukcyjnej. Jednak są 14 L. Kajzer, Opracowanie zbioru ceramiki naczyniowej z wieży Karnkowskiego w zamku w Raciążku, KHKM, t. 34, 1986, s L. Kajzer, W sprawie waloryzacji masowych zbiorów ceramiki późnośredniowiecznej i nowożytnej, Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, r. 39,nr 4, 1991, s

23 one wykonane staranniej i z lepszych surowców niż naczynia z grupy B. Ceramika z grupy C to ceramika stołowa. Wykonana jest techniką toczenia na szybkoobrotowym kole, zaś domieszką jest tylko drobnoziarnisty piasek. GRUPA D Jest ona barwy od kremowej po jasnopomarańczową. Zazwyczaj są to naczynia cienkościenne, starannie wykonane, najczęściej dobrze wypalone w atmosferze utleniającej. Domieszka jaką można zauważyć w przełomach to najczęściej drobnoziarnisty lub średnioziarnisty piasek. GRUPA E Ceramika grupy E to ceramika, której wyróżnikiem jest jej szkliwienie. W przypadku omawianego materiału zazwyczaj jest to ceramika wypalana w atmosferze redukcyjnej. Przełomy są jednobarwne, najczęściej o grubości 3-5mm. W większości przypadków do schudzenia masy ceramicznej wykorzystanej do wyrobu ceramiki grupy E użyto małej, dużo rzadziej średniej ilości drobnoziarnistego piasku. Szkliwa występujące na tej ceramice są najczęściej barwy oliwkowej, brązowej czy tez zielonej. Zdecydowanie mniejszy procent to naczynia o szkliwie barwy białej i kremowej. Jak już zostało to zauważone naczynia tej grupy pełniły funkcje ceramiki stołowej. GRUPA F W grupie F znalazły się fragmenty naczyń fajansowych. KAMIONKA I MAJOLIKA 2.3 Analiza stylistyczna. ORNAMENT TYPU 1 Ornament typu 1 jest jednym z najczęstszych motywów zdobniczych zaobserwowanych na fragmentach naczyń zawartych w tym opracowaniu. Mianem ornamentu typu 1 określono zdobienie w postaci dookolnych poziomych prostych żłobków wykonywanych przez garncarza na kole za pomocą grzebienia bądź innego rodzaju rylca. Najczęściej występuje w górnych partiach brzuśców, chociaż ze względu na fragmentarycznie zachowany materiał trudno jest stwierdzić na jakiej ilości ceramiki ma miejsce ta sytuacja. ORNAMENT TPU 2 Ornamentem typu 2 zostało określenie zdobienie w postaci dookolnych poziomych prostych linii, również niejako rytych, lecz są one zagładzone, gdyż są wykonane palcami na kole przez garncarza. Zdobienie tego typu znajduje się zazwyczaj w górnych i środkowych częściach brzuśców. ORNAMENT TYPU 3 23

24 Mianem ornamentu typu 3, określono zdobienia w postaci różnego rodzaju wyświeceń np. wyświecane poziome i pionowe linie, motyw jodełki bądź wyświecona cała powierzchnia naczynia. ORNAMENT TYPU 4 Zdobienie tego typu to ornament wykonany radełkiem w postaci rzędu dołków palcowych znajdujących się nad dnem bądź umieszczonych na plastycznej znajdującej się w górnej partii naczynia pod wylewem ORNAMENT TYPU 5 Ornament typu 5 występuje w postaci pionowych słupków zaobserwowanych na brzyścu bądź tez pod krawędzią wylewu. ORNAMENT TYPU 6 Ornament typu 6 to ornament malowany. Został on zaobserwowany na znikomej ilości fragmentów naczyń. 24

25 3. Analiza pozostałego materiału zabytkowego 3.1 Ekspertyza szczątków zwierzęcych ze stanowiska nr 31 w Pasłęku, gm. loco, pow. Elbląg dr Kamilla Waszczuk Cielimowo dn Archeo-Classic Cielimowo ul. Świerkowa Niechanowo tel kamillawaszczuk@wp.pl Wstęp Materiał zwierzęcy przekazany do analizy znaleziono podczas badań ratowniczych przeprowadzonych w związku z planowaną budową odcinka drogi ekspresowej S7 w miejscowości Pasłęk, gm. loco, pow. elbląski, woj. warmińsko-mazurskie. Prace prowadzone były na zlecenie GDDKiA, oddział w Olsztynie. W wyniku prac archeologicznych odkryto i przebadano pozostałości osady z okresu nowożytnego. Chronologię stanowiska określono na podstawie materiału ceramicznego. Materiał i metody Zwierzęcy materiał kostny przekazany do analizy pochodził z obiektu archeologicznego nr 200, zarejestrowanego na arze 6c odcinka B. Eksplorację jamy prowadzono połowami, warstwami mechanicznymi o miąższości około 10 cm. Wypełniska obiektu nie przesiewano i nie szlamowano. Szczątek zachował się w stanie dobrym, umożliwiającym interpretację gatunkową i anatomiczną. Jego przynależność określono na podstawie cech anatomicznych, charakterystycznych dla określonych gatunków, według kryteriów cytowanych w literaturze przedmiotu (A. Lasota- Moskalewska 1997). Niewielkie zniszczenie kości wynikało ze sposobu podziału tuszy. Wyniki Przedmiotem oceny archeozoologicznej był fragment żebra bydła, znaleziony w wypełnisku obiektu nowożytnego. Na jego podstawie nie była możliwa ocena wieku, płci, czy typu morfologicznego zwierzęcia. Żebro nosiło ślady rąbania, związane z przygotowaniem mięsa do konsumpcji. Kierunek uderzeń wskazuje, że ciosy zadano od strony brzusznej, a więc już po podziale tuszy na półtusze (foto 1.). Stan zachowania powierzchni wskazywał na okresowe zaleganie kości na powierzchni osady, poprzedzające zdeponowanie kości w obiekcie. Na tej podstawie można przypuszczać, że znalezisko do wypełniska obiektu mogło trafić przypadkowo. 25

26 Katalog znalezisk kostnych zwierzęcych ze stanowiska nr 31 w Pasłęku gm. loco, pow. Elbląg Bydło 1 fr. żebra (ślady rąbania od strony brzusznej) Literatura Lasota-Moskalewska 1997 Podstawy archeozoologii. Szczątki ssaków, Warszawa. Fotografie Foto 1. Pasłęk st. 31 gm. loco, pow. Elbląg. Ślady rąbania żebra bydła (lokalizacja śladów oznaczona strzałką) (fot. K. Janicki) 26

27 ROZDZIAŁ IV Charakterystyka obiektów W wyniku badań archeologicznych przeprowadzonych w Pasłęku na stanowisku nr 31 zadokumentowano 322 obiektów. Spośród nich wyeksplorowano 145 fragmenty ceramiki, resztę materiału pozyskano podczas podczyszczania arów to jest 1882 fragmenty. Wszystkie obiekty zadokumentowane na stanowisku zarejestrowano tylko w spągowej strefie z uwagi na bardzo małą miąższość warstwy ornej, która w skrajnych przypadkach sięgała 15 cm a średnia jej grubość to 25 cm. Poniżej opisano poszczególne obiekty wraz z charakterystyką ich zabytków. W dalszej części znajduje się tabela z opisująca pozostałe obiekty, z których nie pozyskano materiału zabytkowego. ob.3 Wymiary obiektu:60 x 70 x 12 Strop obiektu znajdował się na poziomie niwelacyjnym 50,12 m n.p.m.. Obiekt 3 zlokalizowany został na odc. C arze c8, ćw. c. Wypełnisko jamy o planie owalnym i przekroju nieckowatym tworzyły dwie warstwy: 1/jasnoszara próchnica przemieszana z gliną. 2/ brunatno pomarańczowa glina Z obiektu tego pozyskano 2 fragmenty nowożytnych brzuśców wypalanych w atmosferze redukcyjnej przypisanych do grupy B. ob.15 Wymiary obiektu:45 x 30 x 14 Strop obiektu znajdował się na poziomie niwelacyjnym 52,37 m n.p.m.. Obiekt 15 zlokalizowany został na odc. B arze b7, ćw. b. Wypełnisko jamy o planie owalnym i przekroju nieckowatym tworzyła jedna warstwa: 1/ brunatno pomarańczowa glina Z obiektu tego pozyskano 2 fragmenty nowożytnych brzuśców wypalanych w atmosferze redukcyjnej przypisanych do grupy B ob.50 Wymiary obiektu:32 x 35 x 6 Strop obiektu znajdował się na poziomie niwelacyjnym 50,12 m n.p.m.. Obiekt 50 zlokalizowany został na odc. C arze b9, ćw. a. Wypełnisko jamy o planie nieregularnym i przekroju nieckowatym tworzyła jedna warstwa: 1/jasnoszara próchnica przemieszana z gliną Z obiektu tego pozyskano 1 fragment nowożytny wylewu typu 2, wypalonego w atmosferze redukcyjnej i przypisanego do grupy C z ornamentem typu 1. ob.55 Wymiary obiektu:50 x 40 x 6 Strop obiektu znajdował się na poziomie niwelacyjnym 51,34 m n.p.m.. Obiekt 55 zlokalizowany został na odc. B arze b2, ćw. c. Wypełnisko jamy o planie owalnym i przekroju asymetrycznym tworzyła jedna warstwa: 1/jasnoszara próchnica 27

28 przemieszana z gliną. Z obiektu tego pozyskano 2 fragmenty nowożytnych brzuśców wypalanych w atmosferze redukcyjnej przypisanych do grupy B ob.78 Wymiary obiektu:50 x 45 x 18 Strop obiektu znajdował się na poziomie niwelacyjnym 51,25 m n.p.m.. Obiekt 78 zlokalizowany został na odc. B arze d4, ćw. a. Wypełnisko jamy o planie nieregularnym i przekroju nieckowatym tworzyły dwie warstwy: 1/ jasnoszara próchnica przemieszana z gliną 2/ brunatno pomarańczowa glina Z obiektu tego pozyskano 2 fragmenty nowożytnych naczyń ceramicznych. ob.81 Wymiary obiektu:65 x 50 x 20 Strop obiektu znajdował się na poziomie niwelacyjnym 50,12 m n.p.m.. Obiekt 81 zlokalizowany został na odc. B arze d2, ćw. c. Wypełnisko jamy o planie kolistym i przekroju nieregularnym tworzyły dwie warstwy: 1/ ciemnoszara próchnica 2/ brunatno pomarańczowa glina Z obiektu tego pozyskano 1 fragment nowożytnego brzuśca wypalany w atmosferze redukcyjnej przypisany do grupy B ob.93 Wymiary obiektu:46 x 37 x 12 Strop obiektu znajdował się na poziomie niwelacyjnym 49,77 m n.p.m.. Obiekt 93 zlokalizowany został na odc. C arze f7, ćw. b. Wypełnisko jamy o planie owalnym i przekroju nieckowatym tworzyła jedna warstwa: 1/jasnoszara próchnica przemieszana z gliną Z obiektu tego pozyskano 1 bardzo mały fragment brzuśca kultury łużyckiej. ob.96 Wymiary obiektu:88 x 52 x 12 Strop obiektu znajdował się na poziomie niwelacyjnym 49,87 m n.p.m.. Obiekt 96 zlokalizowany został na odc. C arze f8, ćw. a. Wypełnisko jamy o planie owalnym i przekroju nieckowatym tworzyła jedna warstwa: 1/jasnoszara próchnica przemieszana z gliną Z obiektu tego pozyskano 1 fragment nowożytny brzuśca wypalany w atmosferze redukcyjnej przypisany do grupy D ob.106 Wymiary obiektu:50 x 50 x 20 Strop obiektu znajdował się na poziomie niwelacyjnym 50,60 m n.p.m.. Obiekt 106 zlokalizowany został na odc. C arze f10, ćw. c. Wypełnisko jamy o planie owalnym i przekroju nieckowatym tworzy trzy warstwy: 1/ szara próchnica przemieszana z gliną 28

29 2/ jasnoszara próchnica przemieszana z gliną 3/brunatnoszara próchnica przemieszana z gliną Z obiektu tego pozyskano 1 fragment brzuśca nowożytny wypalany w atmosferze redukcyjnej przypisany do grupy B ob.111 Wymiary obiektu:62 x 52 x 14 Strop obiektu znajdował się na poziomie niwelacyjnym 51,61 m n.p.m.. Obiekt 111 zlokalizowany został na odc. B arze f4, ćw. d. Wypełnisko jamy o planie owalnym i przekroju nieckowatym tworzyła jedna warstwa: 1/jasnoszara próchnica przemieszana z gliną Z obiektu tego pozyskano 2 fragmenty nowożytnych wylewów typu 2, wypalanych w atmosferze redukcyjnej i przypisany do grupy B ob.118 Wymiary obiektu:58 x 37 x 14 Strop obiektu znajdował się na poziomie niwelacyjnym 51,92 m n.p.m.. Obiekt 118 zlokalizowany został na odc. B arze f6, ćw. b. Wypełnisko jamy o planie owalnym i przekroju nieckowatym tworzyła jedna warstwa: 1/jasnoszara próchnica przemieszana z gliną Z obiektu tego pozyskano nowożytny materiał w postaci: 1 ucho i 1 brzusiec wypalony w atmosferze utleniającej i przypisany do grupy D ob.125 Wymiary obiektu:70 x 45 x 10 Strop obiektu znajdował się na poziomie niwelacyjnym 51,92 m n.p.m.. Obiekt 125 zlokalizowany został na odc. B arze f9, ćw. d. Wypełnisko jamy o planie owalnym i przekroju nieckowatym tworzyła jedna warstwa: 1/jasnoszara próchnica przemieszana z gliną Z obiektu tego pozyskano 2 fragmenty nowożytnych brzuśców wypalanych jeden atmosferze utleniającej i przypisany do grupy D a drugi do grupy E. ob.140 Wymiary obiektu:54 x 46 x 16 Strop obiektu znajdował się na poziomie niwelacyjnym 51,44 m n.p.m.. Obiekt 140 zlokalizowany został na odc. B arze h3, ćw. c. Wypełnisko jamy o planie owalnym i przekroju nieckowatym tworzyły dwie warstwy: / ciemnoszara próchnica przemieszana z gliną 2/ jasnoszara próchnica przemieszana z gliną Z obiektu tego pozyskano 2 fragmenty nowożytnych brzuśców wypalanych jeden atmosferze utleniającej i przypisany do grupy D a drugi redukcyjnej grupy B. 29

30 ob.145 Wymiary obiektu:54 x 40 x 9 Strop obiektu znajdował się na poziomie niwelacyjnym 51,88m n.p.m.. Obiekt 145 zlokalizowany został na odc. B arze h5, ćw. c. Wypełnisko jamy o planie owalnym przemieszana z gliną 2/ spalenizna i przekroju nieckowatym tworzyły dwie warstwy: 1/ ciemnoszara próchnica Z obiektu tego pozyskano 2 fragmenty nowożytnych brzuśców wypalanych jeden atmosferze utleniającej i przypisany do grupy D a drugi do grupy E. ob.150 Wymiary obiektu:53 x 35 x 10 Strop obiektu znajdował się na poziomie niwelacyjnym 52,34m n.p.m.. Obiekt 150 zlokalizowany został na odc. B arze h8, ćw. bd. Wypełnisko jamy o planie owalnym i przekroju nieckowatym tworzyła jedna warstwa: 1/jasnoszara próchnica przemieszana z gliną Z obiektu tego pozyskano 1 fragment ceramicznego. wylewu typu 2 późnośredniowiecznego naczynia ob.163 Wymiary obiektu:44 x 37 x 16 Strop obiektu znajdował się na poziomie niwelacyjnym 49,91m n.p.m.. Obiekt 163 zlokalizowany został na odc. C arze a8, ćw. ab. Wypełnisko jamy o planie owalnym przemieszana z gliną i przekroju nieckowatym tworzyły dwie warstwy: 1/ ciemnoszara próchnica 2/ jasnoszara próchnica przemieszana z gliną Z obiektu tego pozyskano 2 fragmenty nowożytnych brzuśców wypalanych jeden atmosferze redukcyjnej i przypisany do grupy B a drugi do grupy E. ob.165 Wymiary obiektu:62 x 40 x 16 Strop obiektu znajdował się na poziomie niwelacyjnym 50,07m n.p.m.. Obiekt 165 zlokalizowany został na odc. C arze a8, ćw. c. Wypełnisko jamy o planie owalnym przemieszana z gliną i przekroju nieckowatym tworzyła jedna warstwa: 1/ ciemnoszara próchnica Z obiektu tego pozyskano 2 fragmenty nowożytnych brzuśców wypalanych jeden atmosferze utleniającej i przypisany do grupy D, malowany od zewnątrz, drugi wypalony w atmosferze redukcyjnej i zaliczony do grupy C. ob.170 Wymiary obiektu:58 x 50 x 6 Strop obiektu znajdował się na poziomie niwelacyjnym 51,40m n.p.m.. Obiekt 170 zlokalizowany został na odc. B arze a2, ćw. bd. Wypełnisko jamy o planie owalnym i przekroju nieckowatym tworzyła jedna warstwa: 1/ ciemnoszara próchnica 30

31 przemieszana z gliną Z obiektu tego pozyskano 2 fragmenty nowożytnych brzuśców wypalanych jeden atmosferze utleniającej i przypisany do grupy D, malowany od zewnątrz, drugi zaliczony do grupy F. ob.177 Wymiary obiektu:36 x 30 x12 Strop obiektu znajdował się na poziomie niwelacyjnym 52,57m n.p.m.. Obiekt 177 zlokalizowany został na odc. B arze a8, ćw. bd. Wypełnisko jamy o planie owalnym przemieszana z gliną i przekroju nieckowatym tworzyła jedna warstwa: 1/ ciemnoszara próchnica Z obiektu tego pozyskano 2 fragmenty nowożytnych naczyń, jedno dno i jeden brzusiec wypalanych w atmosferze redukcyjnej i przypisany do grupy E. ob.184 Wymiary obiektu:52 x 36 x19 Strop obiektu znajdował się na poziomie niwelacyjnym 49,23m n.p.m.. Obiekt 184 zlokalizowany został na odc. C arze c6, ćw. a. Wypełnisko jamy o planie owalnym przemieszana z gliną i przekroju nieckowatym tworzyła jedna warstwa:1/ jasnoszara próchnica Z obiektu tego pozyskano 3 fragmenty nowożytnych naczyń; 1 wylew typu 2 i dwa brzuśce, dwa ułamki były z grupy technologicznej D i jeden z B. ob.187 Wymiary obiektu:50 x 45 x12 Strop obiektu znajdował się na poziomie niwelacyjnym 50,05m n.p.m.. Obiekt 187 zlokalizowany został na odc. C arze c7, ćw. d. Wypełnisko jamy o planie owalnym przemieszana z gliną i przekroju nieckowatym tworzyła jedna warstwa:1/ jasnoszara próchnica Z obiektu tego pozyskano 2 fragmenty nowożytnych brzuśców wypalanych jeden atmosferze utleniającej i przypisany do grupy D, drugi zaliczony do grupy B. ob.190 Wymiary obiektu:58 x 45 x12 Strop obiektu znajdował się na poziomie niwelacyjnym 50,37m n.p.m.. Obiekt 190 zlokalizowany został na odc. C arze c8, ćw. d. Wypełnisko jamy o planie owalnym przemieszana z gliną i przekroju nieckowatym tworzyła jedna warstwa:1/ ciemnoszara próchnica Z obiektu tego pozyskano 1 fragment nowożytny uchwytu naczynia grupy D. ob.200 Wymiary obiektu:108 x 60 x 9 Strop obiektu znajdował się na poziomie niwelacyjnym 51,91m n.p.m.. Obiekt 200 zlokalizowany został na odc. B arze c6, ćw. a. Wypełnisko jamy o planie owalnym przemieszana z gliną i przekroju nieckowatym tworzyła jedna warstwa:1/ ciemnoszara próchnica Z obiektu tego pozyskano 1 fragment nowożytny brzuśca naczynia grupy B i fragment kości zwierzęcej(żebro bydła) 31

32 ob.201 Wymiary obiektu:48 x 36 x 12 Strop obiektu znajdował się na poziomie niwelacyjnym 52,15m n.p.m.. Obiekt 201 zlokalizowany został na odc. B arze c7, ćw. a. Wypełnisko jamy o planie owalnym przemieszana z gliną i przekroju nieckowatym tworzyła jedna warstwa:1/ ciemnoszara próchnica Z obiektu tego pozyskano 1 fragment nowożytny brzuśca naczynia grupy B ob.211 Wymiary obiektu:97 x 62 x 15 Strop obiektu znajdował się na poziomie niwelacyjnym 49,59m n.p.m.. Obiekt 211 zlokalizowany został na odc. C arze e6, ćw. b. Wypełnisko jamy o planie owalnym przemieszana z gliną i przekroju nieckowatym tworzyła jedna warstwa:1/ ciemnoszara próchnica Z obiektu tego pozyskano 2 fragmenty nowożytnychnaczyń; jeden wylew i jeden brzusiec wypalanych w atmosferze redukcyjnej i przypisany do grupy B. ob.214 Wymiary obiektu:58 x 50 x 11 Strop obiektu znajdował się na poziomie niwelacyjnym 49,66m n.p.m.. Obiekt 214 zlokalizowany został na odc. C arze e6, ćw. d. Wypełnisko jamy o planie owalnym przemieszana z gliną i przekroju nieckowatym tworzyła jedna warstwa:1/ ciemnoszara próchnica. Z obiektu tego pozyskano 2 fragmenty nowożytnych brzuśców wypalanych w atmosferze redukcyjnej i przypisany do grupy B. ob.216 Wymiary obiektu:193 x 83 x 13 Strop obiektu znajdował się na poziomie niwelacyjnym 49,59m n.p.m.. Obiekt 216 zlokalizowany został na odc. C arze e7, ćw.ac. Wypełnisko jamy o planie owalnym przemieszana z gliną i przekroju nieckowatym tworzyła jedna warstwa:1/ ciemnoszara próchnica Z obiektu tego pozyskano 1 fragment późnośredniowiecznego brzuśca grupy B. ob.233 Wymiary obiektu:253 x 200 x 13 Strop obiektu znajdował się na poziomie niwelacyjnym 49,72m n.p.m.. Obiekt 233 zlokalizowany został na odc. C arze e5, ćw.ac. Wypełnisko jamy o planie owalnym i przekroju nieckowatym tworzyła jedna warstwa:1/ brunatnoszara próchnica przemieszana z gliną Z obiektu tego pozyskano 1 fragment fajki olenderskiej. ob.237 Wymiary obiektu:99 x 160 x 21 Strop obiektu znajdował się na poziomie niwelacyjnym 49,44m n.p.m.. Obiekt 237 zlokalizowany został na odc. C arze e4, ćw.a. Wypełnisko paleniska o planie owalnym i przekroju nieckowatym tworzyła jedna warstwa:1/ ciemnoszara próchnica ze zmineralizowanymi węglami drzewnymi 32