PROGRAM NAUCZANIA JĘZYKA ROSYJSKIEGO W SZKOLE PONADPODSTAWOWEJ

Transkrypt

1 mgr Rozalia Skiba PROGRAM NAUCZANIA JĘZYKA ROSYJSKIEGO W SZKOLE PONADPODSTAWOWEJ (dla rozpoczynających i kontynuujących naukę tego języka; wariant handlowo menedżerski) Zatwierdzony przez Ministerstwo Edukacji Narodowej Nr w wykazie DKW /99

2 Program dopuszczony do u ytku szkolnego przez Ministra Edukacji Narodowej Numer dopuszczenia: DKW /99 Program przeznaczony jest dla uczniów szkó³ ponadpodstawowych w zakresie: przedsiêbiorczoœci, marketingu, zarz¹dzania, bankowoœci, biurowoœci, ekonomii, informatyki, ³¹cznoœci, handlu, ekologii Recenzenci wydawnictwa: mgr Gra yna Polakowska mgr Ma³gorzata Szczepaniak ISBN REA s j, Warszawa 1999 Wydawnictwo REA s j Warszawa, ul Kolejowa 9/11 handlowy@rea-sj pl rea-sj pl

3 INFORMACJA O AUTORCE Mgr Rozalia Skiba konsultant-edukator ds nauczania jêzyka rosyjskiego, III stopieñ specjalizacji zawodowej, lider województwa szczeciñskiego w Regionalnym Oœrodku Egzaminacyjnym w Poznaniu w zakresie jêzyków obcych, wspó³pracuj¹ca w programie NOWA MATURA Wspó³autor programów nauczania jêzyka rosyjskiego: DKO-4015/7/93, DKO-4015/10/97; DKO-4015/12/97; wspó³autor podrêcznika do jêzyka rosyjskiego Die³owaja riecz, autor poradnika metodycznego do w/w podrêcznika, autor licznych publikacji w Jêzykach Obcych w Szkole w Dialogach, Refleksjach Sekretarz Naukowy Olimpiady Jêzyka Rosyjskiego w okrêgu szczeciñskim Edukator ds szkolenia Rad Pedagogicznych w zakresie wspierania procesu wdra ania reformy Nauczyciel-doradca w CD i DN w latach Uczestnik badañ krajowych dotycz¹cych nauczania jêzyka rosyjskiego

4 4

5 SPIS TREŚCI Uwagi ogólne o programie 7 Schemat programu dla rozpoczynaj¹cych naukê jêzyka rosyjskiego 10 Schemat programu dla kontynuuj¹cych naukê 13 Adresaci programu 16 Warunki realizacji programu 16 Etapy realizacji programu 18 Cele kszta³cenia 20 Etap pierwszy (poziom pocz¹tkowy) 21 Etap drugi (poziom podstawowy) 21 Etap trzeci (poziom œredniozawansowany) 22 Etap czwarty (poziom zaawansowany) 22 Treœci nauczania 24 Etap pierwszy klasa pierwsza 27 Okres ustno-s³uchowy 27 Okres alfabetyczny 27 Materia³ morfosyntaktyczny, 29 Tematy i sytuacje etapu pierwszego 33 Umiejêtnoœci etapu pierwszego 34 Etap drugi 37 Materia³ morfosyntaktyczny 37 Tematy i sytuacje etapu drugiego 43 Umiejêtnoœci etapu drugiego 44 Etap trzeci 47 Materia³ morfosyntaktyczny 47 Tematy i sytuacje etapu trzeciego 52 Umiejêtnoœci etapu trzeciego 53 Etap czwarty 57 Materia³ morfosyntaktyczny 57 Kategorie semantyczne 58 5

6 Indeks kategorii semantycznych 59 Tematy i sytuacje etapu czwartego 60 Umiejêtnoœci etapu czwartego 61 Uwagi o realizacji programu 65 Ogólne za³o enia i struktura programu 65 Dobór materia³u jêzykowego i nauczanie leksyki 68 Nauczanie gramatyki 69 Kszta³towanie sprawnoœci rozumienia mowy ze s³uchu 69 Kszta³towanie sprawnoœci mówienia 70 Kszta³towanie sprawnoœci czytania 70 Kszta³towanie sprawnoœci pisania 71 Kontrola i ocena osi¹gniêæ uczniów 72 Ocena w procesie nauczania 73 Przyk³adowe techniki kontroli 74 Teksty do rozumienia ze s³uchu 80 Teksty do czytania ze zrozumieniem 84 6

7 UWAGI OGÓLNE O PROGRAMIE Nauczanie jêzyków obcych w szkole w znacznym stopniu ró ni siê od nauczania innych przedmiotów Jêzyk obcy jest jednoczeœnie przedmiotem nauczania i narzêdziem komunikacji miêdzy ludÿmi Niesie ze sob¹ okreœlone treœci Wp³ywa na wszechstronny rozwój intelektualny, emocjonalny i spo³eczny ucz¹cych siê Dlatego te nauczanie jêzyków obcych œciœle wi¹ e siê z zadaniami edukacyjnymi szko³y Zasadniczym celem nauczania jêzyka jest wyposa enie uczniów w umiejêtnoœæ ustnego i pisemnego komunikowania siê z rodzimymi u ytkownikami nauczanego jêzyka i u ytkownikami w³adaj¹cymi nauczanym jêzykiem Cel ten realizowany jest w nastêpuj¹cych aspektach: przekazywanie i przyswajanie œrodków umo liwiaj¹cych orientowanie siê we wspó³czesnym œwiecie; przygotowanie do odpowiedniego podejmowania zadañ we wspó³czesnym spo³eczeñstwie; rozwijanie osobowoœci ucz¹cych siê Na wszystkich etapach nauczania jêzyka obcego uczniowie s¹ zaznajamiani z zagadnieniami, które istniej¹ w œcis³ym zwi¹zku z istotnymi dla danego obszaru jêzykowego kontekstami socjokulturowymi W przekazywaniu i przyswajaniu zakresów tematycznych du ¹ rolê odgrywa wiek, doœwiadczenie, motywacja i zainteresowania ucz¹cych siê, jak równie etap nauczania Cel ogólny, czyli wykszta³cenie umiejêtnoœci porozumiewania siê w jêzyku obcym, oznacza na wszystkich etapach naucznia kszta³towanie i rozwijanie kompetencji jêzykowej i komunikacyjnej uczniów poprzez nabywanie umiejêtnoœci w zakresie poszczególnych sprawnoœci jêzykowych, tzn : umiejêtnoœci rozumienia mowy w formie ustnej i pisemnej oraz umiejêtnoœci przyswajania i przetwarzania informacji Kszta³towanie sprawnoœci powinno byæ oparte o istotne dla danego obszaru obcego kulturowego sytuacje z ycia codziennego, co sprzyja wyrabianiu rozumienia mowy i postaw tolerancji wobec odmiennoœci zjawisk i zachowañ, zwi¹zanych z nauczanym jêzykiem Program zak³ada elastycznoœæ selekcji materia³u Przedstawione tematy s¹ okreœlon¹ propozycj¹, która ma u³atwiæ nauczycielowi usystematyzowanie treœci nauczania danego profilu Nauczyciel mo e ograniczaæ lub pog³êbiaæ pewn¹ tematykê, w zale noœci od postêpów i potrzeb uczniów Przy realizacji programu zak³ada siê stosowanie podejœcia komunikacyjnego w powi¹zaniu z kognitywnym Umo liwia to ucz¹cemu siê opanowanie leksyki 7

8 stosowanej w realnych sytuacjach Na poszczególnych etapach kszta³cenia, uczeñ poznaje prawid³owoœci zachodz¹ce w strukturze jêzyka wspó³czesnego Umiejêtnoœci rozwijane na pocz¹tkowych etapach nauki i przekazywana wiedza tworz¹ elementy procesu przekazywania i opanowywania jêzyka na etapach dalszych Na wszystkich etapach nauczania program zak³ada stosowanie form zorientowanych na rozwój aktywnoœci uczniów, na rozwój ich indywidualnych potrzeb i zainteresowañ Wa nym elementem pracy dydaktycznej przy realizacji programu bêdzie rozwijanie u uczniów strategii i technik samodzielnego uczenia siê, rozwijanie umiejêtnoœci wspó³dzia³ania w grupie i wykorzystywania doœwiadczeñ w uczeniu siê kolejnych jêzyków obcych Istotne te bêdzie stosowanie zró nicowanych technik nauczania, interakcji w ró nych uk³adach spo³ecznych (N-U, U-U, U-Klasa itp ) Przy realizacji programu zak³ada siê tworzenie przyjaznej atmosfery, zapewnienie poczucia bezpieczeñstwa, wspó³pracy, odpowiedzialnoœci za wykonanie zadañ, zw³aszcza grupowych, co stwarza korzystny klimat do przyswajania jêzyka i pos³ugiwania siê nim i daje równie uczniom mo liwoœæ uczenia siê od siebie Program zak³ada, e w procesie nauczania bêd¹ wykorzystywane takie materia³y dydaktyczne jak: podrêcznik, poradnik metodyczny, nagrania, przeÿrocza, lektury uzupe³niaj¹ce, czasopisma, gry planszowe, testy, materia³y autentyczne np : przepisy, bilety, instrukcje, metki, mapy, foldery, reklamy, plakaty, ilustracje, reprodukcje, fotografie, druki, multimedialne programy, itp Niniejszy dokument prezentuje program kursu podstawowego i kursu kontynuuj¹cego naukê jêzyka biznesu dla uczniów szkó³ ponadpodstawowych z mo liwoœci¹ kontynuacji W charakterystyce programu skupiono siê na prezentacji treœci nauczania, krêgów tematycznych, materia³u leksykalnego, kategorii semantycznych, materia³u gramatyczno-sk³adniowego Dla ka dego z etapów przewidziany jest materia³ gramatyczny, fonetyczny, ortograficzny i sk³adniowy, przyswojenie którego bêdzie sprzyjaæ efektywnoœci nauczania Program prezentuje oczekiwania w zakresie osi¹gniêæ uczniowskich, czyli okreœla umiejêtnoœci pos³ugiwania siê jêzykiem, jakie powinien posi¹œæ uczeñ na poszczególnych etapach nauczania W programie przedstawiono przyk³adowe teksty do rozumienia ze s³uchu i do czytania ze zrozumieniem, odpowiednio do oczekiwanego poziomu znajomoœci jêzyka na danym etapie W programie zamieszczone s¹ ogólne uwagi dotycz¹ce pracy w zakresie kszta³cenia jêzykowego z wykorzystaniem technik mo liwych do zastosowania przy sprawdzaniu stopnia opanowania podstawowych sprawnoœci jêzykowych Na podstawie tego programu nauczyciele mog¹: okreœliæ cele nauczania, dostosowaæ trafnie œrodki dydaktyczne, opracowaæ w³asny rozk³ad materia³u nau- 8

9 czania dla ka dego etapu, zaplanowaæ techniki i metody pracy, zaprogramowaæ prace kontrolne, sporz¹dziæ w³asny program autorski z uwzglêdnieniem warunków szko³y i potrzeb œrodowiska lokalnego Przy opracowywaniu programu uwzglêdniono dorobek zespo³ów zajmuj¹cych siê problemami edukacji jêzykowej w ramach Rady Europy, zw³aszcza nauczania jêzyka rosyjskiego w zakresie jêzyka ogólnego i jêzyka specjalistycznego, zwi¹zanego z kszta³ceniem profesjonalnym Wziêto pod uwagê wyniki prac w Regionalnym Oœrodku Egzaminacyjnym w Poznaniu w zakresie standardów ezgaminacyjnych Niniejszy program nauczania jêzyka rosyjskiego (wariant handlowo-mened erski) jest zgodny z postulatami zawartymi w dokumentach Rady Europy, a mianowicie: Recommendation N R (82) 18 of the Committee of Ministers to Member States concerning Modern Languages i umo liwiaj¹cy kontynuacjê kszta³cenia jêzykowego na wy szych szczeblach, celem uzyskania certyfikatu I, II lub III stopnia znajomoœci jêzyka biznesu potwierdzonego przez Zespó³ Egzaminatorów z Izby Przemys³owej w Moskwie i Instytut Jêzyka Rosyjskiego w Moskwie Przy opracowywaniu programu uwzglêdniono wymagania i za³o- enia zawarte w «Podstawie programowej obowi¹zkowych przedmiotów ogólnokszta³c¹cych z r» (edukacja w zakresie jêzyka obcego) i oparto siê na strukturze ramowej programów: DKO-4015/7/93, DKO-4015/11/93, DKO-4015/5/97, zatwierdzonych do u ytku szkolnego przez MEN 9

10 10 SCHEMAT PROGRAMU DLA ROZPOCZYNAJ CYCH NAUKÊ JÊZYKA ROSYJSKIEGO (wariant handlowo-mened erski) Etap nauczania Cele ogólne Cele szczegó³owe Œcie ki miêdzyprzedmiotowe Materia³ morfosyntaktyczny Techniki pracy Formy spo³eczne Etap pierwszy klasa pierwsza (etap wprowadzaj¹cy) Rozwijanie mo liwoœci s³uchowych, artykulacyjno-intonacyjnych Rozwijanie pamiêci s³uchowej i wzrokowej Wyrabianie motywacji do pracy nad jêzykiem i do uczenia siê jêzyka Kszta³towanie czterech sprawnoœci komunikacyjnych ze szczególnym naciskiem na os³uchanie siê z jêzykiem Rozwijanie zasobu leksykalnego zwi¹zanego z najbli szym otoczeniem, codziennymi czynnoœciami i wprowadzenie s³ownictwa zwi¹zanego z biznesem Muzyka, geografia, podstawy ekonomii, œrodowisko, jêzyk polski Oznaczenie g³osek za pomoc¹ alfabetu rosyjskiego Oznaczanie miêkkoœci spó³g³osek (å,, ÿ, þ, è, ü) Zasady pisowni samog³osek po spó³g³oskach, grup spó³g³oskowych koñcówek fleksyjnych Pisownia czasowników w II osobie czasu teraÿniejszego i przysz³ego prostego, zakoñczeñ czasowników typu: -òüñÿ, -òñÿ. Pisownia bezokoliczników, czasowników typu: ïèòü. Pisownia liczebników g³ównych do 100 Formy osobowe czasowników Formy deklinacyjne rzeczowników Po³¹czenia przyimkowe Praca: w plenerze w parach, w grupach, indywidualnie, oraz inscenizacje, dialogi, monologi

11 Etap drugi klasa druga (etap podstawowy) Rozwijanie kompetencji komunikacyjnej w o parciu o lingwistyczn¹ Systematyzacja wiadomoœci z zakresu jêzyka: dokonywanie selekcji, kategoryzacji sk³adników jêzyka Sta- ³e pobudzanie motywacji do uczenia siê jêzyka: dokonywanie selekcji kategoryzacji sk³adników jêzyka Sta³e pobudzanie motywacji do uczenia siê jêzyka rosyjskiego, poznawanie tradycji i kultury rosyjskiej do praktycznego wykorzystania nabytych umiejêtnoœci Dalsze rozwijanie sprawnoœci jêzykowych ze szczególnym uwzglêdnieniem æwiczeñ kreatywnych: tworzenie prostych komunikatów (tekstów) w formie ustnej i pisemnej Wzbogacanie bazy leksykalnej, dotycz¹cej tematyki ycia codziennego i tematyki zwi¹zanej z biznesem Geografia, historia, muzyka, plastyka, jêzyk polski, ekonomia, œrodowisko Utrwalanie zasad pisowni i wymowy Pisownia znaku miêkkiego w czasownikach typu: êîíü, äåíü. Pisownia przedrostków: áåç-, âîç-, ðàç-, èç-, îò-, ñ-. Pisownia partyku³y áû Pisownia przys³ówków typu: ïî-ðóññêè. Koniugacja wybranych czasowników Czasy czasowników, tryby Pary czasowników, Deklinacja rzeczowników, zaimków osobowych Rzeczowniki nieodmienne Zaimki wskazuj¹ce i dzier awcze Zaimek êàêîé, åé. Po³¹czenia liczebników g³ównych z rzeczownikami Przys³ówki: çäåñü, òàì, òóäà. Przyimki Praca: w grupach, w parach Pe³nienie ró nych ról Praca indywidualna wyra ona zró nicowanymi zadaniami 11

12 Etap trzeci klasa trzecia (etap œrednio zaawansowany 1) Dalsze rozwijanie kompetencji komunikacyjnej: odbiór i przekaz informacji Dalsze kszta³towanie umiejêtnoœci twórczych Ksztaltowanie postaw tolerancji, otwartoœci i yczliwoœci na problemy interkulturowe Rozwijanie wra liwoœci na problemy globalne takie jak: ochrona œrodowiska naturalnego Wspó³praca na rzecz pokoju Dalsze rozwijanie wszystkich sprawnoœci jêzykowych z naciskiem na twórcze mówienie Praca z tekstem pochodz¹cym z ró nych Ÿróde³ Jêzyk polski, inne jêzyki obce, biologia, ekologia, ekonomia, ³¹cznoœæ, historia, transport, geografia, muzyka, chemia Formy wybranych czasowników; czasowniki posi³kowe z bezokolicznikami Formy deklinacyjne rzeczowników: çàäàíèå, îêíî, ìóçåé, äðóã, ðóáëü, òåòðàäü, ìàòü, ñåìüÿ... Formy zaimków osobowych dzier awczych z przyimkami Zaimki: âåñü, åé, êîòîðûé, êàêîé. Stopniowanie przymiotników, przys³ówków Liczebniki g³ówne i porz¹dkowe w po³¹czeniu z liczebnikiem i przymiotnikiem Przys³ówki sposobu, miejsca, kierunku, stosowanie przyimków Zdanie proste, rozwiniête i zdanie z³o- one wspó³rzêdnie i podrzêdnie Praca: w parach, w grupach, (pe³nienie ról; ró norodne interakcje) Praca indywidualna Techniki: projektu, studio plakatu, samokszta³cenie kierowane (lektura)

13 SCHEMAT PROGRAMU DLA KONTYNUUJ CYCH NAUKÊ Etap nauczania Cele ogólne Cele szczegó³ówe Œcie ki miêdzyprzedmiotwe Materia³ morfosyntaktyczny Techniki pracy Formy spo³eczne Etap drugi klasa pierwsza (etap podstawowy) Rozwijanie kompetencji lingwistycznej i komunikacyjnej Rozwijanie wszystkich rodzajów pamiêci Systematyzacja wiedzy z zakresu jêzyka: selekcjonowanie, kategoryzowanie sk³adników jêzyka Dalsze rozwiniêcie motywacji do poznawania jêzyka i kultury rosyjskiej Praktyczne wykorzystanie nabytych umiejêtnoœci Rozwijanie sprawnoœci jêzykowych z uwzglêdnieniem æwiczeñ kreatywnych: produkowanie prostych komunikatów, tekstów pisemnie i ustnie Rozszerzanie zasobu leksykalnego, zwi¹zanego z jêzykiem biznesu i tematyk¹ ycia codziennego Jêzyk polski, ekonomia, geografia, historia, muzyka, plastyka, œrodowisko, jêzyki obce, informatyka Rodzaj rzeczowników, tworzenie rzeczowników, rzeczowniki nieodmienne Czasowniki: åñòü, çíàêîìèòüñÿ, íàçûâàòüñÿ, ïèñàòü, çâîíèòü, ëþáèòü, ïðåäëàãàòü, w po³¹czeniach Czasowniki dokonane i nie Przymiotniki twardo i miêkkotematowe Zwi¹zek zgody przymiotnika z rzeczownikiem Zaimki pytaj¹ce, wskazuj¹ce, dzier awcze Liczebniki g³ówne i porz¹dkowe zestawione Przys³ówki miejsca, sposobu Przyimki: íà, ó, ê, èç, ñ, îò w po³¹czeniach Utrwalanie pisowni Zdania proste rozwiniête i nierozwiniête, twierdz¹ce, pytaj¹ce, wykrzyknikowe Zdania z³o- one podrzêdnie ze spójnikiem: åñëè. Praca w: plenum, pó³plenum, grupach, parach, indywidualna Pe³nienie ró nych ról w æwiczeniach sytuacyjnych Metody aktywne: randka, wywiad, akwarium, plakat, itp

14 Etap trzeci klasa druga (etap œrednio zaawansowany) Doskonalenie kompetencji komunikacyjnej Kszta³towanie umiejêtnoœci twórzczych Kszta³towanie postaw: tolerancji, otwartoœci na problemy interkulturowe Rozwijanie wra liwoœci na problemy ochrony œrodowiska naturalnego Dalsze rozwijanie czterech sprawnoœci jêzykowych z akcentem na mówienia twórcze Ró ne techniki pracy z tekstami Ÿród³owymi dla rozwijania czytanie ze zrozumieniem Ekonomia, ekologia, transport, ³¹cznoœæ, biologia, jêzyki obce, chemia, geografia, muzyka Formy deklinacyjne rzeczowników: Miejscownik, Narzêdnik Nazwy mieszkañców miast i pañstw Formy osobowe wybranych czasowników Krótkie i pe³ne formy przymiotnika, stopniowanie przymiotnika, zaimki dzier awcze, wskazuj¹ce, nieokreœlone Liczebniki g³ówne i porz¹dkowe do 1000 w po³¹czeniach Przys³ówki w zdaniu bezpodmiotowym Przyimki: ïî, ê, â, íà, çà, åðåç, äëÿ. Zdania z³o one podrzêdnie Techniki: projektu, studio, burza mózgów Praca w: gupach, plenum Samokszta³cenie kierowane

15 Etap czwarty klasa trzecia (etap œrednio zaawansowany 2) Dalsze rozwijanie kompetencji komunikacyjnej z zakresu jêzyka biznesu (ustalanie relacji miêdzy informacjami) Rozwój kreatywnoœci Kszta³towanie postaw tolerancji, szacunku, zrozumienie i akceptacji dla odmiennych stylów zachowañ Kszta³towanie wra liwoœci na problemy globalne: ochrona œrodowiska, pokojowa wspó³praca Dalszy rozwój wszystkich sprawnoœci jêzykowych Z naciskiem na sprawnoœæ mówienia i pisania Praca z tekstami autentycznymi (dokumentami urzêdowymi)doskonal¹ca czytanie ze zrozumieniem (odbiór specyficznej informacji) Jêzyki obce, jêzyk polski, ekonomia, ekologia, ³¹cznoœæ, biurowoœæ, transport, geografia, biologia, chemia, plastyka, muzyka Czasowniki posi³owe z bezokolicznikiem Tryb rozkazuj¹cy warunkowy Powtórzenie materia³u o rzeczowniku i przymiotniku Krótka forma ïîõîæ íà, ðàä, äîâîëåí. Zaimek: êàæäûé, êîòîðûé. Przys³ówki: áëèçêî îò, ðÿäîì ñ, íàäî, íóæíî, íåëüçÿ, îêîëî. Przyimek: ïî, íà, ñ... äî, ñ... ïî, îò, èç-çà, èç. Spójnik: åñëè áû. Powtórzenie pisowni partyku³, form gramatycznych przys³ówków nazw geograficznych Zdania pytaj¹ce, warunkowe,bezpodmiotowe Zdania typowe w korespondencji urzêdowej Praca w: parach, grupach, plenum Praca indywidualna projekty Lektura indywidualna Sterowane samodoskonalenie 15

16 ADRESACI PROGRAMU Program adresowany jest przede wszystkim do nauczycieli jêzyka rosyjskiego, którzy bêd¹ uczyæ jêzyka biznesu Niezbêdny poziom kwalifikacji stanowi przygotowanie jêzykowo-metodyczne uzyskane w ramach: wy szych studiów z zakresu filologii rosyjskiej, kursy kwalifikacyjne w zakresie jêzyka biznesu Program umo liwi nauczycielom: okreœlenie szczegó³owych celów nauczania, opracowanie rozk³adu materia³u, prowadzenie kontroli osi¹gniêæ, dokonanie wyboru metod i technik pracy na zajêciach, dokonanie wyboru podrêcznika z grupy podrêczników Die³owaja riecz, dobranie w³aœciwych œrodków dydaktycznych, zaplanowanie aktywnoœci uczniów na zajêciach lekcyjnych i pozalekcyjnych, zaplanowanie perspektywicznych celów nauki jêzyka, wykraczaj¹cych poza zakres kursu (w ramach pracy z uczniami zdolnymi) Program jest równie adresowany do autorów podrêczników, poradników i materia³ów pomocniczych takich jak: teksty uzupe³niaj¹ce, testy, nagrania magnetofonowe, nagrania wideo, przeÿrocza, plansze, mapy itp Program jest ponadto adresowany do w³adz oœwiatowych Ma s³u yæ do popularyzacji i do oceny, czyli sprawdzenia czy proponowane cele i materia³y nauczania odpowiadaj¹ wspó³czesnym potrzebom œrodowiska i czy s¹ zgodne z tendencjami wspó³czesnej dydaktyki jêzyków obcych I wreszcie program adresowany jest do uczniów liceum profilowanego Lektura programu pozwoli im uœwiadomiæ sobie jak¹ wiedzê i jakie umiejêtnoœci mog¹ opanowaæ oraz jakie wymagania stawia przed nimi program WARUNKI REALIZACJI PROGRAMU Proponowany program mo e byæ zrealizowany w przypadku spe³nienia okreœlonych warunków Optymalne warunki realizacji zapewnia podzia³ klasy na grupy nie wiêcej ni 15-osobowe Program przewidziany jest dla uczniów kontynuuj¹cych i rozpoczynaj¹cych naukê jêzyka rosyjskiego, co jest sporym u³atwieniem w klasach niejednorodnych pod wzglêdem stopnia zaawansowania Przy podziale na grupy o podobnym stopniu zaawansowania mo na osi¹gn¹æ za³o one cele 16

17 Program roz³o ony jest na 3 lata nauki w szkole œredniej Ka da z wersji programu jest przewidziana na 315 godzin lekcyjnych, co w praktyce oznacza minimum 3 godziny tygodniowo Ca³y proces nauczania postanowiono podzieliæ na cztery etapy w sposób nastêpuj¹cy: Dla rozpoczynaj¹cych naukê jêzyka biznesu: etap pierwszy; etap drugi; etap trzeci Dla kontynuuj¹cych naukê jêzyka biznesu: etap drugi; etap trzeci; etap czwarty Program powinien byæ realizowany w klasie I, II, III szko³y ponadpodstawowej Realizacja programu mo liwa jest tak e, gdy wymiar godzin bêdzie wiêkszy, poniewa dla ka dego etapu w rozdziale: Przewidywane osi¹gniêcia uczniów wyodrêbniono trzy poziomy, co pozwala na uwzglêdnienie warunków szko³y Ponadto, w podrêczniku Die³owaja riecz umieszczony jest rozdzia³ Kopi³ka, w którym nauczyciel znajdzie dodatkowy materia³ do realizacji i utrwalenia umiejêtnoœci jêzykowych Wa nym warunkiem prawid³owej i skutecznej realizacji programu bêd¹ metody i techniki stosowane przez nauczyciela Program zaleca kreatywne korzystanie ze znanych metod, ale dzia³anie to nie powinno byæ przypadkowe Nale- y dostosowaæ techniki do danego etapu i do mo liwoœci rozwojowych uczniów Nauczyciel winien tak organizowaæ pracê, aby ka dy uczeñ móg³ uczestniczyæ w ró nych sytuacjach komunikacyjnych (zbli onych do naturalnych), co pozwoli na realizacjê zaplanowanych celów, wskazanych przez program nauczania Od samego pocz¹tku pracy z prezentowanym programem nauczyciel dba o ukszta³towanie ucznia odpowiedzialnego za efekty w³asnej pracy nad jêzykiem, samodzielnego, umiej¹cego planowaæ i organizowaæ sobie pracê zgodnie z potrzebami i zainteresowaniami Kolejnym, bardzo wa nym warunkiem skutecznej realizacji programu s¹ kwalifikacje nauczycieli, czyli gruntowne wykszta³cenie filologiczne i pedagogiczne powi¹zane ze sta³ym doskonalenim w zakresie leksyki profesjonalnej Aby sprostaæ zadaniom programowym, nauczyciel powinien stale d¹ yæ do aktualizacji swojej wiedzy merytorycznej i metodycznej na kursach prowadzonych w kraju i za granic¹, powinien doskonaliæ swój warsztat pracy Nauczyciel powinien dobrze znaæ realizowany program, stosowane podrêczniki, starannie 17

18 dobieraæ œrodki dydaktyczne, znaæ standardy osi¹gniêæ zwi¹zane z programem, umieæ wskazaæ uczniom dalsze mo liwoœci kszta³cenia w po ¹danym kierunku ETAPY REALIZACJI PROGRAMU Dla rozpoczynaj¹cych naukê jêzyka biznesu zaplanowano trzy etapy: etap pierwszy klasa pierwsza, etap drugi klasa druga, etap trzeci klasa trzecia Etap pierwszy W trakcie realizacji etapu pierwszego uczeñ powinien opanowaæ alfabet rosyjski, wymowê samog³osek, spó³g³osek, intonacjê, zasady akcentowania Na etapie pierwszym w zasadzie wprowadza siê wiêkszoœæ materia³u w zakresie funkcji i pojêæ Du y nacisk k³adzie siê na os³uchanie siê z jêzykiem, czyli wyrabianie umiejêtnoœci rozumienia mowy ze s³uchu, umiejêtnoœci mówienia z wykorzystaniem przewidzianej programem leksyki oraz kszta³towanie umiejêtnoœci czytania g³oœnego i cichego (czytania ze zrozumieniem), umiejêtnoœæ pisania to opanowanie alfabetu rosyjskiego na piœmie, przepisywanie, pisanie prostych tekstów z zastosowaniem elementów jêzyka biznesu Etap drugi W trakcie trwania etapu drugiego program zak³ada poszerzenie tematyki, wprowadzenie nowego materia³u leksykalno-gramatycznego Na tym etapie strukturyzowana bêdzie nabyta wiedza, wyrabiane sprawnoœci jêzykowe z wiêkszym naciskiem na pisanie Zak³ada siê ponadto dalsz¹ pracê nad rozwijaniem zasobu s³ownictwa biznesu z uwzglêdnieniem materia³ów autentycznych Etap trzeci Na tym etapie zak³ada siê przygotowanie uczniów do dalszego kszta³cenia jêzykowego w zakresie jêzyka biznesu (w zale noœci od wybranego kierunku kszta³cenia zawodowego) Poniewa program u³o ony jest spiralnie, nastêpuje ci¹g³e pog³êbienie i powtarzanie umiejêtnoœci, które zosta³y nabyte wczeœniej Dla kontynuuj¹cych naukê jêzyka biznesu zaplanowano trzy etapy w nastêpuj¹cy sposób: etap pierwszy etap drugi klasa pierwsza; etap trzeci klasa druga; etap czwarty klasa trzecia 18

19 Etap drugi klasa pierwsza Na tym etapie zak³ada siê, e uczniowie uczyli siê jêzyka rosyjskiego w gimnazjum lub szkole podstawowej, opanowali alfabet, wymowê rosyjsk¹, intonacjê, zasady akcentowania, potrafi¹ czytaæ ze zrozumieniem, rozumieæ, w zakresie ycia codziennego, mowê ze s³uchu, mówiæ w oparciu o materia³y dydaktyczne Na tym etapie na pocz¹tku k³adzie siê nacisk na os³uchanie z jêzykiem biznesu, a nastêpnie realizuje siê cele etapu drugiego z wersji dla rozpoczynaj¹cych naukê jêzyka biznesu Etap trzeci klasa druga Etap ten poœwiêcony jest rozszerzeniu i strukturalizacji nabytej wiedzy, dalszemu kszta³towaniu sprawnoœci jêzykowych, rozwijaniu zasobu leksykalnego, doskonaleniu umiejêtnoœci samokszta³cenia Etap czwarty klasa trzecia Na tym etapie kontynuowany bêdzie rozwój sprawnoœci komunikacyjnych, systematyzowana wiedza jêzykowa, wzbogacany zasób leksykalny Uczniowie bêd¹ przygotowywani do dalszego kszta³cenia jêzykowego, z uwzglêdnieniem planów kszta³cenia profesjonalnego Planowanym etapom przyporz¹dkowana jest okreœlona liczba godzin, które nale y traktowaæ jako minimum czasowe konieczne do realizacji celów programowych i do osi¹gniêcia wyników przewidzianych programem Zawarte w programie sk³adniki komunikacyjne, gramatyczne, sytuacyjne s¹ ujête w formie rejestru intencji jêzykowych i sposobu ich wyra ania, opartych na kategoriach morfosyntaktycznych, na rejestrze tematów i sytuacji z uwzglêdnieniem ich gradacji na poszczególnych etapach nauczania UWAGA: Niniejszy program jest mo liwy do wykorzystania w obecnych liceach ogólnokszta³c¹cych (czteroletnich) dla uczniów rozpoczynaj¹cych naukê jêzyka rosyjskiego Treœci nauczania s¹ dostosowane do wymagañ stawianych uczniom na egzaminie dojrza³oœci z jêzyka obcego na poziomie podstawowym 19

20 CELE KSZTAŁCENIA W œwiecie wspó³czesnym stale wzrasta znaczenie znajomoœci jêzyków obcych Rozwój miêdzynarodowych kontaktów gospodarczo-ekonomicznych, kulturalnych, politycznych oraz rozwój nauki i techniki wymaga sprawnego przep³ywu informacji Korzystanie ze Ÿróde³ informacji uwarunkowane jest praktyczn¹ znajomoœci¹ jêzyków obcych, w tym i jêzyka rosyjskiego, poznanie którego wnosi znacz¹ce wartoœci w ogólne wykszta³cenie ucznia, sprzyja zrozumieniu ogólnoludzkich przes³anek kultury s³owiañskiej na przestrzeni dziejów Uczenie siê jêzyka rosyjskiego stwarza uczniom mo liwoœæ zdobycia dodatkowego narzêdzia pozwalaj¹cego na odbiór i przekaz informacji, a tym samym daje szansê uczestnictwa w kontaktach i wspó³pracy z ludÿmi reprezentuj¹cymi ró ne zawody W zwi¹zku z powy szym, zadaniem szko³y jest przygotowanie uczniów do pos³ugiwania siê jêzykiem w stopniu zaawansowania umo liwiaj¹cym korzystanie w doros³ym yciu zawodowym ze œwiatowego przep³ywu informacji (patrz Podstawa Programowa 2 listopada 1998 MEN ) Kszta³cenie jêzykowe korzystnie wp³ynie na rozwój osobowoœciowy uczniów, na sposób ich myœlenia, zmieni widzenie œwiata, u³atwi wspó³pracê miêdzy ludÿmi i narodami, nauczy tolerancji i obiektywnego oceniania zjawisk spo- ³ecznych, kulturowych, bêdzie kszta³towa³o postawê humanistyczn¹ Realizacja programu nauczania jêzyka rosyjskiego, obejmuj¹cego s³ownictwo zwi¹zane z biznesem ma na celu umo liwienie: poznania innego systemu komunikowania siê w mowie i piœmie; poznania innych œrodków wyra ania znanych pojêæ i relacji; wprowadzenia nowych pojêæ, zwi¹zanych o odrêbnoœci¹ zjawisk ycia i kultury narodu rosyjskiego; rozumienia okreœlonych zjawisk leksykalnych, gramatycznych i sk³adniowych; korzystania z ró norodnych publikacji w jêzyku rosyjskim; porozumiewania siê z cudzoziemcami w kontaktach handlowo-mened erskich Zasadniczym celem tego programu jest: ukszta³towanie kompetencji komunikacyjnej, pozwalaj¹cej na rozumienie i tworzenie wypowiedzi poprawnych jêzykowo, dostosowanych do tematów i sytuacji okreœlonych programem; 20

21 ukszta³towanie kompetencji lingwistycznej pozwalaj¹cej na efektywn¹ komunikacjê interpersonaln¹; przyswojenie przez ucz¹cych siê podstawowych sprawnoœci jêzykowych, tzn : rozumienia mowy ze s³uchu, czytania ze zrozumieniem, mówienia i pisania; przyswojenie istotnych strategii komunikacyjnych, pozwalaj¹cych na efektywne porozumiewanie siê przy u yciu opanowanych œrodków jêzykowych; przygotowanie uczniów do sta³ego samokszta³cenia poprzez prezentacjê strategii uczenia siê i samokszta³cenia Dla ka dego etapu wytycza siê w programie cele odpowiadaj¹ce potrzebom i poziomowi uczniów: ETAP PIERWSZY (POZIOM POCZĄTKOWY) W zakresie wychowawczym: rozbudzenie zainteresowania nauk¹ jêzyka rosyjskiego, kszta³towanie nawyków samokontroli i samooceny; W zakresie praktycznym: wyrabianie umiejêtnoœci zapamiêtywnia realizowanego materia³u nauczania; W zakresie komunikacyjnym: poszerzenie mo liwoœci audialno-artykulacyjnych, rozwijanie wszystkich czterech sprawnoœci jêzykowych z naciskiem na rozumienie mowy ze s³uchu i mówienie (równie rozumienie jêzyka niewerbalnego) ETAP DRUGI (POZIOM PODSTAWOWY) W zakresie wychowawczym: kontynuacja rozwijania motywacji do uczenia siê jêzyka, wyrabianie pozytywnego stosunku do zadañ lekcyjnych, poznawanie kultury s³owiañskiej, poznawanie w³asnych postaw w odniesieniu do innych osób, kszta³towanie pozytywnych postaw wobec innych kultur, obyczajów, pogl¹dów, religii; W zakresie praktycznym: wyrabianie umiejêtnoœci analizy i syntezy, umiejêtnoœci wspó³pracy, umiejêtnoœci spostrzegania; W zakresie komunikacyjnym: kszta³towanie kompetencji komunikacyjnej okreœlonej programem, porz¹dkowanie wiadomoœci z zakresu jêzyka 21

22 ETAP TRZECI: (POZIOM ŚREDNIO ZAAWANSOWANY) W zakresie wychowawczym: wyrabianie postaw tolerancji, gotowoœci do rozwi¹zywania problemów, poczucia w³asnej wartoœci; W zakresie praktycznym: rozwijanie postaw twórczych; rozwijanie umiejêtnoœci rozwi¹zywania problemów, umiejêtnoœci skutecznego uczenia siê; W zakresie komunikacyjnym: rozwijanie kompetencji komunikacyjnej w stopniu okreœlonym przez program z naciskiem na jêzyk biznesu, dalsze systematyzowanie wiadomoœci jêzykowych ETAP CZWARTY (POZIOM ZAAWANSOWANY) W zakresie wychowawczym: dalsze kszta³towanie postaw tolerancji i otwartoœci na zjawiska obcokulturowe, zw³aszcza istniej¹ce wœród S³owian wschodnich, wyrabianie poczucia w³asnej wartoœci i szacunku wobec innych, wyrabianie postaw sprzyjaj¹cych wspó³pracy miêdzynarodowej w warunkach pokojowego wspó³istnienia; W zakresie praktycznym: dalsze rozwijanie kreatywnoœci ucz¹cych siê, rozwijanie umiejêtnoœci rozwi¹zywania problemów, okreœlonych programem i umiejêtnoœci efektywnego uczenia siê (samokszta³cenia, samodoskonalenia); W zakresie komunikacyjnym: rozwijanie okreœlonej programem kompetencji komunikacyjnej w formie ustnej i pisemnej z naciskiem na kontakty urzêdowe i dalsza praca nad systematyzacj¹ jêzyka W wyniku realizacji niniejszego programu nauczania w trzyletnim liceum profilowanym (o profilu: ekonomicznym, handlowym, gospodarczo-ekonomicznym, hotelarsko-turystycznym, biurowoœci, bankowoœci, przedsiêbiorczoœci, organizacji i zarz¹dzania, administracji itp ) uczniowie powinni opanowaæ jêzyk na tyle, aby móc: 22 rozumieæ wypowiedzi ustne w zakresie treœci, przewidzianych przez program; czytaæ i rozumieæ teksty o charakterze informacyjno-u ytkowym, popularno-naukowym i publicystycznym; porozumiewaæ siê w sytuacjach ycia codziennego, okreœlonych przez program; umieæ przekazaæ w ustalonej formie treœæ przeczytanych tekstów; sformu³owaæ poprawne wypowiedzi (ustne, pisemne, w zakresie okreœlonego programem materia³u morfosyntaktycznego;

23 umieæ samodzielnie pracowaæ nad w³asnym rozwojem z wykorzystaniem strategii uczenia siê Najwa niejszym celem nauczania jêzyka rosyjskiego, sformu³owanym w niniejszym programie jest wyrobienie u uczniów dwóch rodzajów kompetencji: komunikacyjnej i jêzykowej na okreœlonym przez program materiale morfosyntaktycznym i leksykalnym, ze szczególnym ukierunkowaniem na jêzyk biznesu Opanowuj¹c podstawowe zasady strategii komunikacyjnych (receptywnych, a zw³aszcza produktywnych), uczeñ bêdzie móg³ skutecznie prowadziæ rozmowy, nawet przy pomocy ograniczonych œrodków jêzykowych, zaprezentowaæ d³u sz¹ wypowiedÿ ustn¹ (pogl¹d, opiniê, informacjê) i dyskutowaæ w jêzyku rosyjskim (nawet negocjowaæ) Buduj¹c wypowiedÿ, uczeñ wyka e siê umiejêtnoœci¹ dostosowania œrodków jêzykowych do: osoby interlokutora, bior¹c pod uwagê wiek, status spo³eczny, rolê, w której wystêpuje; rodzaju poruszanego tematu; sposobu przekazywania informacji (ustnie, pisemnie); okolicznoœci, w których jest prowadzona rozmowa; œrodka komunikacji np : rozmowa telefoniczna, rozmowa bezpoœrednia Ponadto bêdzie umia³ wyraziæ i rozumieæ rozmaite intencje np : informowanie, zakaz, groÿbê, ostrze enie, polecenie itp, stosuj¹c w praktyce zale noœci miêdzy formami jêzykowymi oraz ich funkcjami 23

24 TREŚCI NAUCZANIA Szczegó³owe treœci nauczania to: funkcje, tematyka, materia³ fonologiczny i struktury morfosynaktyczne przewidziane dla I, II, i III etapu nauczania Etap pierwszy powinien byæ poœwiêcony na wprowadzenie i utrwalenie materia³u jêzykowego Etapy dalsze, z uwagi na proponowan¹ w programie progresjê o charakterze spiralnym, (co oznacza, e te same funkcje, tematy i struktury morfosynaktyczne powracaj¹ koncentrycznie) bêd¹ poszerza³y materia³ programowy Program proponuje szeroki wachlarz funkcji, tematów, struktur, jednak decyzje o doborze i kolejnoœci ich wprowadzenia powinien podj¹æ nauczyciel, opieraj¹c selekcjê i gradacjê materia³u na: potrzebach i zainteresowaniach uczniów, doborze i uk³adzie treœci w podrêczniku, sytuacjach komunikacyjnych, zbli onych do naturalnych (zwi¹zanych z profesj¹), doœwiadczeniach i wiedzy uczniów Nauczyciel bêdzie decydowa³, jaki procent wiedzy na kolejnych etapach nauczania pozostanie w obrêbie wiedzy receptywnej, jakimi strukturami i jakim s³ownictwem uczniowie bêd¹ operowaæ czynnie Za³o eniem programu jest, e uczeñ powinien o wiele wiêcej rozumieæ ni tworzyæ Nauczyciel, porównuj¹c program i podrêcznik, powinien wybraæ, które elementy: bêd¹ wymagaæ po³o enia wiêkszego lub mniejszego nacisku dydaktycznego; mog¹ zostaæ pominiête na danym etapie; musz¹ byæ poszerzone lub zredukowane; powinny byæ realizowane w innym czasie W trakcie trzyletniego cyklu nauczania uczeñ powinien wykazaæ siê: 24 I WIEDZ OPERACYJN : 1 na temat systemu jêzyka rosyjskiego i jego funkcjonowania w zakresie: wymowy, intonacji, pisowni i ortografii, podstawowego s³ownictwa biznesu, gramatyki

25 2 na temat realioznawstwa dotycz¹cego Rosji, 3 na temat realioznawstwa dotycz¹cego Polski w ujêciu kontrastywnym, 4 na temat techniki i strategii uczenia siê, 5 na temat funkcjonowania komunikacji miêdzy ludÿmi II UMIEJÊTNOŒCIAMI W ZAKRESIE: 1 pos³ugiwania siê wszystkimi sprawnoœciami jêzykowymi, 2 uzyskania osi¹gniêæ przewidzianych programem, 3 wykorzystania w praktyce zdobytej wiedzy, 4 efektywnego porozumiewania siê (strategie komunikacyjne), 5 usprawnienia pracy w³asnej (strategie uczenia siê), 6 poznania regu³ gramatycznych, 7 stosowania norm kulturowych rz¹dz¹cych komunikacj¹ III POSTAW, NA KTÓR WP YNÊ O POZNANIE JÊZYKA, CZYLI: 1 pozytywny stosunek do przyswajanego jêzyka, jego rodzimych u ytkowników, jego kultury i cywilizacji, 2 otwartoœæ i tolerancja wobec innych ludzi, 3 szacunek dla innych ludzi, 4 zrozumienie i akceptacja dla odmiennych stylów zachowañ, 5 akceptacja samego siebie IV S OWNICTWO Program zak³ada, e w toku trzech lat nauki w liceum profilowanym, przy minimum 3 godzinach tygodniowo, z podzia³em na grupy nie wiêksze ni 15 osób, uczeñ jest w stanie opanowaæ w zakresie czterech sprawnoœci jêzykowych dla rozpoczynaj¹cych naukê: od 1000 do 1200 jednostek leksykalnych, dla kontynuuj¹cych naukê: od 1200 do 1500 jednostek leksykalnych Program zak³ada systematyczne wprowadzanie nowych jednostek leksykalnych opartych na materia³ach tekstowych (monologowych, dialogowych) zawartych w podrêczniku Die³owaja riecz i na materia³ach uzupe³niaj¹cych Nale y d¹ yæ, aby uczeñ potrafi³ pos³ugiwaæ siê nimi w mowie i piœmie, aby opanowa³ je czynnie i biernie Przez jednostkê leksykaln¹ nale y rozumieæ wyraz lub po³¹czenie wyrazowe o innym znaczeniu ni znaczenie wyrazów wchodz¹cych w to po³¹czenie (np idiomy) Jako jednostki leksykalne nale y traktowaæ sta³e po³¹czenia wyrazowe tzw : syntagmy konwencjonalne Przy doborze s³ownictwa decyduj¹ce znaczenie posiadaj¹: potrzeby komunikacyjne ucz¹cych siê, czêstotliwoœæ wystêpowania jednostki leksykalnej w tekstach danego jêzyka, 25

26 przydatnoœæ jednostki leksykalnej w kontaktach symulowanych i autentycznych (ró norodne role w ró norodnych sytuacjach zwi¹zanych z prowadzeniem biznesu) Program zak³ada stopniowe poznawanie materia³u leksykalnego (jêzyka biznesu), który powinien stanowiæ podstawê dalszej nauki na uczelniach handlowych, ekonomicznych, w szko³ach przedsiêbiorczoœci, zarz¹dzania, marketingu i innych tego typu uczelniach Wprowadzanie i utrwalanie leksyki bêdzie opieraæ siê na tematyce zwi¹zanej z realiami spo³ecznymi, kulturowymi i obcojêzycznymi typowymi dla cywilizacji Rosji Pozwoli to na realizacjê walorów poznawczych i pobudzenie motywacji do uczenia siê jêzyka Mimo, e program ukierunkowany jest na poznanie leksyki zwi¹zanej z handlem, przedsiêbiorczoœci¹, bankowoœci¹, marketingiem i reklam¹, to uwzglêdnia tak e potrzeby leksykalne ucz¹cych siê zwi¹zane z ich zainteresowaniami intelektualnymi, upodobaniami w zakresie spêdzania wolnego czasu (rozrywki, hobby ) V MATERIA MORFOSYNTAKTYCZNY Materia³ morfosyntaktyczny jest przedstawiony w prezentowanym programie w formie rejestru kategorii semantycznych i sposobów ich wyra ania, ilustrowanych przyk³adami zdañ oraz prezentacj¹ sk³adników morfosyntaktycznych Program zak³ada systematyczne wprowadzanie do zasobu leksykalnego uczniów (etapu rozpoczynaj¹cego naukê) oko³o 1200 jednostek leksykalnych i (etapu kontynuuj¹cego naukê) oko³o 1500, tj dla rozpoczynaj¹cych naukê: I rok nauczania 500 jednostek leksykalnych; II rok nauczania 400 jednostek leksykalnych; III rok nauczania 300 jednostek leksykalnych; dla kontynuuj¹cych naukê: I rok nauczania 600 jednostek leksykalnych; II rok nauczania 400 jednostek leksykalnych; II rok nauczania 300 jednostek leksykalnych Program zak³ada, e dobór s³ownictwa biznesu (zwrotów, struktur wyrazowych ) bêdzie œciœle powi¹zany z ywym jêzykiem Rosjan oraz z mo liwoœciami i potrzebami ucz¹cych siê Materia³ morfosyntaktyczny podlega gradacji, dotycz¹cej stopnia zaawansowania znajomoœci jêzyka przez uczniów Ca³oœæ materia³u zarejestrowano w ujêciu tabelarycznym, z myœl¹ o ³atwiejszym korzystaniu z tej czêœci programu 26

27 ETAP PIERWSZY KLASA PIERWSZA (105 godzin pracy lekcyjnej) OKRES USTNO-S UCHOWY Czas trwania 4 godziny Celem okresu ustno-s³uchowego jest: przekazanie podstawowych informacji realio- i kulturoznawczych o Federacji Rosyjskiej, okreœlenie celu dydaktycznego ca³ego cyklu nauczania jêzyka biznesu, wyjaœnienie trudnoœci w przyswajaniu jêzyków pokrewnych, omówienie ogólnych wiadomoœci dotycz¹cych jêzyka rosyjskiego, os³uchanie siê z mow¹ rosyjsk¹: akcent, zasady artykulacji, intonacja, przedstawienie technik samodzielnego uczenia siê jêzyka Umiejêtnoœci w zakresie rozumienia mowy ze s³uchu i mówienia rozumienie poleceñ nauczyciela w trakcie lekcji, rozró nianie intonacji zdania: oznajmuj¹cego, pytaj¹cego, przecz¹cego, rozkazuj¹cego, stosowanie zwrotów grzecznoœciowych, przedstawianie siê, przedstawianie kolegów, udzielanie odpowiedzi twierdz¹cych i przecz¹cych, imitacja mini-dialogów opartych o reprezentatywn¹ leksykê kategorii semantycznych: 1, 2, 3, 4, 6 ze str 59 indeksu OKRES ALFABETYCZNY Czas trwania 9 godzin Celem okresu alfabetycznego jest: poznanie liter rosyjskich i odpowiadaj¹cych im g³osek, opanowanie transpozycji tekstu drukowanego na pisany z uwzglêdnieniem kszta³tu liter i sposobu ich ³¹czenia, prawid³owe czytanie wyrazów z kolejno poznanymi literami; czytanie tekstów z podrêcznika z zastosowaniem zasad czytania, poznanie i stosowanie s³ów podtrzymuj¹cych rozmowê, systematyczne wdra anie do pos³ugiwania siê s³ownikiem polsko-rosyjskim i rosyjsko-polskim 27

28 28 W trakcie trwania kursu alfabetycznego program zak³ada: g³oœne czytanie w zwolnionym tempie po³¹czone ze starann¹ artykulacj¹, stosowanie æwiczeñ substytutywnych po³¹czonych z kaligraficznym przepisywaniem tekstu drukowanego, stosowanie krótkich dyktand, realizowanie æwiczeñ leksykalnych utrwalaj¹cych alfabet rosyjski, prowadzenie prostych æwiczeñ translacyjnych z wykorzystaniem s³ownika rosyjsko-polskiego, prowadzenie minidialogów i minipolilogów eliptycznych ze s³owami podtrzymuj¹cymi rozmowê, s³uchanie krótkich tekstów zawieraj¹cych leksykê z nowymi elementami przewidzian¹ do czytania i pisania, rozwijanie domys³u jêzykowego, s³uchanie z wyodrêbnieniem sensu wypowiedzi, krótkie relacjonowanie wys³uchanych lub przeczytanych tekstów, opanowanie wymowy rosyjskiej, tzn : 1 samog³osek akcentowanych i nieakcentowanych z uwzglêdnieniem ich redukcji, 2 spó³g³osek miêkkich: ñ, ç, ò, ä, ð; 3 spó³g³osek miêkkich w wyg³osie: ï, á, â, ô; 4 spó³g³osek zawsze twardych: æ, ø, ö; 5 spó³g³osek zawsze miêkkich:, ù; 6 przedniojêzykowego: ë; 7 spó³g³oski: â po bezdÿwiêcznych, np Ìîñêâà, Òâåðü; 8 spó³g³oski: ã w koñcówkach fleksyjnych; 9 zakoñczeñ czasowników: -òüñÿ, -òñÿ; 10 po³¹czeñ niektórych przyimków z innymi wyrazami np : ê ëèöó, îò èìåíè; 11 wyrazów zawieraj¹cych grupy spó³g³oskowe: -ñòü-, -çäí, -ëíö-, -âñòâ-, - í-, - ò-, -ã -, itp æwiczenie intonacji rosyjskiej zdania oznajmuj¹cego i pytaj¹cego: ÈÊ-1, ÈÊ-2, ÈÊ-3, ÈÊ-4.

29 MATERIA MORFOSYNTAKTYCZNY Program dla rozpoczynaj¹cych naukê jêzyka, klasa pierwsza, etap pierwszy Lp Kategoria semantyczna Przyk³ady typów zdañ Sk³adniki morfosyntaktyczne Wskazywanie osób, zawieranie znajomoœci Êòî ýòî? Ýòî ïàïà. Ýòî áðàò. Ýòî ìàìà? Äà, ýòî ìàìà. Íåò, ýòî íå ìàìà. Íåò, ýòî íå ìàìà, ýòî áàáóøêà. Zaimek pytaj¹cy: êòî. Zaimek wskazuj¹cy rodzaju nijakiego: ýòî. Zdanie twierdz¹ce i przecz¹ce z wyrazami: äà, íåò. Áîðèñ, ýòî òû? Äà, ÿ. Mianownik zaimków osobowych Êàê òåáÿ çîâóò? Ìåíÿ çîâóò Ïàâåë Ïåòðîâè Èâàíîâ. Äèðåêòîðà çîâóò ßí Íîâàê. Biernik rzeczowników ywotnych i zaimków w liczbie pojedynczej Czasownik: çâàòü. 2 Wskazywanie i okreœlanie przedmiotów òî ýòî? Ýòî êíèãà. Ýòî êàññà. Ýòî áþðî. Ýòî áàíê? Äà, ýòî íîâûé áàíê. Íåò, ýòî íå áàíê, ýòî ñêëàä. Zaimek: òî. Zaimek wskazuj¹cy rodzaju nijakiego: ýòî. Rodzaje rzeczowników Zaimki pytaj¹ce: êàêîé, êàêàÿ, êàêîå. Rodzaje przymiotników Êàêîé ýòî ñêëàä? Ýòî îïòîâûé ñêëàä. Ýòî íîâûé ñêëàä, à ýòî ñòàðûé ñêëàä. Spójnik: a 3 Okreœlanie relacji zachodz¹cych miêdzy osobami, przedmiotami Ýòî ìîé øåô. Ýòî ìîè äåíüãè. Ýòî òâîÿ ôèðìà? Äà, ýòî ìîé îôèñ. Ó ìåíÿ åñòü êîìïüþòåð. Ó êîëëåãè íåò äåíåã. Ó òåáÿ íåò íè ó åáíèêà, íè òåòðàäè. Ó íàñ åñòü êàòàëîãè. Zaimki dzier awcze Dope³niacz liczby pojedynczej i mnogiej rzeczowników i zaimków osobowych z przyimkiem: ó. U ycie czasownika: åñòü oraz przeczenia: íè..., íè... 29

30 Okreœlanie czynnoœci i zajêæ wykonywanych przez osoby òî òû äåëàåøü? ß ïèøó ïèñüìî. ß ìîþ ðóêè. òî òû äåëàë(-à)? ß âûñûëàë ôàêñ. ß èòàëà ãàçåòó. òî âû äåëàëè? Ìû ïðîäàâàëè òîâàð. òî òû áóäåøü äåëàòü? ß áóäó ðàáîòàòü. ß íàïèøó ðåêëàìó. ß áóäó ãîâîðèòü ïî òåëåôîíó. Czas teraÿniejszy czasowników Odró nianie czasowników zwrotnych od niezwrotnych Czas przesz³y czasowników Czas przysz³y czasowników Czasowniki dokonane typu: íàïèñàòü, ñäåëàòü. Bezokoliczniki czasowników. 5 Okreœlanie osób wed³ug zawodu, pe³nionej funkcji i miejsca pracy Êòî îí (îíà)? Îí áàíêèð. Îíà êàññèðøà. Îí ïðåäïðèíèìàòåëü. Îíà äèðåêòîð. Îí äèëåð. Ãäå êòî ðàáîòàåò? Äèëåð ðàáîòàåò â îôèñå. Ìàêë ð ðàáîòàåò íà áèðæå. ß áóäó ðàáîòàòü â ìàãàçèíå. Ìîé ïàïà ðàáîòàåò íà çàâîäå, à ìàìà â áþðî. Nazwy zawodów i funkcji Przyimek: íà z rzeczownikami okreœlaj¹cymi miejsce pracy Zaimek: ìîé, ìîÿ. 6 Okreœlanie miejsca znajdowania siê osób, przedmiotów Okreœlanie przebiegu czynnoœci Ãäå òû áûë â åðà? ß áûë íà ïî òå. ß áûëà ó çíàêîìûõ. ß áûë â îôèñå. Ãäå îíà? Îíà íà ðàáîòå. Îíà â ìàãàçèíå. Îíà ñòîèò ó îêíà. Ãäå òû áûë? ß íèãäå íå áûë. Ãäå òî ëåæèò, ñòîèò, âèñèò, íàõîäèòñÿ? Áëàíê ëåæèò íà ñòîëå. Áàíê íàõîäèòñÿ çäåñü. Ãðàìîòà âèñèò íà ñòåíå. Przyimki: â, íà, ó z rzeczownikami okreœlaj¹cymi miejsce znajdowania siê Przys³ówek: íèãäå. Czasowniki: ëåæàòü, ñòîÿòü, âèñåòü, íàõîäèòüñÿ. 7 Okreœlanie kierunku ruchu i przestrzeni po której odbywa siê ruch Okreœlanie sposobu poruszania siê Êóäà òû èä øü? ß èäó íà ïî òó. ß èäó â ìàãàçèí. ß èäó ê âðà ó. Îòêóäà òû ïðèøëà? ß ïðèøëà ñ ðàáîòû. ß ïðèåõàëà èç Âàðøàâû. ß ïðèøëà îò çíàêîìûõ. Îòêóäà òû ïðèëåòåëà? ß ïðèëåòåëà èç Ìîñêâû íà ñàìîë òå. Przys³ówek: êóäà. Czasowniki: èäòè, åõàòü. Przyimki: â, íà z rzeczownikami i zaimkami w bierniku Przyimek: ê z rzeczownikami i zaimkami w celowniku Przys³ówek: îòêóäà. Czasowniki: ïðèéòè, ïðèåõàòü... z rzeczownikami i zaimkami w dope³niaczu Przyimki: èç, ñ. Przyimek: îò z rzeczownikami i zaimkami w dope³niaczu 30

31 Okreœlanie wiedzy i umiejêtnoœci oraz sposobu ich zdobywania òî òû äåëàåøü? ß ó óñü â ëèöåå. ß ó óñü ïèñàòü ïîðóññêè. ß óìåþ ïèñàòü çàÿâêó. Îí çíàåò íàçâàíèå ôèðìû. Îí ïîìíèò íîìåð êàòàëîãà. Îíè çàáûëè íîìåð òâîåãî òåëåôîíà. Czasownik: ó èòüñÿ (ãäå?) Czasownik: ó èòüñÿ, óìåòü z bezokolicznikem Przys³ówki typu: ïî-ðóññêè. Czasowniki: çíàòü, ïîíèìàòü, ïîìíèòü, çàáûòü z rzeczownikami w bierniku 9 Okreœlanie sposobu przekazu informacji Äèðåêòîð ðàññêàçàë î ñâîåé ôèðìå ïî ðàäèî. Îí ñêàçàë, òî ó íå íåò áëàíêîâ. Ïîêàæèòå æóðíàë Êîììåðñàíò. Ïðåçèäåíò ôèðìû ãîâîðèò, à àêöèîíåðû ñëóøàþò. Czasowniki: ñêàçàòü, ãîâîðèòü, ïîêàçàòü, èíôîðìèðîâàòü, ñîîáùàòü. Przyimek: î z rzeczownikami w miejscowniku 10 Wyra anie oceny w stosunku do przedmiotów Êòî, òî ëþáèò äåëàòü? ß ëþáëþ õîäèòü íà áèðæó. Îí ëþáèò ñìîòðåòü òåëåæóðíàë. Ìíå íðàâÿòñÿ âàøè èçäåëèÿ. Òåáå íðàâèòñÿ ýòîò áóêëåò? Rzeczowniki nieodmienne: Áþðî, êèíî, êàôå... Czasowniki: ëþáèòü, íðàâèòüñÿ. Czasownik: ëþáèòü z bezokolicznikiem 11 Okreœlanie stosunków czasowych Êîòîðûé àñ? àñ. Äâà àñà äíÿ. Êàêîå ñåãîäíÿ èñëî? Êàêîå èñëî áûëî (áóäåò) â åðà (çàâòðà)? Êàêîé ñåãîäíÿ äåíü? Êàêîé òåïåðü ìåñÿö? Êîãäà ýòî áûëî. Ñåãîäíÿ ñóááîòà. Óæå ìàé. Çàâòðà âå åðîì ñîñòîèòñÿ âñòðå à. Zaimek pytaj¹cy: êîòîðûé, êàêîé. Liczebniki g³ówne w po³¹czeniu z rzeczownikiem àñ. Liczebniki g³ówne do 1000 i porz¹dkowe do 100 Dni tygodnia Nazwy miesiêcy, pór roku i pór dnia 12 Wyra anie pragnieñ i zamierzeñ òî òû õî åøü? ß õî ó ðàáîòàòü â áàíêå. Îí õî åò ñòàòü ìàêë ðîì. Âû õîòèòå êóïèòü îôèñ? Formy osobowe czasownika: õîòåòü z bezokolicznikiem 13 Wyra anie celu i przeznaczenia Ñåêðåòàðøà ïîøëà íà ïî òó îòïðàâèòü òåëåãðàììó. Ïðåäïðèíèìàòåëü ïîø ë íà îïòîâóþ áàçó êóïèòü òîâàð. Äèðåêòîð ïîåõàë íà âûñòàâêó ïîêàçàòü ïðîäóêöèþ. Czasowniki: èäòè, ïîéòè, ïîåõàòü, áûòü... z bezokolicznikiem oznaczaj¹cym cel i z rzeczownikami w bierniku 31

32 Wyra anie oddzia³ywania na odbiorcê Çäðàâñòâóéòå! Ïðèâåò! Äî ñâèäàíèÿ. Äî âñòðå è. Ñïàñèáî! Ïîæàëóéñòà! Óâàæàåìûé ãîñïîäèí! Óâàæàåìûå ãîñïîäà! Ãëóáîêîóâàæàåìûé! Äàéòå, ïîçâîëüòå, ïîêàæèòå áóêëåòû. Zwroty grzecznoœciowe w kontaktach oficjalnych i nieoficjalnych Formy trybu rozkazuj¹cego liczby pojedynczej i mnogiej czasowników 15 Okreœlanie osób, przedmiotów i zjawisk Êàêîé ó âàñ äèðåêòîð? Ó íàñ õîðîøèé äèðåêòîð. Êàêèå ó âàñ öåíû? Ó íàñ äîñòóïíûå öåíû. Êàêàÿ ÿðìàðêà áûëà â Ïîçíàíè? Ñåêðåòàðøà â ñåðîì êîñòþìå. Êàññèð ñ ìîäíîé ïðè- ñêîé. Ïðåäïðèíèìàòåëü áåç äåëà. Zaimek pytaj¹cy: êàêîé, êàêàÿ, êàêîå, êàêèå. Formy przymiotników miêkkoi twardotematowych okreœlaj¹cych rzeczowniki Zwi¹zek zgody rzeczownika z przymiotnikiem Przyimki: ñ, â, áåç z rzeczownikami i przymiotnikami 16 Okreœlanie wieku Ñêîëüêî òåáå (åìó) ëåò? Ìíå äâàäöàòü ëåò. Åìó ñîðîê äâà ãîäà. Äèðåêòîðó ñîðîê ëåò. Ôèðìå èñïîëíèëîñü òðè ãîäà. Ñêîëüêî ëåò âàøåìó áàíêó? Íàøåìó áàíêó 120 ëåò. Przys³ówek: ñêîëüêî. Celownik liczby pojedynczej rzeczowników i zaimków osobowych Liczebniki g³ówne w mianowniku U ycie rzeczownika: ãîä z liczebnikami: 1, 2, 3, 4, 5 17 Okreœlanie osób wed³ug narodowoœci Okreœlanie miejsca zamieszkania Êòî îí ïî íàöèîíàëüíîñòè? Îí ïîëÿê. Îíà ðóññêàÿ. Îí ôðàíöóç, à îíà ôðàíöóæåíêà. Îòêóäà îíè? Îíè èç Ðîññèè. Îí èç Ïîëüøè. Îíà èç Ùåöèíà, à îí èç Êðàêîâà. Pary rzeczowników nazwy osób wed³ug narodowoœci Przys³ówek: îòêóäà. Przyimki: ñ, èç (ñî, èçî) z rzeczownikami w dope³niaczu 18 Wyra anie nabycia i utraty Ïîêóïàòåëþ íóæåí ýòîò òîâàð. Ïðîäàâåö íè åãî íå ïðîäàë. Ìû ïîêóïàåì ñâåæèå ôðóêòû. Czasownik: êóïèòü, ïîêóïàòü z rzeczownikami w bierniku w zdaniach twierdz¹cych, przecz¹cych i pytaj¹cych 19 Wyra anie przyczyny, skutku i warunku  ìàãàçèí íå ïðèâåçëè òîâàð, ïîòîìó òî çàáîëåë âîäèòåëü. Åñëè ó íàñ áóäóò äåíüãè, ìû êóïèì êîìïüþòåð. Zdanie podrzêdnie z³o one ze spójnikiem ïîòîìó, òî. Zdanie podrzêdnie z³o one ze spójnikiem åñëè. 32

33 TEMATY I SYTUACJE ETAPU PIERWSZEGO (klasa pierwsza) 1 Ja i mój dom: informacja o sobie (wygl¹d zewnêtrzny, ubiór, cechy charakteru); informacja o najbli szej rodzinie; informacja o miejscu zamieszkania (miejsce, rozk³ad mieszkania, meble, przedmioty codziennego u ytku); informacja o yciu codziennym rodzinnym (rozk³ad dnia, podstawowe codzienne obowi¹zki) 2 Ja i moja szko³a: informacja o nowej szkole, planie lekcji, przedmiotach, wyposa eniu klasy, zajêciach pozalekcyjnych 3 Ja i mój wolny czas: informacja o zainteresowaniach, np : kolekcjonerstwo, sport, ksi¹ ka, telewizja lub inne hobby; informacja o spotkanich towarzyskich (uzyskiwanie i udzielanie informacji o sytuacjach ycia kulturalnego, o rozrywkach) 4 Ja i ludzie wokó³ mnie: informacja o najbli szym otoczeniu (rodzina, s¹siedzi); informacja o klasie (zawieranie znajomoœci, przedstawianie siê, przedstawianie kogoœ, powitanie, po egnanie); 5 Ja w czasie i w przestrzeni: okreœlanie czasu (kalendarz); informacja o œrodowisku, w którym yjê 6 Ja i œwiat wokó³ mnie: mój dom, moja ulica, moje miasto; Rosja wybrane informacje o kraju i ludziach; podstawowe informacje o Polsce (aktualne wydarzenia na podstawie wybranych artyku³ów z czasopism, audycji radiowych i telewizyjnych) 7 Ja i praca: zawody moich rodziców; zawody i specjalnoœci zwi¹zane z biznesem, handlem (sklepy, instytucje); 8 Ja i przep³yw informacji: us³ugi pocztowe, wysy³anie kartek, pisanie listów, adresów; wype³nianie prostych druków pocztowych (np zamówienie na rozmowê ); rozmowa telefoniczna 33

34 9 Ja w œwiecie: podró owanie kolej¹; œrodki transportu w mieœcie i poza miastem; organizacja wycieczek 10 Kszta³towanie dla pokoju: przyjaÿñ m³odzie y œwiata (zloty, kongresy, kszta³cenie); wymiana bezdewizowa miêdzy szko³ami; letni biznes czyli sposób zarabiania na wakacje 11 Jestem kreatywny: inscenizujê, organizujê obchody œwi¹t kalendarzowych w Polsce i Rosji, œpiewam, recytujê; tworzê og³oszenia reklamowe, informacyjne; poznajê twórczoœæ ludow¹ Rosji: przys³owia i porzekad³a o biznesie UMIEJÊTNOŒCI ETAPU PIERWSZEGO (klasa pierwsza) ROZUMIENIE MOWY ZE S UCHU Po pierwszym roku nauki uczeñ powinien: rozró niaæ dÿwiêki w wyrazach brzmi¹cych podobnie, rozró niaæ wyrazy w mowie, wskazywaæ sylabê akcentowan¹, wskazywaæ akcent logiczny w zdaniach, rozró niaæ zdanie oznajmuj¹ce, pytaj¹ce i wykrzyknikowe, reagowaæ w³aœciwie na polecenia nauczyciela, reagowaæ prawid³owo na pytania nauczyciela, kolegów, zwi¹zane z tematyk¹ programow¹, rozumieæ krótki znany tekst (40-50 s³ów) wypowiedziany w zwolnionym tempie w sytuacji braku zak³óceñ zewnêtrznych, rozumieæ g³ówn¹ myœl, a tak e szczegó³y, rozumieæ dialogi wypowiedziane prostymi zdaniami, z u yciem znanych mu œrodków jêzykowych, rozumieæ ogólny sens krótkich wypowiedzi Rosjan w odpowiednio dostosowanym tempie, zgodnych z tematyk¹ programow¹, z mo liwoœci¹ domyœlenia siê znaczenia 2-3 nieznanych wyrazów, znajduj¹cych siê w tekœcie wypowiedzi 34