ZASADY JAKO PODSTAWOWE NARZĘDZIE W PROCESIE WYCHOWAWCZYM. na podstawie przemyśleń i doświadczeń pedagoga szkolnego

Transkrypt

1 ZASADY JAKO PODSTAWOWE NARZĘDZIE W PROCESIE WYCHOWAWCZYM na podstawie przemyśleń i doświadczeń pedagoga szkolnego Katarzyny Materak Nauczyciele/wychowawcy często zastanawiają się, od czego zacząć rok szkolny, okres edukacyjny, przejęcie wychowawstwa w klasie. Co powinno być pierwszym tematem ich zajęć wychowawczych. Priorytetowym celem do osiągnięcia. Początek roku zawsze ograniczają sprawy formalne: dokumenty, dokumenty, dokumenty. Świat papierów dosłownie i w przenośni utrudnia naszą pracę we wrześniu, a czasem nawet w październiku. Gromadzą się sprawy wychowawcze, rośnie góra niewyjaśnionych konfliktów, budzi się agresja nie tylko w myślach, ale i słowach, następuje eskalacja emocji. Nadchodzi czas na wprowadzenie ładu i porządku, czyli bezcennego narzędzia każdego nauczyciela Zasad klasowych/szkolnych. Ideałem staje się wprowadzenie ich we wrześniu, pamiętajmy jednak, że wychowanie to proces, zatem zawsze jest dobra pora na działanie. Czym zatem są zasady? Zasady są naturalnymi prawami, które otaczają nas w każdej sferze życia. Taką zasadą jest na przykład zjawisko fizyczne - przyciąganie ziemskie. Jeżeli podrzucisz w górę jabłko, ono spadnie, niezależnie od tego, czy mieszkasz w Nowym Jorku czy w Warszawie. To zjawisko, zasada grawitacji warunkuje nasze życie. Dostosowujemy się do niej. Podobnie jak w fizyce, tak i w życiu społecznym, ustalone zasady determinują nasze działania. Zasady te winny być niepodważalne. W oparciu o zasady podejmujemy decyzje, których efektem powinno być osiągnięcie celu. Ta spójność między zasadami a ich realizacją warunkuje sukces. Zarówno brak zasad jak ich nieprzestrzeganie, prowadzi do porażki. Ilu nauczycieli, tyle pomysłów. Marzeniem byłoby wprowadzenie zasad szkolnych, które obowiązywałyby wszystkich. Cztery, może pięć, wydrukowanych widoczną czcionką na kolorowym papierze, zawieszonych nad tablicą szkolną w każdej

2 klasopracowni, tak by nawet ten, kto o nich zapomniał, w każdej chwili mógł się do nich odwołać. Nawet z ostatniej ławki. Nie zawsze jest to jednak możliwe. Skupmy się więc na zasadach klasowych. W życiu szkolnym, to stworzenie atmosfery poczucia bezpieczeństwa oraz efektywność nauczania są, jak mniemam, priorytetami każdego mądrego nauczyciela i chociaż wielu się ze mną nie zgodzi, nie ma nauczania bez wychowania. Żeby zaistniał proces wychowania, muszą zaistnieć również zasady. Skoro jesteśmy już świadomi potrzeby funkcjonowania zasad klasowych w naszej pracy, należy ustalić plan działania. Od czego więc zacząć : 1. Przyjrzyjmy się uczniom w naszej klasie, pamiętając także o ich rodzicach. Wszyscy znamy powiedzenie Jaki ojciec, taki syn. Ta wiedza, da nam obraz potencjału i ewentualnych trudności, z którymi przyjdzie nam się zmierzyć. Obserwacja to pierwsza informacja dla nas, co nas czeka w najbliższym roku szkolnym. 2. Zbierzmy informacje o dzieciach od nauczycieli, specjalistów. 3. Słuchajmy pomysłów innych. (Zdarza się, że inni są mądrzejsi od nas i nie ma, co się obrażać). 4. Ustalmy priorytety. Podzielmy je na działania tu i teraz oraz te rozciagnięte w czasie. 5. Zapytajmy dzieci o zdanie. Jak widzą naszą klasę, co im odpowiada, czego się obawiają, co chciałyby zmienić. 6. Wspólnie opracujmy zasady klasowe. Poprośmy rodziców o ich wydrukowanie, zalaminowanie. Zawieśmy je nad tablicą, jako nasz wspólny plan działania naszej klasy. Włączanie rodziców w proces wychowawczy jest niezbędne, nie zapominajmy o tym. 7. Lekcje zaczynajmy od przypomnienia zasad. Może wdrożenie tych zasad zajmie tydzień, dwa - ich znajomość jest niezbędna. Następnie odwołujmy się do właściwych punktów wtedy, gdy będzie potrzeba. 8. Poinformujmy nauczycieli o zasadach panujących w naszej klasie, by również mogli się do nich odwoływać. 9. W sytuacji trudnej, z uczniem notorycznie nieprzestrzegającym ustalonych przez klasę zasad, ustalmy indywidualnie system nagród i konsekwencji.

3 (Mała dygresja - Unikajmy słowa kara, nie przystoi nauczycielom karać uczniów. Sądy są od tego). 10. Cieszmy się procesem wychowawczym w naszej klasie pamiętając o ewaluacji tego procesu. Zasady mają żyć. Jeśli postanowimy je zmienić w ciągu roku, zróbmy to. Coś dopisać jak najbardziej. Skreślić proszę bardzo. Kilka wskazówek dotyczących zasad: 1. Powinno być ich kilka (4-5), tyle, by każdy uczeń i nauczyciel je zapamiętał. 2. Należy używać prostych, zrozumiałych dla wszystkich słów. 3. Budować krótkie zdania twierdzące, mówiące o tym, co należy a nie o tym czego nie wolno. Unikajmy Nie na początku zdania, pamiętając, że nakazy łatwiej stosować niż zakazy. 4. Warto formułować zasady z pozycji Ja lub My. Stają się personalne, czyli Moje, a skoro są moje, będę o nie dbał i ich przestrzegał. 5. Należy zapisać je czytelnie i zawiesić nad tablicą, tak by opatrzyły się uczniom i w każdej chwili można było się do nich odwołać. 6. Istotne, by samemu przestrzegać zasad. Pamiętajmy, że dzieci uczą się poprzez modelowanie, naśladowanie, więc Nie wykładem, a przykładem drodzy nauczyciele. Kilka zasad klasowych/szkolnych, które w moich działaniach wychowawczych się sprawdziły. Oczywiście ewaluowały przez cały okres mojej pracy zawodowej. Mówi jedna osoba Pracujemy w ciszy/pracuję w ciszy Słuchamy się nawzajem./ Słucham, gdy inni mówią Mówi tylko jedna osoba- reszta słucha Każdy ma prawo do swoich poglądów Szanujemy zdanie innych Mówimy do siebie po imieniu Każdy sprząta po sobie/ Sprzątam po sobie Dbamy o nasz rozwój/ Dbam o swój rozwój

4 Używamy kulturalnego języka/ Stosuję zwroty grzecznościowe Mówię poprawnie Jesteśmy punktualni/ Jestem punktualny itp. Ważne jest, by rodzice otrzymali od nas, wychowawców informację o ustalonych z dziećmi zasadach. Można to zrobić w postaci klasycznej wklejki do zeszytu z prośbą o podpis. ZASADY KLASOWE 1. Słucham kiedy inni mówią. 2. Zgłaszając się podnoszę rękę i czekam. 3. Jestem zawsze przygotowany do lekcji. 4. Zostawiam po sobie porządek. Zapoznałem się. (podpis rodzica) W klasach młodszych pokuśmy się o zwizualizowanie pożądanych zachowań w postaci ilustracji. Możemy je znaleźć w Internecie i wydrukować lub, do czego bardzo zachęcam, przygotować je razem z dziećmi, tak, by to Ich ilustracje określały zasady panujące w Ich klasie. To, czy będziemy się stosować do ustalonych zasad w dużej mierze warunkuje proces ich powstawania; czy są nam te zasady narzucone odgórnie, czy też sami jesteśmy ich autorami. Unikajmy wskazywania dzieciom, jakie mają być. Starajmy się, w miarę możliwości oczywiście, udostępniać im przestrzeń do własnych

5 przemyśleń, analizy zachowań, wyciągania wniosków. Wiem, że trwa to w czasie. Z mojego punktu widzenia jest to, mimo wszystko, najefektywniejsza droga w procesie wychowawczym zarówno w szkole jak i w życiu rodzinnym. I tak na zakończenie pytanie do nas samych: kiedy chętniej stosujemy się do zasad czy wymagań, gdy dyrektor narzuca je nam na radach pedagogicznych, czy gdy pyta nas o zdanie i zachęca do współpracy w ich tworzeniu? Sami kreujmy naszą przestrzeń i zachęcajmy do tego nasze dzieci. Katarzyna Materak pedagog szkolny