Norbert Szunke Okręgowa Pracownia Konserwatorska w Szydłowcu. Ochrona Zabytków 23/2 (89),

Transkrypt

1 Norbert Szunke Okręgowa Pracownia Konserwatorska w Szydłowcu Ochrona Zabytków 23/2 (89),

2 NORBERT SZUNKE OKRĘGOWA PRACOWNIA KONSERWATORSKA W SZYDŁOWCU Teren województwa kieleckiego jest jednym z najbogatszych w 'Polsce pod względem liczby wartościowych zabytków. Obok obiektów architektonicznych pod opieką W ojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Kielcach znajduje się około 20 tys. zabytków ruchomych, z tego około 15 tys. obrazów sztalugowych, rzeźb i zabytków snycerstw a. Na podstaw ie dotychczas wykonanych ekspertyz i przeglądów obiektów w terenie szacunkowo przyjęto za prawdopodobne, że przy około /o tych zabytków należy dokonać zabiegów konserw a torskich, a z tej liczby przynajm niej połowa wymaga natychm iastow ej konserwacji, która u rato w ałab y je p rzed całkow itym zniszczeniem. Niezależnie od zabytków będących pod bezpośrednią opieką W ojewódzkiego K onserw atora Zabytków zbiory obrazów, rzeźb i innych dzieł sztuki znajdują się w dw unastu m u zeach. Poza M uzeum Św iętokrzyskim w K ielcach żadne z nich nie posiada pracow ni konserw atorskiej, a tylko n iektóre dysponują niew ielkim i sumami' na cele konserw acji. M u zeum Świętokrzyskie ma w swych zbiorach praw ie 800 obrazów, z tego około 300 wymaga konserwacji, Muzeum Regionalne w Radomiu około 200 obrazów i rzeźb, a przy praw ie 100 należy wykonać zabiegi konserw atorskie. W innych muzeach znajduje Się również szereg obiektów w ym agających konserw acji. Opieka i stały nadzór nad stanem zachowania dzieł sztuki zapewniona jest tylko w Muzeum Św iętokrzyskim, gdzie od 1962 r. istnieje p ra cownia konserw atorska, wykonująca prace wyłącznie dla tego muzeum. Konieczne jest roztoczenie stałego, choćby okresowego nadzoru konserwatorskiego nad zbiorami innych muzeów, ustalenie optym alnych w danym m u zeum w arunków m agazynow ania i eksponow ania zabytków, w ydanie in stru k cji konserw atorskich i przeprow adzenie in stru k tażu p ersonelu m uzealnego w zakresie profilaktyki konserw atorskiej. W ydaje się, że naw et przy niew ielkich środkach finansow ych jakim i d y sponują małe muzea regionalne i przy n ajprym ityw niejszym sprzęcie m ożna znacznie popraw ić w arunki dla zapobieżenia dalszemu niszczeniu muzealiów, jeśli będą pod opieką odpowiednio przeszkolonego i uczulonego na te spraw y personelu. Tylko tak pojęte zadania O kręgow ej Pracow ni K onserw atorskiej i ścisła współpraca z muzeami regionalnym i mogą pozwolić na zlikwidowanie olbrzymich różnic m iędzy sytuacją zabytków w m uzeach posiadających pracow nie konserw atorskie i zabytków w tych muzeach, któ re ich nie m ają. Z tych potrzeb terenu w ynikła m yśl pow ołania do życia placówki, która by mogła podjąć się nieodpłatnie z jednej strony konserw acji zabytków m alarstw a i rzeźby, z d ru giej opieki konserw atorskiej nad muzeami regionalnym i, a także wykonywania ekspertyz i badań. W w yniku decyzji W ydziału K u ltu ry P rezydium W ojew ódzkiej R ady Narodow ej w K ielcach utw orzono w 1965 r. Pracow nię K onserw atorską w Szydłowcu, w ram ach organizacyjnych M uzeum Św iętokrzyskiego w K ielcach. Za zorganizowaniem dużej pracow ni w Szydłowcu przem aw iał b rak odpowiedniego lok alu w Kielcach (gdzie pow inna być jej siedziba), możliwość w łaściw ej adaptacji pom ieszczeń zam ku w Szydłowcu i cen traln e położenie m iasta w wojew ództw ie. Dopiero po zatwierdzeniu w ubiegłym roku nowego statutu M uzeum w K ielcach zatw ierdzona została rów nież nowa nazwa tej placówki Okręgowa Pracow nia K onserw atorska, zresztą jako p ierw sza w Polsce. D latego w łaśnie dopiero 16 sty cznia 1970 r. po czterech latach od utworzenia, dokonano jej oficjalnego otw arcia. Pracow nia rozpoczęła swą działalność w m a r cu 1965 r. i objęła swym działaniem teren całego w ojew ództw a. Ustalono, że w początkow ym okresie zakres w ykonyw anych prac ograniczy się do konserw acji m alarstw a sztalugowego i rzeźby polichromowanej. Później, w m iarę rozwoju pracow ni i powiększania personelu, można będzie pokusić się o rozszerzenie specjalizacji na jeszcze inne dziedziny. Dotychczasowy-, okres istnienia Okręgowej Pracow ni Konserw atorskiej w Szydłowcu można podzielić na dwa zasadnicze etapy. Pierwszy, obejm ujący lata to etap organizacji nowo powstałej placówki, a więc czuw anie nad praw idłow ym dla potrzeb p ra cowni tego ty p u rem ontem pom ieszczeń zam kowych, dokonyw anie zakupów sprzętu, aparatu ry, m ateriałów konserw atorskich, chem i kaliów i ogólnego w yposażenia oraz organizacji podręcznej biblioteki konserw atorskiej. 119

3

4 Szydłowiec, Okręgowa Pracownia Konserwatorska, a laboratorium analiz chemicznych, b pracownia rentgenowska, с ciemnia fotograficzna, d pracownia konserwatorska. Szydłowiec District Conservator s Atelier : (a) chemical laboratory, (b) X-ray atelier, (c.) dark-room, (d) conservator s atelier d N adto na zlecenie W ojewódzkiego K onserw a tora Zabytków wykonano szereg ekspertyz, drobnych zabiegów i prac konserwatorskich. Urządzono i wyposażono następujące pracow nie: konserw atorską, rentgenologiczną, fotograficzną z ciem nią, laboratorium analiz chem icznych oraz m agazyny obiektów zabytkowych i m ateriałow y. Dwa pomieszczenia chwilow o niew ykorzystane na pracow nie w y posażono w stylow e meble. Dotychczas w y datkow ano na koszt wyposażenia pracowni ogółem ponad 1 min zł. Ze sprzętu i aparatury należy wymienić przede wszystkim: stół dublażowy z płytą m arm urow ą, próżniowy stół dublażow y elektrycznie podgrzew any, 3 m i kroskopy, 3 a p a ra ty fotograficzne, 2 pow iększalniki fotograficzne, kolposkop z urządzeniem do fotografii, suszarkę do błon ren tg e nowskich i filmów, a p a ra t rentgenow ski, negatoskop, rentgenowską ściankę ochronną, 2 suszarki laboratoryjne, 3 lam py 'bezcieniowe, destjdarkę elektryczną, digestorium, stelaż do m agazynowania obrazów, aparaturę pom iarową warunków klim atycznych w nętrz i wiele innych. Rok 1968 rozpoczął dru g i etap rozw oju p ra cowni poprzez stw orzenie planu prac konserw atorskich przy obiektach wytvnowanych przez Muzeum Świętokrzyskie w Kielcach, M uzeum R egionalne w R adom iu i W ojewódzkiego K onserw atora Zabytków. W tym okresie wykształcony został profil działalności, który sprowadza się do następujących zadań: konserw acji obrazów i rzeźb wytypowanych przez wszystkie muzea woj. kieleckiego i WKZ; wykonyw ania ekspertyz konserwatorskich; okresow ych przeglądów stanu zachowania zabytków w m uzeach i opracow ania dla nich w y tycznych konserw atorskich; prow adzenia badań fizyko-chem icznych obiektów konserw ow anych, stanow iących podstaw ę opracow a nia szczegółowych dokum entacji k onserw atorskich. W yniki przeprowadzonych badań i prac konserw atorskich były i są przedm iotem p u blikacji, m.in. na łam ach Rocznika Muzeum Św iętokrzyskiego. Poniższe zestaw ienia obrazują stan zatru d n ienia i w ykonane prace konserw atorskie w latach : Zatrudnienie Konserwatorzy Laboranci Pracownicy fizyczni Razem Prace konserwatorskie Rodzaj prac Ilość obiektów w latach Pełna konserwacja z dokumentacją Drobne zabiegi i zabezpieczenia Ekspertyzy konserwatorskie Badania fizyko-chemiczne Publikacje

5 W artość wykonanych prac konserw atorskich w 1968 r. wyniosła 120 tys. zł, natom iast w 1969 r. już około 300 tys. zł (wg cenników PP PKZ). G w arancją pełnego w ykorzystania sprzętu i możliwości pracow ni jest zwiększenie personelu, przede wszystkim konserwatorskiego, co przyspieszyłoby proces ratow ania zabytków ruchom ych, a jednocześnie przyniosłoby poważne efekty ekonomiczne. Pomieszczenia O kręgow ej P racow ni K onserw atorskiej zajm ują łącznie około 400 m2 powierzchni, na której (przy zgrom adzonym już sprzęcie) m ożna w tej chwili zatrudnić przynajm niej 10 konserw atorów, nie licząc personelu pom ocniczego. Przy takiej liczbie zatrudnionych osób prace konserw atorskie w ykonane w ciągu jed nego roku m ogłyby osiągnąć wartość od 1,5 do 2 m in zł (wg obecnie obow iązujących cenników P P PKZ). 1 Jeśli teraz dla porów nania podam y, że w artość w szystkich konserw acji zabytków, będących pod opieką W ojewódzkiego K onserw atora Zabytków w Kielcach, w latach (wykonanych przez PP PKZ i konserw atorów indywidualnych) wyniosła właśnie około 2 m in zł, to sta n ie się zrozum iałe, jakie znaczenie może m ieć działalność Okręgow ej P racow ni K onserw atorskiej w Szydłowcu dla ra to w ania zabytków Kielecczyzny. mgr Norbert Szunke Okręgowa Pracownia K onserwatorska w Szydłowcu DISTRICT CONSERVATION ATELIER IN SZYDŁOWIEC On the decision of K ielce local authorities has been called into being a new D istrict C onservation A telier in Szydłow iec w ith th e range of its.activities covering th e w hole territory of the K ielce V oivodship. It is w ell w orth to be stressed that this n ew ly form ed D istrict A telier represents an unique in stitu tion of that kind in this country and is dealing w ith preservation of paintings and polychrom e sculptures being the property of m useum s scattered in th e territory as w ell as w ith conservation of historical m onum ents under care of the V oivodship C onservator O ffice in K ielce, num bering to 15,000. The Szydłow iec A telier has at its disposal 9 rooms of varying sizes w ith the floor area totalling to nearly 400 sqm. On this area are sited the follow ing: the preservation atelier, photographic atelier w ith accom panying dark-room, X -ray and chem ical laboratories, and tw o stores, one of w hich is housing objects and the other m aterials. Am ong the equipm ent units and m odern specialized apparatus should be named electrically heated va cuum -operated table for canvas-doubling, three m i croscopes, three cameras, tw o enlargers, colposcope, X -ray apparatus, photo-negative view ing device, tw o laboratory driers, three shade-free lam ps, fum e cupboard, racks for painting storage, m oisture m easuring equipm ent and the like. In this new ly estab lished atelier several highly interesting w orks and preservating operations have already been carried out on valuable objects of art. In addition to its norm al range of preservating operations th e atelier is conducting conservator s tests, periodical surveys of state of preservation w ith regard to m onum ents kept in m useum s, d ifferent physico-chem ical investigations and analyses on objects under preservation and also prepares detailed docum entations. On all the investigations and preservating activities special publications are being issued. It is intended that the future developm ent of the atelier should be aimed at increasing the num ber of skilled personnel w hich in turn w ill enable the preservation of several first-class m onum ents in the K ielce Voivodship. BOLESŁAW BIELAWSKI DZIAŁALNOŚĆ ODZ W 1969 R. W ZAKRESIE DOKUMENTACJI I KONSERWACJI ZABYTKOWYCH ORGANÓW I PROSPEKTÓW ORGANOWYCH W POLSCE Z inicjatyw y Ośrodka Dokum entacji Zabytków w dniu 24 lutego 1969 r. odbył się zjazd organmistrzów polskich. Ośrodek zapewnił mu obsługę m erytoryczną, m. in. w postaci refera tu niżej podpisanego na tem at obow iązków w ynikających dla organm istrzów z u s ta wy z dnia 15 lutego 1962 r. o ochronie dóbr k u ltu ry i o muzeach. W ażnym punktem 122