Zajęcia z krytycznego myślenia Praktyczna logika i krytyczne myślenie

Transkrypt

1 Zajęcia z krytycznego myślenia Praktyczna logika i krytyczne myślenie O czym będzie: Logika to nauka o sposobach jasnego i ścisłego formułowania myśli, o regułach poprawnego rozumowania i uzasadniania twierdzeń 1) sposoby jasnego i ścisłego formułowania myśli 2) reguły poprawnego rozumowania i wyciągania trafnych wniosków 3) sposoby skutecznego argumentowania i uzasadniania twierdzeń 4) zasady racjonalnej dyskusji nacisk na praktykę, w każdym z tych punktów można dodać przymiotnik praktyczne ; szczególne znaczenie w praktyce demokracji i większości zawodów. W polskiej literaturze: logika praktyczna, logika pragmatyczna W angielskiej: logika nieformalna, krytyczne myślenie (szerzej: postawa racjonalna) akademickie działy: logika, logika nieformalna, teoria argumentacji, retoryka, komunikacja sztuka skutecznej argumentacji (perswazji, przekonywania) to dziedzina znacznie szersza niż sztuka logicznego myślenia Blaise Pascal: argumenty mogą się odwoływać do umysłu i serca w dzisiejszej terminologii do rozumu i emocji. Te odwołujące się do emocji są skuteczniejsze (w skrajnej wersji: demagogia, sofistyka, chwyty erystyczne, propaganda, narracje, populizm) Argumentacja logiczna (odwołująca się do rozumu) vs argumentacja retoryczna (odwołująca się do emocji i przekonań), audiences, opponents Każda ma elementy retoryczne, apelujące do emocji (choćby styl wypowiedzi), ale warto wysublimować argumentację odwołującą się wyłącznie do rozumu (poznanie naukowe, racjonalne działanie), czysto logiczną argumentację, good reasoning I tym przede wszystkim się zajmiemy (sprawy języka, jasne formułowanie myśli później) Terminologia: różna w literaturze angielskiej i polskiej Argument a set of reasons offered to support a claim (zestaw racji mających uzasadnić jakąś tezę), a communication act, a piece of reasoning, fragment rozumowania złożony z twierdzenia (wniosku) oraz racji ( argumentów ) wspierających to twierdzenia (pol. wnioskowanie, argumentacja)

2 Schemat argumentacji: przesłanki, wniosek (lub konkluzja) (premises, conclusion) przesłanki związane (linked) i równoległe (convergent); argumentacja prosta i argumentacja złożona Strong argument: acceptable premises and conclusion follows (follows: różne poglądy! ciągle!): jeden z takich (najbardziej rozpowszechniony): a) Deductively valid (neccessarily follows, logical consequence) b) Inductively valid premises make a conclusion likely! (tu brakuje akceptowalnej teorii, są tylko różne próby stosowania rachunku prawdopodobieństwa, Bayesian reasoning); premises relevant to the conclusion and sufficient, to establish it as probable, enough suport??? Hidden premises, hidden conclusion: rekonstrukcja argumentu, metoda diagramów W podręcznikach angielskich: koncentracja na debacie, odwoływanie się do aktualnych przykładów, good reasoning czyli przede wszystkim apelowanie do rozumu, a więc logika (retoryka o tyle, o ile należy umieć ją wykrywać, i zwalczać, i nie ulegać argumentom skierowanym do emocji). Specyfika: odwoływanie się do bieżących przykładów, debaty publicznej, demokracji W polskich podręcznikach (podejście bardziej sformalizowane (naukowe), oparte na logice formalnej, formalne definicje, sądy, zdania, nazwy, zakres, treść, konotacja, denotacja), obejmujące czynności poznawcze (logika w nauce) Wnioskowanie proces myślowy, na podstawie uznania przesłanek a) Subiektywnie pewne (logiczne, dedukcyjne) schematy wnioskowania b) Subiektywnie niepewne (uznawanie w stopniu p) tutaj: prawdopodobieństwo statystyczne, teoretyczne wzory na prawdopodobieństwo w świetle wiedzy W P(H/W)), Wnioskowanie entymematyczne = hidden premises W obu ujęciach dużą część (duży fragment kursu) poświęca się rozumowaniom (wnioskowaniom, argumentom) dedukcyjnym, a więc: osiągnięcia logiki formalnej, te które wydają się najbardziej praktyczne (sylogizmy, zakresy pojęciowe, schematy wnioskowania, rachunek zdań, ale raczej już bez rachunku predykatów i bez spojrzenia na całość) Wielkim problemem jest fakt, że nikt nie stosuje logiki formalnej w codziennych rozumowaniach, formalne ujęcie kłóci się z praktyką; logika dedukcyjna rzadko występuję w praktyce; Dlatego zaczniemy od prezentacji osiągnięć logiki formalnej.

3 Literatura: K. Ajdukiewicz, Logika pragmatyczna, PWN, Warszawa L.A. Groarke, C.W. Tindale, Good Reasoning Matters! (A constructive approach to critical thinking), (wyd. 5), Oxford University Press, Toronto A. Kisielewicz, Sztuczna inteligencja i logika (Podsumowanie przedsięwzięcia naukowego), (wyd. 2), Warszawa WNT A. Kisielewicz, A new approach to argumentation and reasoning based on mathematical practice, Proc. of the 1st European Conference on Argumentation: Argumentation and Reasoned Action. D.Q. McInerny, Being Logical (A Guide to Good Thinking), Random House Trade Paperbacks, New York W.V.O. Quine, Filozofia Logiki, PWN, Warszawa M. Tokarz, Argumentacja, perswazja, manipulacja (Wykłady z teorii komunikacji), GWP Gdańsk K. Trzęsicki, Logika. Nauka i sztuka., wydanie III elektoniczne ( )

4 PEŁNA FORMALIZACJA LOGIKI projekt matematyczno- filozoficzny 1. Wbrew temu co piszą w podręcznikach i wykładają nieprzydatny w praktyce rozumowania, ale: a. olbrzymi wpływ na rozwój technologii komputerowej; b. trzeba poznać, żeby móc uniknąć błędów związanych z mitem, że formalna logika jest podstawą rozumowań, i żeby umieć odpierać argumenty bazujące na tym micie; c. piękna idea, filozoficzne znaczenie; 2. Za przyczynę kłopotów z poprawnym rozumowaniem (utrzymujące się fałszywe opinie, bezowocne dyskusje) uznano nieścisłość języka naturalnego, brak reguł poprawnego rozumowania; Także w matematyce (kryzys XIX w.) Lekarstwo: A. całkowite uściślenie języka B. odkrycie ścisłych reguł wnioskowania (pełny system) Historycznie z różną motywacją i meandrami; oparte na osiągnięciach logiki starożytnej i późniejszej (sylogizmy, rachunek zdań, A lub nie- A, różne prawa i schematy wnioskowania) (tu szerzej omówić) ja to przedstawię jako końcowy rezultat (po części inspirowane Filozofią logiki Quine a, ale nastawione na praktykę)

5 A. JĘZYK 1. Podstawowe założenie tylko zdania logiczne, prawdziwe lub fałszywe (później rozważymy ewentualne rozluźnienie tego założenia) 2. Znaczenie spójników: i, lub, jeśli to, nieprawda że (spójniki logiczne, historycznie wielka rola, także w definicjach matematycznych) tabelki: i lub jeśli to nieprawda, że p q p q p q p q p q p q p ~p koniunkcja alternatywa implikacja negacja lub w krótszym zapisie ( tabliczek mnożenia ) p ~p PRZYKŁADY: Świeci słońce i pada deszcz Poszedł do kina lub poszedł do teatru Jeśli grzyb ma blaszki, to nie jest borowikiem Jeśli 2+2=3, to ja jestem papieżem Jeśli Mars jest większy od Wenus, to stolicą Manitoby jest Vancouver. ekstensjonalność Najlepsza konwencja przy złożeniu dwuwartościowości i ekstensjonalności (w matematyce: dowodzenie) w praktyce, jeśli to jest intensjonalny (później) zupełność

6 DYGRESAJA: RACHUNEK ZDAŃ: p ~p ( p q ~p ) q p q) ((r q (r q)) metoda zero- jedynkowa (matrycowa) prawa logiki vs reguły wnioskowania p q, p, modus ponens q ((p q) p q) p q, ~p q reguła rezolucji system aksjomatyczny jedna z aksjomatyzacji rachunku zdań: A (B A) (A (A B)) (A B) (A B) ((B C) (A C)) A B A A B B (A B) ((A C) (A B C)) A A B B A B (A B) ((B C) (A B C)) (A B) (~B ~A) (A ~~A) (~~A A)

7 RACHUNEK KWANTYFIKATORÓW (PREDICATE CALCULUS) Do rachunku zdań dodajemy: 1. Wyrażenia zdaniowe (predykaty): 𝑃 𝑥, 𝑅 𝑥, 𝑦, 𝑄(𝑥, 𝑦, 𝑧) zmienne 𝑥, 𝑦, 𝑧, 𝑥!, itd. x jest biały, x jest lekarzem, x jest koloru y, x jest synem ojca y i matki z przykłady z matematyki: 𝑥 𝑦( 𝑥 + 𝑦! = 𝑥! + 2𝑥𝑦 + 𝑦! ) (Quine rozważa różne kategorie gramatyczne, ale nam to niepotrzebne ) 2. stałe nazwy konkretnych obiektów (1, 2, Londyn, Messi, ) zdania 3. kwantyfikatory: 𝑥, 𝑥, formuły zdaniowe, zdania a. (w matematyce: termy, wyrażenia funkcyjne, ale niepotrzebne) 4. Sposoby formalizacji zdań nieścisłych, zaskakująco dużo można wyrazić w takim ścisłym języku (projekt CYC!) Przykład z matematyki: Istnieje nieskończenie wiele par liczb pierwszych bliźniaczych Liczba pierwsza: taka która nie ma właściwych dzielników (innych niż ona sama lub 1), na przykład, 2,3,5,7, (ale nie 4 i nie 6, bo dzielą się przez 2). Liczby pierwsze bliźniacze, to liczby pierwsze różniące się o 2; na przykład: 5 i 7, 11 i 13, itd. Schemat formalnego zapisu: 𝑁 𝑥(𝑥 > 𝑁 𝑃 𝑥 𝑃 𝑥 + 2 ) Zamiast 𝑃 𝑥 𝑑(𝑑 𝑥 (𝑑 = 1) (𝑑 = 𝑥) ) 𝑁 𝑥( 𝑑(𝑑 𝑥 (𝑑 = 1) (𝑑 = 𝑥) ) 𝑃 𝑥 + 2 ) 𝑁 𝑥( 𝑑(𝑑 𝑥 𝑑 = 1 𝑑 = 𝑥 ) 𝑑(𝑑 𝑥 + 2 𝑑 = 1 𝑑 = 𝑥 + 2 )) Przykład z CYC: Każdy człowiek ma dwie nogi 𝑥(𝐻𝑢𝑚𝑎𝑛 𝑥 𝑇𝑤𝑜𝐿𝑒𝑔𝑠 𝑥 ) nieprawdziwe jak wyrazić, że prawie każdy 𝑥(𝑇𝑦𝑝𝑖𝑐𝑎𝑙𝐻𝑢𝑚𝑎𝑛 𝑥 𝑇𝑤𝑜𝐿𝑒𝑔𝑠 𝑥 ) Przykład z sali każde zdanie da się zapisać Prawa rachunku kwantyfikatorów (przykłady): Prawa de Morgana ~ 𝑥𝑃 𝑥 𝑥(~𝑃(𝑥)) ~ 𝑥𝑃 𝑥 𝑥(~𝑃(𝑥)) prawo subalternacji 𝑥𝑃 𝑥 𝑥𝑃(𝑥) przestawienie kwantyfikatorów 𝑥 𝑦𝑃 𝑥, 𝑦 𝑦 𝑥𝑃 𝑥, 𝑦

8 1. Nie ma mechanicznej metody sprawdzania czy dana formuła rachunku zdań jest prawem logicznym (mówi o tym odpowiednie twierdzenie!), ale 2. Istnieje pełna aksjomatyzacja zestaw praw logicznych i reguł wnioskowania, taki, że każde rozumowanie matematyczne (dedukcyjne) da się sprowadzić do wielokrotnego stosowania tych praw i reguł 3. Dokładniej: każde twierdzenie matematyczne, każdy wniosek logiczny da się udowodnić wyłącznie przy pomocy tych praw i reguł (dowód sformalizowany) 4. Twierdzenie Gödla o zupełności: implikacja semantyczna i syntaktyczna Główne osiągniecia logiki (dedukcji), to 1. Metoda matrycowa sprawdzania czy wyrażenie rachunku zdań jest tautologią (prawem logicznym) 2. Odkrycie że prawa logiczne i schematy poprawnego wnioskowania to dwie strony tego samego medalu 3. Pełna aksjomatyzacja logiki klasycznej Są też inne mniejsze techniczne osiągnięcia, wielkie twierdzenia logiki matematycznej, i wielkie zastosowania w technologii komputerowej Podział na wnioskowania dedukcyjne vs indukcyjne różna terminologia, ale: wynikanie w sposób konieczny vs wniosek tylko uprawdopodobniony wniosek zawarty w przesłankach vs wniosek rozszerza wiedzę zawartą w przesłankach, uszczegółowianie vs uogólnianie da się sprowadzić do schematów logiki formalnej vs w grę wchodzi prawdopodobieństwo dla wnioskowań indukcyjnych nie ma żadnej powszechnie akceptowanej teorii, tylko próby i strzępy, w szczególności, nie ma kryteriów stopnia uprawdopodobnienia

9 Logika formalna (schematy wnioskowań dedukcyjnych) nie są stosowane w praktyce Logika formalna to przedsięwzięcie matematyczno- filozoficzne, formalny model matematyki, na bazie którego można udowodnić szereg (zaskakujących) twierdzeń o zasięgu matematycznych rozumowań Jego istotą jest to, że matematyczne rozumowanie da się sprowadzić do ciągu wnioskowań według ustalonych najprostszych schematów (redukcja, zastąpienie, rozmiar redukcji) W praktyce rozumowań matematycy prawie w ogóle nie posługują się formalnymi schematami rozumowania i logiką formalną (a jeśli wyjątkowo posługują się, to w czysto matematycznych kontekstach, dotyczących głównie jasnego wyrażenia skomplikowanych twierdzeń) Porażka logicznego podejścia w sztucznej inteligencji (niedostatecznie jeszcze rozpoznana) Jeśli ktoś nie widzi, że dany wniosek jest logiczny, że nie ma innej możliwości, to nie przekona go, że wnioskowanie podpada pod niezawodny schemat inferencyjny.

10 PRZYKŁAD: Wybory 2015: PO zdobędzie tyle głosów, że uzyska co najmniej jeden mandat w każdym okręgu Pierwszy kandydat na liście dostaje najwięcej głosów na liście Grzegorz Schetyna jest pierwszy na liście PO w okręgu kieleckim ================================================= Grzegorz Schetyna uzyska mandat

11 Centralny problem: jak wyciągać trafne logiczne wnioski? Cała gama różnych problemów: (Jakie czynności umysłowe zdolność, sztuka czy wiedza? Prezentacja mająca na celu przekonanie innych do wniosku jakie powinna mieć cechy? (na piśmie, w mowie)? Jak oceniać prawidłowość wnioskowania? Jak przekonywać? à retoryka. Jaki jest związek z innymi czynnościami poznawczymi? à metodologia nauki. ) Skoncentrujemy się na jednym: Wnioskowanie (argumentacja) zestaw racji mających uzasadnić jakąś tezę, fragment rozumowania złożony z twierdzenia (wniosku) oraz racji ( argumentów ) wspierających to twierdzenia (ang. argument a set of reasons offered to support a claim). Jest to definicja projektująca (umowna, na użytek tych rozważań), ponieważ te słowa w języku naturalnym występują także w innych znaczeniach (czynność, przekonywanie, ang. quarrel, reason, abstract, communication act) inne słowa w tym kontekście: rozumowanie (różne czynności poznawcze: wnioskowanie, uzasadnianie, dowodzenie, wyjaśnianie, sprawdzanie), różne definicje projektujące; Schemat argumentacji: przesłanki, wniosek (konkluzja) (premises, conclusion) przesłanki związane (linked) i równoległe (convergent); argument prosty i argumenty złożone Rozpoznawanie argumentacji, słowa charakterystyczne: więc, a zatem, stąd wynika, ponieważ, jeśli, PRZYKŁADY: DIAGRAMY ARGUMENTACJI PRZYKŁAD 1. Jasne i logiczne myślenie jest ważną umiejętnością, więc wszyscy studenci powinni zaliczać kursy logicznego myślenia. [P: Jasne i logiczne myślenie jest ważną umiejętnością,] więc [C: wszyscy studenci powinni zaliczać kursy logicznego myślenia.] P = Jasne i logiczne myślenie jest ważną umiejętnością, C = wszyscy studenci powinni zaliczać kursy logicznego myślenia. P C

12 PRZYKŁAD 2. Wnioskowanie Sherlocka Holmesa: Zbrodnia została popełniona przez kogoś z domowników. Po pierwsze, okno w salonie jest otwarte, ale nie ma pod nim żadnych śladów, mimo, że ziemia jest miękka po deszczu. Po drugie, zamek w kasecie jest nieuszkodzony. Otworzono ją kluczem, który był schowany za zegarem. I wreszcie, pies był spokojny i nie szczekał. [C: Zbrodnia została popełniona przez kogoś z domowników]. Po pierwsze, [P1: okno w salonie jest otwarte, ale nie ma pod nim żadnych śladów, mimo, że ziemia jest miękka po deszczu.] Po drugie, [P2: zamek w kasecie jest nieuszkodzony. Otworzono ją kluczem, który był schowany za zegarem]. I wreszcie, [P3: pies był spokojny i nie szczekał.] C = Zbrodnia została popełniona przez kogoś z domowników. P1 = okno w salonie jest otwarte, ale nie ma pod nim żadnych śladów, mimo, że ziemia jest miękka po deszczu. P2 = zamek w kasecie jest nieuszkodzony. Otworzono ją kluczem, który był schowany za zegarem. P3 = pies był spokojny i nie szczekał. P1 P2 P3 C Przesłanki równoległe (niezależne) PRZYKŁAD 3. Takiego morderstwa mógł dokonać tylko ktoś bardzo silny. George jest słaby. Więc George odpada. [P1: Takiego morderstwa mógł dokonać tylko ktoś bardzo silny]. [P2: George jest słaby]. Więc [C: to nie George popełnił zbrodnię]. P1 + P2 C Przesłanki związane

13 PRZYKŁAD 4. Wnioskowanie Sherlocka Holmesa: Zbrodnia została popełniona przez kogoś z domowników. Po pierwsze, okno w salonie jest otwarte, ale nie ma pod nim żadnych śladów, mimo, że ziemia jest miękka po deszczu. Po drugie, zamek w kasecie jest nieuszkodzony. Otworzono ją kluczem, który był schowany za zegarem. I wreszcie, pies był spokojny i nie szczekał. ( ) Więc albo był to George albo John. Takiego morderstwa mógł dokonać tylko ktoś bardzo silny. A ponieważ George jest słaby, więc mordercą jest John. [P1: Zbrodnia została popełniona przez kogoś z domowników]. Po pierwsze, [P2: okno w salonie jest otwarte, ale nie ma pod nim żadnych śladów, mimo, że ziemia jest miękka po deszczu.] Po drugie, [P3: zamek w kasecie jest nieuszkodzony. Otworzono ją kluczem, który był schowany za zegarem]. I wreszcie, [P4: pies był spokojny i nie szczekał.] ( ) Więc [P5: albo był to George albo John]. [P6: Takiego morderstwa mógł dokonać tylko ktoś bardzo silny]. A ponieważ [P7: George jest słaby], więc [C: mordercą jest John.]. P2 P3 P4 P1 P6 + P7 P5 + PU PU: George nie popełnił morderstwa Argument złożony z niejawną przesłanką PU C

14 WYNIKANIE (entailment): Zdanie α wynika dedukcyjnie (w sposób konieczny, jest logicznym wnioskiem) ze zdań α1, α2,..., αn wtedy i tylko wtedy, gdy nie jest możliwe, by wszystkie zdania α1, α2,..., αn były prawdziwe, a zdanie α było fałszywe. Zdanie α wynika indukcyjnie (w sposób prawdopodobny, jest indukcyjnym wnioskiem) ze zdań α1, α2,..., αn wtedy i tylko wtedy, gdy prawdziwość zdań α1, α2,..., αn czyni prawdziwość zdania α wysoce prawdopodobną (dostatecznie uprawdopodabnia prawdziwość zdania α). W podręcznikach, słowo wynika bez przydawki stosuje się do wynikania dedukcyjnego. Tymczasem takie wynikanie jest rzadkie w praktycznych rozumowaniach dotyczących świata realnego, więc dalej będziemy używać słowa wynika bez przydawki w sensie słabszym, ogólniejszym mając na myśli wynikanie dedukcyjne lub indukcyjne. Argumentacja (wnioskowanie) są konkluzywne, jeśli wniosek wynika z przesłanek (dedukcyjnie lub indukcyjnie; ang. valid argument) Argumentacja (wnioskowanie) są poprawne, jeśli są konkluzywne i jeśli przesłanki są akceptowalne (ang. strong argument) (??? audytorium) Dwie uwagi: o wnioskowanie może być hipotetyczne, gdy przyjmujemy tylko prowizoryczne założenie, że przesłanki są prawdziwe (wtedy interesuje nas jedynie konkluzywność); tzw. dedukowanie; okres warunkowy o odróżnienie wnioskowania i uzasadniania (w tym drugim rozpoczynamy od wniosku) odróżnienia wnioskowania i wyjaśniania (w tym drugim wniosek jest uznanym faktem, usiłujemy odkryć logiczne powiazania)

15 REKONSTRUKCJA ARGUMENTACJI OCENA POPRAWNOŚCI (akceptowalne przesłanki + konkluzywność) Nie zawsze słowa charakterystyczne dla wnioskowania są obecne; Niejawne (ukryte) przesłanki i niejawne konkluzje (wnioskowanie entymematyczne) Akceptowalność przesłanek: zgadzamy się, że są prawdziwe lub bardzo prawdopodobne, rozsądne jest założyć ich prawdziwość. Konkluzywność: trudno wyobrazić sobie sytuację, że przesłanki są prawdziwe, a wniosek jest fałszywy, jeśli nawet jesteśmy w stanie wyobrazić sobie taką sytuację, to wydaje nam się ona skrajnie lub mało prawdopodobna. o warunek konieczny konkluzywności relewancja (czy przesłanka ma znaczenie dla wniosku?) PRZYKŁAD I: O zapinaniu pasów bezpieczeństwa: Sprawa jest jasna. Bez przerwy zdarzają się wypadki, w których pasy ewidentnie ratują ludziom życie lub chronią przed ciężkimi obrażeniami. Stosunkowo niewiele jest natomiast przykładów, gdzie można powiedzieć, że ktoś uniknął ciężkich obrażeń dzięki temu, że nie miał przypiętych pasów. Niejawna konkluzja: NK = Pasy bezpieczeństwa należy zapinać. O zapinaniu pasów bezpieczeństwa: [NK: Sprawa jest jasna. Pasy bezpieczeństwa należy zapinać.]. [P1: Bez przerwy zdarzają się wypadki, w których pasy ewidentnie ratują ludziom życie lub chronią przed ciężkimi obrażeniami]. [P2: Stosunkowo niewiele jest natomiast przykładów, gdzie można powiedzieć, że ktoś uniknął ciężkich obrażeń dzięki temu, że nie miał przypiętych pasów.] Przesłanki związane??? (P1 wydaje się być niezależna, ale P2 związana z P1.) Przesłanki akceptowalne (wiarygodne). Relewancja: OK Konkluzywność: raczej TAK Ale można wskazać taką możliwość: ludzie nie mający zapiętych pasów nie informują o tym fakcie, albo producenci pasów blokują taką informację UWAGA: Przesłanki akceptujemy, bo wydają się nam wiarygodne, ale gdybyśmy uzyskali nową informację, wskazującą na to, że jedna z przesłanek jest fałszywa, jesteśmy gotowi zmienić zdanie na temat wnioskowania i wniosku.

16 PRZYKŁAD II: Palenie marihuany nie powinno być nielegalne, bo badania pokazują, że jest ona w sumie mniej szkodliwa niż alkohol. Niejawna przesłanka NP [P1: badania pokazują, że marihuana jest w sumie mniej szkodliwa niż alkohol.] [NP: używki, które są mniej szkodliwe niż alkohol powinny być legalne] więc [W: Palenie marihuany powinno być legalne] Przesłanki związane. Przesłanki akceptowalne (wiarygodne). Relewancja: OK Konkluzywność: TAK Można nawet to zrekonstruować jako wnioskowanie dedukcyjne zgodne z regułą odrywania (modus ponens): A, A B ======= B [P1: marihuana jest mniej szkodliwa niż alkohol.] [NP: x(jeśli x jest używką mniej szkodliwą niż alkohol, to x powinna być legalna)] [reguła podstawiania: x = marihuana] [jeśli marihuana jest używką mniej szkodliwą niż alkohol, to powinna być legalna)] więc [W: marihuana powinna być legalna] Ø W tej postaci wniosek jest konieczny, o ile tylko przesłanki są prawdziwe. Jednakże, gdy spojrzeć na oryginalne wnioskowanie z puntu widzenia analizy możliwości (czy jest rozsądna możliwość, że przesłanki (jawne) są prawdziwe, a wniosek fałszywy) = czy możliwe jest, że badania pokazują, że marihuana jest w sumie mniej szkodliwa niż alkohol, ale mimo to powinna być nielegalna Bo, na przykład, uzależnia bardziej, prowadzi do twardszych narkotyków, lub coś w tym stylu ZADANIE DOMOWE: znaleźć w prasie lub w literaturze przykład argumentacji (wnioskowań), wyodrębnić przesłanki i wnioski; naszkicować diagram argumentacji, ocenić poprawność (przykład ma być w elektronicznym pliku tekstowym, z podanym źródłem; diagram może być na kartce)

17 Nonverbal arguments, symbolic references and metaphors (pomijamy) Meaning (znaczenie zdań, jasność wypowiedzi, osobne zagadnienie, później) Bias and Perspective (Brak obiektywizmu, stronniczość, tendencyjność vs zaangażowanie, punkt widzenia ciągłe spektrum od cechy nieakceptowalnej w rzetelnej arumentacji do zrozumiałej i usprawiedliwionej) Vested intrest, conflict of interests (strona w konflikcie, żywotne zainteresowanie, konflikt interesów) (Przykład: dyskusja o trybunale Konstytucyjnym) Detecting illegitimate biases (wykrywanie nieusprawiedliwionej stronniczości, przechyłu ) o Slanting by omission ( wybiórczość faktów, pomijanie niewygodnych, wybijanie na pierwszy plan wygodnych) o Slanting by distortion (zniekształcenie faktów, przesada, podkolorowywanie) (Przykład: Kornel Morawiecki powiedział w Sejmie, że nad prawem jest dobro narodu, a w niektórych mediach referują to, że KM powiedział, że nad prawem jest wola narodu jedno słowo, a całkowicie zmienia sens) Trzystopniowa metoda wykrywania manipulacji: o Czy jest problem możliwego zaangażowania argumentującego po jednej stronie? o Czy możliwa jest stronniczość? Czy można podejrzewać o manipulację? o Jeśli tak, zapoznaj się z argumentami przeciwników (u źródła). Difficult cases Balance your argument

18 PRZYKŁAD: Gdy negocjujesz z człowiekiem, który wziął zakładników, jesteś zobowiązany w negocjacjach iść na ustępstwa. Może to być niewiele, może to być dużo, tak czy owak musi to być coś. Raz dając coś porywaczowi nagradzasz jego działanie. Jaka jest więc jego zwykła i spontaniczna reakcja? Czyni to kolejny raz, sądząc, że w ten sposób osiągnie coś, czego nie mógł dostać zwykłymi sposobami. Oto dlaczego nie wolno negocjować z terrorystą. [KT] Ø Metoda wynajdywania fragmentów tekstu odpowiadających twierdzeniom: najpierw wyodrębnij jasnych stwierdzenia. A. Podzielenie tekstu na bloki stwierdzeń Gdy negocjujesz z człowiekiem, który wziął zakładników, jesteś zobowiązany w negocjacjach iść na ustępstwa. Może to być niewiele, może to być dużo, tak czy owak musi to być coś. Raz dając coś porywaczowi nagradzasz jego działanie. Jaka jest więc jego zwykła i spontaniczna reakcja? Czyni to kolejny raz, sądząc, że w ten sposób osiągnie coś, czego nie mógł dostać zwykłymi sposobami. Oto dlaczego nie wolno negocjować z terrorystą

19 B. Zastąpienie stwierdzeń skróconymi formami: Gdy negocjujesz musisz coś dać Dając nagradzasz To skłania do kolejnego razu Oto dlaczego nie wolno negocjować z terrorystą C. Diagram argumentacji Gdy negocjujesz musisz coś dać + Dając nagradzasz Gdy negocjujesz, nagradzasz + Gdy nagradzasz, skłaniasz do następnego razu Skłanianie do czynów terrorystycznych jest złe + Negocjowanie skłania do ponownego aktu terroru nie wolno negocjować z terrorystą

20 D. Formalizacja argumentacji A B + B C A C + C D Skłanianie do T jest złe + A skłania do T A prowadzi do zła E. Diagram uproszczony (co z czego wynika) P1: Gdy negocjujesz musisz coś dać P2 Dając nagradzasz W1: To skłania do kolejnego razu W: nie wolno negocjować z terrorystą Analiza możliwości: czy możliwe jest że, dwie przesłanki (P1, P2) są prawdziwe, a wniosek W1 fałszywy? Owszem, jeśli na przykład po nagrodzeniu zabijasz terrorystę. Wnioskowanie nie jest więc całkiem przekonujące.