CRITICAL THINKING. Argumentacja logiczna

Transkrypt

1 CRITICAL THINKING Argumentacja logiczna Argumentacja prosta zestaw racji mających uzasadnić jakąś tezę, fragment rozumowania złożony z twierdzenia (wniosku) oraz racji ( argumentów ) wspierających to twierdzenia (ang. argument a set of reasons offered to support a claim). Schemat argumentacji prostej: przesłanki, wniosek (konkluzja) (premises, conclusion) przesłanki związane (linked) lub równoległe (convergent); Rozpoznawanie argumentacji, słowa charakterystyczne: więc, a zatem, stąd wynika, ponieważ, jeśli, UWAGA: w języku angielskim: argument, niektórzy również w języku polskim używają słowa: argument (na oznaczenie argumentacji). To trochę niewygodne, bo słowo to ma różne inne znaczenia: (racja, przesłanka, ang. quarrel, reason, communication act) PRZYKŁADY: DIAGRAMY ARGUMENTACJI PRZYKŁAD 1. Jasne i logiczne myślenie jest ważną umiejętnością, więc wszyscy studenci powinni zaliczać kursy logicznego myślenia. [P: Jasne i logiczne myślenie jest ważną umiejętnością,] więc [C: wszyscy studenci powinni zaliczać kursy logicznego myślenia.] P = Jasne i logiczne myślenie jest ważną umiejętnością, C = wszyscy studenci powinni zaliczać kursy logicznego myślenia. P C PRZYKŁAD 2. Wnioskowanie Sherlocka Holmesa: Zbrodnia została popełniona przez kogoś z domowników. Chociaż okno w salonie jest otwarte, to nie ma pod nim żadnych śladów, mimo, że ziemia jest miękka po deszczu. Po drugie, zamek w kasecie jest nieuszkodzony; otworzono ją kluczem, który był schowany za zegarem. I wreszcie, pies cały czas był spokojny i nie szczekał.

2 [C: Zbrodnia została popełniona przez kogoś z domowników]. [P1: Chociaż okno w salonie jest otwarte, to nie ma pod nim żadnych śladów, mimo, że ziemia jest miękka po deszczu.] Po drugie, [P2: zamek w kasecie jest nieuszkodzony. Otworzono ją kluczem, który był schowany za zegarem]. I wreszcie, [P3: pies cały czas był spokojny i nie szczekał.] C = Zbrodnia została popełniona przez kogoś z domowników. P1 = Chociaż okno w salonie jest otwarte, to nie ma pod nim żadnych śladów, mimo, że ziemia jest miękka po deszczu. P2 = zamek w kasecie jest nieuszkodzony. Otworzono ją kluczem, który był schowany za zegarem. P3 = pies cały czas był spokojny i nie szczekał. P1 P2 P3 C Przesłanki równoległe (niezależne) PRZYKŁAD 3. Takiego morderstwa mógł dokonać tylko ktoś bardzo silny. George jest słaby. Więc George odpada. [P1: Takiego morderstwa mógł dokonać tylko ktoś bardzo silny]. [P2: George jest słaby]. Więc [C: to nie George popełnił zbrodnię]. P1 + P2 C Przesłanki związane

3 PRZYKŁAD 4. Nie wiesz, kim był Bertrand Russell, a zatem nie interesujesz się filozofią XX wieku. Nie wiesz, kim był Bertrand Russell nie interesujesz się filozofią XX wieku Niejawna przesłanka: Nie wiesz, kim był Bertrand Russell Każdy kto interesuje się filozofią XX wieku wie, kim był Bertrand Russell nie interesujesz się filozofią XX wieku.

4 Teoretycznie można robić takie diagramy dla argumentacji złożonych PRZYKŁAD 5. Zbrodnia została popełniona przez kogoś z domowników. Co prawda, okno w salonie jest otwarte, ale nie ma pod nim żadnych śladów, mimo, że ziemia jest miękka po deszczu. Po drugie, zamek w kasecie jest nieuszkodzony. Otworzono ją kluczem, który był schowany za zegarem. I wreszcie, pies był spokojny i nie szczekał. ( ) Więc albo był to George albo John. Takiego morderstwa mógł dokonać tylko ktoś bardzo silny. A ponieważ George jest słaby, więc mordercą jest John. [P1: Zbrodnia została popełniona przez kogoś z domowników]. Po pierwsze, [P2: okno w salonie jest otwarte, ale nie ma pod nim żadnych śladów, mimo, że ziemia jest miękka po deszczu.] Po drugie, [P3: zamek w kasecie jest nieuszkodzony. Otworzono ją kluczem, który był schowany za zegarem]. I wreszcie, [P4: pies był spokojny i nie szczekał.] ( ) Więc [P5: albo był to George albo John]. [P6: Takiego morderstwa mógł dokonać tylko ktoś bardzo silny]. A ponieważ [P7: George jest słaby], więc [C: mordercą jest John.]. P2 P3 P4 P1 P6 + P7 P5 + PU PU: George nie popełnił morderstwa Argument złożony z niejawną przesłanką PU C

5 OCENA POPRAWNOŚCI ARGUMENTACJI Rozpoznawanie argumentacji: TEZA -- Nie zawsze słowa charakterystyczne dla wnioskowania są obecne; mogą być niejawne konkluzje Niejawne przesłanki, niejawne konkluzje (rekonstrukcja) Akceptowalność przesłanek: zgadzamy się, że są prawdziwe lub bardzo prawdopodobne, rozsądne jest założyć ich prawdziwość.(trzeba wziąć pod uwagę audience, grupę odbiorców, adresatów argumentacji) Konkluzywność: konkluzja wynika ciągle różne poglądy na ten temat i różne ujęcia: jeden z takich (najbardziej rozpowszechniony): a) Deductively valid (neccessarily follows, logical consequence) b) Inductively valid premises make a conclusion likely! (tu brakuje akceptowalnej teorii, są tylko różne próby stosowania rachunku prawdopodobieństwa, Bayesian reasoning); premises relevant to the conclusion and sufficient, to establish it as probable, enough suport??? ( Strong argument: acceptable premises and conclusion follows ) Natural language deductivism NLD (rekonstrukcja) Uwaga: Konkluzywność vs perswazja (siła przekonywania), logiczna vs retoryczna PRZYKŁADY. Poprzednie: akceptowalność, konkluzywność, niejawne przesłanki, Dalsze: z listy przykładów, we właściwych miejscach ZADANIE DOMOWE: znaleźć w prasie lub w literaturze przykład argumentacji (wnioskowań), wyodrębnić przesłanki i wnioski; naszkicować diagram argumentacji, ocenić poprawność (przykład ma być w elektronicznym pliku tekstowym, z podanym źródłem; diagram może być na kartce) >>> Tekst o Sherlocku Holmesie -- ćwiczebny Inne tekstowe zagadki ogłosić na stronie: Rycerze, Alicja, Kapelusze matematyków

6 AKCEPTOWALNOŚĆ Ludzie dyskutujący i argumentujący podchodzą do różnych spraw w radykalnie różny sposób o Dyskutowane są również fakty (factual matters), nie sposób ustalić co jest pewne (autorytet, źródło też mogą być kwestionowane) o Nawet badania naukowe też mogą być kwestionowane (np. Populacja ma wzrosnąć z 8.5 mld do jedynie 10 mld, jak szacują???) Różne hierarchie wartości, systemy przekonań, światopogląd, punkty widzenia (belief systems, world views, perspective) o Często w formie ukrytych przesłanek o krytyczna ocena cudzych i własnych (!) argumentów pod tym względem Różne grupy odbiorców (audiences) ze względu na akceptowalność można podzielić na: o sympatyzująca (sympathetic) o neutralna, otwarta (open) o wrogo nastawiona (hostile) (na przykład: argumentowanie o konieczności zwiększenia nakładów na naukę w środowisku akademickim vs wśród przedsiębiorców lub liberałów) W zależności od tych wszystkich czynników twierdzenia można podzielić na o akceptowalne bez potrzeby uzasadniania o nieakceptowalne sprzeczne a innymi akceptowalnymi twierdzeniami o podlegające zakwestionowaniu (można potraktować jako prowizoryczne założenia) Akceptowalność: o akceptowalne jako definicje o akceptowalne jako fakty obserwacyjne (zeznania naocznych faktów) o akceptowalne na bazie ogólnej wiedzy o akceptowalne na bazie autorytetu eksperta o akceptowalne jako wnioski Nieakceptowalność o sprzeczne o użycie tezy jako racji (begging the question, łac. petitio pryncipii) Biblia jest nieomylna ponieważ tak jest w niej napisane TK nie złamał Konstytucji ponieważ tak twierdzi TK ) o bo nie jest jasne co znaczą, problemy języka

7 KONKLUZYWNOŚĆ: Podział na wnioskowania dedukcyjne vs indukcyjne różna terminologia, ale: wynikanie w sposób konieczny vs wniosek tylko uprawdopodobniony wniosek zawarty w przesłankach vs wniosek rozszerza wiedzę zawartą w przesłankach, uszczegółowianie vs uogólnianie da się sprowadzić do schematów logiki formalnej vs w grę wchodzi prawdopodobieństwo dla wnioskowań indukcyjnych nie ma żadnej powszechnie akceptowanej teorii, tylko próby i strzępy, w szczególności, nie ma kryteriów stopnia uprawdopodobnienia Rozumowania (wnioskowania, argumentacje) indukcyjne: abdukcyjne (Konkluzja implikuje dedukcyjnie przesłanki) indukcyjne (w węższym sensie) P x1, P x2, P x3, a więc, xp(x) kondukcyjne (nagromadzenie evidences ( dowodów )) statystyczne WYNIKANIE (entailment): Zdanie α wynika dedukcyjnie (w sposób konieczny, jest logicznym wnioskiem) ze zdań α1, α2,..., αn wtedy i tylko wtedy, gdy nie jest możliwe, by wszystkie zdania α1, α2,..., αn były prawdziwe, a zdanie α było fałszywe. Zdanie α jest uprawdopodobnione przez zdania α1, α2,..., αn wtedy i tylko wtedy, gdy prawdziwość zdań α1, α2,..., αn czyni prawdziwość zdania α wysoce prawdopodobną (dostatecznie uprawdopodabnia prawdziwość zdania α; czyni bardziej prawdopodobnym niż nie). Argumentacja (wnioskowanie) są konkluzywne, jeśli wniosek wynika z przesłanek lub jest dostatecznie uprawdopodobniony (ang. deductively or inductively valid argument) sufficiency (ARS method) Argumentacja (wnioskowanie) są poprawne, jeśli są konkluzywne i jeśli przesłanki są akceptowalne (ang. strong argument) Dwie uwagi: o wnioskowanie może być hipotetyczne, gdy przyjmujemy tylko prowizoryczne założenie, że przesłanki są prawdziwe (wtedy interesuje nas jedynie konkluzywność); tzw. dedukowanie; okres warunkowy o odróżnienie wnioskowania i uzasadniania (w tym drugim rozpoczynamy od wniosku) odróżnienia wnioskowania i wyjaśniania (w tym drugim wniosek jest uznanym faktem, usiłujemy odkryć logiczne powiazania)

8 PRZYKŁADY: kłopoty z oceną konkluzywnością ( raczej tak ) Problem: oceniając wpływamy na ocenę, inaczej patrzymy, w ocenę konkluzywności zamieszane nasze przekonanie, aktualna postawa (paradoks Heisenberga) jeśli uwalniamy się do obiektywności à logika ZADANIE: Prawdziwy tekst o Sherlocku -- problemy z dedukcją i z oceną poprawności Współczesne podręczniki oferują trzy metody oceny poprawności argumentacji: ARS method (Acceptability, Relevance and Sufficiency) suggested in the textbook and advocated by many scholars as the best known general method of assessment of arguments (Blair 2015). DR method (Deductivist Reconstruction, wyszukiwanie niejawnych przesłanek - Natural Language Deductivism) TPC method (Testing by possible counterexamples, wyszukiwanie kontrprzykładów) J. Anthony Blair: popiera ARS, a krytykuje TPC: This method is only as good as the assessors ability to imagine possible counter-examples and the accuracy of their judgements of the possibility, probability, or plausibility or reasonableness of such counterexamples. vs. A. Kisielewicz: Logic as analysis of possibilities (AM) NAJPIERW PRZYKŁADY:

9 PRZYKŁAD 1: O zapinaniu pasów bezpieczeństwa: Sprawa jest jasna. Bez przerwy zdarzają się wypadki, w których pasy ewidentnie ratują ludziom życie lub chronią przed ciężkimi obrażeniami. Stosunkowo niewiele jest natomiast przykładów, gdzie można powiedzieć, że ktoś uniknął ciężkich obrażeń dzięki temu, że nie miał przypiętych pasów. Niejawna konkluzja: NK = Pasy bezpieczeństwa należy zapinać. O zapinaniu pasów bezpieczeństwa: [NK: Sprawa jest jasna. Pasy bezpieczeństwa należy zapinać.]. [P1: Bez przerwy zdarzają się wypadki, w których pasy ewidentnie ratują ludziom życie lub chronią przed ciężkimi obrażeniami]. [P2: Stosunkowo niewiele jest natomiast przykładów, gdzie można powiedzieć, że ktoś uniknął ciężkich obrażeń dzięki temu, że nie miał przypiętych pasów.] P1 + P2 NK Przesłanki związane??? (P1 wydaje się być niezależna, ale P2 związana z P1.) Przesłanki akceptowalne (wiarygodne). Relewancja: OK Konkluzywność (sufficiency): raczej TAK Ale można wskazać taką możliwość: ludzie nie mający zapiętych pasów nie informują o tym fakcie, albo producenci pasów blokują taką informację ============= UWAGA: Przesłanki akceptujemy, bo wydają się nam wiarygodne, ale gdybyśmy uzyskali nową informację, wskazującą na to, że jedna z przesłanek jest fałszywa, jesteśmy gotowi zmienić zdanie na temat wnioskowania i wniosku.

10 PRZYKŁAD II: Palenie marihuany nie powinno być nielegalne, bo badania pokazują, że jest ona w sumie mniej szkodliwa niż alkohol. Niejawna przesłanka NP [P1: badania pokazują, że marihuana jest w sumie mniej szkodliwa niż alkohol.] [NP: używki, które są mniej szkodliwe niż alkohol powinny być legalne] więc [W: Palenie marihuany powinno być legalne] Przesłanki związane. Przesłanki akceptowalne (wiarygodne). Relewancja: OK Konkluzywność: TAK A, A B ======= B Można nawet to zrekonstruować jako wnioskowanie dedukcyjne zgodne z regułą odrywania (modus ponens): [P1: marihuana jest mniej szkodliwa niż alkohol.] [NP: x(jeśli x jest używką mniej szkodliwą niż alkohol, to x powinna być legalna)] [reguła podstawiania: x = marihuana] [jeśli marihuana jest używką mniej szkodliwą niż alkohol, to powinna być legalna)] więc [W: marihuana powinna być legalna] Ø W tej postaci wniosek jest konieczny, o ile tylko przesłanki są prawdziwe. Jednakże, gdy spojrzeć na oryginalne wnioskowanie z puntu widzenia analizy możliwości (czy jest rozsądna możliwość, że przesłanki (jawne) są prawdziwe, a wniosek fałszywy) = czy możliwe jest, że badania pokazują, że marihuana jest w sumie mniej szkodliwa niż alkohol, ale mimo to powinna być nielegalna Bo, na przykład, uzależnia bardziej, prowadzi do twardszych narkotyków, lub coś w tym stylu

11 Nie wiesz, kim był Bertrand Russell, a zatem nie interesujesz się filozofią XX wieku. Nie wiesz, kim był Bertrand Russell nie interesujesz się filozofią XX wieku Akceptowalność: TAK (jako stwierdzenie faktu) Relewancja: TAK (jeśli oceniający wie, kim był Bernard Russell) Konkluzywność:??? (AM: Ktoś może się interesować, ale akurat do Russella nie dotarł, bo nie bardzo podobał mu się kierunek filozofii analitycznej)

12 Niejawna przesłanka: Nie wiesz, kim był Bertrand Russell Każdy kto interesuje się filozofią XX wieku wie, kim był Bertrand Russell nie interesujesz się filozofią XX wieku. To wnioskowanie dedukcyjne, bez zarzutu, konieczne Ale nasza analiza możliwości wykazała, że wniosek wcale nie jest konieczny! Wyszukiwanie niejawnym przesłanek może być zwodnicze

13 Skoro nie czytałeś Nocy i dni, a znasz treść tej powieści, więc oglądałeś jej adaptację filmową. nie czytałeś Nocy i dni znasz treść tej powieści oglądałeś jej adaptację filmową. Analiza możliwości: wniosek prawdopodobny, ale niezupełnie logiczny: można było czytać streszczenie, słuchać audycji radiowej, itd. Niejawna przesłanka: Jeśli ktoś zna treść Nocy i dni, to albo czytał tę opowieść albo oglądał jej adaptację filmową nie czytałeś Nocy i dni znasz treść tej powieści oglądałeś jej adaptację filmową. Wtedy rozumowanie poprawne logiczne, dedukcyjne, ale umyka nam fakt, że są nieuwzględnione możliwości.

14 Kartezjusz: Rozprawa o metodzie,,rozsądek jest to rzecz ze wszystkich na świecie najlepiej rozdzielona, każdy bowiem sądzi, że jest w nią tak dobrze zaopatrzony, iż nawet ci, których we wszystkim innym najtrudniej jest zadowolić, nie zwykli pragnąć go więcej, niźli go posiadają. Nie jest prawdopodobne, aby się wszyscy mylili co do tego; raczej świadczy to, iż zdolność dobrego sądzenia i rozróżniania prawdy od fałszu, co nazywamy właśnie rozsądkiem lub rozumem, jest z natury równa u wszystkich ludzi. Marciszewski uzupełnia to rozumowanie dwiema przesłankami entymematycznymi: (E1),,Jeśli każdy sądzi, że jest w rozsądek dobrze zaopatrzony, to każdy jest w rozsądek dobrze zaopatrzony, oraz (E2),,Jeśli każdy jest w rozsądek dobrze zaopatrzony, to rozsądek jest to rzecz ze wszystkich na świecie najlepiej rozdzielona,

15 JAK OCENIACIE SZANSE Kandydata X: Prawie na pewno PO zdobędzie tyle głosów, że uzyska co najmniej jeden mandat w każdym okręgu Prawie na pewno pierwszy kandydat na liście dostaje najwięcej głosów na liście Kandydat X jest pierwszy na liście PO w okręgu kieleckim ================================================= PRZYKŁAD: Wybory 2015: Prawie na pewno PO zdobędzie tyle głosów, że uzyska co najmniej jeden mandat w każdym okręgu Prawie na pewno pierwszy kandydat na liście dostaje najwięcej głosów na liście Grzegorz Schetyna jest pierwszy na liście PO w okręgu kieleckim ================================================= Prawie na pewno Grzegorz Schetyna uzyska mandat Usuńmy wątpliwości: PO zdobędzie tyle głosów, że uzyska co najmniej jeden mandat w każdym okręgu Pierwszy kandydat na liście dostaje najwięcej głosów na liście Pierwszy mandat dostaje ten co ma najwięcej głosów Grzegorz Schetyna jest pierwszy na liście PO w okręgu kieleckim ============================================================ Jaki jest logiczny wniosek?

16 DRZEWKO: PO uzyska co najmniej jeden mandat w każdym okręgu Nie w każdym okręgu Pierwszy kandydat na liście dostaje najwięcej głosów na liście Nie na każdej liście Kandydat X (pierwszy na liście PO) uzyska mandat

17 NOWE UJĘCIE >>> LOGIKA TO ANALIZA MOŻLIWOŚCI (rozsądnych) >>> Dedukcyjne, praktycznie nie zdarzają się poza matematyką. Można zinterpretować stosując przesłanki entymematyczne, ale to jałowe. à lepiej jako drzewo analizy możliwości Wobec tego, klasyczne definicje zastępujemy następującymi (które lepiej pozwalają oceniać konkluzywność) Zdanie α wynika logicznie ze wskazanych faktów i uczynionych założeń wtedy i tylko wtedy, gdy w świetle tych faktów i założeń nie sposób wskazać rozsądnej możliwości, w której zdanie α byłoby fałszywe. Zdanie α jest logicznie prawdopodobne w świetle wskazanych faktów i uczynionych założeń wtedy i tylko wtedy, gdy w świetle tym wszelkie rozsądne możliwości, w których zdanie α byłoby fałszywe są znacznie mniej prawdopodobne. W zależności od oceny prawdopodobieństw różnych rozsądnych możliwości możemy oceniać stopień prawdopodobieństwa zdania α (prawie pewne, wysoce prawdopodobne, najbardziej prawdopodobne lub mierzyć, jeśli mamy do tego odpowiednie dane numeryczne) UWAGA: wnioski logiczne (w tym rozumieniu, i w praktycznym rozumieniu) nie są ostateczne (wiedza naukowa nie jest ostateczna), z wniosku logicznego można się wycofać w świetle nowej wiedzy, zmienić ujęcie (monotonic logics, belief systems) Jako ocena konkluzywności: czy jest to jedyna rozsądna możliwość? (nieścisłe, ale kieruje umysł we właściwym kierunku!) Schematy (diagramy) w praktyce przydatne nie bardziej niż schematy blokowe w programowaniu. Rodzaje rozumowań: 1. Rozumowanie logiczne 2. Argumentacja (logiczna) 3. Polemika, dialog 4. Rozumowania dotyczące wartości

18 Analiza tekstu METODA LOGICZNEJ ANALIZY TEKSTU (logiczne rozumowanie) 1) Zasada życzliwej interpretacji przy znaczeniu, przy ukrytych przesłankach 2) odkrycie logicznej struktury (struktury argumentacji), wydobycie tez głównych (tezy głównej), tez pomocniczych, ewentualna struktura 3) analiza możliwości: każde twierdzenie (wniosek) sprawdzamy pod kątem racji: czy jest to jedyna rozsądna możliwość w świetle innych ustaleń lub założeń (akceptowalność) 4) przesłanki ukryte (nie sztuczne, nie implikacje, ale wyraźne założenia ) 5) nieuwzględnione możliwości, do dalszej dyskusji OCENA ARGUMENTACJI (logiczna argumentacja) podobnie, ale specyfika: proste argumentacje przesłanki, wniosek, racje przesłanek (akceptowalność) racja konkluzji (konkluzywność): czy wniosek jest jedyną rozsądną możliwością jeśli nie, nieakceptowalna, nie jest wnioskiem logicznym, dostrzegamy inną możliwość to asumpt do dialogu, wspólnego rozszerzania analizy logicznej, przesłanki ukryte (nie dla dedukcjonistycznej redukcji, nie implikacje, ale wyraźnie przyjęte ukryte założenia ) dialog poznawczy wspólne dochodzenie do prawdy jeśli kłopot z wydzieleniem twierdzeń What point is he trying to make? àukryte twierdzenie

19 TWIERDZENIA DOTYCZĄCE WARTOŚCI (moralnych, utylitarnych, estetycznych dobro zło, lepsze gorsze, powinności, podejmowanie decyzji, formowanie wyroków) Można argumentować jak poprzednio odwołując się do systemu wartości, traktować jak zdania prawdziwościowe przy założeniu pewnej hierarchii wartości Jednakże ponieważ tezy często mają charakter, że coś jest lepsze lub gorsze, ale różnica może nie mieć charakteru zdecydowanego specyficzna metoda przytaczania argumentów ZA i PRZECIW (pro and cons) i ważenie arumentów o Dialog (wymiana argumentów, burden of proof, ciężar dowodu) o hierarchie wartości i przekonań niektóre podlegają dyskusji, zmianie głęboko uwewnętrznione wartości niepodatne na argumentację o Celem racjonalnego dialogu może być często nie tyle przekonanie kogoś do własnej racji, co ujawnienie różnic w hierarchii wartości jako przyczyny niezgody, sporządzenie protokołu rozbieżności na poziomie fundamentalnych wartości To odpowiada na pytanie dlaczego dyskusje na temat aborcji, eutanazji, klonowania ludzi, małżeństw homoseksualnych, i wiele innych nie są zasadniczo rozstrzygalne SKRAJNY PRZYKŁAD: Dwie narracje: Gdy do pewnego emocjonalnego przekonania, silnej wiary w pewną tezę, dorabia się całą teorię, wszystkie fakty interpretuje się, lepiej lub gorzej na rzecz tego przekonania i zderza się to z druga narracją opartą na tezie przeciwstawnej wtedy interlokutorzy różnią się w ocenie każdej sprawy, i jeśli bardziej cenią sobie emocje, niż logikę nie ma szans na jakiekolwiek porozumienie W takim przypadku, celem racjonalnego dialogu powinno być wykrycie tych fundamentalnych założeń i toczenie dyskusji na tym poziomie

20 BIAS (świadomy lub niezamierzony) nastawienie, znikształcenie Bias and Perspective (skrzywienie, przechył, brak obiektywizmu, stronniczość, tendencyjność vs pozytywne zaangażowanie, punkt widzenia ciągłe spektrum od cechy nieakceptowalnej w rzetelnej argumentacji do zrozumiałej i usprawiedliwionej) Vested interest, conflict of interests (strona w konflikcie, żywotne zainteresowanie, konflikt interesów) (Przykład: dyskusja o trybunale Konstytucyjnym) Detecting illegitimate biases (wykrywanie nieusprawiedliwionej stronniczości, przechyłu ) o Slanting by omission ( wybiórczość faktów, pomijanie niewygodnych, wybijanie na pierwszy plan wygodnych) o Slanting by distortion (zniekształcenie faktów, przesada, podkolorowywanie) (Przykład: Kornel Morawiecki powiedział w Sejmie, że nad prawem jest dobro narodu, a w niektórych mediach referują to, że KM powiedział, że nad prawem jest wola narodu jedno słowo, a całkowicie zmienia sens) Relewancja kontekstowa czy cały dany fragment argumentu pasuje do szerszej struktury argumentacji, ma znaczenie dla akceptacji końcowego wniosku o Straw arguments (atakowanie chochoła); odnoszenie się do przesadzonej lub wykoślawionej wersji twierdzenia (chwyt erystyczny zreferowanie cudzego twierdzenia w sposób nierzetelny, wypaczający jego sens, i rozprawianie się z nim w tej wypaczonej formie) o Red Herring (temat od rzeczy); uzasadnianie czegoś, co jest nieistotne dla całości; odejście od tematu (chwyt erystyczny zepchnięcie dyskusji na temat nie związany z istotą sporu)

21 METODA OCENY ARGUMENTACJI (podsumowanie) 1) Wykrywanie manipulacji: a. Czy jest problem możliwego zaangażowania argumentującego po jednej stronie? b. Czy możliwa jest stronniczość? Czy można podejrzewać o manipulację? c. Jeśli tak, zapoznaj się z argumentami przeciwników (u źródła), postaraj się wstawić w pozycji przeciwnika 2) Czy tekst jest raczej obiektywny czy też zachodzi możliwość stronniczości, tendencyjności, manipulacji, à wtedy: szczególna uwaga, pod kątem chwytów i taktyk erystycznych ) Zasada życzliwej interpretacji (charity principle) Przeciwieństwo zakładanie, że ludzie są głupi. Ludzie nie są tacy głupi, jak nam się zdaje. Są mądrzejsi. 4) pominięcia, czerwone śledzie, wykoślawienia, pochopność (wstępnie) Nie odnosi się do rozhuśtanych emocji o Stalin i Dzierżyński, lepsi niż Kaczyński

22 METODA LOGICZNEJ ANALIZY TEKSTU (podsumowanie) 1) Zasada życzliwej interpretacji przy znaczeniu zdań, przy ukrytych przesłankach 2) odkrycie logicznej struktury (struktury argumentacji), wydobycie tez głównych (tezy głównej), tez pomocniczych, a. zaznaczamy fragmenty tekstu, które reprezentują twierdzenia b. gdy fragmenty są dłuższe, zastępujemy twierdzenia skróconymi formami, c. dodajemy ewentualną strukturę co jest racja dla czego 3) dodajemy ewentualne przesłanki ukryte (nie sztuczne formalne implikacje, ale istotne wyraźne założenia ) 4) analiza możliwości: każde twierdzenie (wniosek) sprawdzamy pod kątem racji: a. czy można twierdzenie zaakceptować na mocy założeń lub z innych powodów (akceptowalność) b. lub czy jest to jedyna rozsądna możliwość w świetle innych ustaleń lub założeń (logiczny wniosek) 5) wskazanie nieuwzględnionych możliwości, 6) ocena wniosków: a. wniosek logiczny, jedyna rozsądna możliwość b. wniosek prawdopodobny, możliwość prawdopodobna znacznie bardziej niż inne c. alternatywa prawdopodobnych możliwości 7) nieuwzględnione możliwości podstawą do dalszej dyskusji