Oksana Seroka, Eugeniusz Gurgul, Larysa Głazyrina Walory turystyczne i rekreacyjne gminy Kluczewsko

Transkrypt

1 Oksana Seroka, Eugeniusz Gurgul, Larysa Głazyrina Walory turystyczne i rekreacyjne gminy Kluczewsko Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Kultura Fizyczna 7,

2 PRACE NAUKOWE Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie Seria: KULTURA FIZYCZNA z. VII, 2007 Oksana Seroka, Eugeniusz Gurgul, Larysa G łazyrina Walory turystyczne i rekreacyjne gminy Kluczewsko Słowa kluczowe: turystyka, rekreacja, gm ina Kluczewsko. Tourist and recreational virtues of Kluczewsko commune Key words: tourism, recreation, Kluczewsko Commune. Abstract Kluczewsko commune is situated in the center of Małopolska upland, on the area of 137 km2. Forests are the main attraction of the commune. There are two sanctuaries: Bukowa Mountain with beech-trees (founded in 1959 on the area of 34,94 hectares ) and Murawy Dobromierskie with steppe plants (on the area of 36,29 hectares). In Ciemiętniki, Dobromierz, Januszewice, Kluczewsko you can find several monuments of nature: durmasts, lime-trees, white horse-chestnuts, maple-trees and elms. On the area of Kluczewsko commune there is the Przedborze landscape park founded in Worth-seeing architecture monuments in the commune are: in Kluczewsko - churches (St. Lawrence - XVIII century and St. Jacob - XIV century), a granary (XIX century) and remains of a manor-house (XVIII century); in Rączki - St. Tekla church (XIV-XV century); in Łapczyna Wola - ruins of an Arian s Community (XVIII century). Moreover, the great touristic interest makes a rafting on Pilica river. There are still many possibilities of development of Kluczewsko commune, however it should be done on the basis of natural virtues of the commune. Wstêp Rekreacja jest jedną z form uczestnictwa w kulturze fizycznej. Samo pojęcie rekreacji wywodzi się od łacińskiego słowa rekreo tzn na nowo tworzyć i dotyczy wszelkich form racjonalnego spędzania czasu wolnego. Ma służyć odnowie sił i samodoskonaleniu się. Dotyczy ona ludzi w wieku produkcyjnym jak i poprodukcyjnym, i oparta jest głównie na aktywności ruchowej [6].

3 196 Oksana Seroka, Eugeniusz Gurgul, Larysa Głazyrina R e k r e a c j a j e s t f o r m ą a k ty w n o ś c i lu d z k ie j, u p o d ł o ż a k tó r e j l e ż ą z a r ó w n o c z y n n i k i n a t u r y b i o lo g i c z n e j, j a k i s p o łe c z n e j. U p r a w i a n i e r e k r e a c j i j e s t z j e d n e j s t r o n y e f e k t e m d ą ż e n ia c z ł o w i e k a d o z a s p o k a j a n i a o k r e ś l o n y c h a s p i r a c ji i p o t r z e b r e k r e a c y j n y c h, z d r u g ie j s t r o n y z a l e ż y o d u m ie j ę t n o ś c i n a b y ty c h w c ią g u ż y c i a [4 ]. R e k r e a c ja m o ż e b y ć i s t o tn y m c z y n n i k i e m p r o f i la k t y k i z d r o w o tn e j w s p ó łc z e s n e g o c z ło w ie k a. Ś c iś le z r e k r e a c j ą w i ą ż e s i ę p o j ę c i e t u r y s t y k i. J e s t o n a n a jb a r d z i e j e k s p a n s y w n y m r o d z a j e m n o w o c z e s n e g o o d p o c z y n k u i s p ę d z a n i a c z a s u w o l n e g o, g ł ó w n i e w w a r u n k a c h o t o c z e n i a n a tu r a ln e g o. T u r y s t y k a m a w P o l s c e z n a k o m i t ą t r a d y c ję k r a jo z n a w c z ą, k t ó r a n a d a w a ł a w ę d r ó w k o m p o k r a j u s e n s k u l tu r a l n y, n a r o d o w y, s p o łe c z n y, p r z y r o d n i c z y, w z b o g a c a ją c i n te l e k t u a l n i e j ą u p r a w i a j ą c y c h. C h a r a k t e r y s t y c z n e d la w s p ó łc z e s n e g o ś w ia t a j e s t s ta łe r o z s z e r z a n i e s ię te j s f e r y a k ty w n o ś c i c z ł o w i e k a, i r o s n ą c y n a n i ą p o p y t s p o łe c z n y. J e s t o n a f o r m ą w y p o c z y n k u r ó ż n y c h g r u p s p o ł e c z n y c h u z y s k u j ą c y c h p r a w o d o k o r z y s t a n i a z c z a s u w o l n e g o, k t ó r y to d o n i e d a w n a b y ł d o m e n ą j e d n e j k l a s y p o s i a d a c z y ś r o d k ó w p r o d u k c ji. Z ja w i s k o to z y s k u j e z a s ię g m a s o w y p o p r z e z r ó ż n e f o r m y, m e t o d y i d o s t ę p n o ś ć d o c o r a z n o w s z y c h m ie j s c d o j e j u p r a w i a n i a. T w i e r d z i s ię, ż e c z a s w o l n y j e s t n i e o d z o w n y m e le m e n t e m o r g a n iz a c j i i f u n k c jo n o w a n i a ż y c i a s p o ł e c z n e g o l u d z i w s p ó łc z e s n e j z u r b a n i z o w a n e j c y w iliz a c ji. W s p ó ł c z e s n e m e t o d y p r a c y, t e c h n o l o g ia i i n te n s y w n o ś ć p r a c y s ą ź r ó d łe m s i l n y c h s t r e s ó w i z m ę c z e n ia, k t ó r y c h u s u n i ę c i e w y m a g a d łu ż s z e g o n i ż n i e g d y ś w y p o c z y n k u, d o b r a n e g o s t o s o w n ie d o o b j a w ó w w y s t ę p u j ą c y c h w o r g a n iz m ie. D o b r e w y k o r z y s t a n i e c z a s u w o l n e g o j e s t w i ę c w a r u n k i e m w z r o s t u w y d a j n o ś c i p r a c y i le p s z e j n a u k i. D l a te g o c e l e m te j p r a c y b y ło p r z e d s t a w i e n i e m o ż l i w o ś c i t u r y s t y c z n y c h i r e k r e a c y j n y c h g m i n y K l u c z e w s k o, t a k b y m o ż n a z a o f e r o w a ć j ą d la o k o l ic z n y c h j a k i d a le j z a m i e s z k u j ą c y c h lu d z i. C harakterystyka gm iny K luczewsko K l u c z e w s k o j e s t j e d n ą z 6 g m in p o w i a tu w ł o s z c z o w s k ie g o. J e j p o ł o ż e n i e i o t o c z e n ie o r a z p o w i ą z a n i a w e w n ę tr z n e i z e w n ę t r z n e w a r u n k u j ą r o z w ó j s p o ł e c z n o - g o s p o d a r c z y o r a z w a r u n k u j ą m ie j s c e g m in y w u k ł a d z i e g o s p o d a r c z y m i p r z e s t r z e n n y m w o j e w ó d z t w a i k r a ju. G m i n a K l u c z e w s k o z n a j d u j e s ię w z a c h o d n ie j c z ę ś c i w o j e w ó d z t w a ś w ię t o k r z y s k i e g o, a m ie s z k a w n ie j m i e s z k a ń c ó w [7 ] c o s t a n o w i o k o ło 0,4 % o g ó ln e j lu d n o ś c i w o j e w ó d z t w a. C a łk o w ita p o w i e r z c h n ia g m in y w y n o s i k m 2, s t a n o w i ą c 1,2 % o b s z a r u w o j e w ó d z t w a w k t ó r y m le ż y. O d p o ł u d n ia g r a n ic z y z m ia s t e m i g m i n ą W ło s z c z o w a, o d w s c h o d u z g m i n ą K r a s o c in i z w o j e w ó d z tw e m ł ó d z k im. P ó ł n o c n ą g r a n ic ę s t a n o w i m ia s t o i g m in a P r z e d b ó r z, a z a c h o d n i ą g m in a W ie l g o m ł y n y i g m in a Ż y tn o. P ó ł n o c n a i z a c h o d n ia g r a n ic a s t a n o w i j e d n o c z e ś n i e g r a n i c ę p o w i a tu w ło s z c z o w s k ie g o [1 ]. G m i n a K l u c z e w s k o z l o k a l iz o w a n a j e s t w n i e d a l e k i e j o d l e g ł o ś c i o d w i e l k o m ie j s k i c h o ś r o d k ó w p r z e m y s ł o w y c h i r e g io n a ln y c h tj: 9 k m o d W ło s z c z o w e j, 5 5 k m o d K i e lc i 7 6 k m o d C z ę s to c h o w y. G m i n a l e ż y w o b r ę b ie W y ż y n y Ś r o d k o - w o - M a ł o p o l s k i e j. N a j e j t e r e n ie l e ż ą w z n i e s ie n ia P a s m a M a ł o p o ls k ie g o i w a ł y

4 Walory turystyczne i rekreacyjne gminy Kluczewsko 197 w y d m o w e N i e c k i W ło s z c z o w s k i e j, c o p r z y c z y n ia s i ę d o u r o z m a ic e n ia j e j ś r o d o w i s k a p r z y r o d n i c z e g o. N a z w a K l u c z e w s k o w y w o d z i s ię w e d ł u g l e g e n d y o d k lu c z y, k t ó r e k r ó l K a z i m ie r z W ie l k i z g u b ił b ę d ą c n a p o l o w a n iu w te j o k o lic y. P i e r w s z a p i s e m n a w z m i a n k a o te j m ie j s c o w o ś c i p o j a w i ł a s i ę w r o k u W alory przyrodnicze gm iny K luczewsko N a t e r e n ie g m in i e w y s t ę p u j ą n i e w ie l k ie n a tu r a ln e j e z i o r k a o r a z k i lk a z b i o r n i k ó w s z t u c z n y c h p e łn i ą c y c h r o l ę s t a w ó w r y b n y c h. T e r e n c a łe j g m in y w c h o d z i w o b r ę b,,p i li c k ie g o o b s z a r u c h r o n io n e g o. O r ó ż n o r o d n o ś c i c e c h ś r o d o w is k a p r z y r o d n i c z e g o d e c y d u j ą p r z e d e w s z y s t k im : p r z e p ł y w a ją c e r z e k i C z a r n a i P ilic a, k o m p le k s y la s ó w, z a b y tk i, b a r d z o d o b r e w a r u n k i k l im a ty c z n e ( c z y s t o ś ć p o w i e t r z a o r a z p o ł o ż e n i e w o b s z a r z e c h r o n io n e g o k r a jo b r a z u ). T a k i e c e c h y ś r o d o w is k a p r e d y s p o n u j ą o b s z a r g m i n y d o r o z w i ja n ia t u r y s t y k i p o b y t o w e j i w e e k e n d o w e j w o k r e s ie c a łe g o r o k u, a t a k ż e d o l o k a l i z a c j i b u d o w n i c tw a m ie s z k a l n e g o c z y t e ż le t n i s k o w e g o d la m ie s z k a ń c ó w z i n n y c h o b s z a r ó w k r a ju. C h a r a k t e r y s ty c z n e d la g m in y s ą d w a r e z e r w a t y p r z y r o d y. J e d n y m z n i c h j e s t B u k o w a G ó r a, r e z e r w a t l a s u b u k o w e g o i z b io r o w is k a r o ś l i n n e g o o p o w. 3 4,9 4 h a, z a ł o ż o n y w r. Z a j m u je o n s z c z y t j e d n e g o z n a jw y ż s z y c h w z n i e s i e ń p ó ł n o c n o - z a c h o d n ie g o k r a ń c a P a s m a P r z e d b o r s k o - M a ło p o l s k i e g o. W te j c z ę ś c i k r a ju w y s t ę p u j ą t a k ż e z b io r o w is k a l e ś n e t a k i e j a k : u b o g a b u c z y n a n i ż o w a, ż y z n a b u c z y n a n i ż o w a, ż y z n a b u c z y n a s u d e c k a o r a z c ie p ł o lu b n a b u c z y n a s to r c z y k o w a. L a s y te s ą n a j w i ę k s z ą i n a j c e n n i e j s z ą a t r a k c j ą p r z y r o d n i c z ą o m a w ia n e g o o b s z a r u [3 ]. D r u g i m r e z e r w a te m o c h a r a k te r z e s t e p o w y m s ą M u r a w y D o b r o m i e r s k ie. R e z e r w a t c h r o n i z b io r o w is k a r o ś l i n n e n a p o w i e r z c h n i 3 6,2 9 h a o r a z w y s tę p u j ą c e n a p o ł u d n io w y m s t o k u j u r a j s k i e s k a ł y w a p ie n n e. W a r u n k i g le b o w o - k l im a ty c z n e w r e z e r w a c i e p r z y c z y n i ł y s ię d o u k s z t a ł t o w a n i a f l o r y k s e r o t e r m ic z n e j z ta k i m i r z a d k i m i g a tu n k a m i r o ś l i n j a k : z a w i l e c w i e lk o k w ia t o w y, g o r y c z k a o r z ę s io n a, a s t e r g a w ę d k a, o m a n w i e r z b o l is t n y, k i l k a g a tu n k ó w s t o r c z y k ó w, p r z e t a c z n ik p a g ó r k o w a t y i in n e. W r a z z b o g a t ą r o ś l i n n o ś c i ą w y s tę p u j e t u m n o g o ś ć z w i e r z ą t, g ł ó w n i e o w a d ó w [3,7 ]. W t r o s c e o o c h r o n ę z a s o b ó w p r z y r o d y i r o z w ó j t u r y s t y k i p r o j e k t o w a n e s ą d w a d a ls z e r e z e r w a ty p r z y r o d y : К C z a r n a W ło s z c z o w s k a - r e z e r w a t r z e c z n y o p o w h a, o b e jm u j ą c y d o l n y o d c in e k b i e g u r z e k i o d p r z e ł o m u w Z a m o ś c i u d o j e j u j ś c i a ( 2 4 k m d łu g o ś c i) ; К S tr u g a - r e z e r w a t o b e jm u j e d o l in ę s t r u m ie n i a p r z e b i e g a j ą c e g o p r a w i e r ó w n o l e ż n i k o w o n a p ó ł n o c o d w s i R ą c z k i i u c h o d z ą c e g o b e z p o ś r e d n i o d o P ilic y. W g m in i e K l u c z e w s k o w y s tę p u j e k i lk a P o m n i k ó w P r z y r o d y : К 2 l ip y d r o b n o l is tn e i 1 w i ą z s z c z y p u ł k o w y w J a n u s z e w ic a c h ; К 4 k a s z ta n o w c e b i a ł e, 2 l i p y d r o b n o l is tn e, 1 k l o n p o s p o l i t y w p a r k u w K lu c z e w s k u ;

5 198 Oksana Seroka, Eugeniusz Gurgul, Larysa Głazyrina S 3 d ę b y s z y p u ł k o w e w C i e m ię tn ik a c h ; S a le ja s k ł a d a j ą c a s ię z 3 8 lip d r o b n o l is tn y c h, 2 k a s z ta n o w c ó w b i a ł y c h i 2 k l o n ó w p o s p o l i ty c h w D o b r o m i e r z u ; S 4 l ip y d r o b n o l is tn e, 1 k l o n j a w o r i 1 d ą b s z c z y p u ł k o w y p r z y d r o d z e z e w s i R ą c z k i d o O s ie d l a K e p in a ; S 1 s o s n a p o s p o l i ta w K lu c z e w s k u ; S 2 k a s z ta n o w c e b ia łe, 1 l ip a d r o b n o lis tn a. N a t e r e n ie g m in y p o ł o ż o n y j e s t r ó w n i e ż P r z e d b o r s k i P a r k K r a j o b r a z o w y, k t ó r y z o s t a ł u t w o r z o n y w r o k u w c e l u o c h r o n y s z c z e g ó ln y c h w a r t o ś c i p r z y r o d n i c z y c h i k r a jo b r a z o w y c h W y ż y n y P r z e d b o r s k i e j w r a z z d o l i n ą r z e k i C z a r n e j W ło s z c z o w s k i e j. P o ł o ż o n y j e s t w z a c h o d n ic h c z ę ś c ia c h w o j e w ó d z t w a ł ó d z k i e g o i ś w ię t o k r z y s k ie g o. O a tr a k c y j n o ś c i p a r k u d e c y d u j ą m a l o w n i c z o ś ć i r ó ż n o r o d n o ś ć k r a jo b r a z u, k o r z y s t n e w a r u n k i b i o k lim a t y c z n e d z ię k i o b f i to ś c i l a s ó w o r a z c z y s to ś c i w ó d p o w i e r z c h n io w y c h, u s t r o n n o ś ć p o ł o ż e n i a, p r z e w a g a t r a d y c y jn y c h f o r m g o s p o d a r k i r o ln e j. W alory turystyczne i rekreacyjne Gm iny K luczewsko J e d n ą z n a jc i e k a w s z y c h a tr a k c j i g m in y j e s t s p ł y w r z e k ą P ilic ą. N a j b a r d z ie j p o l e c a n y j e s t o d c in e k M a l u s z y n - K r z ę tó w. R z e k a n a t y m o d c in k u m a r w ą c y n u r t i j e s t k r ę ta, c o c z y n i j ą s p ły w o w ą. N a c a łe j d ł u g o ś c i s p ł y w u m o ż n a s p o t k a ć p t a c t w o o r a z z w i e r z ę t a w o d n e i w o d n o - l ą d o w e. N a t r a s ie s p ł y w u z n a j d u j ą s i ę ż e r e m i a b o b r ó w, a n a u r w i s t y c h i p i a s z c z y s ty c h b r z e g a c h w i d a ć g n i a z d a j a s k ó ł e k b r z e g - ó w e k. C z a s s p ł y w u w y n o s i o k o ło 5-6 g o d z in. N a t e r e n ie g m in y z n a j d u j ą s i ę z a b y t k i w p i s a n e d o r e je s t r u d ó b r k u l t u r y W o je w ó d z k ie g o K o n s e r w a t o r a Z a b y t k ó w. S ą t o n a s t ę p u j ą c e o b i e k t y [ 2 ;5 ] : S s p i c h le r z ( p ó ź n ie j s ta jn ie ) - l e ż ą c y w p ó ł n o c n o - z a c h o d n i m k i e r u n k u o d d w o r u. J e s t to b u d y n e k z p i e r w s z e j p o ł o w y X I X w i e k u, w y b u d o w a n y w s t y l u r o m a n t y c z n e g o n e o g o ty k u ; S r z ą d ó w k a - u s y t u o w a n a n a p ó ł n o c n y - w s c h ó d o d d w o r u. J e s t to b u d y n e k z p ie r w s z e j p o ł o w y X I X w ie k u ; S p o z o s t a ł o ś c i d w o r u z o k o ło p ie r w s z e j p o ł o w y X V I I I w., c z ę ś c io w o p r z e b u d o w a n y w X I X w i e k u, a z a w a l o n y w r o k u ; S k o ś c i ó ł p a r a f i a l n y w K l u c z e w s k u p o d w e z w a n i e m ś w. W a w r z y ń c a z X V I I I w. B u d o w ę k o ś c i o ła r o z p o c z ę t o s t a r a n i e m K s a w e r e g o T u r s k i e g o d z ie d z ic a w s i; S k o ś c i ó ł p a r a f i a l n y p o d w e z w a n i e m ś w. J a k u b a w z n i e s i o n y w X I V lu b X V w i e k u, g r u n t o w n i e p r z e b u d o w a n y w X V I I w i e k u, o r a z o d n o w i o n y w r o k u. J e s t to b u d o w l a g o t y c k a w z r ę b ie, c a ł k o w i c i e p r z e k s z t a ł c o n a, o c h a r a k te r z e b a r o k o w y m ; S k a p li c z k a z X V I I I w. - m u r o w a n a w f o r m ie c z w o r o b o c z n e g o s łu p a ; S k o ś c i ó ł p a r a f i a l n y w R ą c z k a c h p o d w e z w a n i e m św. T e k l i z X I V - X V w ie k u ;

6 Walory turystyczne i rekreacyjne gminy Kluczewsko 199 S ruiny budowli w Łapczynej Woli z XVIII w., opuszczone i zrujnowane w 1754 roku. Życie kulturalne i sportowe koncentruje się wokół Gminnego Ośrodka Kultury i Sportu w Kluczewsku. Aktywnie działa orkiestra dęta OSP Dobromierz, chór oraz kluby sportowe. Liczne osiągnięcia posiada gminny klub sportowy w Kluczewsku. Działa tu kilka klubów sportowych propagujących uprawianie sportu, aktywność ruchową i rekreacyjną. Są to między innymi: S Ludowy Uczniowski Klub Sportowy Start w Dobromierzu; S Uczniowski Klub Sportowy Sfinks w Kluczewsku. W Kluczewsku został wybudowany stadion, na którym masowe imprezy organizowane są przez gminę. Kluczewsko posiada dobrze rozwiniętą bazę gospodarstw agroturystycznych, które świadczą pełny zakres usług. Można skorzystać z bezpiecznej jazdy konnej, z przejażdżki bryczką, czy z łowienia ryb. Okolica sprzyja pieszym wycieczkom, blisko są lasy oraz rzeka Pilica. Podsum owanie Podstawowym walorem wypoczynkowym środowiska przyrodniczego Gminy Kluczewsko są lasy, które mają największy wpływ na gospodarkę turystyczną. Istotnym walorem tej gminy są rezerwaty przyrody, pomniki przyrody, jak również park krajobrazowy. Do niewątpliwych atrakcji rekreacyjnych należy spływ rzeką Pilicą. Gmina posiada, również ciekawe zabytki architektoniczne. Możliwości rozwoju tej gminy tkwią w rozwoju rekreacji i turystyki opartej na walorach przyrodniczych i tworzeniu warunków dla jej realizacji. Zachowanie walorów krajobrazowych i przyrodniczych terenu, równowagi ekologicznej w środowisku przyrodniczym, racjonalne wykorzystanie jej naturalnych zasobów dla rozwoju nie tylko tej gminy, ale również całego powiatu powinno stanowić bazę rozwoju tego regionu. Piśm iennictwo: 1. Janecka J., (red.) 2000, W: Rocznik Statystyczny Województwa Swiętokrzyskiego,Urząd Statystyczny, Kielce. 2. Łoziński J., Wolff B., 1957, Katalog zabytków sztuki w Polsce, Tom III- województwo kieleckie, Kielce. 3. Powiat włoszczowski, 2003, Starostwo Powiatowe we Włoszczowej, Włoszczowa. 4. Pięta J., 2004, Pedagogika czasu wolnego, WSE, Warszawa. 5. Wiśniewski J., 2000, Historyczny opis kościołów, miast, zabytków i pamiątek w powiecie włoszczowskim, Kielce. 6. Wolańska T., 1988, Wychowanie do rekreacji fizycznej, AWF, Warszawa. 7. Ziemia włoszczowska, 1996, Wyd. Kontur, Włoszczowa.