Dotyczy: pomocy państwa nr N 236/2010 Polska Drugie przedłużenie programu wspierania finansowania banków w Polsce

Transkrypt

1 KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia K(2010)4458 wersja ostateczna Dotyczy: pomocy państwa nr N 236/2010 Polska Drugie przedłużenie programu wspierania finansowania banków w Polsce Szanowny Panie Ministrze! I. PROCEDURA 1. W dniu 7 kwietnia 2009 r. Polska zgłosiła program pomocy w postaci wsparcia dla instytucji finansowych w Polsce (dalej zwany programem wsparcia lub programem ), który został zatwierdzony przez Komisję decyzją z dnia 25 września 2009 r. w sprawie nr N 208/2009 dotyczącej pomocy państwa (dalej zwanej pierwotną decyzją ) 1. W dniu 26 listopada 2009 r. Polska zgłosiła przedłużenie czasu trwania programu, które Komisja zatwierdziła decyzją z dnia 9 lutego 2009 r. w sprawie nr N 658/2009 dotyczącej pomocy państwa W dniu 8 czerwca 2010 r. Polska zgłosiła kolejne przedłużenie czasu trwania programu. Komisja zwróciła się o udzielenie dodatkowych informacji, które otrzymała w dniu 18 czerwca 2010 r. II. OPIS 1. Cel programu 3. W dniu 13 marca 2009 r. weszła w życie Ustawa o udzielaniu przez Skarb Państwa wsparcia instytucjom finansowym 3. Celem tej ustawy jest umocnienie stabilności na polskich rynkach finansowych za pośrednictwem programu wsparcia, Dz.U. C 250 z , s. 1. Dz.U. C 57 z , s. 6. Ustawa z dnia 12 lutego 2009 r. o udzielaniu przez Skarb Państwa wsparcia instytucjom finansowym (Dz. U nr 39, poz. 308 z późniejszymi zmianami). Jego Ekscelencja Pan Radosław SIKORSKI Minister Spraw Zagranicznych Al. J. Ch. Szucha Warszawa POLSKA Commission européenne, B-1049 Bruxelles Belgique Europese Commissie, B-1049 Brussel België Telefon: (0)

2 przeznaczonego do reagowania na krótko- oraz średnioterminowe potrzeby finansowe instytucji finansowych. 2. Opis programu 4. W ramach programu wsparcia określono sześć kategorii instytucji finansowych z siedzibą na terytorium Polski, które kwalifikują się do otrzymania wsparcia w ramach programu. Są to banki zarejestrowane w Polsce, zarejestrowane zakłady ubezpieczeń, domy maklerskie, fundusze inwestycyjne, fundusze emerytalne oraz spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, które zostaną uznane przez władze polskie za podmioty wypłacalne. 5. Środki, które zostaną udostępnione w ramach programu, można podzielić na następujące dwie kategorie: środki wsparcia związane z gwarancjami Skarbu Państwa oraz środki wsparcia związane ze skarbowymi papierami wartościowymi. 6. W ramach programu władze polskie udostępniają gwarancje Skarbu Państwa na emisję nowego krótko- i średnioterminowego długu. Ponadto w ramach programu przewidziano wsparcie za pośrednictwem emisji skarbowych papierów wartościowych skierowanej do instytucji kredytowych. Rząd polski może emitować skarbowe papiery wartościowe i pożyczać je instytucjom finansowym, aby umożliwić im uzyskanie natychmiastowej płynności rynkowej na rynkach finansowych. 7. Wskazane wyżej gwarancje są dostępne jedynie dla banków, tymczasem pożyczka oraz sprzedaż skarbowych papierów wartościowym jest dostępna dla wszystkich beneficjentów, którzy kwalifikują się do otrzymania wsparcia w ramach programu. 8. Zgodnie z pierwotnym programem, beneficjent gwarancji musi w pierwszej kolejności uiścić opłatę w oparciu o rekomendacje Europejskiego Banku Centralnego Jeżeli chodzi o stawki opłat za pożyczkę lub sprzedaż skarbowych papierów wartościowych, opłata nie może być niższa niż wysokość stopy kredytu lombardowego 5 i nie może przekraczać dwukrotności stopy lombardowej. 10. Pierwsze przedłużenie tego programu nie przewidywało żadnych zmian wyżej wymienionych warunków udzielania wsparcia. 3. Przedłużenie programu 11. W zgłoszeniu dotyczącym przedłużenia czasu trwania programu podano, że dotychczas z niego nie korzystano. Mimo że w ramach programu nie przyznano jeszcze żadnych środków, zdaniem władz polskich istnienie tego programu przyczynia się do utrzymania stabilności systemu finansowego, gdyż polskie instytucje finansowe nadal są narażone na podwyższone ryzyko. Ponowne zawirowania na rynkach finansowych w niektórych państwach członkowskich pogłębiły negatywny stosunek do ryzyka płynności. Program zwiększa zaufanie rynków finansowych, ponieważ jest wyrazem gotowości władz polskich do wspierania instytucji finansowych. 4 5 Rekomendacje Europejskiego Banku Centralnego z dnia 20 października 2008 r. w sprawie rządowych gwarancji kredytów bankowych. Stopa lombardowa to oprocentowanie pobierane od banków przez bank centralny za zabezpieczone zobowiązania wynikające z kredytu. Bardziej szczegółowe informacje znajdują się w pierwotnej decyzji. W dniu 21 czerwca 2010 r. stopa lombardowa wynosiła 5%. 2

3 12. Powyższe uzasadnienie zostało poparte pismem Narodowego Banku Polskiego z dnia 28 maja 2010 r. III. STANOWISKO POLSKI 13. Władze polskie wnioskują o przedłużenie czasu trwania programu o okres kolejnych sześciu miesięcy: od dnia 1 lipca 2010 r. do dnia 31 grudnia 2010 r. Polska potwierdza, że budżet programu po przedłużeniu okresu jego obowiązywania pozostanie na dotychczasowym poziomie. 14. Co się tyczy części programu dotyczącej gwarancji, Polska podejmuje się pobierać od banków będących beneficjentami opłatę od gwarancji, która będzie wyższa od zalecanego przez EBC w październiku 2008 r. wzoru cenowego o co najmniej: - 20 punktów bazowych dla banków posiadających ocenę A+ lub A (lub odpowiednik tej oceny), - 30 punktów bazowych dla banków ocenionych na A- oraz - 40 punktów bazowych dla banków ocenionych na poniżej A-. Banki nie posiadające ratingu będą zaliczane do banków z ratingiem BBB. 15. Polska zobowiązuje się także przedstawić ocenę rentowności w przypadku każdego banku, któremu od dnia 1 lipca 2010 r. udzielono gwarancji na nowe zobowiązania i w przypadku którego łączna wysokość pozostających do spłaty gwarantowanych zobowiązań (w tym gwarancje udzielone przed dniem 1 lipca 2010 r.) w momencie udzielania nowych gwarancji przekracza 5 % jego całkowitych zobowiązań i łączną kwotę 500 mln EUR 6. Ocena rentowności będzie przedstawiana Komisji w ciągu trzech miesięcy od dnia udzielenia gwarancji i będzie spełniać zasady określone w komunikacie o restrukturyzacji 7. W szczególności, obejmuje to stabilność w zakresie zdolności finansowania danego banku; jeżeli jest to niezbędne i w każdym przypadku, gdy z uwagi na istniejące wątpliwości Komisja się o to zwróci, przeprowadzony zostanie test warunków skrajnych w obszarze płynności finansowej. Plan odzyskania rentowności nie musi być przekładany dla banków, które w czasie udzielania nowej gwarancji są w trakcie restrukturyzacji, są zobowiązane do przedstawienia planów restrukturyzacji lub też są w trakcie oceny ich zdolności do konkurowania na rynku (rentowności). 16. Stawki opłat za pożyczkę lub sprzedaż papierów wartościowych pozostaną niezmienione. 17. Strona polska zobowiązuje się oprócz istniejących już zobowiązań w zakresie sprawozdawczości do przedłożenia Komisji zwięzłego śródokresowego sprawozdania dotyczącego funkcjonowania programu wsparcia nie później niż do 15 października 2010 r. 18. Polska podtrzymuje zobowiązania wyrażone od czasu wprowadzenia programu pomocy i potwierdza, że wszystkie warunki określone przez Komisję w decyzjach z dnia 25 września 2009 r. i 9 lutego 2010 r. pozostają bez zmian. 6 7 Obecnie odpowiada to kwocie ok mln PLN. Komunikat Komisji w sprawie przywrócenia rentowności i oceny środków restrukturyzacyjnych stosowanych w sektorze finansowym w dobie kryzysu zgodnie z regułami pomocy państwa, Dz. U. C 195 z , s.9. 3

4 IV. OCENA 19. W swojej decyzji z dnia 25 września 2009 r. Komisja stwierdziła, że program wsparcia stanowi pomoc państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE. Uznała jednak, że środki są zgodne z rynkiem wewnętrznym na mocy art. 107 ust. 3 lit. b) TFUE z uwagi na to, że mogą pomóc zaradzić poważnym zaburzeniom w funkcjonowaniu polskiej gospodarki. Komisja oceniła w tym kontekście stosowność, konieczność i proporcjonalność środka. 20. Komisja zauważa, że przedłużenie czasu trwania programu jest odpowiedzią na trwające trudności z finansowaniem, z którymi nadal boryka się większość państw członkowskich. Jako że celem środka jest udzielenie krótko- oraz średnioterminowego finansowania na potrzeby instytucji finansowych, które nie są w stanie uzyskać funduszy na rynkach finansowych, ważne jest, aby program pomocy był dostępny tak długo, jak trwa ogólnoświatowy kryzys finansowy. 21. Wprawdzie dostęp banków do finansowania na większości ryków finansowania ulegał stopniowej poprawie w ciągu ubiegłego roku i nie stanowi już ciągłego i ogólnego problemu, to rynki jednak nadal nie funkcjonują zupełnie normalnie. W związku z powyższym, a także biorąc pod uwagę fakt, że proces poprawy nadal wykazuje elementy słabości i że istnieje możliwość pogorszenia się sytuacji, dalsze prowadzenie programu wsparcia może się okazać konieczne, aby zapewnić stabilność finansową, co potwierdza pismo Narodowego Banku Polskiego. Komisja uważa zatem, że przedłużenie programu o dalsze sześć miesięcy jest właściwe i konieczne, aby zaradzić zaburzeniom w funkcjonowaniu polskiej gospodarki. 22. W związku z powyższym zgłoszone przedłużenie programu pomocy nie zmienia poprzedniej oceny Komisji zawartej w decyzji z dnia 25 września 2009 r. i decyzji dotyczącej przedłużenia programu z dnia 9 lutego 2010 r. 23. Jeśli chodzi o specyficzne cechy programu gwarancyjnego, Komisja, oceniając wniosek o przedłużenie czasu trwania programu, musiała rozważyć jego pozytywny wpływ na stabilność finansową w kontekście zakłóceń konkurencji oraz opóźnienia w przywracaniu normalnego funkcjonowania rynków finansowych, które wiążą się z przedłużeniem programu. Programy gwarancyjne powinny przewidywać minimalne zachęty do wycofania się z programu pomocy; konieczne jest również stopniowe dostosowanie do warunków rynkowych w celu minimalizacji negatywnych skutków ubocznych dla konkurencji oraz innych państw członkowskich. 24. Stopniowa stabilizacja sytuacji na rynku oraz wynikające z tego ograniczenie premii za ryzyko w przypadku długów nieobjętych gwarancjami stanowią pierwszy krok w kierunku dostosowania do warunków rynkowych, zapewniając jednocześnie zachętę do wycofywania się z programu pomocy dla bardziej stabilnych instytucji. Głównymi odbiorcami programów gwarancyjnych stały się banki z niższym ratingiem, dla których emisja papierów wartościowych posiadających gwarancje rządowe nadal stanowi znaczny zysk ekonomiczny. 25. Konieczne jest ograniczenie zakłóceń działalności banków na rynku wewnętrznym oraz uniknięcie ryzyka uzależnienia od pomocy państwa. Należy zatem dostosować warunki, na jakich banki mogłyby - tymczasowo - zachować możliwość dostępu do rządowych programów gwarancyjnych. 4

5 26. W związku z tym zasadnicze warunki zgodności programów gwarancyjnych z art. 107 ust. 3 lit. b) TFUE, które wprowadzono w komunikacie dotyczącym sektora bankowego 8 i decyzjach podejmowanych później przez Komisję, nadal obowiązują, wymagają jednak uzupełnienia przez wymogi ukierunkowane na osiągnięcie dwóch celów. 27. Po pierwsze, należy zachęcać banki do ograniczania lub zaprzestawania korzystania z gwarancji rządowych poprzez ustalanie cen w sposób, który zbliżałby koszty finansowania ponoszone przez banki będące beneficjentami do warunków rynkowych, ograniczając tym samym zakłócenia konkurencji. Należy to osiągnąć podnosząc opłatę od gwarancji 9 w stosunku do wysokości zalecanej w rekomendacjach EBC z października 2008 r. wynoszącej co najmniej 20 pkt bazowych dla banków posiadających ocenę A+ lub A 10, 30 pkt bazowych dla banków ocenionych na A- 11 oraz 40 pkt bazowych dla banków ocenionych poniżej A Po drugie, korzystanie z programów gwarancyjnych nie powinno umożliwiać bankom, które w swoich modelach działalności gospodarczej borykają się z problemami strukturalnymi, aby odsuwały konieczne zmiany w czasie lub ich unikały. Zainteresowane państwa członkowskie powinny w związku z tym przedstawiać ocenę rentowności w przypadku każdego banku występującego o nowe gwarancje w ramach programu, w przypadkach gdy łączna wysokość pozostających do spłaty gwarantowanych zobowiązań banku przekracza 5 % jego całkowitych zobowiązań i łączną kwotę 500 mln EUR 13. Ocena rentowności powinna być oparta na parametrach określonych w komunikacie o restrukturyzacji i powinna być przedłożona w ciągu trzech miesięcy od dnia udzielenia gwarancji 14. Ocena rentowności potwierdzi długoterminową rentowność banku bez udziału pomocy państwa albo też wskaże konieczność dalej posuniętej restrukturyzacji. 29. Komisja jest zdania, że zgłoszone przedłużenie programu pomocy państwa do dnia 31 grudnia 2010 r. spełnia wymogi określone wyżej oraz jest zgodne z rynkiem wewnętrznym. Komisja odnotowuje zwłaszcza pozytywnie, że polski program pozostaje całkowicie zgodny z tymi wymogami i że strona polska przedstawiła zobowiązania w odniesieniu do nowych warunków cenowych (podniesienie opłaty od gwarancji) i wymogi dotyczące oceny rentowności (zob. pkt 14 i 15 powyżej). 30. Jeżeli chodzi o stawki opłat za pożyczkę lub sprzedaż skarbowych papierów wartościowych, Komisja jest zdania, że mimo tego, że stawki te pozostają niezmienione (podczas gdy opłaty prowizyjne za udzielanie gwarancji wzrastają), warunki udzielania pomocy są nadal dostosowane do sytuacji rynkowej. Instytucje finansowe będą płaciły do Skarbu Państwa wynagrodzenie, które jest wyższe niż Komunikat Komisji Zastosowanie zasad pomocy państwa do środków podjętych w odniesieniu do instytucji finansowych w kontekście obecnego, globalnego kryzysu finansowego, Dz.U. C 270 z , s. 8. Dla zobowiązań o wszystkich kwalifikujących się terminach zapadalności. Lub A1 i A2, w zależności od stosowanego systemu ratingu. Lub A3, w zależności od stosowanego systemu ratingu. Banki nie posiadające ratingu uważa się za banki z ratingiem BBB. Zob. przypis 6. Oprócz przypadków, kiedy dany bank jest w trakcie restrukturyzacji lub też w trakcie oceny zdolności do konkurowania na rynku na podstawie planów restrukturyzacyjnych lub rentowności. W takim przypadku przyznanie dodatkowej pomocy państwa będzie oceniane w ramach trwającej oceny planów restrukturyzacji lub oceny rentowności. 5

6 zwiększone stawki opłat od gwarancji powiększone o odpowiednią stopę podstawową pokrywającą koszty finansowania. 31. Jeśli chodzi o łączenie programu gwarancyjnego z innymi środkami pomocy, zgodnie z załącznikiem do komunikatu o restrukturyzacji, w każdym planie restrukturyzacji należy ująć całkowitą pomoc państwa otrzymaną bądź jako pomoc indywidualna, bądź w ramach programu pomocy w okresie restrukturyzacji. Pomoc ta powinna być uzasadniona, tj. powinna spełniać wszystkie kryteria przewidziane w komunikacie o restrukturyzacji (tj. przywrócenie rentowności, udział własny beneficjenta oraz ograniczenie zakłócenia konkurencji). W związku z tym, kiedy państwo członkowskie ma obowiązek przedstawić plan restrukturyzacji w odniesieniu do danego beneficjenta pomocy, Komisja musi w swojej ostatecznej decyzji stwierdzić, czy jakakolwiek pomoc udzielona w okresie restrukturyzacji spełnia kryteria konieczne do zatwierdzenia jej jako pomocy na restrukturyzację. W tym celu konieczne jest indywidualne zgłoszenie ex ante. 32. Komisja przypomina również, że, zgodnie z pkt 16 komunikatu o restrukturyzacji, jeżeli w celu przywrócenia rentowności okazałaby się konieczna pomoc, która nie była przewidziana w zgłoszonym programie restrukturyzacji, tej dodatkowej pomocy nie można udzielić w ramach zatwierdzonego programu, lecz podlega ona indywidualnemu zgłoszeniu ex ante. Każda dalsza pomoc tego typu zostanie wzięta pod uwagę w ostatecznej decyzji Komisji w sprawie danego banku. 33. Oprócz powyższego Polska zgadza się również nadal spełniać wymogi w zakresie sprawozdawczości i uzupełniać przyszłe sprawozdania z funkcjonowania programu o zaktualizowane dostępne dane dotyczące kosztu porównywalnych (pod względem charakteru, wielkości, ratingu, waluty itp.) emisji papierów dłużnych objętych i nieobjętych gwarancją. Umożliwi to Komisji ocenę stosowności, konieczności i proporcjonalności ewentualnych kolejnych przedłużeń czasu trwania programu, wykraczających poza 31 grudnia 2010 r. oraz warunków takich przedłużeń. Wszelkie dalsze przedłużenia będą wymagały zgody Komisji i będą oparte na ocenie sytuacji na rynkach finansowych i skuteczności programu. V. DECYZJA Komisja stwierdza, że przedłużenie czasu trwania programu pomocy do dnia 31 grudnia 2010 r. nie powoduje zmiany jej wcześniejszej oceny przedstawionej w pierwotnej decyzji z dnia 25 września 2009 r. (sprawa nr N 208/2009 dotycząca pomocy państwa) oraz decyzji o przedłużeniu programu z dnia 9 lutego 2010 r. (sprawa nr N 658/2009 dotycząca pomocy państwa), zgodnie z którymi środki w ramach programu zostały uznane za zgodne z rynkiem wewnętrznym. W związku z tym, że spełnia ona warunki, aby być uznana za zgodną z rynkiem wewnętrznym na mocy art. 107 ust. 3 lit. b) TFUE, Komisja postanowiła nie wnosić żadnych zastrzeżeń. W przypadku gdyby niniejsze pismo zawierało informacje poufne, które nie powinny zostać opublikowane, należy poinformować o tym Komisję w terminie piętnastu dni roboczych od daty jego otrzymania. Jeżeli Komisja nie otrzyma w wyznaczonym terminie uzasadnionego wniosku w tym względzie, uzna to za wyrażenie zgody na ujawnienie osobom trzecim i publikację pełnej treści niniejszego pisma w autentycznej wersji językowej na stronie internetowej: 6

7 Wniosek taki wraz z informacjami, o których mowa powyżej, należy wysłać listem poleconym lub faksem na adres Dyrekcji Generalnej ds. Konkurencji Komisji Europejskiej w Brukseli: KOMISJA EUROPEJSKA Directorate-General for Competition State Aid Greffe Rue Joseph II 70 B-1049 Brussels Faks: Z wyrazami szacunku, W imieniu Komisji Joaquín ALMUNIA Wiceprzewodniczący Komisji 7