OCENA ANTAGONIZMU DROŻDŻY GEOTRICHUM CANDIDUM W STOSUNKU DO TOKSYNOTWÓRCZYCH GRZYBÓW RODZAJU FUSARIUM

Transkrypt

1 ŻYWNOŚĆ 3(32)Supl., 2002 MICHAŁ PIEGZA, REGINA STEMPNIEWICZ OCENA ANTAGONIZMU DROŻDŻY GEOTRICHUM CANDIDUM W STOSUNKU DO TOKSYNOTWÓRCZYCH GRZYBÓW RODZAJU FUSARIUM Streszczenie Badano zależności pomiędzy wybranymi szczepami G. candidum, pochodzącymi z różnych środowisk (słód jęczmienny, sery z porostem pleśni), a toksynotwórczymi grzybami rodzaju, licznie występującymi na ziarnie zbóż. Interakcje pomiędzy drobnoustrojami badano trzema metodami: testem biotycznym, punktowym i metodą dyfuzyjną (studzienkową). Testowane drożdże hodowano w różnych podłożach: PDA, YEG, Czapka i ME. Wykazano zróżnicowaną aktywność antagonistyczną zależną od szczepu drożdży i szczepu grzyba strzępkowego. Większą wrażliwością na obecność drożdży charakteryzowały się trzy gatunki: F. graminearum, F. sporotrichoides i F. poae, mniejszą dwa gatunki: F. avenaceum i F. culmorum. Hamowanie wzrostu grzybów testowych było głównie wynikiem konkurencji o przestrzeń życiową. Słowa kluczowe: antagonizm, grzyby toksynotwórcze,,. Wstęp Drożdże candidum powszechnie występują w mleku i produktach mleczarskich, a także na zielonym i suchym słodzie, rzadziej na ziarnie zbóż. Drobnoustroje te zwróciły uwagę badaczy głównie dzięki korzystnym właściwościom, jakie wywierają na cechy sensoryczne i jakościowe serów miękkich z porostem i przerostem pleśni, a także ze względu na ich antagonistyczne działanie w stosunku do niepożądanych grzybów zakażających sery [11, 12, 13], Nielsen i wsp. [13] badali wzajemne oddziaływanie między szczepami stosowanymi jako startery: Penicillium roqueforti JBT4176, P. camemberti JBT9120, P. naviolgense JBT3793 i G. candidum JBT97877 a 13 szczepami gatunków pleśni po- Mgr inż. M. Piegza, dr R. Stempniewicz,; Katedra Biotechnologii i Mikrobiologii Żywności, Akademia Rolnicza we Wrocławiu, ul. C.K. Norwida 25/27, Wroclaw

2 OCENA ANTAGONIZMU DROŻDŻY GEOTRICHUM CANDIDUM wodujących skażenie serów: P. commune, P. caseifulvum, P. discolor, P. solitum, P. coprophilum i Aspergillus versicolor. Autorzy stwierdzili, że wśród testowanych starterów drożdże candidum wykazały najsilniejszy antagonizm w stosunku do badanych pleśni. Drożdże hamowały wytwarzanie mikotoksyn takich, jak kwas mykofenolowy, rokefortyna, chetoglobozyna A i kwas cyklopiazonowy. Inni badacze, m.in. Tariq i Cambell [15] stwierdzili, że lotne metabolity (np.: trimetyloamina) w y twarzane przez artrospory G. candidum hamowały kiełkowanie konidiów i redukowały tempo wzrostu Aspergillus flavus, Botrytis allii, oxysporum, Microsporum canis i Penicillium italicum. Boivin i Malanda [1] oraz Dziuba i wsp. [6, 7, 8] wykazali, że wprowadzenie wyselekcjonowanych z różnych środowisk (słody, jęczmienie i sery z porostem pleśni - Camembert i Brie) drożdży G. candidum do pierwszej wody zam oczkow ej w procesie, słodowania jęczm ienia i pszenżyta, hamowało wzrost niepożądanej mikroflory, głównie grzybów rodzaju, co w konsekwencji wpływało korzystnie na jakość i zdrowotność słodów. W naszych warunkach klimatycznych, na ziarnie zbóż dom inują gatunki: graminearum, F. culmorum, F. nivale, F. avenaceum, F. equiseti, F. oxysporum i F. sporotrichoides, wśród których jest wielu producentów różnych mikotoksyn, m.in. deoksynivalenolu (DON), nivalenolu (NIV), T-2 toksyny, H-T2 toksyny, diacetooksyscirpenolu (DAS) i zearalenonu [7], Grzyby strzępkowe, na ziarnie jęczmienia i podczas jego słodowania, znajdują doskonałe warunki do wzrostu i wytwarzania m ikotoksyn. Toksyny fuzaryjne powodują obniżenie energii i zdolności kiełkowania ziarna, opóźniają syntezę protein i osłabiają wytwarzanie a-amylazy. Obecność mikotoksyn w surowcach i produktach browarniczych jest jedną z przyczyn nadmiernego wypieniania się piwa, zjawiska znanego jako gushing [14]. Ponadto mikotoksyny są szczególnie niebezpieczne dla zdrowia i życia człowieka. Celem badań było określenie wzajemnych oddziaływań pomiędzy drożdżami candidum izolowanymi z różnych środowisk a toksynotwórczymi grzybami rodzaju, licznie zasiedlającymi ziarno zbóż. Szczepy o najsilniejszej aktywności antagonistycznej mogłyby być wykorzystane jako kultury starterowe w procesie słodowania, do hamowania wzrostu niepożądanych w słodzie grzybów. Materia! i metody badań Mikroorganizmy testowane M ateriał badawczy stanowiło 7 szczepów drożdży z gatunku candidum, w tym G. candiduml, Scl2, KC3 i KB 5, wyizolowanych z serów z porostem pleśni oraz SS32Bh SS228K2 i SS47D2 wyizolowane ze słodu. Wymienione drożdże,

3 138 Michał Piegza, Regina Stempniewicz stosowane we wcześniejszych badaniach jako kultury starterowe w procesie słodowania różnych odmian jęczm ienia i pszenżyta, w dużym stopniu hamowały wzrost niepożądanych grzybów, w tym rodzaju, na słodzie. Mikroorganizmy testowe Do badań wybrano 8 szczepów: graminearum KF375 i GR7-6, F. culmorum M292 i 1, F, avenaceum 1 i 3, F. sporotrichoides KF196 i F. poae KF617 najczęściej występujących na ziarnie zbóż. Grzyby pochodziły z kolekcji Instytutu Technologii Żywności Pochodzenia Roślinnego Akademii Rolniczej w Poznaniu. Interakcje pomiędzy drożdżami candidum a grzybami badano: 1. W hodowlach dwuorganizmowych, gdzie wzrost szczepów testowanych i testowych odbywał się w tych samych warunkach inkubacji i na tym samym podłożu (PDA, Merck) - testy: biotyczny i punktowy ( spot test ). 2. Metodą dyfuzyjną, w której oceniano wpływ metabolitów drożdży inkubowanych w różnych podłożach na wzrost grzybów. Wszystkie próby wykonano w trzech powtórzeniach. Test biotyczny Szczepy zmywano 0,1% roztworem Tweenu 80 ze skosów (YM dla drożdży i PDA dla grzybów) i zawiesiny standaryzowano do 5 MacFarłanda. Zawiesiny drobnoustrojów (0,1 ml) wysiewano powierzchniowo na płytki z podłożem PDA i inkubowano przez 7 dni w temp. 25 C. Następnie wycinano sterylnym korkoborem słupki o średnicy 10 mm i nanoszono na płytki z podłożem PDA tak, aby odległość między badanymi drobnoustrojami wynosiła 2 cm. Hodowle inkubowano przez 7 dni w temp. 25 C. Wyniki odczytywano wg skali punktowej zaproponowanej przez Mańkę [10], uwzględniając stopień otaczania szczepu testowego, jak i stopień inhibicji oraz stopień zmniejszenia kolonii szczepu testowego. Kolonie grzybów otrzymane w hodowlach dwuorganizmowych porównywano z koloniami szczepów wysianych pojedynczo w identyczny sposób jak w hodowlach dwuorganizmowych. Test punktowy Do upłynnionego podłoża PDA wprowadzano po 1 ml zawiesiny artrospor drożdży G. candidum o gęstości podanej wyżej, mieszano i wylewano na płytki, a po zastygnięciu wycinano korkoborem studzienki o średnicy 5 mm i wprowadzano do nich 50 (ii zawiesiny konidiów grzybów. Po 6-dniowej inkubacji w temperaturze 25 C oceniano średnicę kolonii szczepów testowych i porównywano ze średnicą kolonii wyro

4 OCENA ANTA GONIZMU DR OŻDŻY GEOTR1CHUM CANDIDUM słych na płytkach kontrolnych, bez wgłębnie wsianych drożdży [8], Wyniki poddano analizie statystycznej (Statgraph 6). Test studzienkowy Przygotowanie supematantów z hodowli drożdży: drożdże hodowano w wytrząsarce G10-Gyrotory Shaker (New Brunswich Co) cykli/min, w 4 podłożach o zróżnicowanym składzie chemicznym: YPG, ME (ekstrakt słodowy), PDA, Czapek o ph=6,3 przez 5 dni w temperaturze 30 C. Biomasę drożdży oddzielano przez wirowanie w wirówce typu K240 z chłodzeniem (9000'g), a otrzymane supematanty sterylizowano poprzez filtrację przez sączki membranowe firmy Millipore o średnicy por 0,45 (a.m. Zawiesinę zarodników, wystandaryzowaną przy użyciu komory Thoma do wartości 2,0' 106 kom/ml wprowadzano w ilości 1 ml do upłynnionego podłoża PDA i wylewano na płytki. Do wyciętych korkoborem studzienek o średnicy 10 mm wprowadzano 100 fil supematantów z hodowli drożdży. Płytki umieszczano w 4 C na okres 16 h w celu dyfuzji metabolitów do podłoża i inkubowano przez 5 dni w 25 C. Po zakończeniu hodowli oceniano oddziaływanie metabolitów jako efekt hamowania lub stymulacji grzybów wokół studzienek (w mm). Strefę hamowania lub stymulacji wzrostu porównywano ze wzrostem grzybów wokół studzienek, do których wprowadzano po 100 (ii odpowiedniego, sterylnego podłoża. Wyniki i ich dyskusja Badania wzajemnych stosunków pomiędzy drożdżami candidum a toksynotwórczymi grzybami rodzaju wykazały antagonistyczną aktywność drożdży względem badanych grzybów strzępkowych. Zależność tę stwierdzono głównie w hodowlach dwuorganizmowych. W teście biotycznym wykazano, że wszystkie badane kultury drożdży G. candidum, zależnie od szczepu, ograniczały w zakresie od +1 do +5 punktów wzrost 6 szczepów grzybów: F. culmorum M 292 i 1, F. graminearum K F 375 i GR7-6, F. sporotrichoides KF 196 i F. poae K F 617 (tab. 1). Najsilniejszą aktywność antagonistyczną (+4 do +5 punktów) wykazały 3 kultury drożdży, w tym G. candidum KC3, G. candidum KB5 i G. candidum SS228K 2 w stosunku do F. culmorum M 292. Przeciwny efekt zaobserwowano w przypadku gatunku F. avenaceum, gdzie jeden z badanych szczepów F. avenaceum 3 ograniczał wzrost wszystkich kultur drożdży w zakresie od -3 do -5 punktów, natomiast drugi F. avenaceum 1 hamował w niewielkim stopniu (-1 punkt) wzrost tylko 2 szczepów drożdży: G. candidum KB5 i G. candidum SS228K2, natomiast w stosunku do pozostałych wykazał efekt obojętny (tab. 1). Oddziaływanie szczepów drożdży na wybrane szczepy rodzaju w teście biotycznym przedstawiono na fot. 1.

5 Tabela O 'pe Cd 'C Cd [pjd] suing On OO O o avenaceum 1 O O O 0 O 1 1 Cd o.5 i3 1 o <- j= Q * «5 o s -a Q 52 «.a C o T3 C 'O c 03 cdo >* s: «o 5 3 C O G O o u o W) ^ G ' 5 Oj <u i 5Cd) -= C N ed >> ^.2 > x> tó Stopień konkurencji drożdży candidum wobec: [punkty] Competition value of G. candidum yeasts to: [points] avenaceum 3 poae KF 617 culmorum 1 pszenica culmorum M 292 sporotrichoides KF 196 graminearum GR7-6 graminearum KF 375 Suiuoyoqg [oqiuag Szczepy drożdży G. candidum Strains of G. candidum yeasts Lp. Tf 1 Tf 1 \n 1 t f i 1 Tf 1 ITJ ! O s SCI SS32B1 Scl2 Scl2 D2 X3 X5 SS47D2 KC3 KB5 - CN rn tt VO +4 O a SS228K2 (+) - inhibicja wzrostu grzybów testowych (inhibition of the growth of indicator fungi) (-)- inhibicja wzrostu drożdży G. candidum (inhibition of the growth of G. candidum yeasts)

6 OCENA ANTAGONIZMU DROŻDŻY GEOTRICHUM CANDIDUM F. graminearum G R OL 31 SC Dl XJ <2 n ^to o n -60 C c >20 rf40 'u 5-60 c Dl F. c u / m o r u m - p s z e n i c a B- b; x- XE 0 I ' 20 to JZ c U 1 0 F. culmorum M SD1 H X3 X5 <2 F.avenaceum 1 F. avenaceum 3 0 g-20l <0-40 o 5-60 c. c Dl 31 S21 K2 X5 < g-2.<0-40 o j S -60 I.c c ~ DL F.poae K F F. sporotrichoides K F S 312 D2 X3 X5 <2 0 ^>20 o " " "^40 'o' 3-60!c Dl 31 d: x: XE Rys. 1. Fig. 1. Redukcja wielkości kolonii sp. przy obecności w agarze PDA drożdży (test punktowy). W hodowlach kontrolnych podłoże nie było szczepione drożdżami. Reduction in sp. colony diameter in the presence of G. candidum yeasts in PDA agar medium (spot test). In the control cultures the medium was not inoculated with yeasts.

7 142 Michał Piegza, Regina Stempniewicz G. candidum KC3 F. avenaceum 1 F. culmorum M292 G. Candidum Scl2 Brak wpływu Hamowanie Fot. 1. Fot. 1. Interakcje pomiędzy drożdżami G. candidum a grzybami rodzaju Fasarium na podłożu PDA (test Mańki). Interaction between G. candium yeasts and species fungi on PDA growth medium (Manka s biotic test). G. candidum KC 3 wgłębnie G. candidum 1 wgłębnie F. graminearum GR-6 F. culmorum M292 F. graminearum GR-6 F. culmorum M292 Fot. 2. Fot. 2. Interakcje pomiędzy drożdżami G. candidum a grzybami rodzaju na podłożu PDA (test punktowy). Interaction between G. candidum yeasts and species fungi on PDA growth medium (spot test).

8 OCENA ANTAGONIZMU DROŻDŻY GEOTRICHUM CANDIDUM Większe zróżnicowanie w hamowaniu wzrostu grzybów w obrębie tego samego gatunku obserwowano w teście punktowym (rys. 1, fot. 2). Najbardziej wrażliwe na obecność drożdży candidum, niezależnie od badanej kultury, były 3 szczepy grzybów: F, sporotrichoides KF196, F. poae KF617 i F. graminearum KF375, wzrost ich kolonii był ograniczany w zakresie od 75 do 92% w porównaniu z wielkością kolonii grzybów wyrastających na płytkach bez wgłębnie wsianych drożdży G. candidum. Wzrost pozostałych 5 szczepów grzybów był bardziej zróżnicowany i zależny od badanych kultur drożdży (ograniczenie wielkości kolonii wahało się od 4 do 87%). Najmniejszą redukcję wielkości kolonii szczepu F. graminearum GR7-6 stwierdzono w obecności drożdży G. candidum 1 i G. candidum SS47D2, a szczepu F. culmorum M292 - w obecności 2 wyżej wymienionych gatunków oraz dodatkowo szczepu G. candidum SS32Bt. W przypadku szczepów gatunku F. avenaceum w teście punktowym otrzymano odmienne wyniki niż w teście Mańki. W obecności drożdży G. candidum zaobserwowano hamowanie wzrostu kolonii obu szczepów F. avenaceum (od 45 do 85%), podczas gdy w teście biotycznym grzyby hamowały wzrost drożdży. Przeprowadzona analiza statystyczna (tab. 2) wykazała brak istotnych różnic w oddziaływaniu pomiędzy szczepami G. candidum na F. graminearum KF 375 i F. sporotrichoides (oprócz szczepu Scl2). Istotne różnice stwierdzono pomiędzy szczepami drożdży w stosunku do F. culmorum M 292, F. avenaceum 3 i F. culmorum 1 (pszenica). W przypadku pozostałych szczepów testowanych grzybów nie wykazano istotnych różnic (grupy jednorodne) pomiędzy szczepami drożdży ograniczającymi w bardzo podobnym zakresie wielkość wyrastających kolonii grzybów (rys. 1). Wyniki trzeciego testu, studzienkowego, potwierdziły wcześniejsze prace [1, 4, 5, 6] wskazujące na znaczącą rolę konkurencji w interakcjach między badanymi drobnoustrojami. Drożdże candidum w podłożach YPG, ME, PDA i Czapek wytwarzały różne metabolity, o czym świadczy zróżnicowany odczyn płynów pohodowlanych (tab. 3). Liczni badacze wykryli wiele związków wytwarzanych przez te drobnoustroje, m.in. Jollivet i wsp. [9] wyodrębnili propanol, 2-metylopropanol, 3-metylo-3-pentanol, ketony metylowe, czy dimetylosulfid, a Dieuleveux i wsp. [2, 3] kwas D-3- indolimlekowy i kwas 3-fenylomlekowy. Dwa ostatnie związki działały antagonistycznie na patogenne bakterie Listeria monocytogenes. Wytworzone przez testowane drożdże G. candidum metabolity nie wywołały żadnej reakcji pozytywnej ani negatywnej wobec badanych gatunków grzybów. Wyjątek stanowił szczep G. candidum Scl2, którego metabolity wytworzone w podłożu ME hamowały wzrost F. avenaceum 1 - jednego szczepu spośród 8 badanych (strefa inhibicji wokół studzienki - 2 mm). Otrzymane wyniki wskazują głównie na konkurencję szczepów candidum wobec szczepów.

9 144 Michał Piegza, Regina Stempniewicz Tabela 2 Zróżnicowanie hamowania kolonii szczepów przez różne szczepy G. candidum - specyfika szczepowa ( istotność różnic P<0,05) (test punktowy). Differentiation of inhibition of the size of the species colonies by different G. candidum strains - strain specification (significance of differences P<0,05) (spot test). Ol [-77,31 B1 [-77,31 S cl2 T-77,31 D2 r-77,31 X3 [-77,31.i X5 r-77,31 K2 [-77,3] F. graminearum KF [-3,91 D2 r-40,71 B1 T-73,71 S cl2 [-78,91 X3 f-86,81 X5 f-86,81 K2 [-86,81 F. graminearum GR 7-6 K2 [-32,51 01 r-43,71 X3 r-56,31 X5 f-58,31 B1 [-64,61 D2 [-66,71 Scl2 [-89,61 F. culmorum 1 pszenica D2 r-17,41 B1 [-20,91 01 r-24,41 K2 r-51,21 X3 [-58,11 X5 [-62,8] S cl2 [-51,21 F. culmorum M. 292 X5 [-42,91 B1 [-48,6] D2 [-68,61 X3 r-68,61 01 [-85,71 S cl2 [-85,71 K2 f-85,7] Silli F. avenaceum 1 B1 [-49,4] 01 [-52,91 X5 r-55,3] X3 [-57,6] Scl2 r-61,21 D2 [-61,21 K2 r-64,21 F. avenaceum 3 Scl2 [-75,0] F. sporotrichoides KF 196 K2 f-64,71 01 [-91,71 S cl2 [-78,91 B1 [-91,71 D2 [-85,91 D2 [-91,71 X3 r-85,91 X3 [-91,71 01 [-88,21 X5 r-91,71 B1 r-88,21 K2 [-91,7] X5 [-88,2] F. poae KF 617

10 OCENA ANTAGONIZMU DROŻDŻY GEOTRICHUM CANDIDUM Tabela 3 Wartości ph po zakończeniu hodowli drożdży candidum na wybranych podłożach przy początkowym ph = 6,3. The ph value after cultivation of candidum in selected media at initial ph = 6.3. Lp Szczep Strain candiduml candidum SS32B! candidum Sc 12 candidum SS47D2 candidum KC3 candidum KB5 candidum S228K2 Podłoże hodowlane Culture medium YEG ME Czapek PDA 8,81 8,10 7,80 7,15 8,72 8,20 8,00 7,15 8,77 7,65 7,40 6,60 8,90 8,55 6,90 6,60 8,60 7,20 6,50 5,25 8,70 8,65 8,00 5,20 8,47 6,80 8,20 6,20 Podobne wyniki uzyskiwali inni autorzy. Nielson i wsp. [13] wykazali również inhibicję różnych gatunków grzybów Penicillium i Aspergillus przez szybciej rosnące drożdże candidum. Boivin i M alanda [1] też sugerują, że hamowanie rozwoju grzybów w słodzie, przy zastosowaniu ww. drożdży jako szczepionki w procesie słodowania, jest wynikiem konkurencji kultury starterowej o składniki odżywcze i przestrzeń życiową. Są one wówczas zdolne do szybkiego opanowania środowiska i uniem ożliwiają rozwój innych drobnoustrojów. Otrzymane wyniki potwierdzają możliwość wykorzystania drożdży G. candidum, jako kultur starterowych w procesie słodowania, celem ograniczenia w słodzie rozwoju niepożądanej, w tym toksynotwórczej mikroflory. Wnioski 1. Testowane drożdże G. candidum charakteryzowały się różną aktywnością antagonistyczną wobec grzybów rodzaju, zależną od testowanego szczepu drożdży, jak i testowego szczepu grzyba. 2. W iększą wrażliwością na obecność drożdży charakteryzowały się 3 gatunki grzybów: F. graminearum, F. poae i F. sporotrichoides, mniejszą gatunki F. culmo- rum i F. avenaceum.

11 146 Michał Piegza, Regina Stempniewicz 3. Drożdże w różnym stopniu ograniczały wzrost szczepów należących do tego samego gatunku pleśni. 4. Antagonistyczna aktywność drożdży G. candidum w stosunku do grzybów rodzaju była raczej wynikiem konkurencji niż antybiozy. 5. Spośród badanych kultur drożdży tylko szczep G. candidum S c l2 charakteryzował się konkurencją i antybiozą wobec grzybów. Aktywne metabolity były wytwarzane na podłożu ME. 6. W przypadku szczepów gatunku F. avenaceum otrzymano w dwóch testach (Mańki i punktowy) odmienne wyniki - zatem interakcje między drobnoustrojami należy kontrolować różnymi metodami. Literatura [1] Boivin P., Malanda M.: Improvement of malt quality and safety by adding starter culture during the malting process. Technical Quarterly, 1997, 2 (34), [2] Dieuleveux V., Lemarinier S., Gueguen M.: Antimicrobial spectrum and target siye of D-3- phenyllactic acid. Int. J. F. Microb., 1998, 40, [3] Dieuleveux V., van der Pyl D., Chataud J., Gueguen M.: Puryfication and characterization of anti- Listeria compounds produced by candidum. Appl. Envir. Microb., 1998, 2 (64), [4] Dziuba E., Wojtatowicz M., Stempniewicz R., Foszczyńska B.: The use of candidum starter cultures in malting of brewery barley. Food Biotechnol., 2000, [5] Dziuba E., Wojtatowicz M., Stempniewicz R., Foszczyńska B.: Kultury starterowe jako czynnik ograniczający aktywność epifitycznej mikroflory jęczmienia i słodu. Biotechnologia, 1999, 2 (45), [6] Dziuba E., Wojtatowicz M., Stempniewicz R., Foszczyńska B.: Zastosowanie kultur starterowych w procesie słodowania ziarna pszenżyta. Materiały konferencji Naukowej - Sielinko. 1998, s [7] Galiński P., Perkowski.: Zanieczyszczenia zbóż i pasz mykotoksynami. Stan aktualny i perspektywy rozwoju wybranych dziedzin produkcji pasz. Tom 6 pod red. J. Warchalewskiego, rozdział 4. Wyd. PTTŻ Oddział Wielkopolski Poznań 1998, s [8] Hansen TK., Jakobsen M.: Possible role of microbial interaction for growth and sporulation of Penicillium roqueforti in Danablu. Lait., 1997, 77, [9] Jollivet N., Chataud J., Vayssier Y., Bensoussan M.: Production of volatile compounds in model milk and cheese media by eight strains of candidum Link. J. Dairy Res., 1994, 61, [10] Mańka K.: Zbiorowisko grzybów jako kryterium oceny wpływu środowiska na choroby roślin. Zesz. Probl. Post. Nauk Roi., 1974,160, [11] Molinard P., Lesschaeve J.: Bitterness and nitrogen fractions of mould ripened cheese of Camembert type: Impact of the association of Penicillium camemberti with candidum. Lait., 1994, 74, [12] Molinard P., Vassal L.: Growth of Penicillium camemberti and candidum in pure and mixed cultures during experimental ripening of soft camembert type cheese. Lait., 1995, 1 (75), 3-16.

12 OCENA ANTAGONIZMU DROŻDŻY GEOTRICHUM CANDIDUM [13] Nielsen M.S., Frisvad J.C.: Colony interaction and secondary metabolite production of cheeserelated fungi in dual culture. J. Food Prot., 1998, 8 (51), [14] Perkowski J.: Mikotoksyny w surowcach piwowarskich i w piwie oraz w czasie jego otrzymywania. Przem. Ferm., 2000, 11, [15] Tariq V.N., Campbell V.M.: Influence of volatile metabolites from candidum on other fungi. Short Communication., 1990, pp EVALUATION OF THE OF GEOTRICHUM CANDIDUM ANTAGONISM TOWARDS TOXIGENIC FUNGI OF FUSARIUM SP. Summary In this paper the relationships between selected strains of G. candidum yeasts originating from different sources (malt, mould cheese) and toxigenic species, which are common in com seeds, have been examined. The three methods: biotic test, spot test and diffusion test were used for interaction between the microorganisms. Tested yeasts were grown on different media: PDA, ME, Czapek and YEG. It was proved that the antagonistic activity depends on the strain of yeasts and moulds. Three species of fungi F. graminearum, F. sporotrichoides and F. poae showed higher sensitivity to the yeasts presence, two other species F. avenaceum and F. culmorum were less sensitive. The process of slowing down the growth of the tested moulds was mainly the result of the competition for living space. Key words: antagonism, toxigenic fungi,,.