CHARAKTERYSTYKA MIKROBIOLOGICZNA SADU ŚLIWY WĘGIERKI ZWYKŁEJ

Transkrypt

1 CHARAKTERYSTYKA MIKROBIOLOGICZNA SADU ŚLIWY WĘGIERKI ZWYKŁEJ Paweł Satora, Tadeusz Tuszyński Katedra Technologii Fermentacji i Mikrobiologii Technicznej Akademia Rolnicza, al. 29 listopada 46, Kraków psatora@ar.krakow.pl; rrtuszyn@cyf-kr.edu.pl WSTĘP Mikroorganizmy zasiedlają niemal każde miejsce na Ziemi i rozprzestrzeniają się nawet na obszarach, gdzie inne organizmy nie mogą się rozwijać. Głównym siedliskiem drobnoustrojów jest gleba i woda, znajdują tam wystarczającą ilość składników pokarmowych niezbędnych do egzystencji i są w stanie przetrwać niekorzystne warunki środowiska zewnętrznego (np. niską temperaturę w czasie zimy). Pionowe i poziome ruchy powietrza, unoszą je z podłoża do atmosfery, skąd mogą ponownie opadać na grunt lub też inne znajdujące się w otoczeniu przedmioty oraz organizmy (rośliny, zwierzęta itp.). Niektóre gatunki trafiają na powierzchnię owoców i po zaadaptowaniu się do nowych warunków tworzą mikroflorę powierzchniową, epifityczną (Krzysztofik, 1992; Russel, 1974). Śliwowica Łącka, której tradycje wytwarzania są bardzo odległe (XVII wiek), jest jednym z przykładów wykorzystywania mikroorganizmów autochtonicznych, bytujących na owocach śliw. Mikroflora ta przyczynia się do unikatowego charakteru spirytusu śliwkowego, nadając mu niepowtarzalny smak i aromat. W technologii win i destylatów owocowych, znane są produkty otrzymywane przy udziale naturalnej mikroflory różnych owoców (Fleet, 1992). Celem pracy była wstępna charakterystyka ilościowa i jakościowa drobnoustrojów występujących w sadzie Węgierki Zwykłej, zlokalizowanym w specyficznym mikroklimacie i rejonie dużych zbiorów śliwek (gmina Łącko), które przeznacza się między innymi do otrzymywania śliwowicy.

2 METODYKA Ocenę mikrobiologiczną przeprowadzono w wieloletnim sadzie (ok. 1 ha), nie poddawanym zabiegom pielęgnacyjnym i umiejscowionym w rejonie podgórskim, na terenie Beskidu Wyspowego w grzbietowej części lokalnego wzniesienia o wysokości 526 m n.p.m. Od części północnej znajdują się zabudowania gospodarskie, a od południowej las mieszany z przewagą świerków. Wschodnia i zachodnia strona badanego terenu nie jest osłonięta, stąd też najczęściej występujące na tym obszarze prądy powietrzne przebiegają ze wschodu oraz południowego-wschodu. Próby do oznaczeń pobierano w okresie od kwietnia do października 1999 roku. Metodyka izolacji uzależniona była od środowiska, skąd pochodził materiał do analiz. W przypadku drobnoustrojów gleby pobierano do oceny próby gruntu z głębokości około 10 cm. Odpowiednią porcję gleby (1 g) umieszczano w moździerzu i mieszano delikatnie z drobnym piaskiem kwarcowym, a otrzymaną mieszaninę przeznaczono do wysiewu na płytki wypełnione pożywką Martina-Johnsona (grzyby) lub agarem odżywczym do hodowli bakterii (Mańka, 1974). Izolacja z powietrza prowadzona była metodą sedymentacyjną, przez okres 5 minut na poziomo ustawione płytki Petriego z pożywką, którą stanowiły agar odżywczy dla bakterii i promieniowców oraz agar brzeczkowy dla drożdży i grzybów strzępkowych (Krzysztofik, 1992; PN 89/Z-04111). Mikroflorę z owoców, liści, kory i kwiatów (materia organiczna), wyosabniano poprzez powierzchniowe spłukanie sterylnym płynem fizjologicznym, a po przygotowaniu odpowiednich rozcieńczeń, posiewano na szalki z właściwym dla danej grupy drobnoustrojów podłożu. Kultury mikroorganizmów z powyższych pożywek, po 72 h namnażania w temperaturze 28 0 C, odszczepiano sukcesywnie w miarę pojawiania się kolonii na skosy, a następnie identyfikowano je na podstawie cech morfologicznych (makroskopowych i mikroskopowych) oraz biochemicznych przy pomocy odpowiednich kluczy mikrobiologicznych (Barnett i wsp., 1983).

3 Rysunek 1. Lokalizacja badanego sadu

4 Liczba mikroorganizmów Gleba Powietrze Drzewa 0 kwiecień czerwiec lipiec sierpień październik Miesiące Rysunek 2. Średnia zawartość bakterii w próbach pobranych w różnych terminach ( 10 2 /g gleby; 1/m 3 powietrza; 10 3 /g materii organicznej) Liczba mikroorganizmów Gleba Powietrze Drzewa 0 kwiecień czerwiec lipiec sierpień październik Miesiące Rysunek 3. Średnia zawartość drożdży w próbach pobranych w różnych terminach ( 10 3 /g gleby; 1 /m 3 powietrza; 10 2 /g materii organicznej)

5 Liczba mikroorganizmów Gleba Powietrze Drzewa 0 kwiecień czerwiec lipiec sierpień październik Miesiące Rysunek 4. Średnia zawartość pleśni w próbach pobranych w różnych terminach ( 10 3 /g gleby; 1/m 3 powietrza; 10 2 / g materii organicznej) Chrysosporium Cladosporium 3% Paecilomyces 6% Humicola Mucor Penicillium 30% inne Preussia 9% Drożdże 9% Absidia 1 Trichoderma 16% Rysunek 5. Mikroflora grzybowa gleby badanego sadu

6 Stemphylium Rhizopus Inne 10% Fusarium Aureobasidium Trichothecium 3% Penicillium 3% Cladosporium 41% Botrytis 6% Aspergillus Alternaria 9% Scopulariopsis 13% Rysunek 6. Mikroflora grzybowa powietrza badanego sadu Scopulariopsis Penicillium Cunninghamella Botrytis Inne Debaryomyces 18% Rhizopus Drożdże nieferm. 15% Mucor hiemalis 11% Aureobasidium 11% Rhodotorula 15% Rysunek 7. Mikroflora grzybowa drzew śliwy Węgierki Zwykłej badanego sadu

7 WNIOSKI 1. Badany sad śliwy Węgierki Zwykłej charakteryzuje się stosunkowo dużym zróżnicowaniem ilościowym i jakościowym mikroorganizmów. Największą liczbę kolonii bakterii, drożdży i pleśni stwierdzono w okresie letnim. 2. Mikroflora bytująca na drzewach śliwy była istotnie uwarunkowana obecnością drobnoustrojów w glebie i powietrzu. W ocenianym środowisku dominowali przedstawiciele rodziny Micrococcaceae, rodzaju Bacillus, Rhodotorula, Candida, Trichoderma, Penicillium oraz rzędu Mucorales. 3. Na powierzchni owoców, kwiatów, liści i kory drzew, przeważały szczepy z rodzajów Candida, Aureobasidium oraz gatunku Rhizopus nigricans, które charakteryzują się dobrymi właściwościami fermentacyjnymi w stosunku do wielu cukrów. LITERATURA 1. Barnett J., Payne R.W Yeast: characteristic and identification. Cambridge University Press, Cambridge. 2. Fleet G.H Wine Microbiology and Biotechnology, Harwood Academic Publishers, Sydney. 3. Krzysztofik B Mikrobiologia powietrza. Wyd. Politechniki Warszawskiej, Warszawa. 4. Mańka K Zbiorowiska grzybów jako kryterium oceny wpływu środowiska na choroby roślin. Zesz. Problem. Postęp. Nauk Roln. 160, Marszewska-Ziemięcka J Mikrobiologia gleby i nawozów organicznych, PWRiL, Warszawa. 6. Mędrela-Kuder E Badania mikroflory powietrza atmosferycznego wybranych dzielnic Krakowa. Arch. Ochr. Środ. 2, PN 89/Z Russel S Drobnoustroje a życie gleby. Biblioteka problemów, 199, PWN, Warszawa.