Możliwości ograniczania mikotoksyn

Transkrypt

1 Możliwości ograniczania mikotoksyn Prof. dr hab. Marek Korbas Zakład Mikologii Instytut Ochrony Roślin PIB Poznań Mikotoksyny są wytwarzane przez wiele różnych rodzajów grzybów, jednakże większość z nich pochodzi z rodzajów Fusarium, Aspergillus i Penicillium. Nie każdy z w/w grzybów wytwarza mikotoksyny, zaś jeden z grzybów może być źródłem rożnych metabolitów, co powoduje, że trudno jest ocenić ich wpływ na zdrowie człowieka. 1

2 Zatrucia ludzi przez metabolity grzybów trapią ludzkość od wieków Biblia - mowa o rojnicy (zatrucia sporyszem, ergotyzm) Przypuszcza się, że Etruskowie wyginęli poprzez spożywanie toksyn grzybów z rodzaju Fusarium (toksyna T-2 i zearalanon) Ateny V wiek p.n.e. pomór od T-2 i zearalenonu Śmiertelność w średniowiecznej Europie Fusarium spp., Claviceps purpurea Zgony archeologów po otwarciu grobów w piramidach egipskich (Ochratoksyna A) Koniec XIX w. - masowa śmierć ludności w Rosji po zjedzeniu chleba z mąki ziarna zebranego po zimie Podczas II Wojny Światowej aż do 1947 roku zmarło w okręgu Oranienburg (obecny Orsk Rosja) tysiące ludzi na pokarmową toksyczną aleukie OTA Powstawanie mikotoksyn 2

3 Czynniki wpływające na tworzenie toksyn Genotyp grzyba Potencjał grzyba Tworzenie toksyn Warunki środowiskowe (wilgotność ść,, temperatura) Interakcja mikrobiologiczna Reakcja gospodarza 3

4 Od zbioru do przechowania 1. Proces czyszczenia Aspiracje Wialnia wstępna 2. Suszenie Wilgotność końcowa 3. Leżakowanie 4. Schładzanie 5. Magazynowanie Silosy Magazyny płaskie Przygotowanie gleby zbiór magazynowanie Przerób Czyszczenie wstępne pozwala pozbyć się zanieczyszczeń lekkich, poprawia się parametr wilgotności ziarna (separator,respirator) 4

5 Wpływ zawartości wody w ziarnie lub paszy oraz czasu przechowywania na tworzenie się ochratoksyny A 18 Czas przechowywania (tygodnie) OBSZAR BEZPIECZNEGO SKŁADOWANIA ZIARNA I PASZ NIEBEZPIECZEŃSTWO TWORZENIA MIKOTOKSYN Wilgotność ziarna (%) Czas przechowania po zbiorze Bezpośrednio po zbiorze ziarno może być przechowywane: Czas wilgotność ziarna 24 h 37% 36 h 35% 48 h 32% 4 C 18% wilgotności 6 miesięcy można przechowywać ziarno!!! 5

6 Wilgotność ziarna a ryzyko tworzenia mikotoksyn w trakcie przechowywania 24% - 2 tygodnie 18% - 10 tygodni 15% - wiele miesięcy w temperaturze 15 0 C Oddychanie ziarna Oddychanie ziarna przy 20 C: Wzrost wilgotności ziarna o: 16% oddychanie rośnie 10x 18% oddychanie większe 60x Wydziela się ciepło i woda 6

7 Zagrożenie mikotoksyn Biologiczne i agrotechniczne Odporność odmian Ochrona w trakcie wegetacji Cechy ziarna Temperatura i wilgotność Poziom zanieczyszczenia Poziom uszkodzeń chemicznych Warunki zewnętrzne Temperatura i wilgotność powietrza Rozwój szkodników Czystość urządzeń w przechowalni Warto wiedzieć Zagrożenie mikrobiologiczne, drożdże, salmonella Ziarno schładzane może być bezpiecznie przechowywane poniżej 4-5 C do 20% zawartości wody, w takim przypadku nie następuje rozwój mikroorganizmów, ziarno jest bezpieczne Przenośniki pneumatyczne najbardziej uszkadzają ziarno! 7

8 Czynniki ograniczające występowanie fuzarioz uprawa odmian tolerancyjnych uprawa odmian szybko przekwitających unikanie uprawy bezorkowej urozmaicony płodozmian (np. buraki, ziemniaki) zdrowy materiał siewny zaprawianie ziarna zwalczanie chwastów stosowanie fungicydów wczesny zbiór Obrona przed zanieczyszczeniem zbóż toksynami Fusarium: Obrona przed zanieczyszczeniem zbóż toksynami Fusarium: - dobra praktyka rolnicza (GAP good agricultural practices ) - dobra praktyka wytwarzania (GMP good manufacturing practices ) Jednak dobre praktyki nie umożliwiają opanowanie wszystkich czynników wpływających na rozwój grzybów z rodzaju Fusarium np. warunków pogodowych. 8

9 Główne grupy mikotoksyn Mikotoksyny Aflatoksyny B1, B2, G1, M1 Ochratoksyna A Patulina Fumonizyny Deoksyniwalenol Główne gatunki grzybów wytwarzające mikotoksyny Aspergillus flavus, Aspergillus parasiticus, Aspergillus nomius Penicillium verrucosum, Aspergillus alutaceus Penicillium expansum, Aspergillus clavatus, Byssochlamys nivea Fusarium moniliforme, Fusarium proliferatum Fusarium graminearum, Fusarium culmorum, Fusarium crookwellense, Fusarium sporotrichoides, Fusarium poae, Fusarium acuminatum Zearalenon Fusarium graminearum, Fusarium culmorum, Fusarium crookwellense WNIOSKI Ze względu na stałe zagrożenie obecności mikotoksyn należy stosować działania w celu zmniejszenia ich obecności w zbożach i produktach zbożowych. Dobra praktyka rolnicza jest jednym z etapów zapewnienia bezpieczeństwa żywności (zmniejszenie obecności Fusarium spp. w czasie wegetacji zboża w tym kukurydzy). Oflatoksyna i ochratoksyna są mikotoksynami, które powstają w wyniku obecności grzybów rodzaju Penicillium i Aspergillus w czasie przechowywania ziarna i po konfekcjonowaniu paszy Deoksynivalenol, zearalenon, fumonizyny, alkaloidy sporyszu spożywane przez ludzi i zwierzęta są niebezpieczne dla zdrowia. Maksymalne dopuszczalne zawartości wyznaczone przez UE pozwalają na uzyskanie produktów, których spożycie jest bezpieczne. 9

10 Dziękuję za uwagę 10