WSPARCIE OSÓB GŁUCHONIEWIDOMYCH NA RYNKU PRACY. Raport końcowy

Transkrypt

1 WSPARCIE OSÓB GŁUCHONIEWIDOMYCH NA RYNKU PRACY Raport końcowy Opracowanie: Magdalena Kocejko Specjalistka ds. monitoringu i ewaluacji

2 Spis treści: I. Wprowadzenie... 3 II Zastosowana metodologia badawcza... 5 III Dynamika rekrutacji beneficjentów w poszczególnych regionach... 7 IV Wsparcie w regionach V Szkolenia zawodowe VI Warsztaty rehabilitacji podstawowej VII Aktywizacja zawodowa osób głuchoniewidomych Wnioski i rekomendacje Strona 2

3 I WPROWADZENIE Wsparcie osób głuchoniewidomych na rynku pracy to pilotażowy ogólnopolski projekt, którego celem była aktywizacja zawodowa i społeczna osób głuchoniewidomych. Projekt realizowany był przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych i Towarzystwo Pomocy Głuchoniewidomym - jedyną w Polsce organizację, zajmującą się osobami z jednoczesnym uszkodzeniem wzroku i słuchu. Beneficjenci ostateczni projektu to 400 osób głuchoniewidomych, zamieszkałych na terenie RP w wieku od 16 do 60 lat w przypadku kobiet i od 16 do 64 w przypadku mężczyzn. W sumie w projekcie wzięło udział 396 osób z terenu całej Polski. Główne działania w projekcie: - wsparcie indywidualne w regionie (rehabilitacja, poradnictwo psychologiczne, prawne, zawodowe, doradztwo ds. sprzętu, darmowe wizyty u okulisty i protetyka słuchu). Docelowo w tej formie wsparcia miało wziąć udział 400 osób; -warsztaty rehabilitacji podstawowej - 12-dniowe warsztaty rehabilitacyjne, w czasie których uczestnicy wzięli udział w spotkaniach z psychologiem, prawnikiem, doradcą zawodowym, rehabilitantem wzroku i słuchu. Docelowo w warsztatach miało wziąć udział 120 osób; - szkolenia zawodowe dla 50 osób; - wyposażenie w sprzęt rehabilitacyjny; - wsparcie Trenera Pracy. Zakładane w projekcie rezultaty to między innymi: - zrekrutowanie 400 osób głuchoniewidomych do uczestnictwa w projekcie; osób weźmie udział w warsztatach rehabilitacji podstawowej; - powstanie 100 Indywidualnych Planów Działania; - powstanie 60 Profili Zawodowych; osób skorzysta z usług doradcy zawodowego; Strona 3

4 - 50 osób weźmie udział w szkoleniach zawodowych; - 5 osób znajdzie zatrudnienie; - 15 osób rozpocznie staż; - 20 osób będzie kontynuowało naukę; - zostanie zakupionych 100 sztuk sprzętu rehabilitacyjnego. Określone rezultaty zgodne były z Planem Działania dla Priorytetu I PO KL na rok Wsparcie w projekcie zorganizowane zostało w ramach 5 makroregionów: Makroregion Północno-Zachodni z siedzibą w Gdańsku: woj. pomorskie, zachodniopomorskie, wielkopolskie; Makroregion Północno-Wschodni z siedzibą w Olsztynie: woj. warmińskomazurskie, podlaskie, kujawsko-pomorskie; Makroregion Centralny z siedzibą w Warszawie: woj. mazowieckie, świętokrzyskie, łódzkie; Makroregion Południowo-Wschodni z siedzibą w Lublinie: woj. małopolskie, podkarpackie, lubuskie; Makroregion Południowo-Zachodni z siedzibą we Wrocławiu: woj. lubuskie, dolnośląskie, opolskie, śląskie; W Gdańsku, Warszawie, Lublinie, Olsztynie i Wrocławiu mieściły się biura regionalne, w których zatrudnieni byli koordynatorzy i grupy specjalistów (w każdym makroregionie przynajmniej po jednym specjaliście następujących kategorii: doradca zawodowy, psycholog, rehabilitant, prawnik, doradca ds. sprzętu, tłumacz języka migowego, tłumacz przewodnik). W sumie w projekcie zatrudnionych było ponad 100 specjalistów. Projekt realizowano w okresie Współfinansowany był ze środków Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Wartość projektu to PLN. Strona 4

5 II Zastosowana metodologia badawcza Na początku realizacji projektu opracowane zostały metody ewaluacji i monitoringu, które zapewnić miały bieżący monitoring ilości i jakości wsparcia, a także umożliwić wprowadzenie zmian w kolejnej edycji projektu. Opracowano następujące narzędzia monitoringowe: - formularze obecności - informujące o godzinach i rodzaju udzielonego wsparcia, - dzienniki beneficjenta - informujące o zakresie tematycznym spotkań z beneficjentem zarówno podczas wsparcia indywidualnego w regionie, jak i w czasie warsztatów i szkoleń zawodowych. Na koniec każdego miesiącą elektroniczne i papierowe wersje tych dokumentów trafiały z biur makroregionalnych do centrali projektu w Warszawie, dzięki czemu monitoring w projekcie prowadzony był z dokładnością co do miesiąca. Monitoringowi miesięcznemu podlegała: ilość godzin danego rodzaju wsparcia, ilość wsparcia ze względu na poszczególne makroregiony, ilość zrekrutowanych w danym miesiącu osób w każdym makroregionie. Część z tych danych od razu była wczytywana do stworzonej w ramach projektu bazy danych. Informacje w niej zebrane pozwoliły na szerszą analizę danych dotyczących beneficjentów (wiek, płeć, status na rynku pracy etc.) W ramach projektu stworzono następujące narzędzia ewaluacyjne: - ankiety badające zadowolenie z udzielanego wsparcia w regionie. Miały być wypełnione przez 10 beneficjentów w każdym makroregionie, co dałoby próbę w wysokości 50 osób. W sumie wypełniono 54 ankiety; - ankiety badające zadowolenie ze wsparcia udzielanego w ramach warsztatów. Ankiety wypełniane były przez wszystkich beneficjentów na zakończenie warsztatów, w sumie uzyskano 114 ankiet; - ankiety badające, czego beneficjenci nauczyli się dzięki uczestnictwu w projekcie (ewaluacja założonych rezultatów miękkich). W sumie beneficjenci wypełnili 112 takich ankiet; Strona 5

6 - ankiety badające motywacje do poszukiwania zatrudnienia- wypełniane na początku każdego warsztatu rehabilitacji. W sumie beneficjenci wypełnili 120 takich ankiet; - ankiety badające zadowolenie beneficjentów ze szkoleń zawodowych, w tym subiektywną ocenę wzrostu kompetencji w wyniku uczestnictwa w szkoleniu. Ankiety zostały wypelnione przez wszystkich uczestników szkoleń, tj. przez 50 osób; - ankiety dla specjalistów badające zadowolenie z pracy w regionie. Ankiety miały być wypełnione przez 10 specjalistów w każdym makroregionie, w sumie uzyskano 29 takich ankiet; - ankiety dla specjalistów badające zadowolenie z pracy na warsztatach. Ankiety zbierane były na każdych warsztatach, w sumie uzyskano 80 takich ankiet. Ponadto prowadzone były rozmowy ewaluacyjne z każdym koordynatorem makroregionalnym. Zebrane dane opracowane zostały przez Specjalistę ds. monitoringu i ewaluacji i ich streszczenie znajduje się w przedstawionym raporcie. Oryginały wszystkich dokumentów przechowywane są w siedzibie Towarzystwa Pomocy Głuchoniewidomym w Warszawie. Strona 6

7 III Dynamika rekrutacji beneficjentów w poszczególnych regionach Rekrutacja beneficjentów do projektu trwała od początku lutego do końca listopada. Na początku realizacji projektu zostały określone wskaźniki dla rekrutacji w poszczególnych regionach. Na początku realizacji projektu opracowane zostały narzędzia rekrutacyjne i startegia pozyskiwania nowych, nie związanych do tej pory z TPG beneficjentów. Jako główne kanały dystrybucji informacji o projekcie zostały wybrane: - Urzędy Pracy, - Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie, - Jednostki Samorządu Terytorialnego, - Ośrodki Pomocy Społecznej. Dystrybucja informacji odbywała się dwutorowo. W pierwszej kolejności wysłane zostały informacje drogą elektroniczną (informacja o projekcie, oferta dla beneficjentów i prośba o jej dystrybucję), w drugiej kolejności informacje te zostały wysłane pocztą. Najwięcej beneficjentów zrekrutowano w pierwszych dwóch miesiącach trwania projektu (w sumie w lutym 69 osób, w marcu 73 osoby). Jest to związane z tym, że w pierwszej kolejności do projektu weszły osoby wcześniej związane z TPG i korzystające już z pomocy Towarzystwa. Strona 7

8 Tab. Dynamika rekrutacji w poszczególnych miesiącach W sumie zrekrutowano 398 osób, z czego 2 z racji na brak orzeczeń o niepełnosprawności uznane zostały za niekwalifikowane. Efekt rekrutacji w poszczególnych makroregionach przedstawiała się następująco 1 : Tab. Rekrutacja beneficjentów w poszczególnych makroregionach 1 Ilekroć w przedstawianym raporcie na wykresie pojawiają się nazwy miast: Gdańsk, Warszawa, Olsztyn, Wrocław, Lublin, chodzi o dane dotyczące całego makroregionu, którego biuro mieściło się w danym mieście. Strona 8

9 Najwięcej beneficjentów zrekrutowano w Makroregionie Północno-Zachodnim (98 osób), najmniej zaś w Makroregionie Północno-Wschodnim (54 osoby). Różnice te wynikają między innymi z gęstości zaludnienia, populacji głuchoniewidomych na danym terenie, ilości nawiązanych kontaktów z podmiotami zewnętrznymi wspierającymi rekrutację, ale także od wcześniejszych działań TPG w danym województwie/regionie (w niektórych województwach TPG prowadziło intensywne działania w ramach wcześniej realizowanych projektów). W projekcie wzięli udział beneficjenci z całej Polski. Tab. Ilość beneficjentów w poszczególnych województwach Najwięcej beneficjentów rekrutowanych zostało w województwach pomorskim i mazowieckim, w których to mieściły się siedziby makroregionów. Najmniej beneficjentów rekrutowanych zostało w województwach świętokrzyskim (8 osób), lubuskim (10 osób) i podkarpackim (11 osób). W kolejnych projektach należy wzmocnić promocję i rekrutację w tych województwach. W projekcie wzięło udział 229 mężczyzn i 169 kobiet. Strona 9

10 Tab. Podział beneficjentów ze względu na płeć Nie były prowadzone badania, które mogłyby wyjaśnić różnice w ilości rekrutowanych kobiet i mężczyzn. Większość rekrutowanych beneficjentów, to mieszkańcy miast. Jest to spowodowane prawdopodobnie tym, że z informacją o projekcie trudniej dotrzeć było do mieszkańców wsi (inne kanały dystrybucji informacji o rekrutacji do projektu i o samej głuchoślepocie). Procentowy rozkład różnicy pomiędzy ilością beneficjentów przedstawia się następująco: Tab. Podział beneficjentów ze względu na miejsce zamieszkania W sumie, z terenów wiejskich zrekrutowano 124 beneficjentów, a z terenów miejskich 272 osoby. Należy przy tym zauważyć, że tylko jeden z beneficjentów jest rolnikiem. W kolejnych projektach należy wzmocnić informację o prowadzonej rekrutacji na terenach wiejskich. Strona 10

11 Projekt nakierowany był na aktywizację zawodową osób głuchoniewidomych, jednakże z racji na specyfikę grupy, do której był skierowany, mogły w nim brać udział także osoby, które są aktualnie zatrudnione. Podział beneficjentów ze względu na sytuacje na rynku pracy przedstawiał się następująco: Tab. Podział beneficjentów ze względu na status na rynku pracy Większość beneficjentów jest nieaktywna zawodowo (216 osób). Spośród nich 39 osób jest w trakcie nauki. W projekcie wzięło udział 77 bezrobotnych beneficjentów, z czego 51 jest długotrwale bezrobotnych. Do projektu zostało rekrutowanych 103 pracujących beneficjentów. Największa grupa (39 osób) zatrudniona jest w średnim przedsiębiorstwie, najmniejsza zaś w mikroprzedsiębiorstwach (4 osoby). Trzech beneficjentów prowadzi własne firmy. Zadaniem, które wspierało rekrutację przez cały okres jej trwania, była promocja. Na początku trwania projektu opracowana została wizualizacja, która obejmowała szatę graficzną projektu, w tym między innymi stronę internetową, ulotki, plakaty itp. Promocja wspierała rekrutację między innymi poprzez: umieszczenie informacji o projekcie w prasie lokalnej na terenie całej Polski, dystrybucję plakatów i ulotek. Strona 11

12 IV Wsparcie w regionach Beneficjenci w każdym makroregionie mogli skorzystać z następujących rodzajów wsparcia: - rehabilitacja - poradnictwo psychologiczne - doradztwo zawodowe - poradnictwo prawne - doradztwo ds. sprzętu - wyposażenie w sprzęt - wizyty u audiologa i okulisty Ilość godzin wsparcia w poszczególnych makroregionach przedstawia się następująco: Tab. Ilość godzin wsparcia w poszczególnych makroregionach Strona 12

13 Najwięcej godzin wsparcia udzielono w Makroregionie Północno-Zachodnim z siedzibą w Gdańsku, tam też uzyskano najwyższą ilość godzin wsparcia na 1 beneficjenta. Jeden beneficjent z tego makroregionu otrzymał średnio ponad 46 godzin wsparcia. Najniższa średnia wsparcia, a także najmniejsza ilość godzin pracy specjalistów była w Makroregionie Centralnym z siedzibą w Warszawie (średnio 22 godziny wsparcia na osobę, 1883 godziny udzielonego wsparcia). W projekcie wzięło udział 72 beneficjentów, którzy spotkali się ze specjalistami więcej niż 20 razy (jedno spotkanie mogło trwać nawet 3-4 godziny, w zależności od rodzaju wsparcia). Beneficjent-rekordzista spotkał się ze specjalistami 114 razy. Przez cały okres trwania projektu trwał konkurs Więcej niż raz, który miał zachęcić beneficjentów do uczestnictwa w zajęciach. Na koniec projektu przyznano nagrody najbardziej 20 najbardziej aktywnym beneficjentom. Średnia ilość godzin wsparcia w poszczególnych makroregionach przedstawia się następująco: Tab. Średnia ilość godzin wsparcia z podziałem na makroregiony Uczestnicy projektu wysoko ocenili możliwość skorzystania ze wsparcia indywidualnego w miejscu zamieszkania. Za mocne strony uznali między innymi możliwość skorzystania z darmowego, urozmaiconego wsparcia blisko miejsca zamieszkania, a także kontakt z koordynatorem makroregionalnym i specjalistami. Na podstawie wyników ankiet ewaluacyjnych nie można wskazać, który z rodzajów wsparcia był najwyżej ceniony przez uczestników projektu- było to uwarunkowe indywidualnymi potrzebami danej osoby i zaplanowaną dla niej ścieżką wsparcia (część beneficjentów korzystała np. tylko ze wsparcia psychologicznego Strona 13

14 lub rehabilitacyjnego i z racji na niski poziom samodzielności nie spotykała się z doradcą zawodowym czy prawnikiem). Najwięcej osób skorzystało z możliwości spotkania z psychologiem (277 osób) i z rehabilitantem (231 osób). Najmniej zaś skorzystało z usług doradcy ds.sprzętu (130 osób), co wynikało jednak z ograniczonej puli godzin w tej kategorii wsparcia. Jako wymagające zmiany beneficjenci wskazali między innymi zwiększenie możliwości wsparcia grupowego, zwiększenie ilości godzin pracy doradców ds. sprzętu (zapotrzebowanie na to wsparcie okazało się duże większe, niż było zakładane w projekcie). W ankietach ewaluacyjnych pojawiły się także propozycje urozmaicenia udzielanego wsparcia między innymi o szkolenia komputerowe (w tym indywidualne zajęcia w domu beneficjenta, w celu nauki obsługi specjalistycznych programów dla osób słabowidzących i słabosłyszących) i kursy języków obcych. Beneficjenci uczestniczący w projekcie mogli także skorzystać ze wsparcia towarzyszącego - usług tłumacza języka migowego i tłumacza-przewodnika osób głuchoniewidomych (rodzaj asystenta osoby głuchoniewidomej). W sumie z tego rodzaju pomocy skorzystały 194 osoby. Najwięcej osób w stosunku do ogólnej liczby beneficjentów skorzystało z tego rodzaju wsparcia w Makroregionie Północno- Zachodnim (72% beneficjentów w tym regionie), najmniej zaś w Makroregionie Południowo-Wschodnim (tylko 39%). Zdaniem beneficjentów, bez takiego wsparcia nie mogliby w pełni korzystać z oferty projektu 2. Dodatkowo, każdy z beneficjentów miał możliwość skorzystania z wizyty u okulisty i u protetyka słuchu. Z tego rodzaju wsparcia skorzystało ponad 100 beneficjentów. Możliwość darmowej wizyty u okulisty i skorzystania ze wsparcia protetyka słuchu została wysoko oceniona przez beneficjentów, jednakże wielu z nich zauważało, że mają poza projektem stałą opiekę okulistyczną. 3 Jednym z działań w ramach projektu było wyposażanie beneficjentów w sprzęt rehabilitacyjny. Dla osób głuchoniewidomych posiadanie takiego sprzętu jest często warunkiem koniecznym do samodzielnego funkcjonowania - ułatwia komunikację z innymi, samodzielne poruszanie się, wykonywanie codziennych czynności. Zgodnie z opracowanymi na początku projektu założeniami sprzęt w pierwszej kolejności przysługiwał osobom, które: - już pracowały lub miały realne szanse na znalezienie zatrudnienia 2 Na podstawie ankiety Ocena wsparcia w ramach projektu - ankieta dla beneficjentów 3 jw Strona 14

15 - potrzebowały sprzętu, by móc kontynuować edukację Sprzęt rozdawany był w ramach trzech Komisji ds. wyposażania w sprzęt. Koordynatorzy poszczególnych makroregionów, a także specjaliści wypełniali wspólnie z beneficjentami wnioski o sprzęt wraz z szacunkowym kosztorysem (wnioski często uzupełnione były indywidualnymi podaniami od beneficjentów). Taki sposób przyznawania sprzętu dał szansę wszystkim beneficjentom na skorzystanie z szansy na dofinansowanie, niezależnie od momentu w którym przystąpili do projektu. W sumie do Komisji wpłynęło 222 wniosków, 144 osobom zostało przyznano dofinansowanie. Najczęściej przyznawany sprzęt to między innymi: aparaty słuchowe, pomoce optyczne, okulary korekcyjne, białe laski, specjalistyczne oprogramowanie komputerowe. Zakupiono sprzęt o łącznej wartości około PLN. Niestety, przeznaczone w budżecie na ten cel środki okazały się zbyt niskie. Zapotrzebowanie na sprzęt było tak duże, że nie udało się zaspokoić nawet podstawowych potrzeb wielu osób, które mają szansę na aktywizację społeczną i zawodową. Komisja często stawała przed dylematem- czy dać większej ilości osób mniejszą ilość sprzętu, czy też w pełni wyposażyć najlepiej rokujące osoby. Możliwość wyposażenia w sprzęt została bardzo wysoko oceniona przez beneficjentów 4. Docenili oni fakt, że mogli pozyskać dofinansowanie także na sprzęt, który nie może być dofinansowywany ze środków PFRON czy PCPR. W kolejnych projektach należy przeznaczyć wyższą kwotę na sprzęt rehabilitacyjny i lepiej oszacować czasochłonność procesu wyposażania beneficjentów w sprzęt (w tym projekcie cały proces był bardzo czasochłonny, a w budżecie i harmonogramie projektu nie było wyznaczonych odpowiedzialnych za to osób). Wsparcie indywidualne udzielane w regionie, w tym możliwość wyposażenia w sprzęt rehabilitacyjny, zostały wysoko ocenione przez pracujących w projekcie specjalistów. 5 Ponadto specjaliści za mocne strony pracy w projekcie wskazali między różnorodność i komplementarność udzielanego wsparcia (beneficjent mógł jednocześnie korzystać 4 Na podstawie ankiety : Ocena projektu - ankieta dla beneficjentów 5 Na podstawie ankiety Ocena wsparcia w projekcie - ankieta dla specjalistów Strona 15

16 z różnych form pomocy, która w trybie ciągłym dostosowywana była do jego potrzeb), współpracę z zespołem specjalistów i kontakt z koordynatorem makroregionalnym, a także sam kontakt z osobami głuchoniewidomymi i obserwowanie realnych postępów na drodze do integracji społecznej i zawodowej. Jako wymagające zmiany specjaliści wskazywali między innymi: zmniejszenie obszarów makroregionów (każdy z makroregionów obejmował przynajmniej trzy województwa, nie we wszystkich wsparcie udzielane było równomiernie z powodu braku specjalistów i odległości od biura makroregionu), zwiększenie ilości godzin pracy doradców ds. sprzętu, urozmaicenie wsparcia o bardziej rozbudowane szkolenia zawodowe (w tym także opłacanie beneficjentom uczestnictwa w oferowanych na otwartym rynku szkoleń), szkolenia komputerowe i kursy językowe. Części specjalistów zabrakło także regularnych spotkań całego zespołu w celu omówienia sytuacji konkretnych beneficjentów (w niektórych makroregionach odbywały się takie spotkania), a także możliwości objęcia wsparciem otoczenia osób głuchoniewidomych - w tym przynajmniej rodziców i opiekunów. W ankietach ewaluacyjnych pojawiły się także postulaty dotyczące uproszczenia dokumentacji projektowej i zwiększenia wynagrodzeń. Wyniki przeprowadzonej ewaluacji wyraźnie zatem wskazują, że wsparcie indywidualne prowadzone blisko miejsca zamieszkania jest skuteczną formą pomocy osobom głuchoniewidomym. Strona 16

17 V Szkolenia zawodowe W ramach projektu zorganizowano 5 szkoleń zawodowych. W sumie wzięło w nich udział 50 beneficjentów. Odbyły się następujące szkolenia: - Masaż tajski; - Pracownik biurowy; - Pracownik gastronomii; - Telepraca;- Pomoc nauczyciela wychowania przedszkolnego. Tematyka szkoleń została wybrana na podstawie preferencji beneficjentów i sugestii doradców zawodowych pracujących w projekcie. Rekrutacja odbyła się za pomocą ankiet zgłoszeniowych, które badały min. motywację do uczestnictwa w szkoleniu i jego przydatność w kontekście przyszłej pracy. Ostatecznego wyboru dokonała specjalnie powołana w tym celu komisja. Każde szkolenie odbywało się w innym makroregionie, by umożliwić beneficjentom łatwe i sprawne dotarcie na nie. Miejsca, w których się odbywały dostosowane były do potrzeb osób niepełnosprawnych. Każdy z beneficjentów mógł w razie potrzeby skorzystać z usług tłumacza języka migowego lub tłumacza-przewodnika. Zdecydowana większość beneficjentów ocenia uczestnictwo w szkoleniu wysoko i bardzo wysoko 6. 6 Na podstawie ankiety Szkolenie zawodowe - ankieta dla beneficjentów Strona 17

18 Tab. zadowolenie uczestników ze szkolenia zawodowego Zgodnie twierdzą, że na szkoleniach praktycznie nie było zagadnień nieistotnych (jako jedno z nielicznych wskazują m.in. zbyt rozbudowaną teorię na szkoleniu Pracownik gastronomii ). Najwyżej ocenione zostało szkolenie Pomoc nauczyciela wychowania przedszkolnego (100% ocen na poziomie wysoko lub bardzo wysoko), najniżej zaś szkolenie Masaż tajski (70% ocen na poziomie wysoko lub bardzo wysoko). Beneficjenci biorący udział w szkoleniach uważają, że uczestnictwo w nich zwiększyło ich umiejętności w stopniu wysokim i bardzo wysokim. 20% beneficjentów zwiększenie swoich umiejętności ocenia na poziomie średnim. Tab. Subiektywna ocena zwiększenia umiejętności w wyniku uczestnictwa w szkoleniu Strona 18

19 Beneficjenci wysoko oceniają przydatność zdobytych umiejętności w kontekście przyszłej pracy. Zdecydowana większość beneficjentów (64%) ocenia przydatność zdobytych umiejętności wysoko lub bardzo wysoko. Najwyżej zwiększenie swoich umiejętności oceniają uczestnicy szkolenia Pomoc nauczyciela wychowania przedszkolnego (90% wskazań na poziomie wysoko lub bardzo wysoko), najniżej zaś uczestnicy szkolenia Pracownik biurowy (60% wskazań na poziomie wysoko lub bardzo wysoko). Tab. Subiektywna ocena przydatności zdobytych umiejętności Beneficjenci szkoleń uważają, że zdobyte umiejętności przydadzą się w ich przyszłej pracy (70% wskazań na poziomie wysoko lub bardzo wysoko). Pod tym względem najwyżej oceniono szkolenie Pomoc nauczyciela wychowania przedszkolnego (100% ocen na poziomie wysokim i bardzo wysokim), zaś szkolenie Telepraca miało największą ilość ocen najwyższych (60% oceniło przydatność nowych umiejętności na poziomie bardzo wysokim). Jako zdecydowany minus organizowanych szkoleń wskazano czas ich trwania - szkolenia trwały 24 godziny i miały charakter weekendowy. Zdaniem beneficjentów, a także organizatorów, szkolenia tego typu powinny być znacznie dłuższe, wtedy ich efektywność byłaby większa. Strona 19

20 VI Warsztaty rehabilitacji podstawowej W ramach projektu odbyło się 8 edycji warsztatów rehabilitacji podstawowej. W każdym z nich wzięło udział 15 osób. Warsztaty odbywały się w Ośrodku PZN Homer w Bydgoszczy, który to dostosowany jest do potrzeb osób niewidomych i słabowidzących. W czasie warsztatów udzielane było następujące wsparcie: - rehabilitacja (orientacja przestrzenna, zajęcia z czynności dnia codziennego, dobór pomocy optycznych, trening słuchowy i zajęcia surdopedagogiczne), - doradztwo zawodowe (w tym tworzenie Indywidualnych Planów Działania), - poradnictwo prawne (głównie z zakresu zagadnień związanych z prawem pracy), - poradnictwo psychologiczne (w tym także grupowe poradnictwo psychospołeczne), - szkolenia komputerowe (w tym także obsługa programów i urządzeń dla osób słabowidzących i słabosłyszących), - wizyty u protetyka słuchu i okulisty (w tym także dobór sprzętu rehabilitacyjnego). Ze względu na specyfikę grupy docelowej projektu wsparcie zorganizowane było głównie indywidualnie. Specjaliści udzielali wsparcia przez 8 godzin dziennie, dodatkowe dwie godziny pracy przeznaczone były na wypełnianie dokumentacji projektowej. Dodatkowo osoby głuchoniewidome mogły skorzystać z pomocy tłumaczyprzewodników i tłumacza języka migowego. W warsztatach wzięło udział 120 osób. Rekrutacja na każde warsztaty odbywała się za pomocą formularza zgłoszeniowego wypełnianego przez koordynatora makroregionalnego lub specjalistów. Wyboru uczestników dokonywała specjalnie powołana w tym celu komisja, która brała pod uwagę między innymi następujące kryteria: przydatność warsztatów w kontekście dalszej aktywizacji społecznej i zawodowej, dotychczasową aktywność w ramach projektu, motywację do wzięcia udziału w warsztatach. Strona 20

21 W warsztatach wzięli udział beneficjenci z całej Polski. Liczba osób, z poszczególnych makroregionów, które w nich uczestniczyły przejawia się następująco: Tab. Ilość uczestników warsztatów w podziale na makroregiony Najwięcej osób, które wzięło udział w warsztatach, pochodziło z Makroregionu Północno-Zachodniego i Makroregionu Centralnego, a także z Makroregionu Południowo-Zachodniego. Wynika to z faktu, że w tych makroregionach było najwięcej beneficjentów. Beneficjenci oceniają uczestnictwo w warsztatach jako bardzo cenne doświadczenie, które zwiększyło ich samodzielność. Trudno jest wskazać, co dla beneficjentów było najcenniejsze w czasie warsztatów, ponieważ jest to bardzo indywidualnie uwarunkowane (wg odpowiedzi udzielonych w ankietach dla jednych są to umiejętności zdobyte na zajęciach komputerowych, dla innych możliwość kontaktu z psychologiem). Wielu beneficjentów podkreśla, że bardzo cenna dla nich była możliwość wyjścia z domu i przebywania z ludźmi, którzy dzielą te same problemy. Główne umiejętności zdobyte przez beneficjentów w czasie warsztatów 7 : 1. zajęcia z rehabilitantem Nauka radzenia sobie w kuchni ( w szczególności gotowanie prostych potraw, pieczenie), nauka poruszania się samodzielnie z białą laską, poznanie prostych 7 Na podstawie ankiety Ocena nabytych umiejętności - ankieta dla beneficjentów Strona 21

22 narzędzi ułatwiających codzienną egzystencję, takich jak np. czujniki cieczy, igła brajlowska, lupy itp., dobór pomocy optycznych. 2. zajęcia z psychologiem Umiejętność radzenia sobie z własnymi emocjami, zrozumienie własnych zachowań, egzekwowanie pomocy, radzenie sobie ze stresem, wyrażanie własnych potrzeb, uświadomienie sobie, jak komunikować się z rodziną. 3. zajęcia z doradcą zawodowym Metody poszukiwania pracy, dobór pracy do własnych kompetencji i charakteru, rozpoznanie własnych mocnych i słabych stron, napisanie CV, stworzenie Indywidualnych Planów Działania. Część beneficjentów w czasie tych zajęć uświadomiła sobie, że pracy trzeba szukać. 4. zajęcia komputerowe Obsługa komputera, nauka korzystania z programów dla osób słabowidzących i słabosłyszących, korzystanie z Internetu, wyszukiwanie informacji w Internecie. 5. zajęcia z prawnikiem Porady dotyczące prawa pracy, prawo dotyczące osób niepełnosprawnych, rodzaje umów, pozyskiwanie pieniędzy na własną działalność gospodarczą. Wsparcie uzyskane w czasie warsztatów beneficjenci oceniają bardzo wysoko. Jako plusy wskazują dużą otwartość specjalistów, ich ciepłe nastawienie, a także różnorodność zajęć. Dla wielu z nich była to także okazja do przebywania wśród ludzi i nawiązywania nowych kontaktów. Jako wymagające zmiany wskazują między innymi: zbyt małą ilość godzin zajęć komputerowych, zbytnie przeciążenie zajęciami w ciągu dnia i zbyt krótkie przerwy (zdarzało się, że beneficjenci mieli nawet 8 godzin wsparcia dziennie). Wielu beneficjentów żałowało także, że w czasie warsztatów tak mało było zajęć grupowych. Brak tych zajęć wynikał z trudności organizacyjnych - trudno jest zorganizować warsztaty prawne czy psychospołeczne dla grupy osób, które komunikują się na różne sposoby (np. język migowy, czytanie z ust, alfabet Lorma, czytanie pisma itd.). Ponadto wielu beneficjentów chętnie skorzystałoby z możliwości nauki nowych form komunikacji i z ćwiczenia ich w grupie warsztatowej. W ocenie specjalistów warsztaty były bardzo dobrze zorganizowane. Jako plusy wskazują przede wszystkim możliwość bezpośredniej i indywidualnej pracy z osobami głuchoniewidomymi. Dla większości specjalistów, zwłaszcza dla doradców Strona 22

23 zawodowych, psychologów i prawników była to pierwsza styczność z tym rodzajem niepełnosprawności. Jako wymagające zmiany wskazują przede wszystkim wynagrodzenie - zgodnie z budżetem projektu wynagrodzenie specjalistów na warsztatach w stosunku do ilości pracy (min. 10 h dziennie) było bardzo niskie. Ponadto wielu specjalistów zwróciło uwagę na fakt, że taka ilość pracy była przeciążająca także dla samych beneficjentów. Wyniki ewaluacji warsztatów pozwalają stwierdzić, że zarówno specjaliści jak i beneficjenci uważają, że jest to trafiona i skuteczna forma wsparcia. Należałoby jednak dopracować szczegóły techniczne organizacji liczba godzin dziennej pracy, zwiększenie ilości wsparcia grupowego, zwiększenie wynagrodzeń specjalistów itp. Strona 23

24 VII Aktywizacja zawodowa osób głuchoniewidomych Aktywizacja zawodowa była głównym celem projektu Wsparcie osób głuchoniewidomych na rynku pracy. Stworzone zostało odrębne zadanie, które miało przyczynić się do realizacji tego celu. Główne działania w tym zadaniu to: - wybranie spośród wszystkich beneficjentów grupy, która będzie w pierwszej kolejności wypracowywała indywidualną ścieżkę do zatrudnienia (wybrano 50 beneficjentów na terenie całego kraju); - objęcie tej grupy wsparciem doradcy zawodowego w celu wypracowania dokumentów aplikacyjnych (CV, list motywacyjny), a także wypracowania ścieżki pracy z danym beneficjentem i wypracowanie Profilu Zawodowego; - poszukiwanie pracy i staży przez doradców zawodowych; - wsparcie Trenera Pracy; - opracowanie, wydanie i dystrybucja folderu informacyjnego dla pracodawców Jestem głuchoniewidomy. Pracuję ; - poszukiwanie potencjalnych pracodawców; - monitoring realizacji wskaźników związanych z zatrudnieniem: zatrudnienie, staże, podnoszenie kwalifikacji, kontynuacja nauki. Wszystkie działania kierowane były centralnie przez Specjalistę ds. pozyskiwania pracodawców przy współpracy koordynatorów poszczególnych makroregionów. Dla zadania określone były następujące wskaźniki: - 5 osób znajdzie zatrudnienie, - 20 osób rozpocznie staż, - 15 osób będzie kontynuowało naukę, - 50 osób podniesie kwalifikacje zawodowe, - stworzenie 60 profili zawodowych. Strona 24

25 Wskaźnik zatrudnienia określony na tak niskim poziomie w stosunku do całkowitej liczby beneficjentów miał związek ze specyfiką grupy docelowej projektu. Do tej pory nie był prowadzony projekt nakierowany na aktywizację zawodową głuchoniewidomych, nie były także prowadzone badania na ten temat, w związku z tym autorzy projektu zdecydowali się na określenie wskaźnika na poziomie wskazanym w Planie Działania dla Priorytetu I PO KL na rok Wskaźnik osiągnięty w wyniku realizacji projektu był wielokrotnie wyższy - zatrudniono w sumie 25 osób: Tab. Zatrudnienie faktyczne w stosunku do zakładanego wskaźnika Większość zatrudnionych beneficjentów znalazła zatrudnienie na otwartym rynku pracy (15 osób), 6 osób zaś podjęło pracę w Zakładach Pracy Chronionej. Beneficjenci znaleźli zatrudnienie jako: referenci baz danych, masażyści, przedstawiciele handlowi, sprzątaczki czy dozorcy. Jedna z beneficjentek znalazła pracę jako nauczycielka dziecka niewidomego, jeden z beneficjentów zaś pracował jako instruktor szkoleń komputerowych na warsztatach rehabilitacji podstawowej, prowadzonych w ramach projektu. Strona 25

26 Tab. Zatrudnienie ze względu na charakter przedsiębiorstwa Najwięcej beneficjentów zatrudniono w Makroregionie Południowo-Zachodnim (10 osób, głównie jako referenci ds. baz danych), najmniej zaś w Makroregionie Południowo-Wschodnim i Makroregionie Centralnym (po 2 osoby). Tab. Zatrudnienie z podziałem na poszczególne makroregiony Większość zatrudnionych w ramach projektu osób to mężczyźni (13 osób). Wynika to między innymi z większej ilości mężczyzn, którzy brali udział w projekcie (w sumie w projekcie było 229 mężczyzn i 167 kobiet). Różnice te nie są jednak tak wyraźne, żeby na ich podstawie można było wyciągnąć szersze wnioski. Strona 26

27 Tab. Zatrudnienie ze względu na płeć Nie udało się zrealizować wskaźnika dotyczącego rozpoczęcia przez 20 beneficjentów stażu. W czasie trwania projektu staż rozpoczęło 7 osób: Tab. Realizacja wskaźnika dotyczącego staży Trudności w zrealizowaniu założonego wskaźnika dotyczącego staży wynikały przede wszystkim z harmonogramu projektu - intensywne poszukiwanie staży rozpoczęły się w drugiej połowie roku, kiedy to w większości Urzędów Pracy nie miała już środków na ten cel lub środki te były na wykończeniu. Uniemożliwiło to wysłanie beneficjentów na staże. Strona 27

28 W kolejnych projektach należy zaplanować poszukiwanie staży jako działanie całoroczne. W ramach projektu powstało 61 profili zawodowych, które można znaleźć na stronie Profile te mają ułatwić pracodawcom wybór pracowników według posiadanych kompetencji, wykształcenia i doświadczenia. Pozostałe wskaźniki - kontynuacja nauki, podniesienie kwalifikacji zawodowych - zostały zrealizowane w stopniu określonym we wniosku. Z racji krótkiego czasu trwania projektu i intensywności udzielanego wsparcia, zabrakło czasu na systematyczne nawiązywanie relacji z potencjalnymi pracodawcami. Został wydany i opracowany folder Jestem głuchoniewidomy. Pracuję (w sumie 600 egzemplarzy), który jest dobrym narzędziem do promocji zatrudniania osób głuchoniewidomych. Zabrakło jednak czasu na spotkania z pracodawcami, przedstawicielami Urzędów Pracy czy organizacji pozarządowych, by promować zatrudnianie osób głuchoniewidomych. Realizacja wskaźników w ramach tego zadania pozwala stwierdzić, że cel projektu został osiągnięty. W kolejnych projektach należy jednak inaczej zaplanować poszukiwanie staży, a także postawić większy nacisk na nawiązywanie relacji z pracodawcami i przedstawicielami Urzędów Pracy. Strona 28

29 Wnioski i rekomendacje Wyniki przeprowadzonej ewaluacji, a także bieżący monitoring wskaźników pozwalają stwierdzić, iż cele projektu Wsparcie osób głuchoniewidomych na rynku pracy zostały zrealizowane. W wyniku projektu 24 osoby znalazły zatrudnienie, kolejne znalazły staż lub podniosły kwalifikacje zawodowe. Dla wielu głuchoniewidomych projekt stał się szansą na wyjście z domu, nawiązanie nowych znajomości, a także na zwiększenie wiary w siebie i swoje możliwości. W celu polepszenia jakości udzielanego wsparcia w kolejnych projektach nakierowanych na aktywizację zawodową osób głuchoniewidomych lub kontynuacji obecnego projektu należy: - dotrzeć z informacją o projekcie do środowisk wiejskich (wypracować kanały dystrybucji informacji, rozbudować sieć specjalistów z dala od dużych ośrodków miejskich), - dotrzeć z informacją o projekcie do województw: świętokrzyskiego, lubuskiego, podkarpackiego i do pozostałych województw, w których liczba rekrutowanych beneficjentów w obecnym projekcie była niższa niż 15 osób, - zwiększyć ilość kobiet uczestniczących w projekcie (wypracować specyficzne dla tej grupy kanały dystrybucji informacji o projekcie i sposoby zachęcenia do uczestnictwa, także kobiet, które nigdy nie pracowały), - zwiększyć ilość godzin doradztwa ds. sprzętu w taki sposób, aby umożliwić skorzystanie z tego rodzaju wsparcia wszystkim zainteresowanym beneficjentom, - wydłużyć czas trwania szkoleń zawodowych i/lub zaoferować możliwość indywidualnego wyboru szkoleń na otwartym rynku dla beneficjentów, którzy mają realne szanse na zatrudnienie, - rozbudować sieć specjalistów w województwach, w których nie ma biur makroregionalnych lub zwiększyć ilość makroregionów w taki sposób, aby umożliwić potencjalnym beneficjentom w całej Polsce uczestnictwo w projekcie, - zmniejszyć ilość godzin bezpośredniej indywidualnej pracy z beneficjentem w czasie warsztatów, Strona 29

30 - zwiększyć ilość zajęć grupowych w czasie warsztatów, w tym zorganizować naukę języka migowego i alfabetu Lorma, - zaplanować poszukiwanie staży jako działanie całoroczne, - zwiększyć kwotę przeznaczoną na wyposażanie beneficjentów w sprzęt rehabilitacyjny, - zwiększyć wynagrodzenia specjalistów zarówno na warsztatach, jak i w regionie, co umożliwi zbudowanie stabilnego zespołu i zmniejszy rotacje, a przez to przyczyni się do polepszenia jakości oferowanego wsparcia. Strona 30