Ekologiczne skutki fragmentacji środowiska

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Ekologiczne skutki fragmentacji środowiska"

Sebastian Baran
5 lat temu
Przeglądów:

1 Ekologiczne skutki fragmentacji środowiska Bogumiła Jędrzejewska Instytut Biologii Ssaków Polskiej Akademii Nauk, Białowieża W końcu XX wieku w koncepcji ochrony przyrody przejście od ochrony obszarowej i gatunkowej do nowej idei ochrony bioróżnorodności i łączności ekologicznej 1

2 Terytoria watah wilków ( km 2 ) a obszar Białowieskiego Parku Narodowego (10 km 2 ) BNP Pack (216 km 2 ) 7 wolves Ladzka Pack (288 km 2 ) 6 wolves Leśna Pack (30 km 2 ) 8 wolves Home ranges (100% MCP) radiolocations Source: W. Jędrzejewski, et al Fragmentacja środowiska jest zagrożeniem dla populacji dużych zwierząt U dużych i średniej wielkości zwierząt Minimalna Żywotna Populacja (taka, która ma 9% prawdopodobieństwo przetrwania w izolacji >100 lat) musi liczyć osobników. Jongman R., Pungentti G. (2004) 2

3 Najważniejszym naturalnym ekosystemem lądowym Europy są lasy. Ze środowiskiem leśnym związana jest największa liczba rodzimych gatunków zwierząt naszego kontynentu Współczesne zróżnicowanie środowisk Europy Source: 3

zachowania łączności ekologicznej (wymiany osobników i przepływu

4 Fragmentacja lasów w Europie Środkowo-Wschodniej Wiele gatunków zwierząt dobrze funkcjonuje jako metapopulacje pod warunkiem zachowania łączności ekologicznej (wymiany osobników i przepływu genów) Szlaki migracji zwierząt (korytarze) Lasy Terytoria zwierząt 4

5 Fragmentacja populacji wilka w Polsce Północno-Wschodniej (dane z roku 2000/2001) Olsztyn 4? ? 2? ? Ostrołęka 3? Łomża 4? Ostrów Mazowiecka Ełk Ełk Grajew o 4 3? 2 6 W WIGIERSKI PN Suw ałki 2? Augustów 2 BIEBRZAŃSKI PN Białystok NARW IAŃSKI PN 3? ? 2-4 4? BIAŁOW IESKI PN Schematyczne areały wilczych rodzin (watah) lasy KAM PINOSKI PN W arszaw a Siedlce 3 1? Źródło: W. Jędrzejewski, S. Nowak, K. Schmidt, B. Jędrzejewska 2002 Projekt finansowany przez: DGLP, MRI PAS & EURONATUR Wpływ fragmentacji środowiska na liczebność i różnorodność genetyczną populacji zwierząt Liczna populacja w dużym, zwartym płacie środowiska Fragmentacja środowiska

6 Wpływ fragmentacji środowiska na liczebność i różnorodność genetyczną populacji zwierząt Liczna populacja w dużym, zwartym płacie środowiska Fragmentacja środowiska Wymieranie małych populacji Wpływ fragmentacji środowiska na liczebność i różnorodność genetyczną populacji zwierząt Liczna populacja w dużym, zwartym płacie środowiska Fragmentacja środowiska Wymieranie małych populacji Rekolonizacja, lecz spadek różnorodności genetycznej Zródło: Frankham i in. (2002) 6

7 W małych izolowanych populacjach: Większe oddziaływanie czynników losowych (nawet krótkotrwały wzrost śmiertelności może prowadzić do wyginięcia populacji) Dryft genetyczny prowadzi do spadku zmienności genetycznej i obniżenia odporności i żywotności osobników i populacji. Jongman R., Pungentti G. (2004) 7

8 8 Obecna i planowana (do 2013 r.) sieć dróg ekspresowych i autostrad Suitable wolf habitats real borders of combined forests and wetlands Wolf records Other roads Main roads Actual transportation network Highways Plannned: Express roads Highways Obecny zasięg wilka Środowiska przydatne dla wilków Główny cel: Ochrona łączności ekologicznej na poziomie: lokalnym (np. w obrębie jednego kompleksu leśnego) regionalnym/krajowym kontynentalnym/międzynarodowym

9 Lasy Terytoria zwierząt Szlaki migracji zwierząt (korytarze) 9

10 Rozmieszczenie środowisk optymalnych dla wilka oraz sieć korytarzy ekologicznych wyznaczonych przy pomocy analizy least-cost path Korytarze główne wyznaczone metodą least cost path Środowiska optymalne dla wilka 10

Projekt korytarzy ekologicznych w Polsce Opracowanie wykonane dla Ministerstwa Środowiska w ramach programu PHARE PL010.

11 Projekt korytarzy ekologicznych w Polsce Opracowanie wykonane dla Ministerstwa Środowiska w ramach programu PHARE PL Istniejąca infrastruktura gęstość miast i dróg w Europie ma ogromny wpływ na występowanie i możliwości migracji dużych zwierząt 11

12 Ciągłość ekologiczna w skali kontynentalnej - uzasadnienie biologiczne?? Różnorodność genetyczna wilków w Europie na przykładzie haplotypów mitochondrialnego DNA Pilot M., Jędrzejewski W., Branicki W., Sidorovich V. E. et al. 2006; Randi E. et al. 2000; Valiere N et al. 2003; Vila C. et al.1999; Flagstad O. et al

The best model explaining variation in probability of wolf occurrence, selected by Akaike Information Criterion from a set of multiple regression models Independent sr 2 i Significance variable

043 Total variation explained by the model (R 2 ) 0.30 <0.0001 Sample size = 667 cells (10 x 10 km) W. Jędrzejewski, B. Jędrzejewska, B. Zawadzka, T. Borowik, S. Nowak, R.

13 The best model explaining variation in probability of wolf occurrence, selected by Akaike Information Criterion from a set of multiple regression models Independent sr 2 i Significance variable (contribution of each independent variable to (P) total variation explained) Forest cover (+) < Meadows & pastures (+) < Marshes & wetlands (+) < Roads (-) Total variation explained by the model (R 2 ) 0.30 < Sample size = 667 cells (10 x 10 km) W. Jędrzejewski, B. Jędrzejewska, B. Zawadzka, T. Borowik, S. Nowak, R. Mysłajek (in print) Animal Conserv. Wraz z utratą zmienności genetycznej gatunku, maleje jego potencjał ewolucyjny, czyli możliwość przystosowywania się do zmieniających się warunków środowiska (globalnych zmian klimatu, środowiska itp.) 13

Proponowana sieć korytarzy ekologicznych w

Pelcom) Ecological corridors Land use tpes

20 Wetlands 30 Inland waters 0 Grassland

land 100 Urban areas 100 Permanent Ice&Sn

14 Powinniśmy zatem chronić i odtwarzać łączność ekologiczną w skali całej Europy Proponowana sieć korytarzy ekologicznych w Europie (wstępna analiza w oparciu o bazę Pelcom) Ecological corridors Land use tpes and friction values 1 Forest 20 Shrubland 20 Wetlands 30 Inland waters 0 Grassland 60 Permanent crops 8 Arable land 8 Barren land 100 Urban areas 100 Permanent Ice&Sn 100 Sea 100 Data gaps Out of scope Dziękuję za uwagę 14

Podobne dokumenty

Dyspersja wybranych gatunków dużych ssaków RYŚ, WILK i ŁOŚ uwarunkowania środowiskowe i behawioralne

Dyspersja wybranych gatunków dużych ssaków RYŚ, WILK i ŁOŚ uwarunkowania środowiskowe i behawioralne mgr MARCIN GÓRNY 1, mgr WOJCIECH LEWANDOWSKI 2, dr hab. RAFAŁ KOWALCZYK 1 1 INSTYTUT BIOLOGII SSAKÓW