Liczebność i monitoring populacji wilka

Transkrypt

1 Liczebność i monitoring populacji wilka FORUM DYSKUSYJNE O WILKU MOWA 18 czerwca 2019 r. Centrum Konferencyjno-Wystawiennicze IBL w Sękocinie Starym Wojciech Śmietana Koordynator Główny Monitoringu Wilka w projekcie GIOŚ pn. Pilotażowy monitoring wilka i rysia realizowany w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska POIS /16

2 Wilk w Europie w latach ~ osobników Rozmieszczenie wilka w Europie w latach (za Chapron i in 2014).

3 Zwalczanie wilków w Polsce Poniżej 60 osobników w 1972 roku. Wilk na liście zwierząt łownych od 1975 roku. ~ 1975 r. Zmiany liczebności wilka w Polsce w latach wg danych Ministerstwa Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej (za Wolsan i in. 1992). Rozmieszczenie wilka w Polsce około 1975 roku (za Wolsan i in. 1992, zmienione).

4 Wilk na liście gatunków łownych od 1975 r. Stan liczebny oraz pozyskanie łowieckie wilków w latach wg danych GUS (za Śmietana 1995). Rozmieszczenie wilka w skali gmin w roku 1998 (za Okarma i in. 1998a).

5 Wilk na liście gatunków ściśle chronionych od 1998 r. Ogólnopolska inwentaryzacja wilków i rysi w nadleśnictwach i parkach narodowych Główny koordynator projektu: Instytut Biologii Ssaków PAN w Białowieży, W 2001 r. projekt prowadzony ze wsparciem finansowym Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych. Metodyka: obserwacje całoroczne oraz tropienia na śniegu prowadzone przez pracowników nadleśnictw i parków narodowych 2001 r osobników Rozmieszczenie schematycznych terytoriów wilczych watah w 2001 r. (za Jędrzejewski i in. 2002).

6 Ogólnopolska inwentaryzacja wilków i rysi w nadleśnictwach i parkach narodowych, cd. Źródło: Data pobrania:

7 Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych Państwowy Monitoring Środowiska Główny Inspektorat Ochrony Środowiska Głównym celem prowadzonego monitoringu przyrodniczego jest określenie stanu ochrony gatunków i siedlisk przyrodniczych na terenie wyróżnionych w kraju regionów biogeograficznych. Dla Polski wyróżnia się region kontynentalny, region alpejski oraz morski obszar bałtycki. Celem monitoringu jest również dostarczenie danych umożliwiających opracowanie raportów przekazywanych co 6 lat Komisji Europejskiej (KE), o stanie ochrony siedlisk przyrodniczych i gatunków o znaczeniu europejskim. W raportach tych ocenia się: dla gatunków zasięg, populację, siedlisko gatunku oraz perspektywy ochrony ( ). Podstawy prawne - Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody - Dyrektywa Siedliskowa (Dyrektywa Rady Nr 92/43 z 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory - Konwencja o różnorodności biologicznej (Rio de Janeiro dnia 5 czerwca 1992 r., Dz.U z dnia 6 listopada 2002 r.)

8 Jędrzejewski i in Metodyka monitoringu wilka w ramach Monitoringu gatunków i siedlisk przyrodniczych GIOŚ Populacja Siedlisko Perspektywy ochrony FV/U1/U2/XX FV/U1/U2/XX FV/U1/U2/XX Ocena ogólna na stanowisku FV/U1/U2/XX FV- stan właściwy, U1- stan niezadawalający, U2- stan zły, XX- stan nieznany

9 Wskaźniki stanu populacji (Jędrzejewski i in. 2010)

10 Monitoring wilka w ramach PMŚ w latach Instytucja koordynująca: Instytut Ochrony Przyrody PAN stanowiska monitoringowe (ocena parametru populacja na podstawie danych Ogólnopolskiej inwentaryzacji wilka i rysia ) stanowisk monitoringowych (ocena parametru populacja tylko na 3 stanowiskach na podstawie pozyskanych danych)

11 Raporty przekazywane Komisji Europejskiej Poziom krajowy Poziom regionu biogeograficznego Obszary Natura zasięg gatunku - populacja - siedlisko gatunku - oddziaływania i zagrożenia - działania ochronne - stan ochrony Raportowanie co 6 lat

12 Rozmieszczenie i liczebność wilka wg raportów dla Komisji Europejskiej 2006 r r. Raport dla KE z 2007 r. Raport dla KE z 2013 r. Region kontynentalny: osobników Region alpejski: osobników Razem: osobników Region kontynentalny: osobników Region alpejski: osobników Razem: osobników

13 Wilk w Europie w 2011 r. ~ osobników Przynależność badanych osobników do klastrów genetycznych (za Hulva i in. 2018). Populacje wilka w Europie (za De Groot et al. 2016).

14 Wątpliwości dotyczące metodyki Ogólnopolskiej inwentaryzacji wilka i rysia Rozmieszczenie terytoriów i wielkość watah wilków śledzonych przy użyciu technik telemetrycznych w Bieszczadach, lata (Śmietana dane niepubl.), na tle rozmieszczenia schematycznych terytoriów watah i ich wielkości określonej w ramach ogólnopolskiej inwentaryzacji wilka i rysia prowadzonej przez Instytut Badań Ssaków PAN (IBS PAN) < (Śmietana 2013).

15 Pilotażowy monitoring wilka i rysia realizowany w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska w latach POIS /16 1) poziom ogólnokrajowy - określenie rozmieszczenia gatunków w skali kraju w oparciu o badania ankietowe skierowane do nadleśnictw, leśnych zakładów doświadczalnych i parków narodowych oraz dane udostępnione przez PZŁ 2) poziom lokalny - uzyskanie szczegółowych informacji o stanie populacji i siedliska na 10 stanowiskach monitoringowych

16 Pilotażowy monitoring wilka i rysia realizowany w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska w latach , cd. Rozmieszczenie stanowisk monitoringowych wilka Wskaźnik stanu populacji wilka na stanowiskach monitoringowych Wskaźnik Miara Sposób pomiaru Zagęszczenie Liczba osobników/100 km 2 Określany metodą CMR (ponownego odłowu) na podstawie genetycznej identyfikacji osobników z prób nieinwazyjnych

17 Zagęszczenie populacji wilka (liczba osobników/ 100 km 2 ) stwierdzone na terenie kraju Teren badań Wstępne wyniki monitoringu GIOŚ prowadzonego w latach Dane z monitoringu GIOŚ prowadzonego w latach Dane z publikacji naukowych Bieszczady 9,2-5,1* Beskid Sądecki 1,0 - - Beskid Śląski i Żywiecki - - 2,1** Góry Sanocko-Turczańskie i Pogórze Przemyskie - - 4,6*** Puszcza Augustowska 3,4 3,1 - Puszcza Białowieska 2,9 2,5 2,4**** Puszcza Knyszyńska 1,9 2,8 - Roztocze i Puszcza Solska 1,0 - - Bory Tucholskie 1,5 - - Puszcza Drawska - - 1,2***** *Śmietana i Wajda 1997, **Nowak i in. 2008, ***Gula 2008, ****Okarma i in. 1998b, *****Mysłajek i in. 2018

18 Rozmieszczenie wilka w 2018 r. Projekt raportu dla KE 2019, Krameko Sp. z o.o./ GIOŚ Wielkość populacji wstępne wyniki Region kontynentalny: osobniki Region alpejski: osobniki Razem: 1886 osobników

19 Rozmieszczenie wilka wg innych źródeł 2016 r. > 2000 osobników 2019 r. Rozmieszczenie wilka w Polsce w 2016 r. wg SdN Wilk. Źródło: Data pobrania: Rozmieszczenie wilka w Polsce w 2019 r. wg Atlasu Ssaków Polski IOP PAN. Źródło: Data pobrania:

20 Tempo wzrostu liczebności wilka w zachodniej Polsce i w Niemczech Wzrost liczby wilków w zachodniej Polsce. Przyrost roczny: 38% (za Nowak i Mysłajek 2016). Wzrost liczby grup rodzinnych i par wilków w Niemczech. Przyrost roczny: 36% (za Reinhardt i in. 2019).

21 1886 os. Projekt raportu dla KE 2019, Krameko Sp. z o.o./ GIOŚ os.? os. Prognozowana liczebność i rozmieszczenie wilka (za Jędrzejewski i in. 2008)

22 PODSUMOWANIE Zmiany liczebności wilka latach Gatunek łowny Gatunek ściśle chroniony

23 PODSUMOWANIE, cd. Zmiany rozmieszczenia wilka w latach ~ 1975 r. Gatunek łowny 1998 r. Gatunek chroniony 2018 r. Wolsan i in. 1992, zmienione Okarma i in ~ 100 os. ~ 500 os. ~ os. Projekt raportu dla KE 2019, Krameko Sp. z o.o./ GIOŚ WZROST LICZEBNOŚCI WILKA - EFEKT ZWIĘKSZENIA ZASIĘGU WYSTĘPOWANIA GATUNKU

24 Prace cytowane - Chapron i in Recovery of large carnivores in Europe s modern human-dominated landscapes. Science 346: De Groot i in Decades of population genetic research reveal the need for harmonization of molecular markers: the grey wolf Canis lupus as a case study. Mammal Review 46: Gula R Wolf depredation on domestic animals in the Polish Carpathian Mountains. The Journal of Wildlife Management 72: Hulva i in Wolves at the crossroad: Fission fusion range biogeography in the Western Carpathians and Central Europe. Diversity and Distribution 24: Jędrzejewski i in Wilk i ryś w Polsce wyniki inwentaryzacji w 2001 roku. Kosmos 51: Jędrzejewski i in Habitat suitability model for Polish wolves based on long term national census. Animal Conservation 11: Jędrzejewski i in * Wilk Canis lupus Linnaeus, 1758.W: Makomaska-Juchiewicz M. (red.). Monitoring gatunków zwierząt. Przewodnik metodyczny. Część I. Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, Warszawa: Mysłajek i in Spatial organization in wolves Canis lupus recolonizing north-west Poland: Large territories at low population density, Mammalian Biology 92: Nowak i in Density and demography of wolf, Canis lupus population in the western-most part of the Polish Carpathian Mountains, Folia Zoologica 57: Nowak i Mysłajek Wolf recovery and population dynamics in Western Poland, Mammal Research 61: Okarma i in. 1998a. Strategia ochrony i gospodarowania populacją wilka w Polsce. Manuskrypt. Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków: Okarma i in. 1998b. Home Ranges of Wolves in Białowieża Primeval Forest, Poland, Compared with Other Eurasian Populations. Journal of Mammalogy 79: Reinhardt i in Military training areas facilitate the recolonization of wolves in Germany. Conservation Letters 12: Śmietana Plan ochrony wilka w województwie krośnieńskim. Manuskrypt. Suche-Rzeki: Śmietana i Wajda Wolf number changes in Bieszczady National Park, Poland. Acta theriologica 42: Śmietana Koncepcja monitoringu liczebności i rozmieszczenia wilka Canis lupus w Polsce. Roczniki Bieszczadzkie 21: Wolsan i in The history of distributional and numerical changes of the wolf Canis lupus L. in Poland.W: Global trends in wildlife management. B. Bobek, K. Perzanowski, and W. Regelin (eds). Trans. 18th IUGB Congress, Kraków Świat Press, Kraków- Warszawa: Raporty dla Komisji Europejskiej dotyczące stanu ochrony gatunków z załączników I, II, IV i V Dyrektywy Siedliskowej. - Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych Państwowy Monitoring Środowiska. Główny Inspektorat Ochrony Środowiska

25 Liczebność i monitoring populacji wilka FORUM DYSKUSYJNE O WILKU MOWA 18 czerwca 2019 r. Centrum Konferencyjno-Wystawiennicze IBL w Sękocinie Starym Wojciech Śmietana Koordynator Główny Monitoringu Wilka w projekcie GIOŚ pn. Pilotażowy monitoring wilka i rysia realizowany w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska POIS /16