Miejsce lasu w gospodarce przestrzennej kraju

HTML
DOWNLOAD

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Miejsce lasu w gospodarce przestrzennej kraju"

Wojciech Łuczak
6 lat temu
Przeglądów:

1 Marek Degórski Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polska Akademia Nauk Warszawa Miejsce lasu w gospodarce przestrzennej kraju Sękocin

2 Problemy optymalnego wykorzystania zasobów środowiska przyrodniczego oraz ochrony jego najcenniejszych fragmentów, obok problematyki społecznej i gospodarczej, stanowią podstawy przestrzennego zagospodarowania państw Unii Europejskiej, zgodnie z koncepcją zrównoważonego rozwoju, Europejską Konwencją Krajobrazową i Europejską Perspektywą Rozwoju Przestrzennego.

3 Cel prezentacji Przedstawienie lasu jako elementu przestrzeni podlegającego procesom zarzadzania i planowania w krajobrazie, mających na celu zarówno ochronę jego najcenniejszych zasobów, jak i tworzenia podstaw społeczno-gospodarczego rozwoju regionów.

4 Plan prezentacji Lasy jako bardzo istotny element struktury przestrzennej Las indykatorem jakości przestrzeni Fragmentacja środowiska przyrodniczego versus budowanie spójnej sieci ekologicznej Las jako element wsparcia ładu przestrzennego i kreator podnoszenia jakości życia

5 Lasy jako bardzo istotny element struktury przestrzennej

6 Obszary leśne są wielofunkcyjnym elementem przestrzeni stanowiącym istotny zasób gospodarczy jak i przyrodniczy. Optymalne zagospodarowanie zasobów środowiska zostało zdefiniowane w polskich dokumentach strategicznych, między innymi Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju do roku 2030 przyjętej przez Sejm w dniu 15 czerwca 2012 roku. Na podstawie tego dokumentu, 4 czerwca 2013 r. Rada Ministrów przyjęła Plan działań służący realizacji Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, co otwiera drogę do podejmowania działań umożliwiających wdrażanie oczekiwanego przez planistów dokumentu. Wśród innych dokumentów o charakterze operacyjnym należy jeszcze wymienić Strategię Zrównoważonego Rozwoju Wsi, Rolnictwa i Rybactwa na lata przyjętą przez Radę Ministrów w dniu 25 kwietnia 2012 roku, czy też Strategia Rozwoju Kraju 2020 przyjęta przez Radę Ministrów w dniu 25 września 2012 roku.

Krajobraz pierwotny primeval landscape Krajobraz naturalny natural landscape Krajobraz

industrialny urban-inustrial landscape Krajobraz zdewastowany devastated landscape Obszary

(open space) Zurbanizowane i uprzemysłowione Urban and industrial land Obszary zdegradowane

7 Krajobraz pierwotny primeval landscape Krajobraz naturalny natural landscape Krajobraz kulturowy cultural landscape Krajobraz rolniczy agriculture landscape Krajobraz urbanistyczno industrialny urban-inustrial landscape Krajobraz zdewastowany devastated landscape Obszary naturalne natural area Użytkowane rolniczo agriculture land Podmiejskie (otwarte) Suburban (open space) Zurbanizowane i uprzemysłowione Urban and industrial land Obszary zdegradowane degraded land Obszary funkcjonalne o różnym użytkowaniu Functional areas characterized by different land use

8 Las należy do pierwotnych form struktur przestrzennych Europy Środkowej, a jego udział w ogólnej powierzchni poszczególnych regionów na początku Holocenu sięgał 80-90%.

9 Stan współczesny

10 Roczna zmiana zalesienia netto State of the World's Forests 2007, Food and Agriculture Organization of the United Nations, Rome, 2007 (ISBN )

11 Roczna zmiana zalesienia netto Źródło:

Zmiany użytkowania ziemi w ostatnich latach Grunty wykorzystywane przez rolnictwo stanowią dominująca formę użytkowania przestrzeni w Polsce.

12 Zmiany użytkowania ziemi w ostatnich latach Grunty wykorzystywane przez rolnictwo stanowią dominująca formę użytkowania przestrzeni w Polsce. Obserwuje się jednak zmniejszenie udziału użytków rolnych w ogólnej powierzchni lądowej Polski z 60% na początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku do ok. 49,4% w roku Jest to odwrócenie wcześniejszych tendencji powiększania powierzchni użytków rolnych głównie kosztem lasów.

13 Lasy jako komponent przestrzeni Drugie miejsce w strukturze użytkowania ziemi przypada w Polsce lasom. Zajmują one ponad dwukrotnie mniejszą powierzchnie niż użytki rolne, ale ich udział w powierzchni lądowej kraju systematycznie rośnie z 20,8% w 1945r. do 29,9% w roku 2013.

14 % Zmiany struktury użytkowania gruntów years agricultural land forests other (wg danych GUS)

15 Pokrycie terenu Państw Unii Europejskiej

Obraz Satelitarny Europy Lesistość w wybranych regionach Europy

Irlandia, Luksemburg, Niemcy, Wielka Brytania Państwa środkowej

Rumunia, Ukraina, Słowacja, Słowenia, Węgry Państwa Półwyspu

16 Obraz Satelitarny Europy Lesistość w wybranych regionach Europy Państwa zachodniej Europy Belgia, Dania, Francja, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Niemcy, Wielka Brytania Państwa środkowej Europy Białoruś, Bułgaria, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Polska, Rumunia, Ukraina, Słowacja, Słowenia, Węgry Państwa Półwyspu Skandynawskiego Finlandia, Norwegia, Szwecja źródło: Forest Condition in Europe 2010

17 liczba osób na 1 km2 Lesistość a wybrane wskaźniki rozwoju w państwach Europy % wybrane państwa Europy aa b c Według EUROSTAT 2010 a - gęstość zaludnienia (liczba osób na 1 km 2 ) b - lesistość (%) c - procentowy udział ludności miejskiej

18 Lesistość kraju Zajmują obecnie ok. 29,9% powierzchni kraju. Realizowany od roku 1995 Krajowy Program Zwiększania Lesistości zakłada osiągnięcie 30 %- ego wskaźnika lesistości w roku 2020 i 33 %-ego w roku Obecna lesistość Polski jest niższa od średniej europejskiej, która kształtuje się na poziomie 31,1 % oraz wskazania wyników badań i prac studialnych, iż racjonalna lesistość Polski uwzględniająca strukturę użytkowania gruntów, rozwój cywilizacyjny oraz stan środowiska oscyluje wokół %, należy dążyć do zakładanego celu.

19 Lasistość w gminach Źródło: Bank Danych Regionalnych GUS

20 Wyłączenia gruntów rolnych i leśnych Wśród kierunków wyłączeń gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze wyraźnie widać wzrost udziału terenów przeznaczonych pod osadnictwo (z 26,4% w roku 1990 do 47,7% w roku 20011). Inne kierunki zmiany funkcji terenu z rolniczej charakteryzują się fluktuacją wielkości (np. na funkcje komunikacyjne czy też przemysłowe).

21 Grunty leśne wyłączone na cele nierolnicze i nieleśne w wybranych latach ostatniej dekady (wg Ochrona Środowiska 2012) ha ha

22 Fragmentacja środowiska przyrodniczego, budowanie spójnej sieci ekologicznej

23 Urban sprawl WOM w latach Niszczenie zielonej infrastruktury Niszczenie zielonych pierścieni Osłabianie łączności ekologicznej Source: Degórska 2008

Zmiany liczby ludności wg powiatów w latach 1998 2008 kolor czarny wskazuje obszary podlegające silnej

24 Zmiany liczby ludności wg powiatów w latach kolor czarny wskazuje obszary podlegające silnej urbanizacji (wg Raport Polska 2011, Gospodarka Społeczeństwo Regiony, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego 2011).

biologicznej, jaka charakteryzuje analogiczne warunki siedliskowe dużych kompleksów

25 Obecnie w Polsce istnieje już kilka tysięcy areałów leśnych o powierzchni mniejszej od 5 hektarów, czyli zbyt małych dla zachowania potencjału biotycznego i różnorodności biologicznej, jaka charakteryzuje analogiczne warunki siedliskowe dużych kompleksów leśnych lub ekosystemów semihydrycznych. Coraz więcej gatunków flory i fauny jest zagrożonych wyginięciem.

26 Las indykatorem jakości przestrzeni

27 Zależności interakcyjne las stan środowiska przyrodniczego Wody

28 gigagrams gigagrams gigagrams Całkowita emisja gazów cieplarnianych carbon dioxide methane years years nitrous years (wg danych GUS)

29 Struktura powierzchni w Lasach Państwowych według klas wieku w 2011 r. (wg Dawidziuk 2012) 1do 7 klasy wiekowe drzewostanu: 1- do 20, 2- od 21 do 40, 3 od 41 do 60, 4 od 61 do 80, 5 od 81 do 100, 6 od 101 do 120, 7 powyżej 120 lat

30 Poziom uszkodzenia lasów w 2009 roku na podstawie oceny defoliacji na stałych powierzchniach obserwacyjnych, (wg J. Wawrzoniak i inni 2010

31 Łączność ekologiczna

32 Perspektywa czasowa KPZK (do roku 2030) nakłada na nas obowiązek odbudowania, udrożnienia i ochrony przyrodniczego systemu przyrodniczego kraju

33 Sieć ekologiczna Sieć korytarzy ekologicznych opracowana w 2006 roku na zlecenie Ministra Środowiska dowiązuje się do korytarzy migracyjnych w krajach sąsiednich, dzięki czemu stanowi ważne ogniwo w zapewnieniu łączności ekologicznej w skali kontynentalnej oraz w nawiązaniu do Europejskiego Systemu NATURA W jej skład wchodzą obszary będące ogniwami (przyrodniczo cenne, zarówno prawnie chronione, jak i nie włączone do krajowego lub międzynarodowego systemu ochrony przyrody) oraz odcinki łączące poszczególne ogniwa.

34 Istniejące Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk Natura 2000 oraz sieć korytarzy ekologicznych dla dużych zwierząt w Polsce (wg Ministerstwa Środowiska, 2007)

35 Propozycja korytarzy ekologicznych w Polsce (wg W. Jędrzejewski)

36 Procentowy udział lasów i innych środowisk półnaturalnych w powierzchni korytarzy ekologicznych, według bazy CORINE Land Cover (wg S. Pierużek- Nowak i R. Mysłajek)

37 Zielona infrastruktura miast

38 Miasta

39 Udział użytków rolnych i lasów w ogólnej powierzchni wybranych miast w Polsce o wielkości tys. mieszkańców (wg GUS 2011). Miasto Użytki rolne Lasy % powierzchni miasta Będzin 48,0 5,0 Ełk 24,0 3,0 Głogów 36,0 0,4 Gniezno 46,0 0,0 Kędzierzyn-Koźle 23,4 46,1 Lubin 53,0 11,5 Ostrołęka 32,0 6,0 Ostrowiec Świętokrzyski 40,0 10,0 Ostrów Wielkopolski 51,9 9,7 Pabianice 53,0 9,0 Piotrków Trybunalski 52,0 21,0 Racibórz 66,3 5,4 Słupsk 27,5 13,8 Stalowa Wola 17,7 60,4 Starachowice 28,2 24,5 Stargard Szczeciński 29,4 1,3 Świdnica 41,0 1,0 Tarnowskie Góry 36,0 39,0 Tczew 39,4 0.4 Zamość 45,7 2,1 Zgierz 42,0 17,0

40 Zmiany struktury użytkowania ziemi w Warszawie w latach

41 Wyspa ciepła w Warszawie Wg. Degórska, Błażejczyk 2013

Podsumowanie Przedstawiona analiza problemów przestrzennych Polski związanych z funkcjonowaniem lasów, wskazała na: - istotną rolę lasów w tworzeniu ładu przestrzennego i wzmacniania funkcji

42 Podsumowanie Przedstawiona analiza problemów przestrzennych Polski związanych z funkcjonowaniem lasów, wskazała na: - istotną rolę lasów w tworzeniu ładu przestrzennego i wzmacniania funkcji ekologicznych środowiska wpływających na jakość życia człowieka, - zagrożenia jakie niesie rozwój cywilizacyjny na prawidłowe funkcjonowanie obszarów leśnych. Las był, jest i będzie bardzo istotnym elementem struktury przestrzennej każdego kraju gdzie on występuje, który z jednej strony jest bardzo ważny dla funkcjonowania całego systemu przyrodniczego, z drugiej zaś nie mniej ważny dla systemu społeczno-gospodarczego, w którym każde społeczeństwo i każdy człowiek czerpać korzyści nie tylko materialne.

43 Dziękuję za uwagę

Podobne dokumenty

Agroturystyka w Polsce na tle pozostałych krajów Unii Europejskiej

dr Lucyna Przezbórska-Skobiej Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Katedra Ekonomii i Polityki Gospodarczej w Agrobiznesie Agroturystyka w Polsce na tle pozostałych krajów Unii Europejskiej Międzynarodowa