Zasady samozatrudnienia w Portugalii :17:52

Transkrypt

1 Zasady samozatrudnienia w Portugalii :17:52

2 2 Osoba samozatrudniona, określana w Portugalii jako pracownik niezależny (trabalhador independente) to osoba fizyczna wykonująca działalność zawodową nie będącą przedmiotem umowy o pracę lub innej umowy prawnie porównywalnej, bądź zobowiązująca się do świadczenia usług wynikających z prowadzonej działalności na rzecz osób trzecich, nieobjętej ogólnym systemem zabezpieczenia społecznego pracowników świadczących pracę na rzecz pracodawcy. Osoby samozatrudnione, świadczące usługi, prowadzące sprzedaż i/lub produkcję towarów są zobowiązane wystawiać fakturę tzw. recibo-fatura. Faktury są wystawiane wyłącznie za pośrednictwem portalu Ministerstwa Finansów Każda osoba samozatrudniona podlega obowiązkowi odprowadzania składek na ubezpieczenie społęczne, płacenia podatku PIT oraz VAT. System dla samozatrudnionych może obejmować: Osoby, w tym ich małżonków lub partnerów życiowych (jeśli wspólnie z tą osobą wykonują działalność zawodową w sposób regularny i trwały), które prowadzą działalność zawodową w zakresie: świadczenia usług (w tym działalność naukowa, literacka, artystyczna lub techniczna) handlu produkcji Wspólnika lub członka stowarzyszenia zawodów wolnych Wspólnika rolniczych grup produceckich Osobę posiadającą uprawnienia do prowadzenia gospodarstw rolnych lub podobnych, nawet jeśli wykonuje ona tylko czynności zarządzania, pod warunkiem że mają one charakter stały Rolnika wykonującego działalność zawodową w gospodarstwie rolnym lub równoważnym i jego małżonka lub partnera życiowego (jeśli wspólnie z tą osobą wykonuje działalność zawodową w sposób regularny i trwały) Osobę zarejestrowaną w formie jednoosobowej działalności gospodarczej, której przychody pochodzą z działalności handlowej i przemysłowej i która posiada jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością i i jej małżonka lub partnera życiowego (jeśli wspólnie z tą osobą wykonuje działalność zawodową w sposób regularny i trwały) Członka spółdzielni produkcyjnej i usługowej, która w swoim statusie wybrała ten system zatrudnienia. Prace w systemie samozatrudnienia mogą wykonywać: Adwokaci i radcowie prawni, którzy z dniem 1 stycznia 2011 roku są opcjonalnie objęci tym systemem Prezesi spółek zarejestrowanych wyłącznie przez byłych przedsiębiorców jednoosobowych lub przez tych przedsiębiorców i ich małżonków bądź krewnych w linii prostej lub do 2. stopnia pokrewieństwa, którzy w dniu 1 stycznia 2011 zostali objęci Postanowieniem nr 9/82 z dnia 25 marca, do dnia jego uchylenia dekretem z mocą ustawy nr 328/93, 25 września Członkowie spółdzielni produkcyjnych i usługowych, którzy w dniu 1 stycznia 2011 zostali objęci pkt 2 art. 10 dekretu z mocą ustawy nr 328/93, 25 września Systemem samozatrudnienia nie są objęci:

3 3 Adwokaci i radcowie prawni Posiadacze praw do gospodarstw rolnych, których produkty są przeznaczone głównie do konsumpcji ich właścicieli i rodzin i których roczny dochód z działalności jest równy lub mniejszy niż 1676,88 euro (4x minimum socjalne, które wynosi 419,22 EUR) Pracownicy wykonujący w Portugalii tymczasową działalność na własny rachunek, objęci obowiązkowym systemem zabezpieczenia społecznego w innym kraju, co najmniej z tytułu inwalidztwa, starości i śmierci Posiadacze dochodu wynikającego wyłącznie z produkcji energii elektrycznej za pomocą jednostek do mikroprodukcji, jeśli przychody te są wyłączone z opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych Rolnicy, którzy otrzymują dotacje lub subwencje w ramach Wspólnej Polityki Rolnej o rocznej wartości poniżej 1676,88 euro (4x minimum socjalne) i nie mają innych dochodów, które wymagają przystąpienia do systemu samozatrudnienia. W przypadku rozpoczęcia działalności na zasadach samozatrudnienia pracownik jest zobowiązany dokonać odpowiedniego rejestru we właściwym urzędzie skarbowym dla miejsca zamieszkania, gdzie zostaje przypisany do kategorii tzw. pracowników niezależnych (pracujących na własny rachunek), co wiąże się z właściwymi zobowiązaniami składkowymi i podatkowymi. Podczas otwierania działalności określana jest także kategoria/kategorie w ramach których będzie ona wykonywana. Należy tu zaznaczyć, iż w przypadku rozliczania podatku dochodowego od osób fizycznych dochody osoby samozatrudnionej podlegają kategorii B, która obejmuje dwa rodzaje dochodów: biznesowe i zawodowe, w zależności czy pochodzą one z działalności oznaczonej kodem portugalskiej Klasyfikacji Działalności Gospodarczej (CAE), czy też z działań przewidzianych w artykule 151 Kodeksu Podatku Dochodowego od Osób Fizycznych (CIRS). Każda wystawiana przez pracownika niezależnego faktura musi wskazywać na kategorię przypisanej mu działalności, w ramach której zostały wykonane poszczególne prace. Samo rozpoczęcie działalności nie wymaga obecności w urzędzie skarbowym. Obecnie można jej dokonać również za pośrednictwem internetu na portalu Prowadzenie działalności na zasadach samozatrudnienia nie podlega takiej samej rejestracji, jak ma to miejsce w przypadku spółek i innych przedsiębiorców, gdzie wymaga się np. wydania certyfikatu nadania nazwy spółki, wpisu do rejestru handlowego, podpisania aktu notarialnego w urzędzie notarialnym itd. Pracownik niezależny otwiera swoją działalność jedynie składając w urzędzie skarbowym właściwy wniosek. W Portugalii pomiędzy urzędami skarbowymi a Zakładem Ubezpieczenia Społecznego istnieje przepływ informacji, dlatego też po dokonaniu rejestracji w urzędzie skarbowym pracownik samozatrudniony nie musi dokonywać osobnej rejestracji w systemie zabezpieczenia. Właściwy urząd sam rejestruje i informuje pracownika o sytuacji składkowej, jakiej podlega. Dokonując rejestracji działalności pracownik niezależny musi wybrać jeden z dwóch systemów rozliczenia podatkowego: uproszczony lub z prowadzoną profesjonalnie księgowością. W pierwszym przypadku, urząd skarbowy uznaje, że 25% dochodów pracownik przeznacza na wydatki niezbędne dla celów zapewnienia wykonalnosci swoich usług. Tym samym opodatkowaniu podlega jedynie 75% dochodu tych pracowników. Na przykład, osoba pracująca na własny rachunek, która uzyskała roczny dochód w wysokości

4 euro zapłaci podatku dochodowego od osób fizycznych od ok. 75% tej kwoty (13125 euro), podczas gdy pozostałe 4375 euro nie podlega opodatkowaniu. Jednak ta opcja ma też swoje wady: jeśli urząd skarbowy uzna, że 25% dochodu brutto pracowników odnosi się do kosztów niezbędnych do wykonywania swojej działalności, podatnicy nie mogą już odliczyć z tytułu podatku PIT faktur związanych prowadzoną aktywnością zawodową, takich jak telefon komórkowy, koszty paliwa, wynajmu powierzchni, itp. Inne zasady sa stosowane w przypadku, gdy samozatrudniony zdecyduje się na zorganizowany system księgowości. System taki jest obowiązkowy dla podatników, których dochód roczny przekracza 200 tys. euro. W tym przypadku podatnik może zadeklarować wydatki nawiązujące do wykonywanej działalności, a zysk netto jest obliczany poprzez odjęcie kosztów od przychodów. Eksperci są zgodni, zauważając, że system ten może być bardziej korzystny dla samozatrudnionych, których roczne koszty związane z prowadzoną działalnością stanowią ponad 25% dochodów. Należy pamiętać, że podatnicy o zorganizowanej księgowości są zobowiązani korzystać z usług zawodowego księgowego, uznanego przez Związek Biegłych Rewidentów Księgowych (Ordem dos Técnicos Oficiais de Contas), który podpisuje ich deklaracje podatkowe i bierze odpowiedzialność za sprawozdania finansowe. Podatek VAT Pracownicy samozatrudnieni, przynależący do systemu uproszczonego, mogą podlegać dwu systemom odprowadzania podatku VAT, w zależności od wielkości świadczonych usług: System zwolnienia z VAT: Zgodnie z art. 53 portugalskiego Kodeksu Podatku VAT, jeśli oczekiwana roczna wartość świadczonych przez pracownika niezależnego usług (lub faktycznie osiągnięta w poprzednim roku dochodu brutto) nie przekracza euro, podatnik podlega zwolnieniu z podatku VAT, to znaczy, nie deklaruje płatności podatku VAT na swoich fakturach. Jeśli zostanie przekroczony limit euro, podatnik nadal korzysta ze zwolnienia z podatku VAT do stycznia następnego roku, kiedy to powinien złożyć oświadczenie o zmianie działalności w Urzędzie Skarbowym i od lutego dokonywać poboru podatku VAT, nawet jeżeli wartość jego usług w tym roku nie przekroczy euro. Poza ww warunkiem, Kodeks VAT wskazuje dodatkowo zawody podlegające zwolnieniu z tego podatku. System rozliczenia VAT Jednakże, jeśli szacowana roczna wielkość usług przekracza kwotę euro, podatnik zostaje włączony do normalnego systemu opodatkowania VAT i jest zobowiązany do naliczania podatku VAT na swoich fakturach (stawka ogólna 23%). Ponadto jest zobowiązany do składania miesięcznej bądź kwartalnej deklaracji VAT. Miesięczna deklaracja VAT powinna zostać dokonana przez Internet, do 10 dnia drugiego miesiąca następującego po tym, którego dotyczą usługi, na przykład VAT za miesiąc styczeń należy zgłosić do 10 marca danego roku.

5 5 W przypadku kwartalnej deklaracji VAT powinna ona nastąpić do 15 dnia drugiego miesiąca następującego po kwartale, którego dotyczą usługi, tj. VAT za I kwartał do 15 maja, VAT za II kwartał do 15 sierpnia, VAT za III kwartał do 15 listopada i VAT za IV kwartał do 15 lutego następnego roku. Płatności zadeklarowanego podatku VAT dokonuje się bądź to za pomocą bankomatu, bądź to za posrednictwem Homebanking instytucji bankowych, które oferują opcję płatności na rzecz państwa, lub w kasie urzędu skarbowego bądź na poczcie. Nieuregulowanie płatności w przewidzianym prawem terminie grozi naliczeniu odpowiednich odsetek. Pobór podatku u źródła: W przypadku dochodów poniżej euro nie wymaga się potrącenia podatku u źródła. Powyżej tej wartości oraz gdy pracownik posiada rachunkowość zorganizowaną jest ono obowiązkowe. W większości przypadków wynosi 25%. Ubezpieczenie społeczne Jeżeli samozatrudniony dokonuje rejestracji swojej działalności po raz pierwszy, to rozpoczyna odprowadzanie składek na ubezpieczenie społeczne wówczas, gdy jego roczny dochód przekroczy 2515,32 euro (6-krotność minimum socjalnego) lub po upływie co najmniej 12 miesięcy. W tym przypadku obowiązek nabiera mocy: w pierwszy dzień 12-tego miesiąca liczonego od momentu rozpoczęcia działalności, jeśli zachodzi ono po miesiącu wrześniu i przed końcem roku w pierwszy dzień miesiąca listopada roku następującego po roku rozpoczęcia działalności, w pozostałych przypadkach. W przypadku zaprzestania działalności w ciągu pierwszych 12 miesięcy, bieg czasu zostaje zawieszony i kontynuowany od pierwszego dnia miesiąca jej wznowienia, jeżeli nastąpi ono w ciągu 12 miesięcy liczonych od zakończenia. Pracownicy niezależni mogą opcjonalnie i na własne życzenie zawnioskować o wejście w życie ich obowiązku składkowego na ubezpieczenie społęczne wcześniej od wyznaczonego w tym celu terminu lub jeśli ich roczny dochód jest równy lub niższy od 2515,32 EUR (6-krotność minimum socjalnego). W sytuacjach, w których pracownicy prowadzą jednocześnie działalność na własny rachunek i wykonują pracę zależną (na rzecz osób trzecich), są zwolnieni z obowiązku płacenia składek na ubezpieczenie społeczne. Jednak, aby uzyskać zezwolenie na zwolnienie, pracodawca tych pracowników musi dokonywać wpłat na ubezpieczenie społeczne w ramach przychodów z kategorii A. Jak wspomniano powyżej, w pierwszym roku działalności pracownik niezależny może skorzystać ze zwolnienia z

6 6 obowiązku płacenia składek na ubezpieczenie społeczne. Po pierwszym roku wchodzi w życie obowiązek składkowy, a wysokość składki jest ustalana przez miejscowy ZUS na podstawie dochodów pracownika i 11 poziomów wymiaru składkowego obliczanych na podstawie wartości minimum socjalnego. W tym celu brana jest pod uwagę 1/12 wartości odpowiednich rocznych dochodów (70% wartości świadczonych usług i 20% wartości sprzedaży) wyrażona w udziale procentowym minimum socjalnego. Stosowana do naliczenia należnej opłaty składkowej jest wartość o jeden poziom niższa od uzyskanego progu dochodowego. Progi dochodowe ,22 EUR (1 x minimum socjalne) 628,83 EUR (1,5 x minimum socjalne) 838,44 EUR (2 x minimum socjalne) 1 048,05 EUR (2,5 x minimum socjalne) 1 257,66 EUR (3 x minimum socjalne) 1 676,88 EUR (4 x minimum socjalne) 2 096,10 EUR (5 x minimum socjalne) 2 515,32 EUR (6 x minimum socjalne) 3 53,76 EUR (8 x minimum socjalne) 4 192,20 EUR (10 x minimum socjalne) 5 030,64 EUR (12 x minimum socjalne) Stawki Pracownicy niezależni w większości przypadków - 29,6% Rolnicy o dochodach uzyskanych wyłącznie z działalności rolniczej oraz ich małżonkowie, którzy razem z nimi, w sposób stały, prowadzą działalność - 28,3% Osoby zarejestrowane w formie jednoosobowej działalności gospodarczej i właściciele jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, jak również ich małżonkowie, którzy razem z nimi, w sposób stały, prowadzą ową działalność - 34,75% Przykład 1: Świadczenie usług (roczne) = Sprzedaż (roczna) = Odpowiednie roczne dochody = 70% X % X = Jedna dwunasta dochodów = / 12 = 716,67 % minimum socjalnego = 716,67 / 419,22 = 1,71 Odpowiedni poziom dochodowy = 1,5 x minimum socjalne (2. próg) Podstawa do wyliczenia składki= 1 x minimum socjalne (1.próg) Miesięczna składka do zapłaty = 29,6% (stawka) x 419,22 =

7 7 Przykład 2: Świadczenie usług (roczne)= Odpowiednie roczne dochody = 70% X = Jedna dwunasta dochodów = / 12 = 1.458,33 % minimum socjalnego = 1.458,33 / 419,22 = 3,48 Odpowiedni poziom dochodowy = 3 minimum socjalne (5. próg) Podstawa do wyliczenia składki = 2,5 x minimum socjalne (4. próg) Miesięczna składka do zapłaty = 29,6% (stawka) x 1048,05 = 310,22 Płatność składki powinna nastąpić do 20 dnia następnego miesiąca za pomocą bankomatu lub Homebanking instytucji bankowych, które oferują opcję płatności na rzecz państwa, w kasie urzędu miejscowego ZUS lub na poczcie. W przypadku braku płatności może nastąpić: przymusowe ściągnięcie kwoty należności wraz z zaległymi odsetkami, zgłoszenie wykroczenia lekkiego, jeżeli wpłata składek została dokonana w ciągu 30 dni od upływu terminu, zgłoszenie wykroczenia ciężkiego, jeżeli wpłata składek została dokonana po terminie powyżej wskazanym. Uruchamiane jest postępowanie karne, gdy nielegalne korzyści przekraczają 7500 euro. Należy także zwrócić uwagę, że w przypadku, gdy pracownik niezależny świadczył w danym roku więcej niż 80% swoich usług na rzecz tej samej firmy, firma ta będzie musiała zapłacić roczną składkę na ubezpieczenie w wysokości 5% ogólnej wartości usług świadczonych przez tego pracownika na jego rzecz. Pracownicy pracujący w oparciu o formułę samozatrudnienia mają prawo do zrzeszania się. W Portugalii istnieje Stowarzyszenie Pracowników Niezależnych (Associação de Trabalhadores Independentes). W Portugalii nie ma specyficznych regulacji dotyczących sytuacji, gdy jednoosobowa działalność gospodarcza ukrywa faktyczny stosunek pracy. Zgodnie z art. 5. dekretu z mocą ustawy DL nr 328/93 osoba pracująca na zasadach samozatrudnienia: posiada wolność wyboru procesów i metod pracy, nie podlega określonym godzinom pracy i/lub minimalnemu okresowi zatrudnienia, chyba że wynika to z bezpośredniego zastosowania przepisów prawa pracy, może zlecać osobie trzeciej świadczenie swoich usług,

8 8 prowadzona przez nią działalność nie wchodzi w skład hierarchicznej struktury firmy, jej działalność stanowi przypadkowy element w organizacji i rozwoju celów pracodawcy. W tym sensie, jeśli nie są spełnione powyższe warunki, istnieje prawdopodobieństwo, że pracownik znajduje się w sytuacji niezgodnej z prawem, powszechnie określanej jako falso recibo verde (fałszywe faktury). Portugalski Krajowy Urząd Statystyczny w zakresie pracowników niezależnych wyróżnia następujące kategorie zatrudnionych: osoba pracująca na własny rachunek: osoba wykonująca działalność w sposób niezależny z lub bez udziału wspólników, uzyskując wynagrodzenie bezpośrednio uzależnione od osiąganych zysków (zrealizowanych lub potencjalnych) w zakresie wytwarzanych towarów lub usług. Wspólnikami takiej osoby mogą być lub nie, członkowie wspólnego gospodarstwa domowego. Pracownik na własny rachunek może być uznany za pracownika pojedynczego lub zatrudniającego innych jako pracodawca. osoba pracująca na własny rachunek jednoosobowo: która wykonuje niezależną działalność z lub bez udziału wspólników, uzyskując wynagrodzenie bezpośrednio uzależnione od osiąganych zysków (zrealizowanych lub potencjalnych) w zakresie wytwarzanych towarów lub usług i która nie zatrudnia pracownika/ów najemnych. Wspólnikami takiej osoby mogą być lub nie, członkowie wspólnego gospodarstwa domowego. osoba pracująca na własny rachunek jako pracodawca: która wykonuje niezależną działalność, z lub bez udziału wspólników, uzyskując wynagrodzenie, które jest bezpośrednio uzależnione od osiąganych zysków (zrealizowanych lub potencjalnych) w zakresie wytwarzanych towarów lub usług, i która zazwyczaj zatrudnia jednego lub więcej pracowników najemnych do pracy w swojej firmie. Wspólnikami takiej osoby mogą być lub nie, członkowie wspólnego gospodarstwa domowego. Portugalia: Ludność zatrudniona wg sektorów działalności, statusu zawodowego i płci, IV kwartał 2014 tys. osób

9 9 Sytuacja zawodowa Płeć Razem Rolnictwo, hodowla zwierząt, łowiectwo, leśnictwo i rybołówstwo Przemysł, budownictwo, energia i woda Usługi MK 4.491,6 348, , ,2 Osoby zatrudnione M 2.310,8 233,7 744, ,0 K 2.180,7 114,8 330, ,2 MK 3.659,4 84,5 937, ,2 Pracownik najemny M 1.773,2 57,1 629, ,2 K 1.886,2 27,3 307, ,0 MK 811,8 256,6 134,8 420,4 Pracownik na własny rachunek M 527,9 172,0 113,2 242,6 K 283,9 84,6 21,5 177,8 Pracownik bez wynagrodzenia w ramach rodziny MK 20, ,6 M 9, K 10,

10 10 Oprac. Elżbieta Siuta Correia, Ekspert POiG r. WPHI Lizbona

11 11