Wykład: Wprowadzenie i Rachunki Makroekonomiczne

Transkrypt

1 Wykład: Wprowadzenie i Rachunki Makroekonomiczne Makroekonomia II Zima 2018/ SGH Jacek Suda

2 Strona kursu Strona kursu:

3 Organizacja Wykład Jacek Suda, Katedra Ekonomii Ilościowej, Paweł Kopiec, Katedra Ekonomii Ilościowej, Ćwiczenia Jacek Suda Grupa 130, 131: Wtorek 11:40-13:20 Grupa 132, 133: Wtorek 13:30-15:00 Dominika Czyż, Grupa 182, 183: Środa 17:10-18:50 Grupa 180, 181: Środa 19:00-20:40 Podręcznik Michael Burda i Charles Wyplosz, Makroekonomia. Podręcznik europejski, PWE 2013 Literatura uzupełniajaca - Michael Burda i Charles Wyplosz, Macroeconomics: A European Text, Oxford 2017, (7 th editon) - Robert Hall i John Taylor, Makroekonomia, PWN David Romer, Makroekonomia dla zaawansowanych, PWN Stephen Williamson, Macroeconomics, Pearson 2014

4 Ćwiczenia i kolokwia TBA

5 Zaliczenie TBA

6 Uczciwość akademicka Na kursie obowiązuje polityka braku tolerancji dla oszukiwania, np. ściągania, zaglądanie do prac innych osób w czasie kolokwiów lub egzamiu, zwracania się z prośbą o pomoc do innych studentów podczas egzaminu lub kolokwiów, korzystanie z niedozwolonych urządzeń lub materiałów podczas egzaminu czy kolokwiów Student złapany na oszukiwaniu uzyskuje ocenę niedostateczna z kursu. Podczas kolokwiów oraz egzaminu można korzystać z kalkulatorów, ale nie można korzystać z telefonów komórkowych, komputerów, tabletów, itp.

7 Makroekonomia Makroekonomia to analiza łącznego zachowania tysięcy rynków: dóbr, cen i podmiotów działających na tych rynkach Działanie każdego z tych rynków wyjaśniane jest przez mikroekonomię Mikroekonomia to badanie zachowań jednostek. Makroekonomia ma solidne podstawy mikroekonomiczne

8 Dochód i produkcja Produkt krajowy brutto (PKB) (lub Gross Domestic Product, GDP) i jego determinanty są obiektami zainteresowań ekonomistów PKB jest miarą zarówno dochodu jak i produkcji w gospodarce

9 Dlaczego interesuje nas PKB PKB nie jest uważany jako wskaźnik dobrobytu w kraju, per se Ale jest blisko związany z tą wielkością zmiany i wahania PKB związane są z wahaniami w zatrudnieniu i inflacją Badania empiryczne wskazują, że wiele wskaźników mierzących dobrobyt rośnie wraz ze wzrostem poziomu PKB (lecz przyczynowość może iść w obu kierunkach)

10 Satisfaction with life index 1.1. Introduction PKB per capita i Satysfakcja z życia i 2006 GDP per Capita and Life Satisfaction in 2006 GDP per capita 2006 Sources: World Economic Outlook, IMF; Wikipedia

11 2. Key concepts Zmiany PKB w Europie Evolution of GDP in Europe Realny GDP PKBfor wefrance, Francji, Niemczech, Germany Wielkiej and UK Brytanii Steady Stałygrowth wzrost wover ubiegłegym the last wieku century Spadek po drugiej wojnie światowej Drop after second world war

12 Zmiany 2. Key concepts realnego PKB per capita w USA Evolution of real GDP per capita in the US Source: Mankiw, Macroeconomics, (2001)

13 Dochód i produkcja Recesja - spadek realnego PKB (przez kolejne dwa kwartały) Depresja - silna recesja Fakty stylizowane w większości krajów PKB rośnie prawie cały czas wokół wzrostowego trendu wystąpują powtarzające się wahania

14 Makroekonomia w krótkim i długim okresie Jednym z głównych celów makroekonomii jest zrozumienie zmian w czasie/ewolucji zmiennych makroekonomicznych: PKB, inflacji, bezrobocia, zatrudnienia, konsumpcji,... Należy odróżnić zmiany długookresowe (trend) od krótkookresowych (cykle) Tendencja długookresowa (trend) Przy skali logarytmicznej nachylenie krzywej stanowi stopę wzrostu Stałej stopie wzrostu odpowada linia prosta = trend

15 GDP in levels Poziom PKB GDP for France, Germany and UK in absolute values (levels) Realny PKB we Francji, Niemczech, Wielkiej Brytanii

16 Poziom GDP PKB in logarithmic - skala logarytmiczna scale Trend for UK Realny PKB we Francji, Niemczech, Wielkiej Brytanii Trend dla Wielkiej Brytanii

17 Quarterly GDP changes, UK Stopa wzrostu PKB Quarterly GDP change for UK, percent change of GDP in one quarter relative to previous quarter Kwartalny PKB w Wielkiej Brytanii

18 Makroekonomia w krótkim i długim okresie Pomimo znaczego wzrostu produkcji i dochodów w długim okresie, tempo wzrostu zmienia się w czasie Krótkookresowe zmiany tempa wzrostu PKB nazywane są cyklami koniunkturalnymi (business cycles) Cykle koniunkturalne różnią się amplitudą i długością (okresem trwania) Makroekonomia bada i stara się wytłumaczyć zachowanie gospodarki zarówno w długim okresie, jak i okresowe odchylenia od lini trendu: Jaka jest ich geneza? Czy można im zapobiec? Czy powinno się im zapobiec?

19 Produkt Krajowy Brutto PKB definiowany jest dla określonego obszaru geograficznego (np. państwa, regionu, miasta, grupy krajów,...) dla określonego przedziału czasowgo (np. rok, kwartał,..) PKB jest strumieniem (flow) a nie zasobem (stock) Trzy spodoby mierzenia i trzy definicje. PKB to suma wartości sprzedaży finalnej dóbr i usług wyprodukowanych albo wartości dodanej powstającej albo dochodów właścieli czynników produkcji, uzyskanych dzięki aktywności ekonomicznej na danym obszarze geograficznym w pewnym okresie.

20 PKB - definicja 1 Definicja (PKB - definicja 1) PKB to suma wartości sprzedaży finalnej dóbr i usług wyprodukowanych na danym obszarze geograficznym w pewnym okresie. sprzedaż finalna (final sales): kupujący (gospodarstwa, przedsiębiorstwa, sektor rządowy) zużywają zakupione dobra sprzedaż pośrednia (intermediate sales), kupujący odsprzeda dobro lub usługę, nie jest wliczana do PKB aby uniknąc podwójnego liczenia sprzedaż dóbr używanych również nie jest wliczona (była wliczona w momencie pierwszej produkcji) PKB obroty handlowe eksport jest sprzedażą finalną

21 PKB - definicja 2 Definicja (PKB - definicja 2) PKB to suma wartości dodanej (value added) powstajacej na danym obszarze geograficznym w pewnym okresie. Wartość dodana = różnica pomiędzy ceną sprzedaży (wielkością przychodów) a kosztem zakupu surowców, półproduktów (dóbr pośrednich) i dóbr importowanych. Przykład: cena hamburgera: 16 PLN, cena składników: 6 PLN Wartość dodana foodtrucka? Całkowita wartość dodana dla gospodarki?

22 PKB definicja 3 Definicja (PKB - definicja 3) PKB to suma dochodów właścieli czynników produkcji, uzyskanych dzięki aktywności ekonomicznej na danym obszarze geograficznym w pewnym okresie Miara wynagrodzenia czynników produkcji: czyjeś wydatki to czyjś dochód Wynagrodzenie czynników produkcji: płace (praca), stopa procentowa (kapitał), czynsz (ziemia, budynki),...

23 PKB Polski PKB (nominalny) Polski w 2017 r mln PLN (GUS, Październik 2018) poprzednie szacunki: mln PLN (GUS, Maj 2018) PKB Polski w 2016 r mln PLN (GUS, Maj 2018) ale wg GUS w maju 2017: mln PLN

24 Mierzenie i interpretowanie PKB PKB mierzy tylko zarejestrowane transakcje rynkowe Nie uwzględnia działań pozarynkowych (np. produkcja domowa), niezarejestrowanych lub nielegalych Usługi sektora publicznego (np. nauczycieli), które nie są przedmiotem handlu, są mierzone po koszcie wytworzenia (suma wynagrodzeń, kosztów eksploatacyjnych) Porównanie pomiędzy krajami Różnice w populacji - PKB per capita Różnice w walucie - przeliczenie do wspólnej waluty po kursie walutowym Porównanie w czasie Inflacja i wzrost ludności - realny PKB per capita Stopa wzrostu PKB jest często lepszą miarą aktywności gospodarczej

25 Dochód Narodowy Brutto PKB oblicza się wg kryterium lokalizaji Dochód Narodowy Brutto, DNB (gross national income, GNI) oblicza się na podstawie kryterium własności Definicja DNB to suma wartości dodanej powstajaca dzięki wykorzystaniu wszystkich czynników produkcji posiadanych przez mieszkańców danego obszaru geograficznego (kraju) niezależnie od tego, gdzie te czynniki były wykorzystywane. DNB = PKB + dochód z zagranicy (osiągnięty przez rezydenta kraju) dochód wytworzony w kraju przez nierezydentów

26 Nominalny PKB (nominal GDP) Nominalny PKB to wartość dóbr i usług w cenach bieżących Przykład Tylko dwa dobra: jabłka Q j i pomarańcze Q p, brak importu Dwie ceny: jabłka w cenie P J i pomarańcze za P p nominalny PKB = P j Q j + P p Q p Nominalny PKB rośnie, między innymi, gdy rośnie ilość dóbr (Q j i/lub Q p ), ceteris paribus rośnie cena (P j i/lub P p ), ceteris paribus

27 Realny PKB (real GDP) Realny PKB oblicza się za pomocą cen zaobserwowanych w pewnym uzgodninym roku bazowym (base year) (a nominalny PKB w cenach bieżących) Realny PKB pozwala rozróżnić między efekt zmian cen od zmian produkcji Ponieważ ceny się nie zmieniają realny PKB zmienia się tylko w wyniku zmian ilości sprzedanej Przykład Ceny jabłka w roku bazowym: P J b, P p b realny PKB t nominalny PKB t = P j b Qj t + P p b Qp t = P j tq j t + P p t Q p t Rozróżnienie pomiędzy zmienną realną a nominalną zmienna nominalna przedstawia wartość w cenach bieżących zmienna realna przedstawia wartość w cenach stałych

28 Przykład Dwa lata: 2010 i 2011 Rok bazowy: 2010 W 2010 Cena 1kg pomarańczy: 4 PLN Cena 1kg jabłek: 2.60 PLN Sprzedana ilość pomarańczy: kg Sprzedana ilość jabłek: kg nominalny PKB w 2010 = = PLN realny PKB w 2010 = = PLN (bo rok bazowy w 2010)

29 Przykład W 2011 Cena i ilość sprzedana jabłek bez zmian. Sprzedana ilość pomarańczy podwoiła się: kg Cena pomarańczy wzrosła z 4 PLN do 4.60 PLN nominalny PKB w 2011 = = PLN realny PKB w 2011 = = PLN (bo rok bazowy w 2010)

30 Deflator PKB Używając nominalnego PKB i realnego PKB możemy skonstruować jedną z miar cen deflator PKB deflator PKB t = nominalny PKB t realny PKB t Mierzy cenę produkcji w stosunku do roku bazowego w roku bazowym (t = 0): deflator PKB t = 1 w kolejnych/wcześniejszych latach (t 0): odchylenie poziomu cen od cen w roku bazowym Jest to średnia wszystkich cen dóbr i usług finalnych ważona ich udziałami w PKB

31 Inflacja deflatora PKB Zmiany poziomu deflatora odzwierciedlają inflację deflator PKB t deflator PKB t 1 nominalny PKB t nominalny PKB t 1 realny PKB t realny PKB t 1 przybliżenie dla małych wartości W naszym przykładzie deflator PKB 1991 nominalny PKB 1991 realny PKB 1991 deflator PKB 1990 nominalny PKB 1990 realny PKB = = Inflacja deflatora PKB 14.4% Za wzrost nominalnego PKB o 62.4% odpowiada zmiana ilości sprzedanej (wzrost realnego PKB = 48%) wzrost cen (o 14.4%)

32 Wskaźniki cen Deflator PKB to przykład wskaźnika cen: uwzględnia ceny wszystkich dóbr i usług, które są w PKB, z wagami odpowiadającymi udziałowi w PKB. Inne indeksy cen inne deflatory: konsumpcji, inwestycji, importu, eksportu, etc. uwzględnia ceny wszystkich dóbr i usług, zawarte w danej kategorii, z wagami (zmiennymi w czasie) odpowiadającymi ich udziałowi indeks cen konsumenta, ICK (consumer price index, CPI) składa się z cen koszyka dóbr i usług konsumowanych przez konsumenta ze stałymi wagami indeks cen producenta (producer price index, PPI) odpowiada koszykowi dóbr typowemu dla produkcji w kraju (stałe wagi)...

33 Deflator PKB a CPI Deflator PKB WSZYSTKIE dobra i usługi zawarte w PKB TYLKO krajowe wskaźnik PAASCHEGO ZMIENNE w czasie wagi odpowiadające rzeczywistemu udziałowi w PKB w danym roku CPI TYLKO dobra i usługi konsumowane przez konsumenta krajowe I importowane wskaźnik LASPEYRESA STAŁE wagi w koszyku, określone przez urząd statystyczny Deflator PKB (linia niebieska) i CPI (linia czarna) w Polsce w latach

34 Inflacja Inflacja = stopa zmian (wskaźnika) cen w czasie Hiperinflacja = miesięczna stopa inflacji przekraczająca 50% Miary inflacji związane są ze wskaźnikiem cen Inflacja CPI Inflacja deflatora PKB Inflacja HICP (Harmonised Index of Consumer Prices)... Wahania inflacji często związane są z cyklem koniunkturalnym inflacja jest procykliczna = rośnie kiedy tempo wzrostu gospodarczego jest wysokie i spada kiedy tempo wzrostu jest niskie bezrobocie jest antycykliczne = spada kiedy tempo wzrostu gospodarczego jest wysokie i rośnie kiedy tempo wzrostu jest niskie zmienna acykliczna = nie związana z tempem wzrostu Ujemna stopa inflacji to deflacja

35 Inflacja w Polsce (GUS, NBP) Roczna Inflacja CPI w Polsce w 2017 r.: 2,0% Kwartalna Inflacja CPI w Polsce w II kw r. (r/r): 1,7% Kwartalna Inflacja CPI w Polsce w II kw r. (kw./kw.): 0,5% Miesięczna Inflacja CPI w Polsce w VIII 2018 r. (r/r): 2,0% Miesięczna Inflacja CPI w Polsce w VIII 2018 r. (m./m.): 0,0%

36 RACHUNKI MAKROEKONOMICZNE

37 Rachunki makroekonomiczne Aktorzy ekonomiczni sektor prywatny: przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe sektor rządowy (państwo) reszta świata: (pozostałe kraje i instytucje zagraniczne) Rynki rynki czynników produkcji rynki dóbr i usług rynki finansowe Definicje Y - PKB/Sprzedaż/Dochód C - Konsumpcja S - Oszczędności (prywatne) I - Inwestycje (nowe wyposażenie zwiększające istniejący zasób kapitału rzeczowego/fizycznego) T - Podatki netto = Podatki - transfery (zasiłki, emertury,...) G - Wydatki państwowe/sektora rządowego NX - Eksport netto = Eksport (X) - Import (Z)

38 Schemat ruchu okrężnego Rys. 2.2 Państwo (T G) Reszta Świata (X Z) Oxford University Press, All rights reserved. Sh Schemat ruchu okrężnego ż Sektor prywatny (S I) Rynek finansowy

39 Rachunki makroekonomiczne - gospodarka zamknięta Definicja PKB nr 1: sprzedaż dóbr i usług finalnych W gospodarce zamkniętej (X = Z = NX = 0) całkowita sprzedaż dóbr i usług wyprodukowanych w danym kraju może być podzielona pomiędzy dobra i usługi zakupione przez gospodarstwa domowe (C) dobra i usługi zakupione przez przedsiębiorstwa w celach inwestycyjnych (I) dobra i usługi zakupione przez sektowa publiczny/rządowy/państwo (G) Y = C + I + G

40 Rachunki makroekonomiczne - gospodarka otwarta Jeżeli X 0 lub/i Z 0 Przedsiębiorstwa sprzedają swoją produkcję za granicę (eksport X) Środki na konsumpcję, inwestycje, wydatki rządowe mogą być przeznaczone na dobra i/lub usługi wyprodukowane za granicą C = C krajowe +C zagraniczne, I = I krajowe +I zagraniczne, G = G krajowe +G zagraniczne Import całkowity jest dany porzez Z = C zagraniczne + I zagraniczne + G zagraniczne Całkowita sprzedaż dóbr i usług wyprodukowanych w kraju wynosi Y = C + I + G + X Z

41 Składniki PKB Składniki PKB wg rodzaju wydatków ( , % PKB) Konsumpcja (C) Inwestycje (I) Wydatki rządowe (G) Francja 55,2 21,8 23,1 Niemcy 56,3 20,3 18,7 Wielka Brytania 64,5 17,6 19,99 Włochy 60,3 19,8 19,2 Strefa euro 56,1 21,5 20,3 Norwegia 41,9 20,6 21,4 Japonia 58,6 22,4 18,9 USA 67,6 20,8 15,3 Polska 62,2 20,5 18,4 Źródło: IMF

42 Tożsamość rachunkowa W gospodarce otwartej definicja PKB 1: Y = C + I + G + X Z (1) Według definicji PKB nr 3, PKB to suma dochodów właścicieli czynników produkcji. Te dochody są użyte do opłacenia podatków, T konsumowane, C oszczędane, S Y = C + S + T (2)

43 Schemat ruchu okreznego Rys. 2.2 Państwo (T G) Reszta Świata (X Z) Oxford University Press, All rights reserved. Sh Schemat ruchu okrężnego ż Sektor prywatny (S I) Rynek finansowy

44 Tożsamości rachunkowe Wszystkie trzy definicje PKB przedstawiają tą samą wielkość. (1) i (2) oznaczają C + I + G + X Z = C + S + T (3) W rezultacie (S I) + (T G) = (X Z) (4)

45 Tożsamość rachunkowa (S I) + (T G) = (X Z) (4) S I to oszczędności sektora prywatnego jeżeli S I > 0 to sektor prywatny tworzy oszczędności netto jeżeli S < I to sektor prywatny jest pożyczkobiorcą netto T G to oszczędności sektora publicznego jeżeli T > G to państwo oszczędza jeżeli T G < 0 to państwo się zadłuża X Z to bilans obrotów handlowych jeżeli X > Z to państwo exportuje więcej niż importuje jeżeli NX = X Z < 0 to import netto jest ujemny X, Z obejmuje usługi czynników produkcji poza granicami kraju Jeżeli S > I i T > G to X > Z

46 Tożsamość rachunkowa w danych Tożsamość rachunkowa w 2010 r. (% PKB) S I T G X Z Francja 2,6 4,8 2,2 Niemcy 8,1 2,5 5,6 Wielka Brytania 58 5,8 8,3 83 2,5 25 Włochy 1,3 2,2 3,5 Strefa euro 4,1 3,9 0,2 Szwecja 4,7 1,6 6,3 Japonia 10,3 6,7 3,6 USA 5,6 8,8, 3,2, Polska 5,2 10,6 5,4 Źródło: OECD

47 Od wydatków do dochodu osobistego do dyspozycji Fig. 2.4 Od wydatków do dochodu osobistego do dyspozycjiycji X Z Amortyzacja G I Podatki pośrednie C PKB PKN Dochód narodowy Dochód osobisty Dochód osobisty do dyspozycji

48 Od wydatków do dochodu osobistego do dyspozycji Fig. 2.4 (a) X Z G I Zaczynamy od dodania (i.e. zagregowania) wszystkich wydatków na dobra i usługi finalne wyprodukowane w kraju C

49 Od wydatków do dochodu osobistego do dyspozycji Fig. 2.4 (b) X Z Ta suma to (zgodnie z definicją) wartość PKB G I PKB C

50 Od wydatków do dochodu osobistego do dyspozycji Fig. 2.4 (c) X Z G I Amortyzacja Po odjęciu amortyzacji od PKB uzyskujemy produkt krajowy netto (PKN) PKB PKN C

51 Od wydatków do dochodu osobistego do dyspozycji Fig. 2.4 (d) X Z G I C PKB Amortyzacja PKN Podatki pośrednie Po odjęciu podatków pośrednich (np. VAT, akcyza) i dodaniu subsydiów dla przedsiębiorców otrzymujemy

52 Od wydatków do dochodu osobistego do dyspozycji Fig. 2.4 (e) X Z G I Amortyzacja Podatki pośrednie Dochód narodowy = wynagrodzenie czynników produkcji (i wartość dodana) PKB PKN Dochód C narodowy (uwzględniając ę dochód netto z zagranicy)

53 Od wydatków do dochodu osobistego do dyspozycji Fig. 2.4 (f) X Z G Dochód osobisty = dochód narodowy zyski I C PKB Amortyzacja PKN Podatki pośrednie Dochód narodowy Dochód osobisty zatrzymane (retained earnings), podatek dochodowy odo składki na ubezpieczenia społeczne + transfery na rzecz gospodarstw domowych

54 Od wydatków do dochodu osobistego do dyspozycji podatki i opłaty = dochód osobisty do dyspozycji Fig. 2.4 (g) X Z Amortyzacja G I Podatki pośrednie C PKB PKN Dochód narodowy Dochód osobisty Dochód osobisty do dyspozycji

55 Od wydatków do dochodu osobistego do dyspozycji Fig. 2.4 (h)...który może zostać skonsumowany lubzaoszczędzony zaoszczędzony. S C Dochód osobisty do dyspozycji

56 Oszczędności i inwestycje Podstawowe tożsamości Y = C + I + G + X Z Y = C + S + T S I + T G = X Z Jeżeli T = G i X = Z to S = I Jeżeli X = Z to I = Y C G Oszczędności krajowe/narodowe = oszczędności prywatne (S) + oszczędności sektora publicznego (T G) Jeżeli T < G: deficit budżetowy: oszczędności sektora publicznego są ujemne. S krajowe = S + (T G) = Y C T + T G = Y C G Jeżeli X = Z to S krajowe = I

57 Oszczędności i inwestycje Zasób kapitału w gospodarce jest finansowany przez prywatne oszczędności gospodarstw domowych Jeżeli nie wydam dochodu na T lub C to oszczędzam... albo kupując dobra inwestycyjne, I albo lokując pieniadze na rynku finansowym (bank, obligacje, etc.) Środki te zostaną pożyczone komuś, kto będzie chciał ich użyc w celach inwestycyjnych, I Zapasy (czyli wyprodukowane ale niesprzedane dobra) wliczane są do inwestycji, I Przykład: co jeżeli nie wydam pieniędzy na kupno samochodu? Oszczędności wzrosną o PLN Niesprzedany samochód zostanie u dealera zwiększając jego zapasy (inventory). Zapasy są częścią I zatem I rośnie o PLN

58 Bilans płatniczy Bilans płatniczy (balance of payments) to rejestr transakcji ekonomicznym pomiędzy krajem a zagranicą transakcje, którym towarzyszy odpływ pieniędzy oznaczane są jako deficyt ( ) transakcje, którym towarzyszy przypływ pieniędzy do kraju oznaczane są jako nadwyżka (+) Na bilans płatniczny składa się rachunek obrotów bieżących rachunek obrotów kapitałowych i finansowych

59 Bilans płatniczy Tablica 2.8 Bilans płatniczył I. Rachunek obrotów bieżących A. Dobra i usługi 1. Dobra 2. Usługi B. Dochody międzynarodoweę 1. Płace i wynagrodzenia 2. Dochód z inwestycji C. Bieżące transery II. Rachunek obrotów kapitałowych i finansowych A. Rachunek obrotów kapitałowych B. Rachunek obrotów finansowych 1. Inwestycje bezpośrednie 2. Inwestycje pośrednie 3. Inne inwestycje 4. Aktywa rezerwowe C. Błędy i opuszczenia

60 Bilans płatniczy - Rachunek obrotów bieżących Bilans płatniczył Tablica 2.8 I. Rachunek obrotów bieżących A. Dobra i usługi 1. Dobra 2. Usługi B. Dochody międzynarodoweę 1. Płace i wynagrodzenia 2. Dochód z inwestycji C. Bieżące transery II. Rachunek obrotów kapitałowych i finansowych A. Rachunek obrotów kapitałowych B. Rachunek obrotów finansowych 1. Inwestycje bezpośrednie 2. Inwestycje pośrednie 3. Inne inwestycje 4. Aktywa rezerwowe C. Błędy i opuszczenia

61 Rachunek obrotów bieżących Rachunek obrotów bieżących obejmuje A. Dobra i usługi bilans handlu dobrami i usługami (balance of goods and services) np. dobra finalne, dobra pośrednie, usługi transportowe, podróże, usługi finansowe,... B. Dochody międzynarodowe saldo dochodów międzynarodowych (balance of international income) czyli dochód netto powstały za granicą (tzw. dochody pierwotne) płace i wynagrodzenia za pracę świadczoną za granicą kraju zamieszkania, zyski i odsetki (netto), ale także niektóre transfery z UE, np. Wspólna Polityka Rolna (+), część składki ( ),... C. Bieżące tranfery bilans tranferów bieżących (balance of current transfers) to płatności niezwiązane z transakcjami handlowymi lub finansowymi, (tzw. dochody wtórne) np. przekazy zarobkowe czy Europejski Fundusz Społeczny

62 Rachunek obrotów bieżących Saldo rachunku obrotów bieżących to suma sald w handlu dobrami i usługami, dochodami międzynarodowymi i transferami bieżącymi. Określa czy państwo jest sprzedawcą (CA > 0) czy kupcem (CA < 0) szeroko zdefiniowanych dóbr i usług w wymianie międzynarodowej Interpretacja: Zgodnie z definicją, dochód narodowy brutto (DNB) może być zapisany jako Y = C + I + G + X Z Alternatywnie X Z = Y }{{} dochód (C + G + I) = Y A = CA }{{} =A,wydatki gdzie A oznacza absorbcję czyli całkowite wydatki krajowe na dobra i usługi (zarówno krajowe jak i zagraniczne) Zatem rachunek obrotów bieżących to nadwyżka dochodów nad wydatkami Jeżeli Y > A to X Z = CA > 0 i kraj jest pożyczkodawcą netto, a jeżeli Y < A to X Z = CA < 0 to jest pożyczkobiorcą netto

63 Bilans płatniczy - Rachunek obrotów kapitałowych i finansowych Bilans płatniczył Tablica 2.8 I. Rachunek obrotów bieżących A. Dobra i usługi 1. Dobra 2. Usługi B. Dochody międzynarodoweę 1. Płace i wynagrodzenia 2. Dochód z inwestycji C. Bieżące transery II. Rachunek obrotów kapitałowych i finansowych A. Rachunek obrotów kapitałowych B. Rachunek obrotów finansowych 1. Inwestycje bezpośrednie 2. Inwestycje pośrednie 3. Inne inwestycje 4. Aktywa rezerwowe C. Błędy i opuszczenia

64 Rachunek obrotów kapitałowych i finansowych Nadwyżka lub deficyt na rachunku obrotów bieżących musi mieć swoje odzwierciedlenie w przepływach/transakcjach finansowych Rachunek obrotów kapitałowych i finansowych odpowiada za bilans tych transakcji Jeżeli kraj jest pożyczkodawcą netto (nadwyżka CA) to musi następować odpływ środków finansowych (spłata istniejących zobowiązań lub pożyczki) Jeżeli kraj jest pożyczkobiorcą netto to musi następować napływ środków finansowych Bilans transakcji finansowych z resztą świata zapisany na rachunku obrotów kapitałowych i finansowych musi mieć przeciwny znak do salda na rachunku obrotów bieżących.

65 Rachunek obrotów kapitałowych Rejestruje nietypowe i rzadkie transfery finansowe umorzenia długu (prywatnego i/lub publicznego) ważne dla Polski: transfery z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Funduszu Spójności dodatkowo, transfery środków z tytułu zakupu patentów, licencji i znaków towarowych

66 Rachunek obrotów finansowych I. inwestycje bezpośrednie inwestycje kapitałowe > 10% wartości przedsiębiorstwa nieruchomości, reinwestowane zyski,... II. inwestycje portfelowe (pośrednie) inwestycje kapitałowe < 10% wartości przedsiębiorstwa obligacje, instrumenty pieniężne i pochodne,... III. pozostałe inwestycje kredyty handlowe, pożyczki/depozyty bankowe, waluty,... IV. oficjalne aktywa rezerwowe

67 Rachunek obrotów finansowych Transakcje I. III. są dokonywane przez podmioty sektora prywatnego i publicznego FA = rachunek obrotów kapitalowych i finansowych (I.-III.) Transakcje IV. są dokonywne tylko przez władze monetarne (bank centralny) Rachunek oficjalnych obrotów finansowych, OFF Zapewniają równowagę w gospodarce Dochodzi do nich jeżeli CA + FA 0 Przybierają formę interwencji walutowych W rezultacie CA + FA + OFF = 0

68 Bilans płatniczy w 2014 r. w wybranych krajach Bilans płatniczy w różnych krajach w 2014 roku (w mld USD) Strefa euro USA USA Polska Rachunek kbi bieżący ż Saldo obrotów towarowych (= ) Saldo usług (=49 37) (4937) Saldo dochodów pierwotnych (= ) Saldo dochodów wtórnych (= ) Rachunek kapitałowy (=14.3 1) Rachunek finansowy Inwestycje bezpośrednie netto (= ) ( ) Inwestycje portfelowe netto (= ) Pozostałe inwestycje (=4 0) Oficjalne aktywa rezerwowe Saldo błędów i opuszczeń

69 Interwencje walutowe Nierównowaga na rachunku obrotów bieżących musi byc skompensowana przez działania po stronie rachunku kapitałowego i finansowego przez podmioty sektora prywatnego i publicznego lub przez oficjalne interwencje władz monetarnych Przykład: kraj ma nadwyżkę na rachunku obrotów bieżących, np. wartość sprzedaży jest większa niż zakupów za granicą napływ pieniędza krajowego jest większy niż jego odpływ za granicę powoduje niedobór podaży pieniądza krajowego na światowych rynkach finansowych wartość waluty rośnie - dochodzi do aprecjacji waluty

70 Interwencje walutowe - przykład Jeżeli bank centralny nie chce dopuścic do nadmiernej aprecjacji (lub chce utrzymać stały kurs walutowy) to przeprowadzi intwencję walutową sprzedaż waluty krajowej (wzrost aktywów rezerwowych i OFF < 0) spowoduje zwiększenie podaży waluty krajowej na światowych rynkach finansowych i zatrzyma aprecjację Brak interwencji OFF = 0 spowoduje aprecjację waluty i wzrost cen krajowych dóbr eksportowanych i spadek ceny dóbr importowanych spowoduje spadek CA wzrost cen aktywów krajowych spowoduje spadek transakcji finansowych i odpływ środków z kraju, wzrost FA