Indywidualizm i porządek ekonomiczny. Ula Bińkowska Konrad Błaszko Krzysztof Gutarowski Piotr Nietupski

Transkrypt

1 Indywidualizm i porządek ekonomiczny Ula Bińkowska Konrad Błaszko Krzysztof Gutarowski Piotr Nietupski

2 - Urodzony r. w Wiedniu - Zmarł r. W Fryburgu Bryzgowijskim 2

3 Wykształcenie: Uniwersytet Wiedeński (Prawo, Ekonomia, Psychologia, Politologia) Kariera naukowa: Uniwersytet Nowojorski Rząd austriacki Austriacki Instytut Badań Nad Cyklami Koniunkturalnymi London School of Economics Uniwersytety w Chicago, Freiburgu i Salzburgu 3

4 Nagrody: Nagroda Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie Ekonomii 1974r. Order of the Companions of Honours 1984r. Medal Wolności 1991r. 4

5 Racjonalny porządek ekonomiczny Założenia: posiadamy wszystkie istotne informacje możemy przyjąć za punkt wyjścia dany system preferencji dysponujemy pełną wiedzą na temat dostępnych środków Warunki optymalizacji krańcowe stopy substytucji pomiędzy dowolnymi dwoma towarami czy czynnikami produkcji muszą być takie same dla każdego z różnych sposobów ich wykorzystania

6 Rzeczywisty problem ekonomiczny społeczeństwa Wiedza: o nie występuje w postaci skoncentrowanej czy zintegrowanej o lecz w formie rozproszonych często sprzecznych informacji Ekonomiczny problem społeczeństwa nie dotyczy po prostu alokacji danych zasobów, lecz zapewnienia najlepszego wykorzystania zasobów znanych każdemu spośród członków społeczeństwa.

7 Planowanie Określenie kompleksu powiązanych ze sobą decyzji dotyczących alokacji dostępnych nam zasobów. Wiedza początkowa nie jest dana planiście, lecz komuś innemu, kto w jakiś sposób musi mu ją przekazać.

8 Kto ma zajmować się planowaniem? Czy planowanie ma być: centralne podzielone pomiędzy wiele jednostek czy może mieszanką dwóch powyższych - monopole

9 Kto ma zajmować się planowaniem? Po którym z tych systemów możemy się spodziewać pełniejszego wykorzystania posiadanej przez ludzi wiedzy? Co jest bardziej prawdopodobne, że uda się do dyspozycji jednej władzy centralnej oddać całą wiedzę rozproszoną początkowo pomiędzy wiele różnych jednostek, czy też łatwiej jest przekazać taką dodatkową wiedzę tym jednostkom? Z jakiego rodzaju wiedzą mamy do czynienia?

10 naukowa Dwa rodzaje wiedzy o konkretnych okolicznościach danego czasu i miejsca Przykłady: spedytor agent nieruchomości arbitrażysta

11 Cechy wiedzy faktycznej danej podmiotom gospodarczym niema cicha nie do przekazania nie dla wszystkich nie możliwa do zebrania w formie rozproszonych okruchów, niepełna i często sprzeczna

12 Hayek na temat konkurencji Wszelka ingerencja państwa jest drogą do niewolnictwa, gdyż gwałci interesy jednostki, a więc także cały system aktywnej polityki państwa.

13 Minimalizowanie znaczenia wiedzy o konkretnych okolicznościach miejsca i czasu ściśle powiązane z mniejszym znaczeniem zmian zachodzących w gospodarce Problemy ekonomiczne pojawiają się zawsze (i wyłącznie!) w konsekwencji zmian Prosty wniosek: przekonanie, że zmiany stają się sprawą mniej ważną jest równoważne temu, że problemy ekonomiczne również tracą na znaczeniu

14 Problem ekonomiczny społeczeństwa dotyczy głównie szybkiej adaptacji do zmian zachodzących w konkretnych okolicznościach czasu i miejsca

15 Zaabsorbowanie agregatami statystycznymi głównym powodem dla którego ekonomiści zapominają o niewielkich zmianach wpływających na obraz gospodarki W rzeczywistości powinno się zwracać uwagę na to, że przepływ dóbr i usług jest powiązany z ciągłymi korektami i dyspozycjami wydawanymi w związku z pojawiającymi się nowymi okolicznościami Nawet wielki i zmechanizowany zakład produkcyjny kontynuuje działanie przede wszystkim dzięki otoczeniu, z którego może czerpać środki zaspokajające wszelkiego rodzaju nieoczekiwane potrzeby

16 Wiedza o konkretnych okolicznościach czasu i miejsca nie może podlegać statystyce Planowanie centralne oparte tylko i wyłącznie na informacjach statystycznych nie jest w stanie uwzględnić tych konkretnych okoliczności Potrzebna jest zatem jakaś forma decentralizacji. Ktoś na miejscu może zapewnić natychmiastowe wykorzystanie wiedzy Jest to jednak tylko częściowe rozwiązanie problemu

17 Wszystko co dzieje się na świecie może mieć wpływ na decyzje, które podejmujemy W rzeczywistości nie trzeba wiedzieć o tych wszystkich zdarzeniach ani znać ich skutków Istotne jest wyłącznie to o ile łatwiejsze lub trudniejsze jest uzyskanie jakiegoś produktu w porównaniu z innymi produktami albo o ile mniej lub bardziej pilne stało zapotrzebowanie na rzeczy, które wytwarzamy lub konsumujemy.

18 Rachunek ekonomiczny (czyli czysta logika wyboru) pomaga dostrzec możliwość rozwiązania tego problemu Samo rozwiązanie zaś możemy znaleźć w istocie mechanizmu zwanego systemem cen Gdy wiedza o istotnych faktach jest rozproszona, cena stanowi zasadniczy mechanizm, koordynujący działania różnych ludzi

19 Mechanizm, który nie powstał w wyniku rozmyślnego ludzkiego projektu. Ludzie kierując się nim zwykle nie wiedzą dlaczego robią to co robią. Rozwiązuje problemy, których świadomie człowiek nie byłby w stanie rozwiązać. Uwalnia od potrzeby umyślnej kontroli systemu, wprowadzając samoistnie bodźce skłaniające ludzi do podejmowania właściwych, niczym nie przymuszonych decyzji

20 Jest jednym z tych tworów o charakterze społecznym, na które natknął się człowiek i następnie nie rozumiejąc go, nauczył się wykorzystywać

21 Jest mechanizmem przekazującym informację i rejestrującym zmiany. Spełnia swoją rolę tym lepiej im ceny są bardziej elastyczne. Umożliwia podział pracy Koordynuje wykorzystanie zasobów w oparciu o równo rozproszoną wiedzę Oszczędność wykorzystania wiedzy przekazywane są tylko informacje najważniejsze i wyłącznie osobom zainteresowanym

22 Pojawienie się nowej możliwości wykorzystania surowca lub też wyeliminowanie jednego ze źródeł podaży cyny Nie jest ważna przyczyna, powodująca większe zapotrzebowanie na surowiec,a jedynie sam fakt, że część cyny znalazła nowe, bardziej zyskowne zastosowanie Efekt zapełnienia się powstałej luki szybko rozprzestrzeni się na cały system ekonomiczny Istotne informacje poprzez wielu pośredników docierają do wszystkich, co prowadzi do rozwiązania, które teoretycznie mogłoby być uzyskane przez jedną osobę dysponującą całą, w rzeczywistości rozproszoną wiedzą

23 Bez systemu cen nie moglibyśmy zachować społeczeństwa opartego na tak daleko idącym podziale pracy jaki znamy obecnie Ludwig von Mises Kiedyś spór miał charakter polityczny, dziś racjonalna dyskusja Hayek polemizuje ze stwierdzeniami: Rachunek ekonomiczny nie daje się pomyśleć bez stosunków rynkowych Lew Trocki Istotna korzyść z sytemu cen polega na skłanianiu jednostki kierującej się własnymi interesami do działania na rzecz interesu ogólnego Abba P. Lerner

24 Możliwość racjonalnej kalkulacji wobec braku rynku na czynniki produkcji wynika dla teoretyka z podstawowej tezy, że konsumenci wyceniając dobra konsumpcyjne (zgłaszając na nie popyt) ipso facto wyceniają również środki produkcji użyte do wytworzenia tych dóbr Joseph Schumpeter (Kapitalizm, socjalizm, demokracja) Wartość czynników produkcji zależy również od warunków podaży różnych czynników produkcji Praktyczny Problem: Fakty te nigdy nie są w posiadaniu jednego umysłu Błąd profesora Schumpetera wskazuje na nawyk lekceważenia zjawiska nieuchronnej niedoskonałości ludzkiej wiedzy i wynikającą z niej konieczność stałego jej przekazywania i nabywania

25 Inne znaczenie w języku ekonomicznym a biznesowym teoria konkurencji doskonałej ma niewiele wspólnego z nazwą konkurencji używanej w języku codziennym Gdyby kiedykolwiek istniał stan rzeczy zakładany przez teorię konkurencji doskonałej, to nie tylko nie obejmowałby swym zakresem wszystkich tych czynności, które określamy terminem konkurencja, ale w praktyce by je uniemożliwiał Opis konkurencyjnej równowagi definiuje warunki, w których zawarte już są konkretne konkluzje Nie wspomina się w jaki sposób osiągnąć zadane warunki

26 Konkurencja doskonała zakłada: 1. Jednorodny towar oferowany i poszukiwany przez wielką liczbę stosunkowo małych sprzedawców i nabywców, z których żaden nie może spodziewać się, że jego działanie w zauważalny sposób wpłynie na cenę. 2. Wolne wejście na rynek i brak innych ograniczeń ruchu cen i zasobów. 3. Pełną znajomość istotnych czynników przez wszystkich uczestników rynku

27 Definicja dr Johnsona: Działanie zmierzające do uzyskania tego, co równocześnie starają się uzyskać inni. W konkurencji doskonałej wykluczamy wszystkie osobiste relacje pomiędzy uczestnikami rynku W realnym świecie niedostateczna wiedza jest rekompensowana poprzez doświadczenia Konkurencja opisywana jako niedoskonała nie ma nic wspólnego z działaniami ludzi ale leży w naturze towarów i usług

28 Jak powinna wyglądać rzeczywistość, aby spełniały się w niej założenia o konkurencji doskonałej Różni wytwórcy produkujący identyczny produkt w identycznych warunkach Sprzyja to osiąganiu takiego samego stanu wiedzy Jeśli ludzie mają identyczne poglądy na temat działania

29 Struktura nie dająca się podzielić na odrębne dla różnych towarów rynki Twór wyobraźni ekonomistów Nie ma zastosowania w dziedzinie wytwarzania i dóbr osobistych Produkty nigdy nie są dokładnie jednakowerynek różni się w zależności od obszaru

30 Negacja twierdzenia, że dostępne zasoby można wykorzystać lepiej, wprowadzając przymusową standaryzację produktów Powód: Lekceważenie gustów konsumentów Uniemożliwienie eksperymentowania nad doskonaleniem produktów Nie oznacza postępu

31 Na rynku szereg substytutów Ciągłość szeregu nie jest wyraźnie przerwana Wynik konkurencji w takich warunkach lepiej odzwierciedla warunki realnego świata Charakter konkurencji- doprowadzi do niskich cen, aby wygrywać z potencjalnymi towarami zastępczymi

32 Nie polega na uzyskaniu towaru/ usługi po danych kosztach krańcowych Ale na tym jakie towary/ usługi pozwalają najtaniej zaspokoić potrzeby ludzi Jest to odkrywanie nowych sposobów wytwarzania, lepszych niż znane dotychczas

33 Sytuacja dwóch dowolnych producentów nigdy nie jest taka sama Długookresowa równowaga w świecie ciągłych zmian niemożliwa do osiągnięcia

34 Tylko jeden producent jest w stanie wytwarzać dany produkt po niższych kosztach Może on zostać wyprzedzony przez kogoś innego Taki rynek nie będzie w stanie doskonałej konkurencji, choć konkurencja może być napięta Przykład rynku zbożowego jako bliskiegi ideałowi

35 Działa na rynku w sposób ciągły tylko na rynku, na którym adaptacja następuje powoli w porównaniu z tempem zmian Powolna adaptacja nie oznacza słabej konkurencji Konkurencja jest tym ważniejsza i bardziej złożone (niedoskonałe) są warunki, w których ma ona działać

36 Powinniśmy znacznie mniej troszczyć się o to, czy konkurencja w danym przypadku jest doskonała, bardziej zaś o to, czy w ogóle występuje Konkurencja jest procesem kształtowania opinii: Poprzez rozprzestrzenianie informacji prowadzi do spójności systemu ekonomicznego Kształtuje opinie ludzi o tym, co jest najlepsze i najtańsze Proces związany ze stałymi zmianami danych