POLSKA WSPÓŁPRACA. na rzecz rozwoju RAPORT ROCZNY MINISTERSTWO SPRAW ZAGRANICZNYCH RP Departament Współpracy Rozwojowej

Transkrypt

1 POLSKA WSPÓŁPRACA na rzecz rozwoju RAPORT ROCZNY 2012 MINISTERSTWO SPRAW ZAGRANICZNYCH RP Departament Współpracy Rozwojowej

2 raport roczny 2012

3 Opracowanie: Zespół Departamentu Współpracy Rozwojowej Redakcja: Jacek Hinz, Jan Hofmokl Projekt graficzny, skład i łamanie: HeroldArt.com Druk: P.P.H. Zapol Dmochowski, Sobczyk Warszawa 2013 ISSN Wydrukowano na papierze produkowanym w 100% z makulatury Publikacja udostępniona na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska Zdjęcie na okładce: Caritas Polska Uchodźcy Syryjscy w Jordanii, 2012 r., fot. Olga Piaskowska

4 Szanowni Państwo, W 2012 r. zmodernizowaliśmy polski system pomocy krajom rozwijającym się. Dzięki naszym staraniom, Polska stała się bardziej przewidywalnym i odpowiedzialnym partnerem, a nasza pomoc bardziej spójna, skuteczna i przejrzysta. Był to pierwszy rok obowiązywania Ustawy o współpracy rozwojowej i równocześnie wdrażania przyjętego na jej podstawie wieloletniego programu na lata Na mocy ustawy, wzrosła koordynacyjna rola Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Swoją działalność zainicjowała Rada Programowa Współpracy Rozwojowej organ opiniodawczo-doradczy przy ministrze spraw zagranicznych. Podobnie jak w poprzednich latach, ponad połowę naszych środków pomocowych przeznaczyliśmy na wspieranie sześciu państw Partnerstwa Wschodniego, zabiegając o ich demokratyczne i gospodarcze zbliżenie z Unią Europejską. Polska pomoc docierała też do wielu innych regionów świata niewidomych dzieci w Rwandzie, rolników w Hebronie, pracowników służby cywilnej Afganistanu, ale także niezależnych dziennikarzy w Mjanmie. W zeszłym roku naszą pomoc humanitarną skoncentrowaliśmy przede wszystkim na wsparciu uchodźców syryjskich uciekających przed konfliktem zbrojnym we własnym kraju do Jordanii i Libanu. fot. archiwum MSZ Chcąc zapewnić jak największą skuteczność naszym działaniom, w 2012 r. reaktywowaliśmy Polską Fundację Międzynarodowej Współpracy na rzecz Rozwoju Wiedzieć Jak. O tym, że wspieranie demokracji jest polskim priorytetem i polską marką świadczy również utworzenie z inicjatywy Polski Europejskiego Funduszu na rzecz Demokracji. Ważnym priorytetem i znakiem rozpoznawczym polskiej pomocy stało się wspieranie transformacji. Od 1989 roku Polska dokonała ogromnego postępu, jesteśmy dziś pozytywnym przykładem pokojowych przemian ustrojowych. Nasze doświadczenie okazuje się niezwykle cenne w obliczu wydarzeń w dalszym i bliższym sąsiedztwie Polski oraz coraz bardziej pożądane wśród państw stojących u progu transformacji ustrojowej. Specjalny dodatek do raportu zawiera przegląd polskich projektów realizowanych właśnie w tym obszarze. Zapraszam Państwa do lektury raportu Polska współpraca na rzecz rozwoju Radosław Sikorski Minister Spraw Zagranicznych

5 Caritas Polska Uchodźcy Syryjscy w Jordanii, 2012 r. fot. Olga Piaskowska

6 Spis Treści Polska oficjalna pomoc rozwojowa w liczbach 9 Współpraca rozwojowa po wprowadzeniu ustawy Wieloletni Program Współpracy Rozwojowej na lata Koordynacyjna rola MSZ Wznowienie działalności Polskiej Fundacji Międzynarodowej Współpracy na rzecz Rozwoju Wiedzieć Jak Zmiany w planach rocznych Ewaluacja Polska w systemie międzynarodowej współpracy rozwojowej Współpraca rozwojowa w ramach UE Wybrane projekty pomocowe zrealizowane w 2012 roku Działania polskiej administracji Program SENSE, Akademia Administracji Publicznej Partnerstwa Wschodniego, wizyty studyjne Małe Granty Polityka stypendialna Obszary i kraje priorytetowe polskiej pomocy Partnerstwo Wschodnie Azja Środkowa Afryka Wschodnia Autonomia Palestyńska Afganistan Wybrane projekty realizowane przez Polską Fundację Międzynarodowej Współpracy na rzecz Rozwoju Wiedzieć Jak Pomoc humanitarna 59 Edukacja globalna 65 Wolontariat 69 Działania informacyjne i promocyjne 73 Aneks 77

7 Polska dwustronna oficjalna pomoc ROZWOJOWA w 2012 r. (bez uwzględnienia umów kredytowych oraz umorzenia długu) Razem: PLN Polska (w tym pomoc dla uchodźców i osób starających się o status uchodźcy na terenie RP) PLN Państwa kandydujące do UE (bez Islandii) PLN Afryka Północna PLN Ameryka Środkowa (w tym Karaiby) PLN Ameryka Południowa PLN Afryka Subsaharyjska PLN Nieprzypisane do regionu/kraju PLN

8 Partnerstwo Wschodnie PLN Daleki Wschód PLN Bliski Wschód PLN Oceania PLN Afryka Wschodnia PLN Azja Środkowa i Południowa PLN

9 fot. Emilia Woźniak Projekt Ściśle fajna lekcja w slumsie włączanie aktywnych metod przekazywania wiedzy z zakresu przedmiotów przyrodniczych oraz podstaw technologii teleinformatycznych do procesu nauczania w slumsie Mathare w Kenii, 2012 r.

10 1 Polska oficjalna pomoc rozwojowa w liczbach

11 raport roczny 2012 polska współpraca na rzecz rozwoju W 2012 r. polska oficjalna pomoc rozwojowa (ODA) wyniosła 1 mld 423 mln PLN 1, to jest ponad dwukrotnie więcej niż w 2005 r., tuż po przystąpieniu do Unii Europejskiej. Realizując międzynarodowe zobowiązanie zwiększania pomocy, Polska przeznaczyła na współpracę rozwojową w 2012 r. o 190 mln PLN więcej niż w roku Oznacza to wzrost o 15 % oficjalnej pomocy rozwojowej udzielanej przez nasze państwo. W stosunku do dochodu narodowego brutto (DNB) Polska ODA pozostaje jednak wciąż poniżej naszych ambicji i osiągnęła w zeszłym roku 0,09 % DNB. 1 Dane zostały przygotowane w oparciu o rozliczenia projektów finansowanych ze środków publicznych RP oraz w oparciu o informacje dostarczone przez Komisję Europejską; stan na sierpień 2013 r. Oficjalna pomoc rozwojowa (ang. Official Development Assistance ODA) to darowizny i pożyczki przekazywane przez instytucje rządowe lub organizacje międzynarodowe, mające na celu wsparcie rozwoju gospodarczego i dobrobytu w krajach rozwijających się. Pożyczki są traktowane jako ODA wtedy, gdy zawierają element darowizny na poziomie 25 % wartości całej kwoty. oficjalna POMOC ROZWOJOWa polski W LATACH (PLN) 663 mln 922 mln 1005 mln 897 mln 1165 mln 1138 mln 1239 mln 1423 mln 507 mln 156 mln 552 mln 370 mln 574 mln 431 mln 695 mln 202 mln 879 mln 286 mln 848 mln 290 mln 978 mln 261 mln 1060 mln 363 mln 1400 mln 1200 mln 1000 mln 800 mln 600 mln 400 mln 200 mln ODA łącznie pomoc wielostronna pomoc dwustronna 10

12 Polska oficjalna pomoc rozwojowa w liczbach 75 % polskiej oficjalnej pomocy rozwojowej została udzielona kanałem wielostronnym (1,06 mld PLN), z czego 1 mld stanowiła polska składka do budżetu UE oraz wpłata do Europejskiego Funduszu Rozwoju. Resztę stanowiły wpłaty do budżetów agend i organizacji Narodów Zjednoczonych oraz wpłaty i składki do innych międzynarodowych organizacji, w tym na pomoc humanitarną. Dystrybucja polskiej współpracy rozwojowej odbywa się głównie za pośrednictwem Unii Europejskiej. W 2012 r. poprzez budżet Komisji Europejskiej Polska wsparła realizację projektów pomocowych wartości 861 mln PLN. Ponadto wpłaciliśmy na rzecz Europejskiego Funduszu Rozwoju kolejne transze wartości 146 mln PLN. W ten sposób Polska realizuje 71 % swojej oficjalnej pomocy rozwojowej. Polska dwustronna współpraca rozwojowa w 2012 r. wyniosła ,86 PLN, co stanowi 25% całości ODA. Wartość dwustronnej pomocy rozwojowej w 2012 r. wyniosła ,86 PLN, co stanowi 25 % całości polskiej ODA. Po odjęciu od tej kwoty wartości umów pożyczkowych oraz umów umorzeń długu wartość dwustronnej pomocy wyniosła w ubiegłym roku ,83 PLN. Główny kanał dystrybucji stanowiły instytucje sektora finansów publicznych, a zatem ministerstwa, Sejm, Senat, polskie placówki dyplomatyczne. W ten sposób Polska kierowała 63 % pomocy. Za pośrednictwem polskich organizacji pozarządowych wydatkowano prawie jedną piątą środków (37 mln PLN 17 %). Ponad 16 mln PLN przeznaczone zostało na realizację projektów za pośrednictwem uniwersytetów, instytucji naukowych, czy Polskiej Akademii Nauk. Dwustronna współpraca rozwojowa w podziale na kanały dystrybucji środków (kategorie DAC OECD, bez uwzględniania umów kredytowych oraz umorzenia długu) 63% Instytucje sektora finansów publicznych 134 mln PLN Polska wielostronna współpraca rozwojowa w 2012 r. 17% NGO 37 mln PLN UNIA EUROPEJSKA RAZEM 1060 mln PLN 1007 mln PLN 95% budżet Komisji Europejskiej 81% 861 mln PLN Europejski Fundusz Rozwoju 14% 100% 9% Pomoc dwustronna za pośrednictwem organizacji międzynarodowych 20 mln PLN INNE 146 mln PLN SYSTEM NARODÓW ZJEDNOCZONYCH 8% Uniwersytety, PAN, instytucje naukowe, badawcze i rozwojowe 16 mln PLN 20 mln PLN 2% 33 mln PLN 3% 1% 2% Inne 1 mln PLN PPP partnerstwo publiczno-prywatne 4 mln PLN 11

13 raport roczny 2012 polska współpraca na rzecz rozwoju Warto również przyjrzeć się dwustronnej współpracy udzielanej przez Polskę przyporządkowując ją do poszczególnych sektorów pomocy, zgodnie z kodami pomocy przyjętymi przez Komitet Pomocy Rozwojowej OECD (DAC OECD). Dla celów porównawczych w poniższej tabeli ponownie pominięto politykę kredytową i oddłużeniową, której wartość netto wyniosła w 2012 r ,03 PLN, a więc 42 % całości dwustronnej współpracy rozwojowej. Tabela obejmuje wartość dwustronnej współpracy rozwojowej, którą zgodnie z metodologią DAC OECD można przypisać do konkretnych sektorów wsparcia. Poza polityką stypendialną, do najważniejszych sektorów dwustronnej współpracy rozwojowej udzielonej przez Polskę w 2012 r. należało dobre rządzenie, które zgodnie z kodami DAC OECD obejmuje również działania na rzecz budowy demokracji oraz wsparcia społeczeństwa obywatelskiego (23% dwustronnej współpracy). W ramach wsparcia transformacji systemowej projekty realizowane były w różnych sektorch, w tym w kluczowym z punktu widzenia polskiej pomocy wsparciu rozwoju regionalnego (7% całości współpracy dwustronnej). Pozostałe sektory wsparcia stanowią około 12 % całości pomocy (w tym zdrowie, woda i ścieki, polityki społeczne, transport, energia, biznes i inne usługi, rolnictwo oraz ochrona środowiska), tyle samo ile Polska przeznacza na pomoc na rzecz uchodźów i osób starająch się o status uchodźcy na terenie RP. dwustronna współpraca rozwojowa w 2012 r. w podziale na główne sektory wsparcia (bez uwzględnienia umów kredytowych oraz umorzenia długu, kategorie DAC OECD) Procent Kod DAC sektora Nazwa sektora pomocy DAC 34,45% 110 Edukacja (w tym stypendia) ,62 PLN 1,39% 120 Zdrowie ,37 PLN 1,25% 140 Woda i ścieki ,35 PLN 23,33% 150 Dobre rządzenie (wsparcie na rzecz rządów i społeczeństwa obywatelskiego) ,44 PLN 2,21% 160 Polityki społeczne ,65 PLN 1,56% 210 Transport ,97 PLN 1,88% 230 Energia ,12 PLN 2,17% 250 Biznes i inne usługi ,67 PLN 1,24% 311 Rolnictwo ,79 PLN 1,09% 410 Ochrona środowiska ,44 PLN 7,14% 430 Działania wielosektorowe (w tym rozwój regionalny) ,30 PLN 5,71% 700 Pomoc humanitarna (bez kanału wielostronnego) ,40 PLN 11,82% 930 Pomoc dla uchodźców i osób starających się o status uchodźcy na terenie RP ,40 PLN 1,37% 998 Inne działania, w tym edukacja globalna oraz promocja i informacja ,18 PLN 3,39% Inne sektory ,13 PLN RAZEM ,83 PLN 12

14 2 Współpraca rozwojowa po wprowadzeniu ustawy 2.1. Wieloletni Program Współpracy Rozwojowej na lata Koordynacyjna rola MSZ 2.3. Wznowienie działalności Polskiej Fundacji Międzynarodowej Współpracy na rzecz Rozwoju Wiedzieć Jak 2.4. Zmiany w Planach rocznych 2.5. Ewaluacja

15 raport roczny 2012 polska współpraca na rzecz rozwoju W2012 r. zmodernizowany został polski system współpracy rozwojowej. Impulsem do tego były przede wszystkim realizacja zaleceń przeglądu partnerskiego, przeprowadzonego w 2010 r. przez Komitet Pomocy Rozwojowej Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (peer review DAC OECD) oraz nowo uchwalona ustawa o współpracy rozwojowej (weszła w życie 1 stycznia 2012 r.). Zalecenia te odnosiły się m.in. do wzmocnienia przez Polskę podstawy prawnej współpracy na rzecz rozwoju, wdrożenia aktualnej i kompleksowej strategii rozwojowej oraz wzmocnienia systemu ewaluacji. Ustawa o współpracy rozwojowej wprowadziła po raz pierwszy w polskim porządku prawnym pojęcia, takie jak: współpraca rozwojowa, pomoc rozwojowa, pomoc humanitarna czy edukacja globalna. Zgodnie z ustawą, przez współpracę rozwojową rozumie się ogół działań podejmowanych przez organy administracji rządowej w celu udzielania państwom rozwijającym się: 1. pomocy rozwojowej, polegającej w szczególności na: a) promowaniu i wspieraniu rozwoju demokracji i społeczeństwa obywatelskiego, w tym rozwoju parlamentaryzmu, zasad dobrego rządzenia i przestrzegania praw człowieka; b) wspieraniu trwałego rozwoju społeczno-gospodarczego, podejmowaniu działań zmierzających do redukcji ubóstwa i poprawy stanu zdrowia ludności oraz podnoszenia poziomu wykształcenia i kwalifikacji zawodowych; 2. pomocy humanitarnej, polegającej na zapewnieniu pomocy, opieki i ochrony ludności poszkodowanej w wyniku konfliktów zbrojnych, klęsk żywiołowych lub innych kryzysów humanitarnych, spowodowanych przez naturę, bądź człowieka. Przez współpracę rozwojową rozumie się także działania edukacyjne na rzecz podniesienia świadomości i zrozumienia problemów globalnych oraz współzależności między państwami Wieloletni Program Współpracy Rozwojowej na lata Jednym z istotnych osiągnięć ustawy jest zwiększenie przewidywalności pomocy udzielanej przez Polskę. Od 2012 r. współpraca rozwojowa prowadzona jest w oparciu o Wieloletni Program Współpracy Rozwojowej na lata , przyjęty przez Radę Ministrów. Zgodnie z jego zapisami, polska współpraca rozwojowa realizowana jest w ramach geograficznych i tematycznych obszarów wsparcia. Polska współpraca rozwojowa koncentruje się na dwóch tematycznych obszarach wsparcia, tj. demokracji i prawach człowieka oraz transformacji systemowej. Doświadczenie Polski w udanym przejściu od ustroju autorytarnego do demokracji, od gospodarki centralnie planowanej do wolnorynkowej, jest szczególnie interesujące dla krajów znajdujących się u progu przemian. Obszary geograficzne podzielone zostały na dwie grupy. Pierwsza obejmuje sześć państw Partnerstwa Wschodniego: Armenię, Azerbejdżan, Białoruś, Gruzję, Mołdawię i Ukrainę. Poprzez działania adresowane do tych państw Polska zamierza wspierać starania na rzecz trwałego i stabilnego funkcjonowania systemów demokratycznych, przestrzegania praw człowieka oraz skutecznej transformacji systemowej. Druga grupa obejmuje wybrane kraje Afryki, Azji i Bliskiego Wschodu o wysokim poziomie ubóstwa, które na ogół stoją również przed dużymi wyzwaniami transformacyjnymi. Należy do nich osiem państw regionu Afryki Wschodniej (Burundi, Etiopia, Kenia, Rwanda, Somalia, Sudan Południowy, Tanzania, Uganda), dwa państwa Afryki Północnej (Libia, Tunezja), Afganistan, Kirgistan i Tadżykistan oraz Autonomia Palestyńska. W odniesieniu do każdego z wyżej wymienionych państw lub regionów zdefiniowano po trzy priorytety szczegółowe. [więcej patrz: Wieloletni Program Współpracy Rozwojowej na stronie 14

16 Współpraca rozwojowa po wprowadzeniu ustawy 2.2. Koordynacyjna rola MSZ Ustawa o współpracy rozwojowej nadała ministrowi spraw zagranicznych rolę koordynatora współpracy rozwojowej w celu zapewnienia spójności działań rozwojowych prowadzonych przez organy administracji rządowej, co jest zgodne z koncepcją spójności polityki na rzecz rozwoju (Policy Coherence for Development, PCD) rozwijaną na forum UE i OECD. Na mocy Ustawy utworzona została również Rada Programowa Współpracy Rozwojowej ciało opiniodawczo-doradcze przy ministrze SZ. Rada składa się z 21 członków, tj. z krajowego koordynatora współpracy rozwojowej (podsekretarz stanu MSZ), przedstawicieli dziesięciu ministerstw, trzech posłów, jednego senatora, czterech przedstawicieli organizacji pozarządowych, reprezentanta organizacji pracodawców i przedstawiciela środowiska naukowego. Do zadań Rady należy w szczególności przedstawianie propozycji dotyczących priorytetów geograficznych i tematycznych współpracy rozwojowej, opiniowanie projektów wieloletniego programu i planu rocznego współpracy rozwojowej, opiniowanie rocznych sprawozdań z realizacji przez organy administracji rządowej zadań z zakresu współpracy rozwojowej oraz opiniowanie projektów dokumentów rządowych. Wzmocnieniu koordynacyjnej roli MSZ, a także zapewnieniu większej efektywności i spójności polskiej współpracy rozwojowej, służyć ma również stworzona w 2012 r. międzyresortowa sieć punktów kontaktowych ds. PCD Wznowienie działalności Polskiej Fundacji Międzynarodowej Współpracy na rzecz Rozwoju Wiedzieć Jak Coraz większa aktywność Polski w działaniach z zakresu współpracy rozwojowej i chęć skutecznej realizacji projektów na rzecz demokratyzacji skłoniły MSZ do wznowienia działalności Polskiej Fundacji Międzynarodowej Współpracy na rzecz Rozwoju Wiedzieć Jak 2. Zasady zlecania Fundacji zadań z zakresu współpracy rozwojowej w krajach o szczególnej sytuacji politycznej zostały ujęte w Ustawie o współpracy rozwojowej (art. 10 ust. 3) 3. Fundacja realizuje swoje cele głównie poprzez dofinansowanie projektów wdrażanych przez polskie organizacje pozarządowe we współpracy z partnerami lokalnymi i poprzez działania własne. 2 Polska Fundacja Międzynarodowej Współpracy na rzecz Rozwoju Wiedzieć Jak została powołana w 2001 r. z inicjatywy prezydenta RP, aby wspierać rozwój gospodarczy, społeczny i polityczny krajów w okresie transformacji. Fundacja zawiesiła swoją działalność w 2005 r. W 2013 r. Fundacja zmieniła nazwę na Fundację Solidarności Międzynarodowej. 3 Ustawa o współpracy rozwojowej z 16 września 2011 r W styczniu 2012 r. odbyła się, z udziałem ministra SZ, uroczystość przekazania Fundacji prawa do korzystania ze znaku polskiej prezydencji w UE. MSZ uznało, że logotyp opracowany przez J. Janiszewskiego, twórcę znaku NSZZ Solidarność, dobrze wpisuje się w misję Fundacji i będzie stanowił nawiązanie do polskich doświadczeń transformacyjnych. To pierwszy przypadek w historii, kiedy logo prezydencji w UE funkcjonuje po jej zakończeniu w przestrzeni publicznej. Fundacja Solidarności Międzynarodowej 15

17 raport roczny 2012 polska współpraca na rzecz rozwoju 2.4. Zmiany w planach rocznych Zgodnie z konstytucyjną zasadą subsydiarności ministerstw, w 2012 r. odstąpiono od procedury konkursowej dla organów administracji rządowej. Przyjęta formuła gwarantuje warunkową kontynuację projektów w kolejnych latach. Realizacja konkretnych działań uzgodniona została z następującymi instytucjami: Kancelarią Prezesa Rady Ministrów, Ministerstwem Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Ministerstwem Edukacji Narodowej, Ministerstwem Pracy i Polityki Społecznej, Ministerstwem Rozwoju Regionalnego, Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Ministerstwem Spraw Wewnętrznych, Ministerstwem Środowiska, Ministerstwem Zdrowia. Przewidziano również po raz pierwszy możliwość realizacji projektów dwuletnich. Sfinansowano w sumie sześć projektów (jeden organizacji pozarządowej i pięć organów administracji publicznej), składających się z dwóch sekwencyjnych modułów. Projekty modułowe mogą być realizowane tylko wówczas, gdy istnieje merytoryczne uzasadnienie dla prowadzenia zaplanowanych działań w ciągu dwóch lat. Modułowość stanowi odpowiedź MSZ na zgłaszany od lat przez organizacje pozarządowe postulat, by zapewnić możliwość wieloletniego finansowania projektów. Projekt Wsparcie mikroprzedsiębiorstw sektora turystycznego w regionie Pszawi-Chewsuretii ; tworzenie szlaków turystycznych dla miłośników gruzińskiej przyrody, PTTK, Gruzja, 2012 r. fot. archiwum projektu 2.5. Ewaluacja W 2012 r. zrealizowano pierwszą ewaluację projektów finansowanych ze środków polskiej pomocy. Badanie dotyczyło dwóch tematów: programu szkoleniowego SENSE (Strategic Economic Needs and Security Exercise), zrealizowanego w okresie dla siedmiu krajów: Afganistanu, Armenii, Azerbejdżanu, Gruzji, Mołdawii, Tunezji i Ukrainy; grupy projektów realizowanych w latach , wspierających program przekształcania państwowych instytucji opieki nad dziećmi w Gruzji w system rodzinnej opieki zastępczej i tworzenia innowacyjnych placówek zbliżonych do rodzinnych. Głównym celem ewaluacji było zbadanie, jaki wpływ wywarły wytypowane działania, realizowane w ramach współpracy rozwojowej udzielanej za pośrednictwem MSZ RP, na wybrane obszary działalności w państwie beneficjenta (w badanych przypadkach: na dobre rządzenie i rozwój sektora społecznego), a także sformułowanie rekomendacji co do ew. kontynuacji tego rodzaju inicjatyw rozwojowych. Główne konkluzje ewaluacji projektów w 2012 r. 1. Program SENSE spełnił swoją rolę jako narzędzie pomocowe służące poprawie jakości rządzenia. Niemniej jednak, z uwagi na specyfikę oprogramowania SENSE oraz zaawansowanie transformacji, państwa PW zostaną w szerszym zakresie włączone do szkoleń realizowanych w ramach utworzonej w 2011 r. Akademii Administracji Publicznej Partnerstwa Wschodniego. 2. Zaproponowany przez polskie podmioty model pracy z dzieckiem i rodziną w warunkach placówek opiekuńczowychowawczych został przyjęty przez stronę gruzińską. Decyzja ta potwierdziła z jednej strony trwałość efektów realizowanych projektów, a z drugiej duży potencjał posiadany przez Polskę w tym obszarze. 3. Zarówno program SENSE, jak i projekty zrealizowane w Gruzji, przyczyniły się do budowania pozytywnego wizerunku Polski oraz programu polskiej pomocy rozwojowej w państwach beneficjentach. 16

18 3 Polska w systemie międzynarodowej współpracy rozwojowej 3.1. Współpraca rozwojowa w ramach UE

19 raport roczny 2012 polska współpraca na rzecz rozwoju Najistotniejszym wydarzeniem na arenie międzynarodowej, ważnym również z punktu widzenia polityki rozwojowej, była Konferencja NZ nt. Zrównoważonego Rozwoju, odbywająca się w dniach czerwca 2012 r. w Rio de Janeiro. W spotkaniu, zorganizowanym w 20 lat po Szczycie Ziemi w Rio w 1992 r., zwanym najczęściej Konferencją Rio +20, uczestniczyli szefowie rządów, przedstawiciele sektora prywatnego i organizacji pozarządowych. Przedmiotem obrad była bezpieczna przyszłość planety i możliwości zapewnienia godziwego życia jej mieszkańcom. Debata koncentrowała się na dwóch zasadniczych kwestiach: budowie zielonej gospodarki dla osiągnięcia zrównoważonego rozwoju i zmniejszenia ubóstwa oraz na poprawie systemu koordynacji w zakresie zrównoważonego rozwoju. Dokument końcowy konferencji pt. Przyszłość, jakiej chcemy ( The Future We Want ) stanowi ważny punkt odniesienia dla dyskusji na temat skuteczności pomocy oraz określenia przyszłych celów zrównoważonego rozwoju (Sustainable Development Goals SDGs). celem współpracy rozwojowej powinna pozostać redukcja ubóstwa. Za dwa fundamentalne dla rozwoju procesy uznaje demokratyzację życia i budowę państwa prawa z pełnym poszanowaniem praw człowieka oraz działania na rzecz wzrostu gospodarczego o trwałym i włączającym charakterze. Jednocześnie prowadzone są prace zmierzające do określenia celów zrównoważonego rozwoju (SDGs) po 2015 r., które powinny być spójne i skoordynowane z procesem post Polska bierze udział w tych pracach przede wszystkim za pośrednictwem UE, która w listopadzie 2012 r. przekazała ONZ wspólne stanowisko, dotyczące SDGs oraz efektywnej strategii finansowania zrównoważonego rozwoju. Skuteczność współpracy rozwojowej proces post-busan Przyszłość milenijnych celów rozwoju Międzynarodowa społeczność dokona, w ramach procesu definiowania ram współpracy rozwojowej po 2015 r. (tzw. proces post-2015), podsumowania realizacji ośmiu Milenijnych Celów Rozwoju (Millenium Development Goals, MDGs). Kluczowe decyzje będą zapadać na forum ONZ, w oparciu o raporty przygotowywane przez specjalnie utworzoną grupę zadaniową (UN System Task Team on the Post-2015 UN Development Agenda). Pierwszy raport pt.: Realizując przyszłość jakiej chcemy dla wszystkich (Realising the future we want for all) przedstawia wizję współpracy rozwojowej po 2015 r. i wskazuje cztery kluczowe zagadnienia: gospodarkę sprzyjającą integracji włączającej, rozwój społeczny, zrównoważenie środowiskowe oraz pokój i bezpieczeństwo jako główne obszary przyszłej działalności pomocowej. Dyskusja kontynuowana będzie w 2013 r. Polska uważa, że nadrzędnym Międzynarodowa społeczność kontynuowała w 2012 r. wysiłki na rzecz zwiększenia skuteczności współpracy rozwojowej. Zgodnie z ustaleniami IV Forum ws. Efektywności Pomocy (Pusan, 29 listopada 1 grudnia 2011 r.), Globalne Partnerstwo na rzecz skutecznej współpracy rozwojowej ma być głównym międzynarodowym forum dialogu na ten temat. W pierwszej połowie 2012 r. odbyły się trzy spotkania grupy przejściowej Post Busan Interim Group (PBIG), która przygotowała propozycje dotyczące mandatu Globalnego Partnerstwa, monitoringu zobowiązań dot. skuteczności pomocy i standardu przejrzystości pomocy. Nie będąc członkiem PBIG, Polska uczestniczyła w pracach za pośrednictwem przedstawicieli UE i Niemiec oraz przekazywała swoje stanowiska bezpośrednio do Sekretariatu DAC OECD. Polska wsparła stanowisko dążące do ograniczenia fragmentacji pomocy, np. poprzez lepszy podział pracy i wspólne programowanie w ramach Unii Europejskiej Współpraca rozwojowa w ramach UE Prezydencję w Radzie UE w I półroczu 2012 r. sprawowała Dania, a w II półroczu Cypr. Debata na forum unijnym głównie w Grupie Roboczej Rady ds. Rozwoju (Codev) koncentrowała się wokół dwóch głównych zagadnień związanych z przyszłością polityki rozwojowej UE: 1. Program działań na rzecz zmian (Agenda for Change), przedstawiony w Komunikacie Komisji Europejskiej w październiku 2011 r., który kwestię trwałego i zrównoważonego wzrostu prezentuje w kontekście rozwoju osobowego (human development). Wiele miejsca poświęca się w nim zagadnieniu wzrostu sprzyjającemu włączeniu społecznemu (inclusive growth), kwestii dobrego rządzenia, w tym roli demokracji, praw człowieka i rządów prawa, oraz zabezpieczenia socjalnego. Zgodnie z polskimi postulatami, wyrażanymi wielokrotnie na forum UE, Program zwraca uwagę na powiązania między zrównoważonym rozwojem a demokracją i prawami człowieka, uwzględnia konieczność różnicowania podejścia UE w kwestii udzielania pomocy, a także stawia wymóg spełniania przez kraj-biorcę określonych kryteriów (w tym respektowania praw człowieka). Dokument proponuje także odrębne rozpatrywanie przypadków szczególnych (jak np. kraje niestabilne), postuluje wypracowanie nowych sposobów współpracy z państwami, 18

20 Polska współpraca rozwojowa na arenie międzynarodowej fot. WFP Dostarczenie zapasów żywności ludności Mali cierpiącej z powodu kryzysu politycznego za pośrednictwem WFP. Mali, 2012 r. które same niedawno stały się także dawcami pomocy (tzw. emerging donors). 2. Nowe zasady udzielania wsparcia budżetowego, przedstawione w Komunikacie Komisji Europejskiej w październiku 2011 r. Wsparcie budżetowe jest od paru lat jedną z częściej stosowanych form pomocy rozwojowej (ok. 50 % wartości udzielanej pomocy z budżetu ogólnego UE). Polega ono na przekazywaniu środków finansowych bezpośrednio do budżetu kraju partnerskiego. W przypadku wsparcia budżetowego ogólnego dawcy nie określają przeznaczenia środków; wsparcie budżetowe sektorowe służy finansowaniu działań w ramach określonego sektora, a nowa forma wsparcia budżetowego: umowy dot. budowania państwowości (tzw. State Building Contracts) skierowana jest do krajów niestabilnych. Polska nie udziela samodzielnie wsparcia budżetowego w ramach programów pomocy dwustronnej. W dyskusji na forum UE poparliśmy stanowisko dążące do większego powiązania oceny sytuacji wewnętrznej w państwie partnerskim i dialogu politycznego z udzielanym ze środków UE wsparciem tzw. zasadę warunkowości. W 2012 r. UE poświęciła specjalną uwagę problemowi głodu w Rogu Afryki, szczególnie w Somalii. Stanowisko unijne wyraża inicjatywa SHARE 4, polegająca na lepszym powiązaniu pomocy humanitarnej i pomocy rozwojowej, służąca zabezpieczeniu przed skutkami nawracających okresów suszy i głodu. Dokument wymienia praktycznie wszystkie najbardziej wrażliwe grupy, w tym tzw. uchodźców wewnętrznych (internally displaced persons, IDPs). UE podjęła także działania na rzecz zmiany w relacjach z Mjanmą w wyniku rozpoczętego w tym kraju procesu reform. Prace Grupy roboczej Rady ds. krajów AKP (Afryka, Karaiby, Pacyfik) koncentrowały się wokół: Wspólnej Strategii Partnerskiej UE-Karaiby (tekst projektu i konkluzje Rady); odnowionego Partnerstwa na rzecz rozwoju między UE a regionem Pacyfiku (komunikat KE i konkluzje Rady nt. dokumentu); raportu z audytu pomocy UE na rzecz poprawy zaopatrzenia 4 Supporting Horn of Africa Resilience Wspieranie Odporności Rogu Afryki. w wodę zdatną do picia oraz budowy urządzeń sanitarnych w krajach Afryki Subsaharyjskiej; przygotowania konkluzji Rady ws. zwiększenia alokacji na rzecz instrumentu African Peace Facility (APF) na lata ; uzgodnienia aktualizacji 3-letniego Planu działań APF; monitoringu stanu negocjacji dot. umów o partnerstwie gospodarczym (EPAs) pomiędzy UE a ugrupowaniami regionalnymi reprezentującymi kraje AKP. Podczas wypracowywania konkluzji Rady nt. poprawy zaopatrzenia w wodę do picia oraz budowy urządzeń sanitarnych w krajach Afryki Subsaharyjskiej Polska skutecznie postulowała uwzględnienie rozwiązań zapewniających trwałość projektów w perspektywie średnio i długookresowej. W celu zapewnienia skutecznego finansowania APF nie tylko ze źródeł UE, Polska sprzeciwiała się zapisom, które można interpretować, jako przedwczesną deklarację uwzględnienia przez UE wszystkich wniosków dot. finansowania operacji pokojowych w Afryce z instrumentu APF nie znając potencjalnego poziomu ich wsparcia. Prace grup roboczych koncentrowały się również wokół instrumentów finansowania pomocy rozwojowej w Wieloletnich Ramach Finansowych na lata W 2012 r. trwały negocjacje nad nowym rozporządzeniem dot. Instrumentu Współpracy Rozwojowej (Development Cooperation Instrument DCI) oraz nad przyszłym kształtem Europejskiego Funduszu na rzecz Rozwoju (European Development Fund, EDF). W dyskusji nad EDF Polska opowiedziała się m.in. za pozostawieniem Funduszu poza budżetem UE, postulując, aby klucz wpłat dla Polski pozostał na tym samym poziomie co w poprzedniej perspektywie finansowej. W dyskusji nad przyszłością Instrumentu Polityki Sąsiedztwa (European Neighbourhood Instrument) Polska była orędownikiem zwiększania wartości pomocy dla krajów mających większe ambicje i gotowych zacieśniać współpracę z UE tzw. zasady more for more która pozwoliłaby docenić wysiłki najbliższych sąsiadów UE, gotowych na szybsze podpisywanie i wdrażanie umów stowarzyszeniowych i umów o pogłębionych strefach wolnego handlu. Polska opowiadała się za powiązaniem pomocy ze zdolnościami absorpcyjnymi krajów partnerskich (uwzględnianiu dotychczasowego wykorzystania środków przy ustalaniu kopert finansowych na lata ). 19

21 raport roczny 2012 polska współpraca na rzecz rozwoju Wykorzystanie doświadczenia transformacyjnego w rozwoju W październiku 2012 r. KE i ESDZ opublikowały wspólny komunikat pt. Wsparcie UE na rzecz zrównoważonych przemian w społeczeństwach w okresie transformacji 5. Celem dokumentu była przede wszystkim analiza tego, co UE może zaoferować, opierając się na własnym doświadczeniu, aby pomóc krajom znajdującym się w okresie transformacji dokonać pomyślnych i trwałych zmian. Ponadto, dokument określał środki na rzecz poprawy sposobu, w jaki UE wspiera kraje, tak by mogły one przeprowadzić trwałe reformy i uniknąć zaprzepaszczenia ich efektów. Na podstawie Komunikatu wypracowane zostały konkluzje Rady, przy czym priorytetem Polski było umieszczenie w tekście zapisów nt. m.in. programowania i wspólnego programowania, przekazywania know-how transformacyjnego i dzielenia się wiedzą oraz konieczności raportowania postępów transformacji. VII Edycja Europejskich Dni Rozwoju (EDD Bruksela, października 2012 R.) Tematem przewodnim EDD było Wspieranie włączającego i zrównoważonego wzrostu dla rozwoju człowieka. Debaty, panele dyskusyjne, warsztaty i prezentacje koncentrowały się m.in. wokół kwestii zrównoważonego rolnictwa, bezpieczeństwa żywności i odporności na kryzysy; ochrony społecznej; roli sektora prywatnego w kontekście współpracy rozwojowej. Priorytetem Polski oraz państw UE12 było wprowadzenie do agendy rozwojowej kwestii wsparcia dla przemian politycznych i reform społeczno- -gospodarczych poprzez dzielenie się wiedzą i doświadczeniem z okresu transformacji ustrojowej państw członkowskich, które weszły do UE w 2004 r. i 2007 r. 5 Wspólny Komunikat do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów Wsparcia UE na Rzecz Zrównoważonych Przemian w Społeczeństwach w Okresie Transformacji /* Join/2012/027 Final */ fot. archiwum projektu Szkolenie afgańskich strażaków w Częstochowie, 2012 r. 20

22 4 Wybrane projekty pomocowe zrealizowane w 2012 roku 4.1. Działania polskiej administracji Program SENSE, AAPPW, wizyty studyjne Małe Granty Polityka stypendialna 4.2. Obszary i kraje priorytetowe polskiej pomocy Partnerstwo Wschodnie Azja Środkowa Afryka Wschodnia Autonomia Palestyńska Afganistan 4.3. Wybrane projekty realizowane przez Polską Fundację Międzynarodowej Współpracy na rzecz Rozwoju Wiedzieć Jak

23 raport roczny stypendia ,96 PLN 6. pomoc dla uchodźców ,40 PLN 7. informacja i promocja ,92 PLN 8. koszty administracyjne ,05 PLN całość dwustronnej pomocy bez pożyczek i umorzeń długów ,83 PLN polska współpraca na rzecz rozwoju Podział dwustronnej współpracy pomiędzy główne kategorie konkursów i typy udzielanych dotacji wskazuje w jaki sposób realizowane są dwa główne priorytety Wieloletniego Programu Współpracy Rozwojowej na lata demokratyzacja oraz transformacja systemowa. Poniższa tabela pokazuje również wagę, jaką rząd RP przywiązuje do polityki stypendialnej, przeznaczając na ten cel prawie 61 mln PLN. Dwustronna współpraca rozwojowa w podziale na priorytety pomocy (kategorie z Wieloletniego Programu Współpracy Rozwojowej , bez uwzględnienia umów kredytowych oraz umorzenia długu) DEMOKRATYZACJA wsparcie niezależnych mediów ,26 PLN projekty demokratyzacyjne i wsparcia społeczeństwa obywatelskiego realizowane przez NGO-sy ,84 PLN TRANSFORMACJA SYSTEMOWA szkolenia dla administracji programy SENSE, AAPPW konkurs PPR ,23 PLN ,44 PLN projekty administracji rządowej ,44 PLN projekty PRT ,00 PLN małe granty pomoc dwustronna kanałem wielostronnym ,84 PLN ,96 PLN EDUKACJA GLOBALNA I WOLONTARIAT konkurs WPP konkurs EG edukacja globalna STYPENDIA ,10 PLN ,85 PLN ,41 PLN ,96 PLN POMOC HUMANITARNA (bez kanału wielostronnego) ,12 PLN POMOC DLA UCHODŹCÓW ,40 PLN INFORMACJA I PROMOCJA KOSZTY ADMINISTRACYJNE RAZEM ,92 PLN ,05 PLN ,83 PLN 22

24 Wybrane projekty pomocowe zrealizowane w 2012 roku 4.1. Działania polskiej administracji W 2012 r. polska pomoc rozwojowa realizowana była przez 17 organów administracji rządowej: Ministerstwo Finansów, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Ministerstwo Gospodarki, Ministerstwo Środowiska, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Ministerstwo Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej, Ministerstwo Zdrowia, Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Ministerstwo Edukacji Narodowej, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Ministerstwo Obrony Narodowej, a także Kancelarię Prezesa Rady Ministrów i Urząd Komisji Nadzoru Finansowego. Większość dwustronnej współpracy rozwojowej, wdrażanej w 2012 r. przez organy administracji rządowej, realizowana była na rzecz krajów Partnerstwa Wschodniego, przede wszystkim Ukrainy, Mołdawii i Gruzji. Pozostałe kraje to m.in. Afganistan, Tunezja, Kirgistan, Tadżykistan, Kazachstan, Mongolia, Chiny, Brazylia, Czarnogóra, Albania, Bośnia i Hercegowina, Serbia, Turcja, Kosowo. Biorąc pod uwagę tematyczny charakter dwustronnej współpracy rozwojowej, polskie instytucje udzielają krajom partnerskim pomocy technicznej, która koncentruje się, obok wspierania demokracji i praw człowieka, przede wszystkim na dzieleniu się doświadczeniami z zakresu transformacji gospodarczej i społecznej. Ze strony krajów partnerskich polskiej współpracy rozwojowej istnieje zainteresowanie polskimi doświadczeniami w zakresie: dostosowywania instytucji państwowych do standardów UE; ekspertyz z zakresu funkcjonowania państwa objętego procesem reform; Wizyta ministra Rozwoju Regionalnego Republiki Tunezyjskiej fot. archiwum FSM reformowania sektora spraw wewnętrznych i administracji (czego przejawem jest aktywna współpraca policji, straży granicznej), zwalczania przestępczości zorganizowanej, współdziałania w sytuacjach nadzwyczajnych, a także problematyki nielegalnej imigracji; planowania rozwoju regionalnego, zarządzania lokalnego, świadczenia usług komunalnych oraz struktury finansów samorządowych; transformacji sektora rolnego, dostosowania przedsiębiorstw do możliwości dostarczania towarów i usług na rynek UE oraz spełniania europejskich standardów jakości i bezpieczeństwa towarów (przede wszystkim rolno-spożywczych); wspierania rozwoju małej i średniej przedsiębiorczości, przyciągania inwestycji zagranicznych, wprowadzania rozwiązań sprzyjających oszczędności energii (również w sektorze komunalno-mieszkaniowym). Polskie organy administracji rządowej zaangażowane są również we współpracę z międzynarodowymi organizacjami pomocowymi. W 2012 r. organy administracji rządowej przekazały obowiązkowe składki do 20 organizacji międzynarodowych 6 oraz dobrowolne wpłaty do 16 międzynarodowych organizacji realizujących współpracę rozwojową i humanitarną. 7 6 Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju (IDA), Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju Przemysłowego (UNIDO), Międzynarodowy Komitet Doradczy ds. Bawełny (ICAC), Światowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN), Program Ochrony Środowiska Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNEP), Ramowa Konwencja NZ w sprawie zmian klimatu (UNFCCC), Światowa Organizacja Meteorologiczna (WMO), Protokół Montrealski w sprawie substancji zubożających warstwę ozonową Fundusz Wielostronny, Wysoki Komisarz NZ ds. Uchodźców (UNHCR), Międzynarodowa Organizacja ds. Migracji (IOM), Międzynarodowa Organizacja Pracy (ILO), Światowa Organizacja Zdrowa (WHO), Wspólny Program Narodów Zjednoczonych ds. HIV/AIDS (UNAIDS), Światowy Związek Pocztowy (UPU), Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO), Światowa Organizacja Własności Intelektualnej (WIPO), Centrum Rozwoju Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju OECD Development Centre, Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO), Europejska i Śródziemnomorska Organizacja Ochrony Roślin (EPPO), Bioversity International. 7 Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (EBRD), Bank Światowy (WB), Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża (ICRC), Światowy Program Żywnościowy (WFP), Agencja NZ ds. Pomocy Uchodźcom Palestyńskim na Bliskim Wschodnie (UNRWA), Biuro NZ ds. Koordynacji Pomocy Humanitarnej (UNOCHA), Fundusz Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci (UNICEF), Biuro Wysokiego Komisarza ds. Praw Człowieka (UNHCHR), Fundusz Ludnościowy NZ (UNFPA), Fundusz NZ ds. Demokracji (UNDEF), Agencja NZ ds. Równouprawnienia Płci i Wzmocnienia Pozycji Kobiet (UNWOMEN), Fundusz Budowania Pokoju NZ (United Nations Peacebuilding Fund), Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OSCE), Fundusz Wspierania Zagrożonych Organizacji Pozarządowych, administrowany przez Freedom House, Program NZ ds. Rozwoju (UNDP), Fundusz N-Z ds. Demokracji (UNDEF), NATO. 23

25 raport roczny 2012 polska współpraca na rzecz rozwoju Program SENSE, Akademia Administracji Publicznej Partnerstwa Wschodniego, wizyty studyjne SENSE Program SENSE, umożliwiający komputerową symulację funkcjonowania państwa z gospodarką rynkową, skierowany jest do administracji publicznej oraz sektora prywatnego w państwach przeprowadzających reformy, niestabilnych, stojących u progu przemian ustrojowych, gospodarczych i społecznych. Program pokazuje uczestnikom zależności miedzy bezpieczeństwem, rozwojem gospodarczym a budowaniem demokracji. W 2012 r. MSZ przeprowadził trzy edycje programu kierując się przy wyborze krajów, do których został on skierowany, priorytetami polskiej polityki zagranicznej oraz rozwojowej. Jedna edycja przygotowana została dla przedstawicieli krajów Partnerstwa Wschodniego. Po raz pierwszy do udziału w szkoleniu obok krajów PW zaproszono przedstawicieli Kirgistanu. Odbyła się również edycja dla Afryki Północnej (Libii i Egiptu), oraz odzielna edycja dla Mjanmy. Łącznie w szkoleniu SENSE w 2012 r. wzięło udział ok. 140 osób. fot. archiwum KSAP Podczas pięciu dni szkolenia uczestnicy brali udział m.in. w treningu negocjacyjnym, warsztatach przywództwa oraz w trzydniowej symulacji komputerowej. W trakcie symulacji zadaniem graczy było zarządzanie hipotetycznym państwem. Ważnym elementem były interakcje pomiędzy uczestnikami, z których każdy miał inną rolę i cele przypisane do swojej pozycji w grze. Program szkolenia został wzbogacony o spotkania przedstawiające doświadczenia polskich instytucji działających w sferze gospodarczej, goście z Libii i Egiptu spotkali się także z przedstawicielami Polskiej Agencji Informacji i Inwestycji Zagranicznych oraz Polskiej Agencji Rozwoju i Przedsiębiorczości. Program przewidywał również spotkania z osobami zasłużonymi dla rozwoju polskiej demokracji. Szkolenie SENSE dla przedstawicieli Egiptu i Libii. Warszawa, 2012 r. Akademia Administracji Publicznej Partnerstwa Wschodniego w 2012 r. Powołanie Akademii Administracji Publicznej Partnerstwa Wschodniego (AAPPW) zbiegło się z polską prezydencją w UE i znalazło zapis w Deklaracji II Szczytu Partnerstwa Wschodniego (Warszawa, września 2011 r.). Celem AAPPW jest wzmocnienie administracji publicznej w państwach PW poprzez organizację specjalistycznych szkoleń we współpracy z Krajową Szkołą Administracji Publicznej (KSAP). Szkolenia i warsztaty pozwalają na dzielenie się doświadczeniem polskiej transformacji systemowej w aspekcie społeczno-gospodarczym oraz politycznym, co uznawane jest za jedną z najważniejszych dziedzin współpracy rozwojowej. Polityka bezpieczeństwa i obrony szkolenie zorganizowane we współpracy ze szwedzką Folke Bernadote Academy (w Warszawie i w Brukseli) 24 urzędników, w tym z Armenii 4, Azerbejdżanu 4, Gruzji 4, Mołdawii 6 i z Ukrainy 6. W 2012 r. odbyły się trzy szkolenia dla 69 urzędników z państw PW. Doświadczeni eksperci i praktycy poprowadzili trzy cykle dwutygodniowych zajęć, obejmujących następujące wykłady i warsztaty: Zarządzanie przez wartości, w którym uczestniczyły 23 osoby, w tym z Armenii 5, Azerbejdżanu 5, Gruzji 5, Mołdawii 4 i Ukrainy 4; Ekonomia sektora finansów publicznych 23 osoby, w tym z Armenii 4, Azerbejdżanu 5, Gruzji 5, Mołdawii 5 i Ukrainy 4; 24

26 Wybrane projekty pomocowe zrealizowane w 2012 roku Wizyty studyjne Wizyty przedstawicieli afgańskiego sektora sprawiedliwości MSZ kontynuowało realizację inicjatyw dotyczących wspierania zdolności instytucjonalnych władz Afganistanu poprzez dzielenie się doświadczeniami polskiej transformacji ustrojowej. Odpowiadając na potrzeby strony afgańskiej, zorganizowano szereg wizyt studyjnych i szkoleń, uwzględniających problemy, z jakimi urzędnicy afgańscy spotykają się w swojej pracy. W dwóch wizytach studyjnych uczestniczyli funkcjonariusze Ministerstwa Sprawiedliwości z prowincji Ghazni. Podczas tygodniowych pobytów, dwie grupy urzędników niższego szczebla zapoznawały się z funkcjonowaniem aparatu sprawiedliwości w Polsce. Ponadto, w 2012 r. KSAP kontynuowała zapoczątkowaną rok wcześniej współpracę z Afgańskim Instytutem Służby Cywilnej (ACSI). Wspólnie ze swoim afgańskim odpowiednikiem, KSAP zorganizowała dwa szkolenia: pierwsza grupa, 19 urzędników administracji centralnej, uczestniczyła w 10-dniowym kursie nt. komunikacji strategicznej; druga grupa, 18 urzędników z Kabulu, uczestniczyła w szkoleniu dotyczącym zarządzania przez wartości. W tym drugim przypadku chodziło o podniesienie kompetencji kadry kierowniczej poprzez uwzględnienie w procesie zarządzania grupą warunków kulturowych. Kursanci uczyli się jak zapobiegać korupcji w kierowanym przez siebie zespole. Poza wykładami i warsztatami, w trakcie pobytu goście odwiedzili Centralne Biuro Antykorupcyjne. Wizyty przedstawicieli krajów Afryki Północnej MSZ kontynuowało zainicjowane w 2011 r. wsparcie na rzecz krajów Afryki Północnej. Większość działań była skierowana do Tunezji. Departament Współpracy Rozwojowej MSZ zrealizował i koordynował 4 wizyty studyjne, mające na celu przekazanie przedstawicielom administracji tunezyjskiej doświadczeń z okresu transformacji, głównie w dziedzinie reformy systemu sprawiedliwości oraz rozwoju regionalnego (szczegóły w dalszej części raportu). fot. archiwum KSAP fot. archiwum MSZ Wizyta Tunezyjczyków stanowiąca element szerszej współpracy Polski z krajami przechodzącymi transformację, ukierunkowanej na wspieranie przemian ustrojowych oraz budowę struktur demokratycznych w krajach partnerskich Afryki Północnej. Szkolenie dotyczące zarządzania poprzez wartości dla przedstawicieli Afgańskiego sektora sprawiedliwości.. 25

27 raport roczny 2012 polska współpraca na rzecz rozwoju Małe Granty System małych grantów obejmuje projekty realizowane przez polskie placówki zagraniczne we współpracy z partnerami z krajów rozwijających się. Mimo, że budżety takich projektów są stosunkowo niewielkie, inicjatywy te są szczególnie cenne, zwłaszcza w krajach nienależących do obszarów priorytetowych polskiej pomocy. Dzięki skierowaniu pomocy bezpośrednio do grup najbardziej potrzebujących, przedsięwzięcia te cechuje skuteczność i efektywność kosztowa. Zgodnie z zapisami Planu współpracy rozwojowej w roku 2012, celem małych grantów była realizacja Milenijnych Celów Rozwoju, a więc przede wszystkim eliminacja ubóstwa, zapewnienie dostępu do edukacji czy poprawa opieki zdrowotnej dzieci i kobiet. Pod względem sposobu realizacji są to zarówno projekty o charakterze inwestycyjnym (zakup wyposażenia, remonty i budowy), jak i nastawione na rozwój potencjału ludzkiego poprzez zapewnienie dostępu do edukacji szkolnej oraz zawodowej. W roku 2012 polskie placówki zagraniczne zrealizowały 124 projekty, których wartość wyniosła około 7,3 mln PLN. fot. archiwum projektu Projekt Energia słoneczna w domu dziecka w Phnom Penh. Kambodża, 2012 r. 26

28 Wybrane projekty pomocowe zrealizowane w 2012 roku Wybrany projekt realizowany w ramach systemu małych grantów Tytuł projektu: Zakup materiałów budowlanych do budowy budynku klasowego szkoły podstawowej projekt nr 751/2012 Nazwa projektodawcy: Ambasada RP w Canberze Projekt został zrealizowany w miejscowości Mapenda, znajdującej się w trudno dostępnych, górzystych terenach Papui Nowej Gwinei. Jego celem było zapewnienie dostępu do edukacji dla dzieci i młodzieży z okolicy brak placówki oświatowej w pobliżu powodował, że dzieci codziennie musiały pokonywać pieszo 8 km w jedną stronę. Niejednokrotnie trudne warunki pogodowe lub napięcia społeczne całkowicie uniemożliwiały dotarcie do szkoły. Projekt zrealizowała Ambasada RP w Canberze we współpracy z miejscową parafią katolicką Kuare, jednakże głównym pomysłodawcą oraz wykonawcą projektu była miejscowa ludność. Mieszkańcy okolicy przekazali na budowę i wyposażenie szkoły drewno pochodzące z ich prywatnych lasów, a także uczestniczyli czynnie w jej budowie. Dzięki ich zaangażowaniu w ramach projektu powstały dwa dwuklasowe budynki dla 144 uczniów. Dofinansowanie ze środków MSZ: równowartość PLN fot. archiwum projektu fot. archiwum projektu 27

29 raport roczny 2012 polska współpraca na rzecz rozwoju Polityka stypendialna Polityka stypendialna jest istotnym elementem współpracy rozwojowej. Odpowiednio wdrażana może mieć bezpośredni wpływ na rozwój kraju partnerskiego w wielu sektorach. Stypendyści stają się często po powrocie do swoich krajów ambasadorami Polski, co w dłuższej perspektywie przyczynia się do zacieśniania dwustronnych stosunków. Jak pokazują statystyki, studiami w Polsce zainteresowani są przede wszystkim nasi wschodni sąsiedzi. W roku akademickim 2012/2013 w Polsce studiowało osób z krajów PW, z tego najwięcej z Ukrainy. Ministerstwo Spraw Zagranicznych za pośrednictwem Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego sfinansowało cztery programy stypendialne w ramach wspierania obywateli krajów rozwijających się. Ze środków rezerwy celowej współfinansowanych było łącznie 388 stypendiów; najwięcej stypendystów pochodziło z Białorusi. W roku akademickim 2012/2013 w Polsce studiowało osób z krajów Partnerstwa Wschodniego. Koszty stypendiów przyznanych obcokrajowcom w ramach wszystkich programów rządu RP przekroczyły w 2012 r. 60 mln PLN. Program Stypendialny Rządu RP im. K. Kalinowskiego adresowany do Białorusinów, którzy z przyczyn politycznych nie mogą podjąć, bądź kontynuować studiów na Białorusi (241 studentów oraz 42 doktorantów i stażystów długoterminowych). Specjalistyczne Studia Wschodnie (39 stypendystów na studiach II stopnia, w tym pochodzących z Ukrainy 32, Białorusi 4 oraz po 1 z Gruzji, Mołdawii i Armenii). Program stypendialny dla obywateli krajów należących do PW, podejmujących w Polsce studia doktoranckie w dziedzinie nauk humanistyczno-społecznych. Program wystartował z początkiem roku akademickiego 2012/13. Na studiach III stopnia kształci się 26 stypendystów, w tym pochodzących z Ukrainy 21, Gruzji i Białorusi po 2, Armenii 1. fot. archiwum projektu Wizyta studyjna mjanmanskich aktywistów w Polsce, 2011 r. 28