Szanowni Pañstwo! Wiceprezes Narodowego Banku Polskiego. Ryszard Kokoszczyñski

Transkrypt

1 BIULETYN INFORMACYJNY 12/1999

2 SPIS TREŒCI WSTÊP SYTUACJA SPO ECZNO-GOSPODARCZA KRAJU (PROCESY REALNE) Produkcja sprzedana przemys³u Poziom cen Rynek pracy Wynagrodzenie i œwiadczenia spo³eczne PODA PIENI DZA I CZYNNIKI JEGO KREACJI Struktura poda y pieni¹dza Czynniki kreacji pieni¹dza Nale noœci od osób prywatnych i podmiotów gospodarczych Zad³u enie netto sektora bud etowego Aktywa zagraniczne netto Saldo pozosta³ych pozycji (netto) POLITYKA MONETARNA BANKU CENTRALNEGO Stopy procentowe Rezerwy obowi¹zkowe Kursy walutowe Rynek pierwotny bonów skarbowych Operacje otwartego rynku BILANS P ATNICZY NA BAZIE P ATNOŒCI Rachunek bie ¹cy P³atnoœci towarowe P³atnoœci us³ugowe Dochody Transfery bie ¹ce Niesklasyfikowane obroty bie ¹ce Rachunek kapita³owy i finansowy Inwestycje bezpoœrednie Inwestycje portfelowe Pozosta³e inwestycje Polskie nale noœci za granic¹ Polskie zobowi¹zania wobec zagranicy Stan rezerw oficjalnych brutto NAJWA NIEJSZE DECYZJE RADY POLITYKI PIENIÊ NEJ NBP ANEKS STATYSTYCZNY Tabele Wykresy SZEREGI CZASOWE POZBAWIONE WAHAÑ SEZONOWYCH UWAGI METODYCZNE

3 Szanowni Pañstwo! Przedstawiam Pañstwu Biuletyn Informacyjny NBP za 1999 rok. Zawiera on pewne zmiany w swojej zawartoœci, których zadaniem jest zwiêkszanie jego przydatnoœci. Pocz¹wszy bowiem od tego numeru, ka de kwartalne wydanie naszego Biuletynu zawieraæ bêdzie czêœæ opisow¹, prezentuj¹c¹ w zwarty sposób: generalne trendy w zakresie sytuacji makroekonomicznej, kszta³towanie siê poda y pieni¹dza i czynników jego kreacji, bilans p³atniczy oraz podstawowe instrumenty polityki pieniê nej. Zasadniczy kszta³t miesiêcznych wydañ Biuletynu dla pozosta³ych miesiêcy nie ulegnie zmianie jedynie ich Aneks statystyczny zostanie rozbudowany o nowe zestawienia: œrednie wa one oprocentowanie depozytów i kredytów, liczbê rachunków bankowych oraz indeksy Divisia dla agregatów monetarnych. Poczynaj¹c od tego numeru, bêdziemy równie publikowali co miesi¹c szeregi czasowe oczyszczone z wahañ sezonowych. Celem tych wszystkich zmian poza wspomnianym ju zwiêkszeniem informacyjnej wartoœci Biuletynu dla u ytkowników jest dostosowanie kszta³tu i zawartoœci Biuletynu Inofrmacyjnego NBP do standardów przyjêtych w Europejskim Banku Centralnym oraz w krajach cz³onkowskich Unii Europejskiej. Bêdziemy jednoczeœnie wdziêczni Pañstwu za wszelkie uwagi i sugestie na temat uk³adu i zawartoœci Biuletynu. Wiceprezes Narodowego Banku Polskiego Ryszard Kokoszczyñski 3

4 SYTUACJA SPO ECZNO-GOSPODARCZA KRAJU (PROCESY REALNE) Produkcja sprzedana przemys³u W 1999 r. produkcja sprzedana przemys³u 1 w porównaniu z rokiem poprzednim zwiêkszy³a siê o 4,4. Po spadku produkcji w pierwszych dwóch miesi¹cach 1999 r. od marca obserwowany by³ systematyczny jej przyrost. Najwy sze wskaÿniki tempa wzrostu osi¹gniête zosta³y w IV kwartale, kiedy to produkcja ukszta³towa³a siê na poziomie o 11,7 wy szym ni w analogicznym okresie roku W grudniu produkcja osi¹gnê³a najwy sz¹ dynamikê wzrostu by³a o 19,1 wy sza ni w grudniu 1998 r. Na szybszy, ni w porównywalnym okresie 1998 r., wzrost produkcji w IV kwartale minionego roku w g³ównej mierze z³o y³o siê zwiêkszenie o 14,2 dzia³alnoœci produkcyjnej. Spadek o 8,3 produkcji w górnictwie i kopalnictwie os³abi³ natomiast dynamikê wzrostu produkcji sprzedanej przemys³u. Poziom cen W 1999 r. ceny produkcji sprzedanej w porównaniu z rokiem poprzednim wzros³y o 5,7 (wobec 7,3 1 W przedsiêbiorstwach o liczbie pracuj¹cych powy ej 5 osób. w 1998 r.). Najwy szy, chocia nieco ni szy ni przed rokiem, wzrost cen odnotowano w sekcji wytwarzanie i zaopatrywanie w energiê elektryczn¹, gaz i wodê (9,6 w 1999 r. wobec 10,0 w 1998 r.). W okresie od stycznia do grudnia 1999 r. wzrost cen wyniós³ 8,1 i by³ znacznie wy szy ni w analogicznym okresie 1998 r. (4,8). Na tak znacz¹cy przyrost cen z³o- y³a siê znacznie wy sza ni w 1998 r. dynamika cen we wszystkich sekcjach przemys³u. Najwy sze tempo wzrostu cen w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego, odnotowano w sekcjach wytwarzanie i zaopatrywanie w energiê elektryczn¹, gaz i wodê (10,9 wobec 10,1), górnictwo i kopalnictwo (8,9 wobec 3,3) oraz przetwórstwo przemys³owe (7,5 wobec 4,0). IV kwarta³ 1999 r. charakteryzowa³ siê najwy sz¹ dynamik¹ wzrostu cen w ca³ym 1999 r. W stosunku do analogicznego okresu roku poprzedniego ceny wzros³y o 7,5, zaœ w stosunku do III kwarta³u 1999 r. o 2,5. Na skalê wzrostu cen w IV kwartale oddzia³ywa³y przede wszystkim podwy ki cen w górnictwie i kopalnictwie (o 4,4 w porównaniu z III kwarta³em) oraz w przetwórstwie przemys³owym (o 2,6). Ceny produkcji budowlano-monta owej wzros³y w 1999 r. w stosunku do roku poprzedniego o 8,6. Wykres A Produkcja sprzedana przemys³u (analogiczny okres roku poprzedniego = 100) I II III IV V VI VII 1999 Ogó³em Górnictwo i kopalnictwo Zaopatrywanie w energiê elektryczn¹, gaz i wodê VIII IX X XI XII Dzia³alnoœæ produkcyjna 4

5 SYTUACJA SPO ECZNO-GOSPODARCZA KRAJU (PROCESY REALNE) Wykres B WskaŸniki cen produkcji sprzedanej przemys³u (analogiczny okres roku poprzedniego = 100) I II III IV V VI VII 1999 VIII IX X XI XII Ogó³em Górnictwo i kopalnictwo Dzia³alnoœæ produkcyjna Zaopatrywanie w energiê elektryczn¹, gaz i wodê Wykres C WskaŸniki cen wybranych grup towarów i us³ug konsumpcyjnych (analogiczny okres roku poprzedniego = 100) I II III IV V VI VII 1999 VIII IX X XI XII Ogó³em ywnoœæ Towary nie ywnoœciowe Noœniki energii Us³ugi ogó³em 5

6 SYTUACJA SPO ECZNO-GOSPODARCZA KRAJU (PROCESY REALNE) W IV kwartale 1999 r. by³y one o 2,2 wy sze ni w III kwartale i o 8,7 wy sze od cen w analogicznym okresie 1998 r. W 1999 r. wzrost cen towarów i us³ug konsumpcyjnych w porównaniu z rokiem poprzednim wyniós³ 7,3 i by³ mniejszy ni w 1998 r. (11,8). Najwiêcej w tym okresie wzros³y ceny us³ug, napojów alkoholowych i wyrobów tytoniowych, najmniej zaœ ceny ywnoœci i napojów bezalkoholowych. Chocia w skali 12 miesiêcy wzrost ten by³ wy szy ni w analogicznym okresie 1998 r. (9,8 wobec 8,6), to pierwsze trzy kwarta³y charakteryzowa³y siê wolniejszym ni przed rokiem wzrostem cen. W IV kwartale 1999 r. wskaÿnik cen liczony do grudnia poprzedniego roku rós³ szybciej ni w analogicznym okresie 1998 r., przede wszystkim w zwi¹zku ze wzrostem dynamiki cen ywnoœci. W porównaniu z analogicznym okresem 1998 r. ceny konsumpcji w IV kwartale 1999 r. wzros³y o 9,2, a istotny wp³yw na ich poziom mia³o wysokie tempo wzrostu cen us³ug. Rynek pracy W roku 1999 zanotowano sta³y spadek liczby pracuj¹cych i przeciêtnego zatrudnienia w sektorze przedsiêbiorstw. Na koniec grudnia 1999 r. liczba pracuj¹cych w tym sektorze wynosi³a tys. osób i by³a o 1,2 ni sza ni przed rokiem. W II pó³roczu 1999 r. jedynie w paÿdzierniku odnotowano nieznaczny wzrost liczby pracuj¹cych w stosunku do miesi¹ca poprzedniego, g³ównie z powodu zwiêkszenia zatrudnienia przy produkcji artyku³ów spo ywczych i napojów. Przeciêtne zatrudnienie w sektorze przedsiêbiorstw wynios³o w 1999 r tys. osób i by³o o 1 ni sze ni przed rokiem. W IV kwartale 1999 r., podobnie jak w pozosta³ych okresach tego roku, zatrudnienie to systematycznie mala³o, by w grudniu osi¹gn¹æ poziom tys. osób. Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w urzêdach pracy w koñcu grudnia 1999 r. wynios³a 2.349,8 tys. osób i by³a o 28,3 wy sza ni w analogicznym okresie roku ubieg³ego. Najwy szy wzrost odnotowano w odniesieniu do bezrobotnych, zarejestrowanych w urzêdach pracy w zwi¹zku ze zwolnieniami z przyczyn dotycz¹cych zak³adów pracy (likwidacje, restrukturyzacje zak³adów 39,1), absolwentów (35,3) oraz dotychczas nie pracuj¹cych (34,3). IV kwarta³ 1999 r., tak jak ca³e II pó³rocze, charakteryzowa³ siê sta³ym wzrostem liczby bezrobotnych. W porównaniu z miesi¹cem poprzednim w paÿdzierniku liczba bezrobotnych wzros³a o 0,4, w listopadzie o 3,2, a w grudniu o 4,1. Stopa bezrobocia w IV kwartale 1999 r. systematycznie ros³a: od 12,2 w paÿdzierniku i 12,5 w listopadzie, by w grudniu osi¹gn¹æ najwy szy poziom 13. Dla porównania w grudniu 1998 r. stopa bezrobocia wynosi³a 10,4. W koñcu grudnia 1999 r. liczba ofert pracy pozostaj¹cych w dyspozycji urzêdów pracy wynosi³a 6,1 tys. i by³a o 1,2 tys. ni sza ni w analogicznym okresie roku Wynagrodzenie i œwiadczenia spo³eczne W 1999 r. przeciêtne miesiêczne wynagrodzenie brutto w gospodarce narodowej (powiêkszone o obligatoryjn¹ sk³adkê na ubezpieczenia spo³eczne) wynios³o 1.700,00 z³ i by³o o 10,7 wy sze ni w 1998 r. W IV kwartale 1999 r. wynagrodzenie to wynosi³o 1.840,00 z³ i by³o o 11,8 wy sze ni przed rokiem. Przeciêtne miesiêczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiêbiorstw (powiêkszone o obligatoryjn¹ sk³adkê na ubezpieczenia spo³eczne) w 1999 r. ukszta³towa³o siê na poziomie 1.834,82 z³, tj. o 10,6 wy szym ni przed rokiem. Wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiêbiorstw w IV kwartale 1999 r. wynosi³o 2.013,99 z³ i by³o o 11,3 wy sze ni przed rokiem. W IV kwartale odnotowano systematyczny wzrost przeciêtnej miesiêcznej p³acy brutto, która w grudniu 1999 r. osi¹gnê³a poziom 2.186,03 z³, tj. o 12,3 wy szy ni w listopadzie i równie o 12,3 wy szy ni w analogicznym okresie 1998 r. Najwiêkszy wp³yw na wzrost wynagrodzeñ w grudniu 1999 r. mia³y wyp³aty dla pracowników zatrudnionych w górnictwie i kopalnictwie ( Barbórka, premie i nagrody wyp³acane pod koniec roku). Przeciêtne miesiêczne wynagrodzenie brutto bez wyp³at z zysku w sektorze przedsiêbiorstw ukszta³towa³o siê w 1999 r. na poziomie 1.823,81 z³, tj. o 11,2 wy szym ni przed rokiem. W IV kwartale 1999 r. wynagrodzenie 6

7 SYTUACJA SPO ECZNO-GOSPODARCZA KRAJU (PROCESY REALNE) Tabela A Wybrane kategorie sfery realnej (w ) Wyszczególnienie 1999 przyrost w miesi¹cu przyrost w roku X XI XII Produkcja sprzedana przemys³u 0,3-0,9 5,7 19,1 Ceny towarów i us³ug konsumpcyjnych 1,1 0,9 0,9 9,8 Ceny produkcji sprzedanej przemys³u 0,8 0,7 0,6 8,1 Ceny produkcji budowlano-monta owej 0,7 0,6 0,8 8,9 Przeciêtne zatrudnienie w sektorze przedsiêbiorstw 0,3 0,0-0,8-1,6 Przeciêtne miesiêczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiêbiorstw 0,3 3,5 12,3 12,3 Przeciêtna miesiêczna emerytura i renta pracownicza brutto 0,1 0,0 0,0 10,9 ród³o: dane GUS. to systematycznie wzrasta³o i w grudniu wynios³o 2.179,25 z³ (tj. by³o o 12,1 wy sze ni w listopadzie i o 12,4 wy sze ni w analogicznym okresie 1998 r.). Przeciêtne miesiêczne wynagrodzenie realne brutto w sektorze przedsiêbiorstw wzros³o w 1999 r. o 3. W IV kwartale 1999 r. wzrost ten w porównaniu z III kwarta- ³em wyniós³ 4,9, w porównaniu z IV kwarta³em 1998 r. zaœ 1,8. Przeciêtna liczba emerytów i rencistów w 1999 r. wynosi³a tys. osób i by³a o 0,2 wy sza ni przed rokiem. W IV kwartale 1999 r. liczba emerytów i rencistów nieznacznie wzros³a do tys. osób w grudniu. Przeciêtna miesiêczna emerytura i renta pracownicza brutto w 1999 r. wynosi³a 813,69 z³ i by³a o 11,1 wy - sza ni w 1998 r. W grudniu 1999 r. osi¹gnê³a ona poziom 846,33 z³ i praktycznie w ca³ym IV kwartale pozostawa³a bez zmian. W stosunku do grudnia 1998 r. wzros³a ona o 10,9. Przeciêtna miesiêczna emerytura i renta rolników indywidualnych brutto w 1999 r. wynosi³a 562,35 z³ i by³a o 10,9 wy sza ni w 1998 r. W grudniu 1999 r. ukszta³towa³a siê ona na poziomie 578,52 z³ i w porównaniu z grudniem 1998 r. wzros³a o 10,2. 7

8 PODA PIENI DZA I CZYNNIKI JEGO KREACJI Struktura poda y pieni¹dza Stan zasobów pieni¹dza na koniec 1999 r. wyniós³ ,7 i by³ o 19,3 (42.718,8 ) wy szy ni w koñcu grudnia poprzedniego roku. By³ to najni szy nominalny przyrost roczny poda y pieni¹dza w ci¹gu ostatnich 3 lat. Dla porównania w 1998 r. wyniós³ on 25,2, w 1997 r. zaœ 29,1. W ujêciu realnym wzrost ten wyniós³ w 1999 r. 8,6 2, natomiast w latach poprzednich odpowiednio: 15,3 i 14,0. W IV kwartale 1999 r. poda pieni¹dza ogó³em zwiêkszy³a siê o ,2 (7,1, tj. 3,8 realnie) i by³ to podobnie jak w latach poprzednich najwy szy nominalny przyrost kwartalny w ci¹gu roku. Miesiêczna dynamika poda y pieni¹dza w tym okresie by³a wyraÿnie zró nicowana od 1,5 w listopadzie do 3,5 w grudniu. W grudniu, tradycyjnie, odnotowano najwy sze tempo przyrostu poda y pieni¹dza ogó³em w porównaniu z innymi miesiêcami roku. Najwiêkszy wp³yw na wzrost poda y pieni¹dza ogó³em w IV kwartale (7,1) mia³a wysoka dynamika wzrostu pieni¹dza gotówkowego w obiegu (poza kasami banków) (11,5) oraz zobowi¹zañ z³otowych wobec podmiotów gospodarczych (20,9). W IV kwartale 1999 r. wzrost poda y pieni¹dza krajowego, podobnie jak wzrost poda y pieni¹dza ogó³em, by³ najwy szy i wynosi³ ,96 (7,8, tj. 4,5 realnie). Tak znaczny przyrost by³ efektem przede wszystkim gwa³townego zwiêkszenia siê poda y pieni¹dza krajowego w grudniu 1999 r. Analogicznie do lat poprzednich w grudniu 1999 r. zanotowano najwy sz¹ dynamikê przyrostu poda y pieni¹dza krajowego (5,5, tj. 4,6 realnie). W 1999 r. tempo przyrostu poda y pieni¹dza krajowego wynosi³o 19,6 i by³o znacznie ni sze od zanotowanego w roku poprzednim (28,6). Udzia³ pieni¹dza krajowego w zasobach ogólnych pieni¹dza na koniec roku zwiêkszy³ siê do najwy szego poziomu w 1999 r. 84,9 i by³ bliski udzia³owi z grudnia 1998 r., kiedy to wynosi³ 84,8. 2 Jako deflatora u yto wskaÿnika wzrostu cen towarów i us³ug konsumpcyjnych. W ujêciu realnym zasoby pieni¹dza krajowego zwiêkszy³y siê w grudniu o 4,5, a w ci¹gu ca³ego 1999 r. o 8,9. IV kwarta³ 1999 r. charakteryzowa³ siê gwa³townym przyrostem poda y pieni¹dza gotówkowego w obiegu (poza kasami banków). W porównaniu z wrzeœniem 1999 r. poda zwiêkszy³a siê o 3.914,3, co stanowi³o 11,5 (8,0 realnie). Dla porównania, tempo przyrostu pieni¹dza gotówkowego w III kwartale wynosi³o 1,6, a w II kwartale 5. W IV kwartale najwiêkszy przyrost gotówki w obiegu odnotowano w grudniu (10,5, tj. 9,5 realnie). Przyczyn¹ zwiêkszonej emisji pieni¹dza gotówkowego by³ wzrost zapotrzebowania na ten rodzaj pieni¹dza ze strony ludnoœci i podmiotów gospodarczych spowodowany przewidywaniami co do domniemanych negatywnych skutków pluskwy milenijnej, a co za tym idzie spodziewane trudnoœci w dostêpie na prze³omie roku do œrodków pieniê nych przechowywanych na rachunkach bankowych. W skali ca³ego 1999 r. tempo przyrostu pieni¹dza gotówkowego w obiegu by³o znacznie wy sze ni w ci¹gu 1998 r. (26 wobec 10,9). Przyczyn takiego stanu rzeczy nale y upatrywaæ z jednej strony w wy ej wspomnianej zwiêkszonej poda y pieni¹dza na koniec roku, z drugiej zaœ strony w utrzymuj¹cym siê wysokim poziomie konsumpcji, która wci¹ w du ej mierze realizowana jest przy u yciu pieni¹dza gotówkowego. Zobowi¹zania z³otowe wobec osób prywatnych i podmiotów gospodarczych przyros³y w ci¹gu IV kwarta³u o ,6, tj. o 7,1, czyli o 3,8 realnie. By³ to najni szy wzrost w ci¹gu analizowanych ostatnich 3 lat. Miesiêczny przyrost zobowi¹zañ w IV kwartale waha³ siê od 0,9 w paÿdzierniku do 4,5 w grudniu. Chocia grudniowy przyrost by³ najwy szy w skali 1999 r., to swoj¹ dynamik¹ odbiega³ od obserwowanego w 1998 r. (7,1 w grudniu 1998 r.). Na tak niskie tempo przyrostu zobowi¹zañ z³o y³o siê przede wszystkim znaczne os³abienie dynamiki wzrostu zobowi¹zañ z³otowych wobec osób prywatnych. Przyrost kwartalny tych zobowi¹zañ odnotowany w IV kwartale wynosi³ 1,4 i by³ najni szy w 1999 r. i w ci¹gu dwóch poprzednich lat. Dla porównania, w IV kwartale 1998 r. zobowi¹zania z³otowe wobec osób prywatnych przyros³y o 7,7, w 1997 r. zaœ o 10,4. Równie dynamika miesiêcznych przyrostów 8

9 PODA PIENI DZA I CZYNNIKI JEGO KREACJI w IV kwartale 1999 r. by³a znacznie ni sza, ni w analogicznym okresie lat poprzednich, i waha³a siê od 0,7 w paÿdzierniku do 0,1 w grudniu. Spadek dynamiki wzrostu tych zobowi¹zañ w IV kwartale i osi¹gniêcie najni szego tempa w grudniu by³o zjawiskiem nietypowym dla tego okresu. W przeciwieñstwie do 1999 r. w latach poprzednich ostatni miesi¹c roku charakteryzowa³ siê najwy szymi przyrostami zobowi¹zañ z³otowych wobec osób prywatnych w skali ca³ego roku. Sytuacja ta by³a efektem gwa³townego spadku stanu depozytów bie ¹cych osób prywatnych w grudniu 1999 r. o 1.977, przy jednoczesnym wzroœcie poziomu depozytów terminowych o Zmniejszenie stanu depozytów bie ¹cych by³o reakcj¹ na nieoficjalne informacje o mo - liwych trudnoœciach w dostêpie do zasobów finansowych utrzymywanych na rachunkach bankowych, a zwi¹zanych z tzw. efektem roku Na koniec 1999 r. udzia³ depozytów bie ¹cych w depozytach z³otowych osób prywatnych ogó³em wynosi³ 21,7 i by³ o 0,9 pkt. proc. wy szy ni w grudniu 1998 r. Tempo przyrostu depozytów z³otowych osób prywatnych w skali 1999 r. wynosi³o 13,2 i by³o znacznie ni - sze ni w latach poprzednich (35,5 w 1998 r., 40,9 w 1997 r.). Przyczyn spowolnienia tempa wzrostu zobowi¹zañ nale y upatrywaæ w rosn¹cej konsumpcji, wywo- ³anej zwiêkszonym popytem na samochody, mieszkania oraz inne dobra konsumpcyjne, kosztem deponowania œrodków na rachunkach bankowych. Zobowi¹zania z³otowe wobec podmiotów gospodarczych wzros³y w IV kwartale o 20,9 i wynios³y na koniec grudnia 1999 r ,9. Chocia najwy - sze w 1999 r. tempo wzrostu, odnotowane w IV kwartale, ma charakter sezonowy, to jego dynamika by³a znacznie wiêksza ni w analogicznym okresie lat poprzednich (dla porównania: 16,8 w 1998 r., 14,7 w 1997 r.). WyraŸnie sezonowy charakter mia³ równie najwy szy przyrost tych zobowi¹zañ w skali 12 miesiêcy 1999 r. obserwowany w grudniu (14,7). Zwiêkszenie siê w IV kwartale 1999 r. poziomu depozytów z³otowych podmiotów gospodarczych by³o efektem zarówno wzrostu poziomu depozytów terminowych (o 7.205,3 ), jak i depozytów bie ¹cych (o 4.412,4). Udzia³ wk³adów terminowych w zobowi¹zaniach z³otowych wobec podmiotów gospodarczych ogó³em wynosi³ na koniec grud- Tabela B Depozyty z³otowe podmiotów gospodarczych podzia³ wg terminów (udzia³ w ) Okres Bie ¹ce Terminowe Terminowe ogó³em do 1 od 1 do od 3 do od 6 do od 12 do powy ej zablokowane operacje pozosta³e miesi¹ca 3 miesiêcy 6 miesiêcy 12 miesiêcy 24 miesiêcy 24 warunkowe w³¹cznie w³¹cznie w³¹cznie w³¹cznie w³¹cznie miesiêcy ,7 59,3 36,6 11,0 3,4 2,4 0,4 0,1 2,9 0,0 2, ,2 61,8 38,7 11,8 3,4 2,4 0,3 0,2 2,5 0,0 2, ,5 58,5 37,2 10,1 3,3 2,2 0,3 0,3 2,6 0,0 2, ,4 61,6 39,9 10,3 3,2 2,2 0,3 0,3 2,7 0,0 2, ,5 58,5 37,5 10,0 3,2 2,3 0,2 0,3 2,5 0,0 2, ,7 58,3 37,5 9,5 3,1 2,2 0,2 0,2 2,7 0,0 3, ,5 60,5 40,3 9,2 3,1 2,1 0,2 0,3 2,5 0,0 2, ,0 58,9 39,3 8,9 3,1 1,9 0,2 0,3 2,4 0,1 2, ,4 59,6 39,4 8,8 3,3 1,7 0,2 0,3 3,3 0,0 2, ,7 55,3 34,3 10,3 3,4 1,7 0,2 0,3 2,4 0,0 2, ,8 61,2 40,1 10,8 3,3 1,5 0,1 0,2 2,4 0,0 2, ,9 60,1 39,6 11,3 2,9 1,3 0,1 0,2 2,2 0,0 2,5 9

10 PODA PIENI DZA I CZYNNIKI JEGO KREACJI nia 1999 r. 61 i by³ o 3,1 pkt. proc. wy szy ni w analogicznym miesi¹cu 1998 r. W 1999 r. tempo przyrostu depozytów z³otowych podmiotów gospodarczych by³o nieco wy sze ni w 1998 r. i wynosi³o 30,2. Wzrost zobowi¹zañ walutowych wobec osób prywatnych i podmiotów gospodarczych w przeliczeniu z³otowym w IV kwartale 1999 r. wyniós³ 3,2 (0 realnie) i by³ najni szy w ci¹gu analizowanych ostatnich 3 lat. W IV kwartale tempo przyrostu tych zobowi¹zañ systematycznie spada³o od wzrostu o 6,3 w paÿdzierniku do spadku o 6,5 w grudniu. Spadek poziomu depozytów walutowych, odnotowany w grudniu 1999 r., jest zjawiskiem nietypowym, gdy w poprzednich latach miesi¹c ten charakteryzowa³ siê znacznymi przyrostami tej kategorii. Poniewa udzia³ zobowi¹zañ walutowych wobec osób prywatnych w zobowi¹zaniach walutowych ogó³em stanowi³ na koniec roku ponad 76, niska dynamika ich wzrostu w IV kwartale (0,7) oddzia³ywa- ³a w znacz¹cy sposób na poziom ogó³u depozytów walutowych. Zobowi¹zania walutowe wobec podmiotów gospodarczych zwiêkszy³y siê w IV kwartale o 12,6, jednak e tempo ich wzrostu w ci¹gu poszczególnych miesiêcy tego okresu by³o bardzo nierównomierne, od wzrostu o 20,5 w paÿdzierniku do spadku o 16,0 w grudniu. Na koniec roku stan depozytów walutowych osób prywatnych w przeliczeniu dolarowym wyniós³ 7.317,1 mln USD i wzrós³ w stosunku do grudnia 1998 r. o 333,4 mln USD, tj. o 4,8. Natomiast poziom depozytów walutowych podmiotów gospodarczych wynosi³ 2.253,9 mln USD i by³ o 363,5 mln USD ni szy ni na koniec grudnia 1998 r. Czynniki kreacji pieni¹dza W IV kwartale udzia³ poszczególnych czynników kreacji poda y pieni¹dza zmienia³ siê, jednak podobnie jak w ubieg³ych latach decyduj¹cy wp³yw na przyrost pieni¹dza ogó³em mia³y nale noœci od osób prywatnych i podmiotów gospodarczych. Nale noœci od osób prywatnych i podmiotów gospodarczych Stan nale noœci od osób prywatnych i podmiotów gospodarczych na koniec 1999 r. osi¹gn¹³ poziom ,4 i by³ wy szy w stosunku do koñca wrzeœnia o 5,1, natomiast w porównaniu z grudniem 1998 r. o 27. Tempo przyrostu tych nale noœci w omawianym okresie, zarówno miesiêczne, jak i kwartalne, nie odbiega³o w istotny sposób od poprzednich, porównywalnych okresów. W IV kwartale znaczn¹ dynamikê wykazywa³y jednak nale noœci od osób prywatnych, które w stosunku do III kwarta³u wzros³y o 13, zaœ w skali 12 miesiêcy o 53 (najwy szy obserwowany przyrost w ci¹gu ostatnich lat). Najwiêkszy udzia³ w tej kategorii mia³y nale noœci z terminem pierwotnym do 1 roku (oko³o 28) Tabela C Czynniki kreacji pieni¹dza Wyszczególnienie 1999 udzia³ w przyroœcie X XI XII IV kwarta³ PODA PIENI DZA OGÓ EM (M2) 100,00 100,00 100,00 100,00 Aktywa zagraniczne netto 20,91 114,62-50,89 5,21 Nale noœci od osób prywatnych i podmiotów gospodarczych 97,27 116,86-6,49 48,96 - nale noœci od osób prywatnych 25,40 37,03 17,73 24,08 - nale noœci od podmiotów gospodarczych 71,87 79,84-24,22 24,88 Zad³u enie sektora bud etowego 20,25-70,79 54,06 17,26 Saldo pozosta³ych pozycji -38,43-60,69 103,32 28,57 10

11 PODA PIENI DZA I CZYNNIKI JEGO KREACJI oraz od 3 do 5 lat i powy ej 5 lat ³¹cznie oko³o 47. Istotn¹ przyczyn¹ wzrostu tych nale noœci by³ rosn¹cy popyt ludnoœci na dobra trwa³ego u ytku i finansowanie ich zakupu w znacznej mierze przez kredyty bankowe. Miesiêczny przyrost nale noœci od osób prywatnych w IV kwartale waha³ siê od 3,7 w paÿdzierniku do 4,5 w grudniu. Najwy sze, grudniowe tempo wzrostu wynika³o z przedœwi¹tecznego szczytu handlowego i dokonywania wielu transakcji kupna w systemie kredytowym. Przeciwn¹ tendencjê zaobserwowano w kategorii nale noœci od podmiotów gospodarczych. Wzrost odnotowany w IV kwartale wynosi³ 3,2 i by³ najni szy w stosunku do analogicznych okresów 3 poprzednich lat. Równie przyrost zarejestrowany w skali roku i wynosz¹cy 21,6 by³ najni szy w skali 3 ostatnich lat. W ci¹gu ostatniego kwarta³u tempo zwiêkszenia tych nale noœci mala³o od 2,5 w paÿdzierniku do 1,5 w grudniu. Spadek tempa wzrostu tych nale noœci w grudniu 1999 r. jest zjawiskiem doœæ typowym popyt ze strony przedsiêbiorstw i spó³ek na nowe kredyty w tym miesi¹cu jest mniejszy, a firmy d¹ ¹ do uregulowania przynajmniej czêœci swoich zaleg³ych i bie ¹cych zobowi¹zañ przed koñcem roku. Zad³u enie netto sektora bud etowego Zad³u enie netto sektora bud etowego, stanowi¹ce kolejny czynnik kreacji pieni¹dza, wynosi³o na koniec grudnia 1999 r ,7 i by³o o 4,9 wy sze ni we wrzeœniu, i o 5,6 wy sze ni w grudniu 1998 r. Relatywnie niewielki przyrost zad³u enia netto sektora bud- etowego oznacza, e sektor ten realizuje swoje potrzeby po yczkowe równie z innych Ÿróde³ ni zad³u anie siê w systemie bankowym, np. ze strony niebankowych podmiotów krajowych i zagranicznych lub zwiêkszania dop³ywu œrodków z prywatyzowanego maj¹tku narodowego. Tempo zmian tego zad³u enia w ostatnim kwartale 1999 r. by³o ró ne tak co do wielkoœci, jak i kierunku i waha³o siê od 1,6 w paÿdzierniku, -4,4 w listopadzie do 8 w grudniu. Grudniowy wzrost tej kategorii, najwy szy w ca³ym 1999 r. i wystêpuj¹cy jako zjawisko doœæ typowe dla tego miesi¹ca, by³ rezultatem przede wszystkim znacznego zmniejszenia œrodków zdeponowanych w systemie bankowym przez bud ety terenowe (o mln z³) i przez bud et pañstwa (o ). Na wzrost zad³u enia netto oddzia³ywa³o równie zwiêkszenie wolumenu papierów wartoœciowych, emitowanych przez bud- et pañstwa, a zakupionych przez banki. Podobnie w pierwszych dwóch miesi¹cach IV kwarta³u na stan zad³u enia sektora bud etowego wp³ywa³y w g³ównej mierze zmiany w poziomie depozytów bud etowych w systemie bankowym (w listopadzie wzros³y one ³¹cznie o 3.162, a w paÿdzierniku spad³y o ) oraz zmiany wolumenu rz¹dowych papierów wartoœciowych, bêd¹cych w posiadaniu banków. Aktywa zagraniczne netto Aktywa zagraniczne netto osi¹gnê³y na koniec grudnia poziom ,5 mln USD i by³y o 2,5 wy sze ni we wrzeœniu 1999 r., ale o 2,9 ni sze ni na koniec grudnia 1998 r. Na stan aktywów zagranicznych netto systemu bankowego w IV kwartale 1999 r. mia³ wp³yw z jednej strony bardzo niski poziom aktywów zagranicznych NBP (w listopadzie i grudniu zaobserwowano najni szy stan tej kategorii w skali ca³ego 1999 r.), z drugiej strony sta³y wzrost zobowi¹zañ zagranicznych zarówno NBP, jak i banków komercyjnych. Na zmniejszenie siê stanu aktywów zagranicznych NBP w dwóch pierwszych miesi¹cach IV kwarta³u wp³yn¹³ przede wszystkim spadek wolumenu lokat w walutach obcych w bankach za granic¹. Wartoœæ lokat w bankach zagranicznych w listopadzie by³a najni sza od pocz¹tku roku. W omawianym okresie aktywa zagraniczne banków komercyjnych znacznie wzros³y, by na koniec grudnia osi¹gn¹æ najwy szy w 1999 r. poziom. Przyczyny tak znacznego przyrostu nale y upatrywaæ przede wszystkim w wyraÿnym zwiêkszeniu siê poziomu lokat w bankach nierezydentach. W IV kwartale zobowi¹zania zagraniczne systemu bankowego wzros³y w porównaniu z wrzeœniem o 7,9, a w porównaniu z grudniem 1998 r. o 65,9. Tak znacz¹cy przyrost tych zobowi¹zañ by³ odzwierciedleniem w g³ównej mierze znacz¹cego zwiêkszenia siê zobowi¹zañ zagranicznych banków komercyjnych. O wzroœcie tym w zasadniczym stopniu decydowa³ przyrost stanu zad³u- enia z tytu³u kredytów i po yczek, w tym przede wszyst- 11

12 PODA PIENI DZA I CZYNNIKI JEGO KREACJI kim kredytów i po yczek z terminem pierwotnym powy- ej roku. Saldo pozosta³ych pozycji (netto) W IV kwartale 1999 r. ujemne saldo pozosta³ych pozycji zmniejszy³o siê o 5 mld z³, tj. o 5,7, i na koniec grudnia wynios³o -87,8 mld z³. Najwiêkszy wp³yw na skalê zmiany tej kategorii mia³y rozrachunki miêdzybankowe i miêdzyoddzia³owe w bankach komercyjnych. Miêdzy 30 wrzeœnia a 31 grudnia 1999 r. ich ujemne saldo spad³o a o 3,1 mld z³, tj. 200,7. W poprzednich kwarta³ach 1999 r., zmiany nie przekracza³y 33. W obawie przed wyst¹pieniem problemów informatycznych zwi¹zanych z rokiem 2000, banki podjê³y dzia³ania zmierzaj¹ce do zamkniêcia przed up³ywem grudnia 1999 r. sald na kontach rozrachunków i przeniesienia z nich œrodków na konta docelowe, m.in. rachunki osób prywatnych i podmiotów gospodarczych. Podobna sytuacja, jednak w znacznie mniejszej co do wartoœci skali, wyst¹pi³a w NBP. Ujemne saldo rozrachunków miêdzybankowych i miêdzyoddzia³owych w banku centralnym zmniejszy³o siê o 0,54 mld z³. Na konta tych rozrachunków trafiaj¹ miêdzy innymi zlecenia sk³adane przez jednostki z sektora bud etowego. Przewaga operacji polegaj¹cych na uznaniu rachunków klientów z sektora pozabankowego œrodkami pozostaj¹cymi wczeœniej na kontach przejœciowych banków komercyjnych i NBP mia³a dodatni wp³yw na kreacjê poda y pieni¹dza w IV kwartale. Innym elementem salda pozosta³ych pozycji netto, który mia³ wp³yw na wzrost poda y pieni¹dza, by³a grupa kont, na których ewidencjonuje siê odsetki. W bankach komercyjnych ujemna wartoœæ netto kont odsetkowych, dotycz¹cych sektora niebankowego i bud etowego, zmniejszy³a siê w IV kwartale 1999 r. o 0,31 mld z³. Na spadek wartoœci tych pozycji mia³o wp³yw rozliczanie na koniec grudnia odsetek od depozytów i dopisanie ich do kont rachunków klientów banków. Kolejnym elementem salda pozosta³ych pozycji netto, powoduj¹cym jego zmniejszenie o 0,88 mld z³ w ci¹gu ostatnich trzech miesiêcy 1999 r., by³y pozosta³e aktywa netto w NBP. Udzia³ tej kategorii w strukturze salda pozosta³ych pozycji netto ogó³em wyniós³ na koniec IV kwarta³u a oko³o 50 (w poprzednich kwarta³ach Wykres D Rozrachunki miêdzybankowe i miêdzyoddzia³owe (netto) w 1999 r. Banki komercyjne i NBP ³¹cznie stany na koniec kwarta³ów 0 mld z³ I II Kwarta³y III IV 12

13 PODA PIENI DZA I CZYNNIKI JEGO KREACJI 1999 r. ponad 40). Niewielki spadek pozosta³ych aktywów netto w NBP w opisywanym okresie, o 2,1, mia³ znacz¹cy wp³yw na zmianê wartoœci salda pozosta³ych pozycji ogó³em. Spadek ten, spowodowany by³ g³ównie zmian¹ aktywów i pasywów walutowych przeliczonych na z³ote. Zmiany w pozosta³ych aktywach netto w NBP nie oddzia³ywa³y bezpoœrednio na kszta³towanie siê wielkoœci poda y pieni¹dza, a jedynie stymulowa³y wzrost aktywów zagranicznych netto w ujêciu z³otowym. Znacz¹ce ró nokierunkowe zmiany wartoœci odnotowano równie w innych sk³adnikach salda pozosta³ych pozycji (netto), jednak wyst¹pi³y one wy³¹cznie w obszarze wyznaczonym przez tê kategoriê i spowodowa³y jedynie przesuniêcia w ramach jej struktury. Tabela D Bilans skonsolidowany systemu bankowego Wyszczególnienie 1999 przyrost w miesi¹cu przyrost przyrost X XI XII w kwartale w roku A. Poda pieni¹dza ogó³em 4 755, , , ,1 7,1 19,3 I. Poda pieni¹dza krajowego 2 333, , , ,0 7,8 19,6 1. Pieni¹dz gotówkowy w obiegu (poza kasami banków) 837,6-551, , ,3 11,5 26,0 2. Zobowi¹zania z³otowe wobec osób prywatnych i podmiotów gospodarczych 1 495, , , ,6 7,1 18, Zobowi¹zania z³otowe wobec osób prywatnych 903,6 648,4 150, ,5 1,4 13, Zobowi¹zania z³otowe wobec podmiotów gospodarczych 591, , , ,1 20,9 30,2 II. Zobowi¹zania walutowe wobec osób prywatnych i podmiotów gospodarczych 2 422, , , ,2 3,2 18,0 3. Zobowi¹zania walutowe wobec osób prywatnych 721,1 476,8-997,2 200,6 0,7 24,0 4. Zobowi¹zania walutowe wobec podmiotów gospodarczych 1 700, , , ,6 12,6 1,9 B. Aktywa zagraniczne netto w 994, , ,6 913,3 0,8 15,0 w mln USD -327,3 498,8-547,4-376,0-1,4-4,2 C. Aktywa krajowe netto 3 760,9-566, , ,8 12,2 22,7 I. Nale noœci od osób prywatnych i podmiotów gospodarczych 4 625, ,8-577, ,8 5,1 27,0 1. Nale noœci od osób prywatnych 1 207, , , ,6 13,0 53,0 2. Nale noœci od podmiotów gospodarczych 3 417, , , ,2 3,2 21,6 II. Zad³u enie netto sektora bud etowego 963, , , ,3 4,9 5,6 III. Saldo pozosta³ych pozycji (netto) , , , ,8-5,4 16,7 13

14 POLITYKA MONETARNA BANKU CENTRALNEGO Stopy procentowe Na podstawie uchwa³y Rady Polityki Pieniê nej z dnia 17 listopada 1999 r. uleg³y zmianie podstawowe stopy procentowe ustalane przez Narodowy Bank Polski. Od 18 listopada 1999 r. wysokoœæ stopy redyskonta weksli przyjmowanych od banków do redyskonta przez Narodowy Bank Polski wzros³a z 15,5 do 19,0, a oprocentowanie kredytu refinansowego, udzielanego pod zastaw papierów wartoœciowych, zwanego kredytem lombardowym, z 17,0 do 20,5. Zwiêkszy³o siê równie oprocentowanie kredytu refinansowego na finansowanie inwestycji centralnych objêtych porêczeniami Skarbu Pañstwa, które równe jest oprocentowaniu kredytu lombardowego i od 18 listopada ubieg³ego roku wynosi 20,5. G³ówn¹ przyczyn¹ podwy szenia stóp procentowych w listopadzie 1999 r. by³ znaczny wzrost wskaÿnika inflacji i przekroczenie celów inflacyjnych przyjêtych przez Radê Polityki Pieniê nej oraz zapisanych w ustawie bud etowej. Konsekwencj¹ wzrostu stóp procentowych by³o podwy szenie ceny pieni¹dza w bankach komercyjnych, nastêpstwem czego mo e byæ ograniczenie dynamiki zaci¹ganych kredytów. Œrednie wa one oprocentowanie depozytów z³otowych osób prywatnych oraz podmiotów gospodarczych w ci¹gu IV kwarta³u wzros³o przeciêtnie o 2 punkty procentowe. Listopadowa zmiana wysokoœci podstawowych stóp procentowych by³a drug¹ w 1999 r. 21 stycznia 1999 r. Rada Polityki Pieniê nej zredukowa³a wysokoœæ podstawowych stóp o 2,5 3 punkty procentowe. Dochodowoœæ realna depozytów dolarowych 3-miesiêczna, podobnie jak 6-miesiêczna, mimo grudniowego spadku, kszta³towa³a siê w omawianym okresie na nieco wy szym poziomie ni depozytów z³otowych. Rezerwy obowi¹zkowe W zwi¹zku z uchwa³¹ Rady Polityki Pieniê nej z r. od dnia 30 wrzeœnia istotnej obni ce uleg³y stopy rezerw obowi¹zkowych od wk³adów z³otowych p³atnych na ka de ¹danie z 20 do 5 oraz wk³adów z³otowych terminowych z 11 do 5. Stopy rezerw obowi¹zkowych od wk³adów w walutach obcych zarówno p³atnych na ka de ¹danie, jak i terminowych Wykres E Dochodowoœæ 3-miesiêczna realna I II III IV V VI VII 1999 VIII IX X XI XII Depozyty w z³ Depozyty w USD Obligacje 1-roczne Obligacje 3-letnie Pioneer 1 14

15 POLITYKA MONETARNA BANKU CENTRALNEGO Wykres F Dochodowoœæ 6-miesiêczna realna I II III IV V VI VII 1999 VIII IX X XI XII Depozyty w z³ Depozyty w USD Obligacje 1-roczne Obligacje 3-letnie Pioneer 1 pozosta³y na niezmienionym poziomie 5. Celem zaabsorbowania dodatkowych œrodków finansowych, uwolnionych w zwi¹zku z redukcj¹ stóp rezerwy obowi¹zkowej Narodowy Bank Polski wyemitowa³ d³ugoterminowe obligacje. Obligacje te, o wartoœci rynkowej ponad 13 mld z³, zosta³y skierowane do banków, w których obni- enie poziomu rezerwy obowi¹zkowej przekroczy³o 5. Kursy walutowe W IV kwartale 1999 r. œredni miesiêczny kurs z³otego do dolara amerykañskiego w Narodowym Banku Polskim (fixing) waha³ siê od 4,1092 PLN/USD w paÿdzierniku do 4,2527 PLN/USD w listopadzie. W dniach 5 7 listopada odnotowano najwy szy w 1999 r. poziom kursu 4,3494 PLN/USD. Tak znaczny wzrost kursu z³otego by³ efektem przede wszystkim zamieszania na scenie politycznej, spowodowanym niepewnoœci¹ reformy podatkowej i projektu bud etu na 2000 r. oraz pog³oskami o mo liwym odejœciu z rz¹du wicepremiera, ministra finansów Leszka Balcerowicza. Odchylenie kursu fixingu od kursu parytetowego dolara oscylowa³o w omawianym okresie w przedziale od 2,60 w grudniu do 4,82 w listopadzie 1999 r. W IV kwartale œredni miesiêczny kurs z³otego do euro (fixing) waha³ siê od 4,2200 PLN/EUR w grudniu do 4,4031 PLN/EUR w paÿdzierniku. Najwy szy w 1999 r. poziom kursu z³otego do euro wynosz¹cy 4,5171 PLN/EUR odnotowano w dniach 5 7 listopada. Relacja œredniego kursu dolara do œredniego kursu euro zmienia³a siê od paÿdziernika do grudnia 1999 r. na niekorzyœæ euro odpowiednio z 1,0716 USD/1EUR na 1,0121 USD/1EUR. Rynek pierwotny bonów skarbowych W IV kwartale odby³o siê 15 aukcji bonów skarbowych, w tym 6 w paÿdzierniku, 5 w listopadzie i 4 w grudniu. Do sprzeda y zaoferowano bony o ³¹cznej wartoœci nominalnej ,00. W ci¹g³ej ofercie by³y bony o 6-, 13- i 52-tygodniowym terminie wykupu. Bony 2- i 39-tygodniowe sprzedawano w paÿdzierniku, 3-tygodniowe w listopadzie, 8-tygodniowe w paÿdzierni- 15

16 POLITYKA MONETARNA BANKU CENTRALNEGO Wykres G Kurs PLN do USD w IV kwartale 1999 r. 4,40 PLN 4,35 4,30 4,25 4,20 4,15 4,10 4,05 4,00 Kurs centralny NBP PLN/USD Kurs œredni NBP (fixing) PLN/USD ku i grudniu, zaœ 26-tygodniowe w listopadzie i grudniu. Wartoœæ bonów oferowanych do sprzeda y w IV kwartale, wahaj¹ca siê od 6.200,00 w paÿdzierniku do 7.300,00 w listopadzie, by³a najwy sz¹ obserwowan¹ od marca 1999 r. W ka dym miesi¹cu omawianego okresu popyt zg³aszany przez oferentów przewy sza³ wartoœæ bonów oferowanych do sprzeda y. W sumie wartoœæ sprzedanych bonów skarbowych wynios³a , co stanowi³o blisko 88 wartoœci bonów zaoferowanych do sprzeda y. Najwiêkszym zainteresowaniem inwestorów cieszy³y siê bony 52-tygodniowe, popyt na nie waha³ siê od 8,5 w paÿdzierniku do 54,4 w grudniu ogó³u popytu zg³aszanego przez oferentów. Równie du ¹ popularnoœæ zyska³y bony o 2-tygodniowym terminie wykupu oferowane do sprzeda y w paÿdzierniku. Popyt na nie stanowi³ 40,2 ogó³u popytu na bony odnotowanego w tym miesi¹cu. W IV kwartale œredni wa ony zysk wszystkich bonów oferowanych do sprzeda y systematycznie wzrasta³, a ogólny œredni wa ony zysk z kupionych bonów waha³ siê od 14,09 w paÿdzierniku do 16,49 w grudniu. W IV kwartale stan bonów skarbowych pochodz¹cych z przetargów i bêd¹cych w posiadaniu inwestorów systematycznie wzrasta³ z w paÿdzierniku do w grudniu. Operacje otwartego rynku W IV kwartale 1999 r. odby³o siê 37 przetargów na bony pieniê ne, w tym 10 w paÿdzierniku, 11 w listopadzie i 16 w grudniu. W ci¹gu IV kwarta³u jedynie bony z 28- dniowym terminem wykupu by³y w sta³ej ofercie sprzeda y. Bony z 14-dniowym terminem wykupu zosta³y wystawione na sprzeda w grudniu. W IV kwartale Narodowy Bank Polski zaoferowa³ bony o ³¹cznej wartoœci nominalnej ,00. W grudniu ³¹czna wartoœæ nominalna bonów zg³oszonych do sprzeda y ponad 2-krotnie przewy sza³a wartoœci notowane w paÿdzierniku i listopadzie. Podobnie popyt zg³oszony w tym miesi¹cu przez oferentów by³ najwy szy w skali ca³ego 1999 r. W ka dym miesi¹cu omawianego okresu popyt inwestorów by³ prawie w 100 realizowany przez bank centralny. W sumie wartoœæ nominalna sprzedanych bonów pieniê nych wynios³a , co stanowi³o blisko 70 wartoœci bonów zaoferowanych do sprzeda y. Œredni miesiêczny wa ony zysk ze wszystkich rodzajów kupio- 16

17 POLITYKA MONETARNA BANKU CENTRALNEGO nych bonów w omawianym okresie systematycznie wzrasta³: od 14,10 w paÿdzierniku do 16,52 w grudniu. Na koniec IV kwarta³u 1999 r. stan bonów pieniê - nych, pochodz¹cych z przetargów i bêd¹cych w posiadaniu inwestorów, osi¹gn¹³ poziom i by³ o blisko 40 ni szy od notowanego w paÿdzierniku. W skali ca³ego 1999 r. obserwuje siê stopniowe zmniejszanie siê poziomu bonów pieniê nych bêd¹cych w obiegu (wg kosztów zakupu). Œwiadczy to o zmniejszeniu p³ynnoœci systemu bankowego. 17

18 BILANS P ATNICZY NA BAZIE P ATNOŒCI Rachunek bie ¹cy Saldo rachunku bie ¹cego bilansu p³atniczego na bazie p³atnoœci za IV kwarta³ 1999 r. by³o ujemne i wynios³o mln USD. W analogicznym okresie 1998 r. saldo to by³o równie ujemne i wynios³o mln USD. Saldo rachunku bie ¹cego zosta³o ukszta³towane przez salda: p³atnoœci towarowych, p³atnoœci us³ugowych, p³atnoœci dochodowych, transferów bie ¹cych oraz niesklasyfikowanych obrotów bie ¹cych, które w IV kwartale 1999 r. przedstawia Tabela E. Saldo rachunku bie ¹cego w 1999 r. osi¹gnê³o wartoœæ ujemn¹ i wynios³o mln USD. W 1998 r. saldo rachunku bie ¹cego by³o równie ujemne i wynios³o mln USD. P³atnoœci towarowe Wp³ywy z eksportu towarów w ujêciu p³atniczym w IV kwartale 1999 r. wynios³y mln USD i by³y ni sze w porównaniu z analogicznym okresem 1998 r. o 753 mln USD, tj. o 9,9, wyp³aty za import towarów zmniejszy³y siê natomiast w omawianym okresie 1999 r. o 669 mln USD, tj. o 5,6 i wynios³y mln USD. Saldo p³atnoœci towarowych w omawianym okresie by³o ujemne i wynios³o mln USD. By³o ono ni sze w porównaniu z analogicznym okresem 1998 r. o 84 mln USD. P³atnoœci towarowe w IV kwartale 1999 r. przedstawia Tabela F. P³atnoœci towarowe z tytu³u eksportu w 1999 r. wynios³y mln USD i by³y ni sze w porównaniu z 1998 r. o mln USD, tj. o 12,6. Wp³ywy z tytu³u eksportu w IV kwartale stanowi³y 26,0 wp³ywów osi¹gniêtych z tego tytu³u w ca³ym 1999 r. Wyp³aty za import w ujêciu p³atniczym w 1999 r. wynios³y mln USD i w porównaniu z 1998 r. spad³y o mln USD, tj. o 7,0. Wyp³aty z tytu³u importu w IV kwartale 1999 r. stanowi³y 27,5 wyp³at w ca³ym 1999 r. Deficyt obrotów towarowych w 1999 r. w porównaniu z 1998 r. pog³êbi³ siê o 726 mln USD (5,3) i wyniós³ mln USD. Tabela E Saldo rachunku bie ¹cego(w mln USD) Wyszczególnienie 1999 Dynamika IV kwarta³ 1999 X XI XII IV kwarta³ IV kwarta³ Saldo p³atnoœci towarowych ,0 2. Saldo p³atnoœci us³ugowych ,0 3. Saldo p³atnoœci dochodowych ,3 4. Saldo transferów bie ¹cych ,3 5. Saldo niesklasyfikowanych obrotów bie ¹cych ,0 Saldo rachunku bie ¹cego ,0 Tabela F Saldo p³atnoœci towarowych (w mln USD) Wyszczególnienie 1999 Dynamika IV kwarta³ 1999 X XI XII IV kwarta³ IV kwarta³ 1998 Wp³ywy z eksportu ,1 Wyp³aty za import ,4 Saldo p³atnoœci towarowych ,0 18

19 BILANS P ATNICZY NA BAZIE P ATNOŒCI P³atnoœci us³ugowe Saldo us³ug w ujêciu p³atniczym w IV kwartale 1999 r. by³o ujemne i wynios³o 476 mln USD. W analogicznym okresie 1998 r. saldo p³atnoœci us³ugowych by³o równie ujemne i wynios³o 263 mln USD. Wp³ywy z tytu³u eksportu us³ug w omawianym okresie wynios³y 928 mln USD. Na kwotê tê z³o y³y siê wp³ywy z tytu³u nastêpuj¹cych kategorii us³ug: pozosta³e us³ugi handlowe (32,4 wp³ywów); pozycja ta obejmuje p³atnoœci dotycz¹ce us³ug poœrednictwa handlowego, leasingu operacyjnego, us³ug in ynieryjnych, us³ug doradztwa prawnego, itp.; us³ugi transportowe (22,0 wp³ywów); pozycja ta obejmuje us³ugi transportu morskiego, lotniczego, kolejowego, samochodowego, rzecznego oraz transportu ruroci¹giem; podró e zagraniczne (23,2 wp³ywów); pozycja ta obejmuje podró e s³u bowe, podró e prywatne, wymianê lecznicz¹, szkoleniow¹, przyjazdy obcokrajowców oraz rozliczenia z tytu³u kart p³atniczych; pozosta³e us³ugi (22,4 wp³ywów); pozycja ta obejmuje us³ugi pocztowe, kurierskie i telekomunikacyjne, us³ugi budowlane, ubezpieczenia i reasekuracjê, us³ugi finansowe, us³ugi informatyczne i informacyjne, patenty prawa autorskie i op³aty licencyjne, us³ugi dla ludnoœci, audiowizualne, kulturalne i rekreacyjne oraz utrzymywanie przedstawicielstw rz¹dowych. W IV kwartale 1999 r. nast¹pi³ spadek wp³ywów z tytu³u us³ug w porównaniu z analogicznym okresem 1998 r. o 65 mln USD, tj. o 6,5. Spowodowane to by³o zmniejszeniem wp³ywów m.in. w dwóch najwiêkszych udzia³owo grupach us³ugowych. Wp³ywy w grupie pozosta³e us³ugi spad³y o 59 mln USD, a w grupie us³ugi transportowe o 69 mln USD. Wp³ywy z tytu³u podró y zagranicznych w omawianym okresie 1999 r. wzros³y w porównaniu z analogicznym okresem 1998 r. o 82 mln USD. Wyp³aty z tytu³u importu us³ug w IV kwartale 1999 r. wynios³y mln USD. Z³o y³y siê na to wyp³aty z tytu³u: pozosta³ych us³ug handlowych (32,2 wyp³at), podró y zagranicznych (13,4 wyp³at), us³ug transportowych (10,3 wyp³at), pozosta³ych us³ug (44,1 wyp³at). Wyp³aty z tytu³u us³ug w IV kwartale 1999 r. wzros³y w porównaniu z analogicznym okresem 1998 r. o 148 mln USD, tj. o 11,8. Najwiêkszy wzrost wyp³at zanotowano w us³ugach pocztowych kurierskich i telekomunikacyjnych (o 97 mln USD), w grupie us³ug budowlanych (o 38 mln USD) oraz z tytu³u zakupu praw autorskich, patentów i op³at licencyjnych (o 35 mln USD). Spadek wp³ywów z tytu³u us³ug przy jednoczesnym wzroœcie wyp³at z tego tytu³u spowodowa³ zwiêkszenie ujemnego salda p³atnoœci us³ugowych w omawianym okresie 1999 r. w stosunku do analogicznego okresu 1998 r. o 213 mln USD. Wp³ywy z tytu³u us³ug w 1999 r. wynios³y mln USD (w 1998 r mln USD). Wp³ywy z tytu³u us³ug w IV kwartale 1999 r. stanowi³y 28,0 wszystkich wp³ywów osi¹gniêtych z tego tytu³u w 1999 r. Wyp³aty z tytu³u us³ug w 1999 r. wynios³y mln USD (w 1998 r mln USD). Wyp³aty z tytu³u us³ug w IV kwartale 1999 r. stanowi³y 28,5 wszystkich wyp³at z tego tytu³u w 1999 r. Saldo us³ug w 1999 r. by³o ujemne i wynios³o mln USD (w 1998 r. by³o równie ujemne i wynios³o 508 mln USD). Dochody Wp³ywy z tytu³u dochodów w ujêciu p³atniczym w IV kwartale 1999 r. wynios³y 479 mln USD. Na kwotê tê sk³adaj¹ siê wp³ywy z tytu³u: dochodów od inwestycji portfelowych (57,2 wp³ywów). Pozycja ta obejmuje dywidendy od udzia³owych papierów wartoœciowych oraz dochody od d³u nych papierów wartoœciowych, w tym odsetki od d³ugoterminowych papierów wartoœciowych w IV kwartale 1999 r. wynios³y 254 mln USD, co stanowi³o 53,0 wp³ywów; dochodów od pozosta³ych inwestycji (27,6 wp³ywów). Pozycja ta obejmuje odsetki od rachunków bankowych i lokat (21,8 wp³ywów), dochody od transakcji repurchase agreement, odsetki od kredytów udzielonych; wynagrodzeñ pracowników (8,6 wp³ywów); dochodów od inwestycji bezpoœrednich ( 3,8 wp³ywów), innych dochodów (2,8 wp³ywów). Pozycja ta obejmuje wp³ywy i wyp³aty z tytu³u czynszów mieszkanio- 19

20 BILANS P ATNICZY NA BAZIE P ATNOŒCI wych, dzier awy nieruchomoœci, odsetek p³aconych z tytu- ³u transakcji leasingu finansowego oraz wyp³aty z tytu³u dzier awy urz¹dzeñ Reutera. Wp³ywy z tytu³u dochodów osi¹gniête w IV kwartale 1999 r. by³y ni sze od wp³ywów z tego tytu³u w IV kwartale 1998 r. o 229 mln USD. Znaczne zmniejszenie wp³ywów nast¹pi³o z tytu³u dochodów w grupie inne dochody (o 177 mln USD). Tak e wp³ywy z tytu³u dochodów od pozosta³ych inwestycji zmniejszy³y siê w porównaniu z analogicznym okresem 1998 r. o 41 mln USD. Jedynie w pozycji wynagrodzenia pracowników zanotowano wzrost wp³ywów o 10 mln USD. Wyp³aty z tytu³u dochodów w omawianym okresie 1999 r. osi¹gnê³y poziom 602 mln USD. Na kwotê tê z³o- y³y siê wyp³aty z tytu³u: dochodów od pozosta³ych inwestycji (30,0 wyp³at), w tym wyp³aty z tytu³u odsetek od kredytów otrzymanych (20,1 wyp³at), których kwota w IV kwartale 1999 r. wynios³a 123 mln USD; dochodów od inwestycji portfelowych (45,9 wyp³at), w tym wyp³aty z tytu³u odsetek od d³ugoterminowych d³u nych papierów wartoœciowych (38,9 wp³ywów), które w IV kwartale 1999 r. wynios³y 234 mln USD; dochodów od inwestycji bezpoœrednich (14,7 wyp³at); wynagrodzeñ pracowników (8,5 wyp³at); innych dochodów (0,9 wyp³at). Wysokoœæ wyp³at z tytu³u dochodów w IV kwartale 1999 r. w porównaniu z analogicznym okresem 1998 r. zmniejszy³a siê o 199 mln USD. W IV kwartale 1999 r. zanotowano wy sze ni w analogicznym okresie 1998 r. wyp³aty z tytu³u wynagrodzeñ pracowników o 26 mln USD oraz wyp³aty z tytu³u dochodów od pozosta³ych inwestycji o 19 mln USD. W pozosta³ych g³ównych pozycjach dochodów wyp³aty dokonane w IV kwartale 1999 r. w porównaniu z IV kwarta³em 1998 r. uleg³y zmniejszeniu. Najwiêkszy spadek wyp³at zanotowano w pozycji innych dochodów o 205 mln USD. Saldo dochodów w IV kwartale 1999 r. osi¹gnê³o wartoœæ ujemn¹ i wynios³o 123 mln USD. W analogicznym okresie 1998 r. saldo to by³o równie ujemne i wynios³o 93 mln USD. Na powiêkszenie ujemnego salda w IV kwartale 1999 r. mia³o wp³yw m.in. ni sze ni w analogicznym okresie 1998 r. saldo dochodów od pozosta³ych inwestycji o 60 mln USD. W IV kwartale 1999 r. zanotowano poprawê salda w porównaniu z analogicznym okresem 1998 r. w pozycji inne dochody o 28 mln USD. Wp³ywy z tytu³u dochodów w 1999 r. wynios³y mln USD i zmniejszy³y siê w porównaniu z 1998 r. o 777 mln USD, tj. o 29,0. Wp³ywy z tytu³u dochodów w IV kwartale 1999 r. stanowi³y 25,2 ca³oœci wp³ywów. Wyp³aty z tytu³u dochodów w 1999 r. wynios³y mln USD i by³y ni sze od wyp³at dokonanych w 1998 r. o 545 mln USD, tj. o 16,8. Udzia³ wyp³at dokonanych w IV kwartale 1999 r. w ca³oœci wyp³at w 1999 r. stanowi³ 22,3. Saldo dochodów w 1999 r. by³o ujemne i wynios³o 800 mln USD (w 1998 r. by³o tak e ujemne i wynios³o 568 mln USD). Transfery bie ¹ce Wp³ywy z tytu³u transferów bie ¹cych w ujêciu p³atniczym w IV kwartale 1999 r. wynios³y 622 mln USD. Na kwotê tê z³o y³y siê wp³ywy z tytu³u transferów sektora rz¹dowego oraz wp³ywy z tytu³u transferów pozosta³ych sektorów. Wp³ywy z tytu³u transferów sektora rz¹dowego stanowi³y 14,2 wp³ywów. Pozycja ta obejmuje wp³ywy z tytu- ³u darów i pomocy bezzwrotnej dla sektora rz¹dowego, podatki i op³aty na rzecz polskiego sektora rz¹dowego, sk³adki i op³aty cz³onkowskie oraz inne transfery rz¹dowe. Wp³ywy z tytu³u transferów pozosta³ych sektorów stanowi³y 85,8 wp³ywów. Obejmowa³y one przekazy zarobków, renty i emerytury, spadki, wp³aty i podjêcia z rachunków walutowych krajowych osób fizycznych, sk³adki i op³aty cz³onkowskie, dary i pomoc bezzwrotn¹ dla pozosta³ych sektorów oraz inne transfery prywatne. Wyp³aty z tytu³u transferów bie ¹cych w omawianym okresie wynios³y 167 mln USD, z czego 12,2 stanowi³y transfery rz¹dowe i 87,8 transfery pozosta³ych sektorów. Pozycja transfery bie ¹ce osi¹gnê³a w IV kwartale 1999 r. saldo dodatnie w wysokoœci 455 mln USD. Saldo to w porównaniu z analogicznym okresem 1998 r. by³o wy sze o 23 mln USD. Wp³ywy z tytu³u transferów bie ¹cych w 1999 r. wynios³y mln USD i by³y ni sze ni w 1998 r. o 333 mln USD. Wp³ywy z tytu³u transferów bie ¹cych w IV 20