Na podstawie materia³ów NBP opracowano w Departamencie Statystyki

Transkrypt

1 BIULETYN INFORMACYJNY 3/2001

2 Na podstawie materia³ów NBP opracowano w Departamencie Statystyki Projekt graficzny ok³adki: DECORUM Sk³ad i druk: Drukarnia NBP NBP INFORMUJE Pocz¹wszy od 1999 r. wybrane dane statystyczne, w tym dzienne kursy walut i stopy procentowe, a tak e kalendarz udostêpniania danych, publikowane s¹ na stronie internetowej NBP: Serwis internetowy Narodowego Banku Polskiego zawiera równie Biuletyn Informacyjny NBP. e mail: nbp@nbp.pl Wyda³: Narodowy Bank Polski Departament Komunikacji Spo³ecznej Warszawa, ul. Œwiêtokrzyska 11/21 tel , , fax , tlx Copyright by Narodowy Bank Polski, 2001 ISSN

3 SPIS TREŒCI SYTUACJA SPO ECZNO-GOSPODARCZA KRAJU (PROCESY REALNE) Produkcja sprzedana przemys³u Poziom cen Rynek pracy Wynagrodzenia i œwiadczenia spo³eczne PODA PIENI DZA I CZYNNIKI JEGO KREACJI Struktura poda y pieni¹dza Czynniki kreacji pieni¹dza Saldo pozosta³ych pozycji (netto) POLITYKA MONETARNA BANKU CENTRALNEGO Stopy procentowe Rezerwy obowi¹zkowe Kursy walutowe Rynek pierwotny bonów skarbowych Operacje otwartego rynku BILANS P ATNICZY NA BAZIE P ATNOŒCI W I KWARTALE 2001 R Rachunek bie ¹cy P³atnoœci towarowe P³atnoœci us³ugowe Dochody Transfery bie ¹ce Niesklasyfikowane obroty bie ¹ce Rachunek kapita³owy i finansowy Inwestycje bezpoœrednie Inwestycje portfelowe Pozosta³e inwestycje Polskie nale noœci za granic¹ Polskie zobowi¹zania wobec zagranicy Pochodne instrumenty finansowe Stan oficjalnych aktywów rezerwowych NAJWA NIEJSZE DECYZJE RADY POLITYKI PIENIÊ NEJ NBP ANEKS STATYSTYCZNY Tabele Wykresy SZEREGI CZASOWE POZBAWIONE WAHAÑ SEZONOWYCH UWAGI METODYCZNE

4 SYTUACJA SPO ECZNO-GOSPODARCZA KRAJU (PROCESY REALNE) Produkcja sprzedana przemys³u W I kwartale 2001 r. produkcja sprzedana przemys³u 1 ukszta³towa³a siê na poziomie o 4,1 wy szym ni przed rokiem. Na szybszy ni w I kwartale 2000 r. wzrost z³o y- ³o siê przede wszystkim zwiêkszenie o 4,8 produkcji w sekcji przetwórstwa przemys³owego oraz o 2,6 w sekcji wytwarzania i zaopatrywania w energiê elektryczn¹, gaz, wodê. Spadek produkcji zarejestrowany w sekcji górnictwo i kopalnictwo o 4,1 ograniczy³ tempo wzrostu produkcji sprzedanej przemys³u ogó³em. W omawianym okresie najwiêksze miesiêczne wskaÿniki tempa wzrostu produkcji ogó³em, w stosunku do analogicznego okresu poprzedniego roku, zarejestrowano w styczniu. W miesi¹cu tym produkcja sprzedana przemys³u ogó³em by³a o 10,1 wy sza ni przed rokiem. Wzrost produkcji zanotowano we wszystkich sekcjach, najwiêkszy o 11,2 w przetwórstwie przemys³owym. W pozosta³ych sekcjach produkcja zwiêkszy³a siê w mniejszym stopniu: w sekcji górnictwo i kopalnictwo o 7,9, a w sekcji wytwarzanie i zaopatrywanie w energiê elektryczn¹, gaz i wodê o 3,6. W kolejnych dwóch miesi¹cach omawianego okresu wzrost procentowy produkcji sprzedanej przemys³u ogó³em w stosunku do analogicznego okresu poprzedniego roku by³ znacznie ni szy: w lutym wyniós³ 0,1, a w marcu 2,9. Na przyhamowanie wzrostu produkcji w tych miesi¹cach decyduj¹cy wp³yw mia³ spadek produkcji w sekcji górnictwa i kopalnictwa: w lutym o 6,3, a w marcu o 10,0. Podobnie jak w 2000 r., równie w I kwartale 2001 r., g³ównymi barierami ograniczaj¹cymi wzrost bie ¹cej dzia³alnoœci produkcyjnej by³y: niski popyt krajowy i zagraniczny, konkurencyjny import oraz wysokie obci¹ enia bud etowe. 1 W przedsiêbiorstwach o liczbie pracuj¹cych powy ej 9 osób. Wykres A Produkcja sprzedana przemys³u (analogiczny okres poprzedniego roku = 100) I II 2001 Ogó³em Górnictwo i kopalnictwo Przetwórstwo przemys³owe Wytwarzanie i zaopatrywanie w energiê elektryczn¹, gaz i wodê 4

5 SYTUACJA SPO ECZNO-GOSPODARCZA KRAJU (PROCESY REALNE) Poziom cen Ceny produkcji sprzedanej przemys³u w marcu 2001 r. by³y o 0,3 ni sze od cen w grudniu 2000 r. (w analogicznym miesi¹cu poprzedniego roku wskaÿnik ten by³ dodatni i wyniós³ 1,4). W okresie od stycznia do marca 2001 r. wzrost cen odnotowano w sekcji wytwarzanie i zaopatrywanie w energiê elektryczn¹, gaz i wodê (4,9 wobec 1,7 przed rokiem). Natomiast w sekcjach górnictwo i kopalnictwo oraz przetwórstwo przemys³owe ceny zmniejszy³y siê w stosunku do grudnia 2000 r. odpowiednio o: 0,1 i 1,2. W analogicznym okresie poprzedniego roku wzrost cen w tych sekcjach wyniós³ odpowiednio: 0,9 i 1,4. I kwarta³ 2001 r. charakteryzowa³ siê malej¹c¹ dynamik¹ cen produkcji sprzedanej przemys³u w skali dwunastomiesiêcznej. W marcu wynios³a ona 103,8 wobec 104,1 w lutym i 104,7 w styczniu. W marcu najwy sz¹ dynamikê cen zanotowano w sekcji wytwarzanie i zaopatrywanie w energiê elektryczn¹, gaz i wodê (113,5), a najni sz¹ w przetwórstwie przemys³owym (102,0). Ceny produkcji budowlano-monta owej w okresie od stycznia do marca 2001 r. wzros³y o 0,9 (wobec 2,1 przed rokiem). W I kwartale 2001 r. dwunastomiesiêczne tempo wzrostu cen mia³o charakter malej¹cy i wynosi³o: w styczniu 6,8, w lutym 6,5, a w marcu 5,7. W marcu 2001 r. ceny towarów i us³ug konsumpcyjnych by³y o 1,4 wy sze od cen w grudniu 2000 r. (wobec 3,6 przed rokiem). Wolniej ni w analogicznym okresie ubieg³ego roku ros³y przede wszystkim ceny ywnoœci i napojów bezalkoholowych (0,9 wobec 3,5) oraz m.in. napojów alkoholowych i wyrobów tytoniowych (1,4 wobec 3,2), odzie y i obuwia (spadek o 0,8 wobec wzrostu o 0,9 przed rokiem) i ochrony zdrowia (1,6 wobec 4,9). W I kwartale 2001 r. tempo wzrostu cen towarów i us³ug konsumpcyjnych w skali dwunastu miesiêcy systematycznie mala³o od 7,4 w styczniu, 6,6 w lutym do 6,2 w marcu. Na spadek dynamiki wzrostu cen w omawianym okresie oddzia³ywa³o przede wszystkim zmniejszenie tempa wzrostu cen ywnoœci i napojów bezalkoho- Wykres B WskaŸniki cen produkcji sprzedanej przemys³u (analogiczny okres poprzedniego roku = 100) I II 2001 Ogó³em Górnictwo i kopalnictwo Przetwórstwo przemys³owe Wytwarzanie i zaopatrywanie w energiê elektryczn¹, gaz i wodê 5

6 SYTUACJA SPO ECZNO-GOSPODARCZA KRAJU (PROCESY REALNE) Wykres C WskaŸniki cen wybranych grup towarów i us³ug konsumpcyjnych (analogiczny okres poprzedniego roku = 100) I II 2001 Ogó³em Napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe U ytkowanie mieszkania i noœniki energii Transport ywnoœæ i napoje bezalkoholowe Odzie i obuwie Opieka zdrowotna ¹cznoœæ lowych z 7,9 w styczniu do 6,2 w marcu. Obni eniu uleg³a równie dwunastomiesiêczna dynamika wzrostu cen m.in. napojów alkoholowych i wyrobów tytoniowych, odzie y i obuwia, ochrony zdrowia, transportu i ³¹cznoœci. W ci¹gu I kwarta³u 2001 r. miesiêczne tempo wzrostu cen wynosi³o: w styczniu 0,8, w lutym 0,1, a w marcu 0,5. Rynek pracy W I kwartale 2001 r. odnotowano nieznaczne wahania liczby pracuj¹cych w sektorze przedsiêbiorstw. Po niewielkim wzroœcie zarejestrowanym w styczniu i lutym, w marcu nast¹pi³ spadek poziomu zatrudnienia. Na koniec marca 2001 r. liczba pracuj¹cych w tym sektorze wynios³a tys. osób i by³a o 2,5 ni sza ni przed rokiem. Przeciêtne zatrudnienie w sektorze przedsiêbiorstw w I kwartale 2001 r. wynios³o tys. osób i by³o o 2,4 ni sze ni przed rokiem. Najwiêkszy spadek zatrudnienia, o 8,6, odnotowano w sekcji górnictwo i kopalnictwo. Na koniec marca 2001 r. przeciêtne zatrudnienie w sektorze przedsiêbiorstw obni y³o siê do poziomu tys. osób, tj. by³o o 2,6 mniejsze ni przed rokiem. Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w urzêdach pracy w marcu 2001 r. wynios³a 2.898,7 tys. osób i by³a o 14,5 wy sza ni w tym samym okresie 2000 r. Najwy szy wzrost liczby bezrobotnych odnotowano w odniesieniu do absolwentów (19,6) oraz do bezrobotnych bez prawa do zasi³ku (19,1). Zjawisko sta³ego wzrostu liczby bezrobotnych, maj¹ce miejsce w I kwartale 2001 r., obserwowane jest od czerwca 2000 r. W omawianym okresie systematycznie ros³a równie stopa bezrobocia, kszta³tuj¹c siê na poziomie 15,6 w styczniu, 15,8 w lutym i 15,9 w marcu. Dla porównania w analogicznych miesi¹cach poprzedniego roku wynosi³a ona odpowiednio: 13,7, 14,0 i 14,0. 6

7 SYTUACJA SPO ECZNO-GOSPODARCZA KRAJU (PROCESY REALNE) W I kwartale 2001 r. w urzêdach pracy zarejestrowa³o siê 621,3 tys. bezrobotnych. W tym samym okresie z ewidencji urzêdów pracy wyrejestrowano 425,1 tys. osób, w tym 212,4 tys. w zwi¹zku z podjêciem pracy. W marcu 2001 r. liczba ofert pracy pozostaj¹cych w dyspozycji urzêdów pracy wynosi³a 8,8 tys. i by³a o 28,5 ni sza ni w marcu 2000 r. Wynagrodzenia i œwiadczenia spo³eczne W porównaniu z analogicznym okresem 2000 r. w I kwartale 2001 r. wzrós³ poziom przeciêtnych miesiêcznych wynagrodzeñ realnych brutto w sektorze przedsiêbiorstw, natomiast obni y³a siê si³a nabywcza przeciêtnych emerytur i rent z pozarolniczego systemu ubezpieczeñ spo³ecznych. Przeciêtne miesiêczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiêbiorstw w I kwartale 2001 r. ukszta³towa³o siê na poziomie 2.099,41 z³, o 8,5 wy szym ni w analogicznym okresie ubieg³ego roku. W marcu przeciêtna miesiêczna p³aca brutto w sektorze przedsiêbiorstw wynios³a 2.149,13 z³ i by³a o 3,6 wy sza ni w lutym i o 7,9 wy sza ni przed rokiem. Przeciêtne miesiêczne wynagrodzenie brutto bez wyp³at z zysku w sektorze przedsiêbiorstw wzros³o w omawianym okresie od 2.067,54 z³ w styczniu do 2.141,02 z³ w marcu. Poziom osi¹gniêty w marcu by³ o 3,3 wy szy ni w lutym i o 8,2 wy szy ni w analogicznym okresie poprzedniego roku. Si³a nabywcza przeciêtnego miesiêcznego wynagrodzenia brutto w sektorze przedsiêbiorstw w I kwartale 2001 r. by³a o 1,7 wy sza ni przed rokiem (w analogicznym okresie ubieg³ego roku zarejestrowano wzrost o 4,6), ale o 5,5 ni sza ni w IV kwartale 2000 r. W marcu przeciêtne miesiêczne wynagrodzenie realne brutto by³o o 1,7 wy sze ni przed rokiem i o 3,1 wy sze ni w lutym. W omawianym okresie przeciêtna liczba emerytów i rencistów systematycznie, choæ nieznacznie, zmniejsza- ³a siê i w marcu wynios³a tys. osób, tj. o 1,1 mniej ni przed rokiem. W ostatnim miesi¹cu I kwarta³u emerytury i renty z pozarolniczego systemu ubezpieczeñ spo³ecznych pobiera³o o 0,8 mniej osób ni w analogicznym okresie poprzedniego roku, zaœ z rolniczego o 2,3 mniej. Przeciêtna miesiêczna emerytura i renta z pozarolniczego systemu ubezpieczeñ spo³ecznych brutto ukszta³towa- ³a siê w omawianym okresie na poziomie 900,14 z³ i by- ³a o 5,9 wy sza ni w analogicznym kwartale 2000 r. W marcu œwiadczenia te wynios³y 904,73 z³ i by³y o 0,7 wy sze ni w lutym, i o 6,2 wy sze ni przed rokiem. Przeciêtna miesiêczna emerytura i renta rolników indywidualnych, ³¹cznie z jednorazowym wyrównaniem za 2000 r., wynios³a w marcu 791,18 z³. Tabela A Wybrane kategorie sfery realnej (w ) Wyszczególnienie Przyrost w miesi¹cu Przyrost w 2001 I II Produkcja sprzedana przemys³u -8,9-2,7 14,6 * Ceny towarów i us³ug konsumpcyjnych 0,8 0,1 0,5 1,4 Ceny produkcji sprzedanej przemys³u -0,3-0,1 0,2-0,3 Ceny produkcji budowlano-monta owej 0,4 0,4 0,1 0,9 Przeciêtne zatrudnienie w sektorze przedsiêbiorstw -0,3 0,1-0,4 * Przeciêtne miesiêczne wynagrodzenie nominalne brutto w sektorze przedsiêbiorstw -11,9 0,3 3,6 * Przeciêtna miesiêczna nominalna emerytura i renta z pozarolniczego systemu ubezpieczeñ spo³ecznych brutto 0,3 0,2 0,7 * * Brak danych. 7

8 PODA PIENI DZA I CZYNNIKI JEGO KREACJI Struktura poda y pieni¹dza Stan zasobów pieni¹dza na koniec marca 2001 r. wyniós³ ,2 i by³ o 6.526,8 wy szy ni w koñcu grudnia 2000 r. Nominalnie poda pieni¹dza w I kwartale bie ¹cego roku zwiêkszy³a siê o 2,2, realnie zaœ o 0,8 2. Dla porównania: nominalne tempo wzrostu poda y pieni¹dza w analogicznym okresie poprzednich lat wynosi³o: w 2000 r. -0,6, w 1999 r. 4,3, a w 1998 r. 2,3. Na wzrost zasobów pieni¹dza w I kwartale 2001 r. z³o y³ siê przede wszystkim przyrost zobowi¹zañ z³otowych wobec osób prywatnych oraz zwiêkszenie stanu zobowi¹zañ walutowych wobec podmiotów gospodarczych w ujêciu z³otowym. Tempo przyrostu tych dwóch kategorii obserwowane w omawianym okresie by³o najwy sze na przestrzeni ostatniego roku. Wielkoœæ przyrostu poda y pieni¹dza zosta³a natomiast ograniczona przez znacz¹cy spadek zobowi¹zañ z³otowych wobec podmiotów gospodarczych. W I kwartale 2001 r. ich poziom zmniejszy³ siê o 6.508,6. 2 Jako deflatora u yto wskaÿnika wzrostu cen towarów i us³ug konsumpcyjnych. Miesiêczne zmiany stanu zasobów pieni¹dza w I kwartale bie ¹cego roku by³y zró nicowane zarówno co do wielkoœci, jak i kierunku. Spadek poda y pieni¹dza zarejestrowany w styczniu mia³ charakter sezonowy, wyniós³ on 1.901,2, tj. nominalnie 0,6. Kolejne miesi¹ce charakteryzowa³y siê dodatnim tempem przyrostu tej kategorii: w ujêciu nominalnym w lutym wynios³o ono 1,0, a w marcu 1,9 (realnie odpowiednio: 0,9 i 1,3). W porównaniu z analogicznym miesi¹cem lat poprzednich dynamika wzrostu odnotowana w lutym by³a identyczna jak w 2000 r. i nieco ni sza ni w latach 1999 i Natomiast tempo wzrostu zarejestrowane w marcu 2001 r., w porównaniu z takim samym miesi¹cem analizowanych poprzednich trzech lat, by³o najwy sze. Po znacz¹cym spadku tempa poda y pieni¹dza w skali dwunastu miesiêcy, odnotowanym w grudniu 2000 r., w styczniu bie ¹cego roku uleg³o ono znacznemu przyspieszeniu i wynios³o 14,6. W lutym dwunastomiesiêczna dynamika wzrostu by³a na identycznym poziomie jak w styczniu, natomiast w marcu wzros³a o 0,3 pkt. proc., osi¹gaj¹c poziom najwy szy od sierpnia 2000 r. W omawianym okresie poda pieni¹dza krajowego zwiêkszy³a siê o 3.448,4 i na koniec marca wynios³a ,8. Tempo wzrostu tej kategorii wynosi³o no- Wykres D Przyrost poda y pieni¹dza oraz jego komponentów w I kwartale 2001 r I II 2001 PODA PIENI DZA OGÓ EM (M2) Zobowi¹zania z³otowe wobec podmiotów gospodarczych Pieni¹dz gotówkowy w obiegu (poza kasami banków) Zobowi¹zania walutowe wobec osób prywatnych Zobowi¹zania z³otowe wobec osób prywatnych Zobowi¹zania walutowe wobec podmiotów gospodarczych 8

9 PODA PIENI DZA I CZYNNIKI JEGO KREACJI minalnie 1,4 (0,0 realnie). Pomijaj¹c ujemn¹ dynamikê wzrostu, odnotowan¹ w I kwartale 2000 r., a zwi¹zan¹ z tzw. Problemem Roku 2000, tempo wzrostu w I kwartale bie ¹cego roku, w porównaniu z analogicznym okresem analizowanych poprzednich trzech lat, by³o znacznie ni sze. W styczniu zarejestrowano typowy dla tego miesi¹ca spadek poda y pieni¹dza krajowego (0,9 nominalnie). Pozosta³e miesi¹ce omawianego okresu charakteryzowa³y siê dodatni¹ dynamik¹: w lutym wynios³a ona 101,3, a w marcu 101,0. W I kwartale 2001 r. udzia³ pieni¹dza krajowego w zasobach pieni¹dza ogó³em waha³ siê od 85,39 w lutym do 84,69 w marcu. Podobnie jak w drugim pó³roczu 2000 r., równie w I kwartale 2001 r. zanotowano zmniejszenie poda y pieni¹dza gotówkowego w obiegu (poza kasami banków). Spadek ten wyniós³ 568,2 (1,7 nominalnie, 3,0 realnie) i by³ konsekwencj¹ obni enia siê zasobów gotówkowych w styczniu. Ujemny przyrost tej kategorii w styczniu jest zjawiskiem sezonowym, jednak e skala spadku odnotowana w pierwszym miesi¹cu bie ¹cego roku (6,3 nominalnie, 7,0 realnie), na tle danych za analogiczny miesi¹c lat ubieg³ych, by³a znacz¹ca. Kolejne miesi¹ce omawianego okresu charakteryzowa³y siê przyrostem zasobów gotówkowych: w lutym wzros³y one nominalnie o 1,7, a w marcu o 3,2. Pomimo tego, e wzrost obserwowany w marcu by³ najwy szy od czerwca 2000 r., to nie zdo³a³ zniwelowaæ styczniowego spadku. W styczniu i lutym dwunastomiesiêczna dynamika przyrostu gotówki utrzymywa³a siê na ujemnym poziomie, natomiast w marcu, po raz pierwszy od paÿdziernika ubieg³ego roku, wykazywa³a wartoœci dodatnie. Tempo zmian wzglêdem tego samego okresu poprzedniego roku wynios³o: w styczniu -4,6, w lutym -1,9, a w marcu 1,8. Analiza danych za I kwarta³ 2001 r. wskazuje na utrzymuj¹ce siê nadal niskie zapotrzebowanie rynku na pieni¹dz gotówkowy, co œwiadczyæ mo e o rosn¹cym znaczeniu transakcji bezgotówkowych. Dodatkowym czynnikiem ograniczaj¹cym iloœæ pieni¹dza gotówkowego na rynku w I kwartale 2001 r., w tym zw³aszcza w styczniu i lutym, podobnie jak w IV kwartale 2000 r., by³ wzrost sk³onnoœci do oszczêdzania ze strony gospodarstw domowych, spowodowany w g³ównej mierze stosunkowo wysokim oprocentowaniem depozytów w bankach komercyjnych. ¹czne zobowi¹zania z³otowe systemu bankowego wobec osób prywatnych i podmiotów gospodarczych wynios³y na koniec I kwarta³u 2001 r ,3 i wzros³y w stosunku do grudnia 2000 r. o 4.016,6, tj. o 1,8 (0,4 realnie). Dla porównania: tempo przyrostu tej kategorii odnotowane w analogicznym okresie 2000 r. wynosi³o 0,6, w 1999 r. 2,7, a w 1998 r. 4,2. Zmiana stanu tej kategorii w ujêciu procentowym w poszczególnych miesi¹cach I kwarta³u waha³a siê od 0,1 spadku zarejestrowanego w styczniu, do wzrostu o 1,2 w lutym i 0,7 w marcu. Obni enie poziomu depozytów w styczniu jest zjawiskiem typowym dla tego miesi¹ca, podobnie dynamika wzrostu zarejestrowana w lutym nie odbiega³a w istotny sposób od obserwowanej w analogicznym miesi¹cu lat poprzednich. Natomiast tempo przyrostu depozytów z³otowych osób prywatnych i podmiotów gospodarczych w marcu 2001 r. by³o ni sze ni w takim samym miesi¹cu lat ubieg³ych. Na poziom depozytów z³otowych osób prywatnych i podmiotów gospodarczych w I kwartale 2001 r. z³o y³ siê z jednej strony doœæ znaczny spadek zobowi¹zañ z³otowych wobec podmiotów gospodarczych, z drugiej zaœ istotny wzrost zobowi¹zañ z³otowych wobec osób prywatnych. W okresie od stycznia do marca 2001 r. zobowi¹zania z³otowe wobec podmiotów gospodarczych zmniejszy³y siê o 6.508,6 (nominalnie o 10,3, realnie o 11,5) i na koniec marca osi¹gnê³y poziom ,9. Spadek poziomu tych depozytów w I kwartale jest zjawiskiem typowym dla tego okresu, jednak e jego skala odnotowana w bie ¹cym roku, na tle danych za analogiczny okres lat poprzednich, by³a doœæ znacz¹ca. Obni enie stanu tych zobowi¹zañ obserwowane by³o w ka dym z trzech miesiêcy omawianego okresu. Najwiêkszy spadek wynosz¹cy 4.316,1 (6,8 nominalnie, 7,6 realnie) odnotowano w styczniu. Kolejne miesi¹ce I kwarta³u 2001 r. charakteryzowa³y siê równie ujemn¹ dynamik¹ przyrostu zobowi¹zañ, jednak e jej skala by³a znacznie ni sza ni w styczniu, ale du o wy - sza ni w analogicznych miesi¹cach poprzednich trzech lat. W porównaniu z poprzednim miesi¹cem w lutym tempo wzrostu wynios³o w ujêciu nominalnym -2,3, a w marcu -1,5 (realnie odpowiednio: -2,4 i -2,0). 9

10 PODA PIENI DZA I CZYNNIKI JEGO KREACJI Wykres E Depozyty z³otowe podmiotów gospodarczych Ogó³em Bie ¹ce Terminowe Zmniejszenie stanu tych depozytów na pocz¹tku roku, w tym przede wszystkim w styczniu, zwi¹zane jest g³ównie z regulowaniem przez przedsiêbiorstwa dodatkowych zobowi¹zañ finansowych wobec swoich pracowników (m.in. wyp³aty nagród, trzynastek ). Na spadek poziomu depozytów z³otowych podmiotów gospodarczych z³o y³o siê zarówno zmniejszenie wolumenu depozytów bie ¹cych, jak i terminowych, z tym, e obni ka stanu depozytów bie ¹cych by³a 3- krotnie wiêksza ni depozytów terminowych. Poziom depozytów bie ¹cych obni y³ siê o 4.850,2, natomiast depozytów terminowych o 1.658,4. Spadek poziomu depozytów bie ¹cych obserwowany by³ w ka - dym miesi¹cu omawianego okresu, a najwiêkszy, wynosz¹cy 2.681,7, zarejestrowano w styczniu. Zobowi¹zania terminowe mala³y w styczniu i lutym, natomiast w marcu odnotowano przyrost ich stanu wynosz¹cy 312,6. W omawianym okresie tempo przyrostu zobowi¹zañ z³otowych wobec podmiotów gospodarczych w skali dwunastu miesiêcy systematycznie mala³o i utrzymywa- ³o siê na znacznie ni szym poziomie ni przed rokiem. W styczniu bie ¹cego roku wynosi³o 11,9, w lutym 10,3, a w marcu 9,1. Dla porównania w analogicznym okresie ubieg³ego roku wskaÿniki te kszta³towa³y siê nastêpuj¹co: 17,8, 17,4 i 16,7. Tabela B Depozyty z³otowe podmiotów gospodarczych - podzia³ wg terminów (udzia³ w ) Okres Bie ¹ce Terminowe Terminowe: ogó³em do 1 od 1 do od 3 do od 6 do od 12 do powy ej zablokowane operacje pozosta³e miesi¹ca 3 miesiêcy 6 miesiêcy 12 miesiêcy 24 miesiêcy 24 warunkowe w³¹cznie w³¹cznie w³¹cznie w³¹cznie w³¹cznie miesiêcy ,0 70,0 47,6 11,7 3,0 1,5 0,1 0,3 1,9 0,2 3, ,5 68,5 47,4 10,6 3,0 1,5 0,1 0,4 1,9 0,0 3, ,5 67,5 45,8 11,5 2,9 1,5 0,1 0,3 1,8 0,0 3,5 10

11 PODA PIENI DZA I CZYNNIKI JEGO KREACJI Poziom zobowi¹zañ z³otowych wobec osób prywatnych wyniós³ na koniec I kwarta³u 2001 r ,5 i zwiêkszy³ siê w omawianym okresie o ,2. W ujêciu nominalnym oznacza³o to wzrost o 6,8 (5,4 realnie). Dla porównania nominalne tempo przyrostu tych zobowi¹zañ, notowane w analogicznym okresie poprzednich trzech lat, wynosi³o: w 2000 r. 8,6, w 1999 r. 6,3, a w 1998 r. 9,9. Stosunkowo wysokie przyrosty tej kategorii, odnotowane w poszczególnych miesi¹cach I kwarta³u 2001 r., by³y typowe dla tego okresu. Jednak e tempo wzrostu, zarejestrowane w styczniu i wynosz¹ce nominalnie 2,7, by³o znacznie ni sze ni w analogicznym miesi¹cu poprzednich 3 lat, kiedy to waha³o siê w przedziale od 3,1 do 4,1. Wysok¹ dynamik¹ wzrostu charakteryzowa³ siê równie luty, w ujêciu nominalnym wynosi³a ona 2,5 i by³a nieco wy sza ni w takim samym miesi¹cu dwóch ostatnich lat. Istotny spadek, o charakterze sezonowym, tempa wzrostu omawianych depozytów mia³ miejsce w marcu, tempo wzrostu wynios³o 1,5 nominalnie i by³o o 0,4 pkt. proc. ni sze ni przed rokiem i o 0,2 pkt. proc. wy sze ni w 1999 r. Poziom depozytów z³otowych osób prywatnych determinowany by³ zmianami wysokoœci depozytów terminowych. Pomimo tego, e w omawianym okresie obserwowano malej¹c¹ miesiêczn¹ dynamikê wzrostu tych depozytów, ich ³¹czny przyrost w I kwartale wyniós³ 9.284,5 mln z³. Zmiany w poziomie depozytów bie ¹cych mia³y, podobnie jak w IV kwartale 2000 r., marginalny wp³yw na stan depozytów z³otowych osób prywatnych ogó³em. W strukturze tych zobowi¹zañ udzia³ depozytów terminowych w I kwartale 2001 r. oscylowa³ wokó³ poziomu 83,1. W badanym okresie dwunastomiesiêczne tempo wzrostu zobowi¹zañ z³otowych wobec osób prywatnych nieznacznie siê waha³o i charakteryzowa³o siê znacznie wy szymi wskaÿnikami wzrostu ni przed rokiem: w styczniu wynosi³o 22,5 wobec 14,3 w analogicznym miesi¹cu poprzedniego roku, w lutym 22,6 wobec 15,0, a w marcu 22,1 wobec 15,6. Poziom zobowi¹zañ walutowych wobec osób prywatnych i podmiotów gospodarczych w ujêciu dolarowym wyniós³ na koniec I kwarta³u 2001 r ,6 mln USD. W stosunku do koñca grudnia 2000 r. wzros³y one o 860,2 mln USD. W ujêciu nominalnym oznacza³o to wzrost o 8,3 (6,8 realnie) i by³ to najwy szy kwartalny przyrost tej kategorii od grudnia 1998 r. Zmiany stanu tych zobowi¹zañ w kolejnych miesi¹cach omawianego okresu ró ni³y siê, zarówno co do kierunku, jak i wielkoœci. Po styczniowym wzroœcie depozytów walutowych o 228,4 mln USD (2,2 nominalnie), w lutym zanotowano nieznaczny spadek ich poziomu, wynosz¹cy 15,4 mln USD (-0,1). W marcu mia³ natomiast miejsce jeden z najwiêkszych w ci¹gu ostatnich lat wzrost wynosz¹cy 647,2 mln USD (6,1). W I kwartale wysokoœæ zobowi¹zañ walutowych ukszta³towana zosta³a w g³ównej mierze przez zmiany depozytów walutowych podmiotów gospodarczych. W stosunku do koñca IV kwarta³u 2000 r. przyros³y one o 578,5 mln USD (23,3), osi¹gaj¹c na koniec marca poziom 3.062,7 mln USD. Najwiêksz¹ zmianê stanu tej kategorii odnotowano w marcu, kiedy to zobowi¹zania zwiêkszy³y siê o 584,6 mln USD (23,6). Przyrost zobowi¹zañ walutowych wobec osób prywatnych w I kwartale 2001 r. by³ równie jednym z najwy szych na przestrzeni analizowanych ostatnich trzech lat. W ci¹gu omawianego okresu zwiêkszy³y siê one Tabela C Depozyty z³otowe osób prywatnych - podzia³ wg terminów (udzia³ w ) Okres Bie ¹ce Terminowe Terminowe: ogó³em do 1 od 1 do od 3 do od 6 do od 12 do powy ej zablokowane miesi¹ca 3 miesiêcy 6 miesiêcy 12 miesiêcy 24 miesiêcy 24 w³¹cznie w³¹cznie w³¹cznie w³¹cznie w³¹cznie miesiêcy ,9 83,1 12,2 32,1 20,4 15,8 0,4 2,0 0, ,0 83,0 12,5 32,1 20,4 15,4 0,4 2,0 0, ,9 83,1 12,4 32,7 20,2 15,1 0,4 1,9 0,3 11

12 PODA PIENI DZA I CZYNNIKI JEGO KREACJI o 281,7 mln USD i osi¹gnê³y na koniec marca poziom 8.177,9 mln USD. Na zmianê tej kategorii z³o y³ siê g³ównie znaczny jej przyrost odnotowany w styczniu, wynosz¹cy 197,2 mln USD (2,5 nominalnie). Stan zobowi¹zañ walutowych wobec osób prywatnych i podmiotów gospodarczych w ujêciu z³otowym wyniós³ na koniec I kwarta³u 2001 r ,4. W stosunku do koñca grudnia 2000 r. zwiêkszy³y siê one o 3.078,4 mln z³, tj. o 7,2 nominalnie (5,7 realnie) i by³ to najwiêkszy kwartalny wzrost tej kategorii od marca 1999 r. Czynniki kreacji pieni¹dza W I kwartale 2001 r. znacz¹cy wp³yw na przyrost poda y pieni¹dza ogó³em mia³y aktywa zagraniczne netto oraz nale noœci od podmiotów gospodarczych. Absorpcjê pieni¹dza w tym okresie powodowa³y przede wszystkim zmiany w poziomie zad³u enia sektora bud etowego. Nale noœci od osób prywatnych i podmiotów gospodarczych osi¹gnê³y na koniec I kwarta³u 2001 r. poziom ,1 i by³y wy sze w stosunku do koñca grudnia 2000 r. o 4.614,3. W ujêciu nominalnym przyros³y one o 2,2, realnie zaœ o 0,8. WskaŸnik ten by³ nietypowo niski dla tego okresu, dla porównania: w analogicznym okresie 2000 r. nominalny przyrost nale noœci ogó³em wyniós³ 4,6, w 1999 r. 7,3, a w 1998 r. 6,0. Na tak nisk¹ dynamikê wzrostu tej kategorii w omawianym kwartale z³o y³y siê: znacznie mniejszy ni w analogicznym okresie lat poprzednich przyrost nale - noœci od podmiotów gospodarczych oraz nieznaczny wzrost poziomu nale noœci od osób prywatnych. Ka dy z trzech miesiêcy omawianego okresu charakteryzowa³ siê znacznie ni sz¹ dynamik¹ wzrostu ni w analogicznym okresie analizowanych trzech poprzednich lat. Nale noœci od podmiotów gospodarczych zwiêkszy³y siê w stosunku do grudnia 2000 r. o 4.423,9, tj. o 2,8 nominalnie (1,4 realnie). W porównaniu z analogicznym okresem ubieg³ych trzech lat przyrost ten by³ nietypowo niski, dla porównania: dynamika wzrostu tej kategorii w 2000 r. wynosi³a w ujêciu nominalnym 4,5, w 1999 r. 7,6, a w 1998 r. 6,9. W ka dym z trzech miesiêcy omawianego okresu tempo przyrostu nale noœci by³o ni sze ni w analogicznych miesi¹cach poprzednich lat. W styczniu tradycyjnie nast¹pi³o zwiêkszenie kredytowania podmiotów gospodarczych, jednak- e w 2001 r. tempo wzrostu wynios³o w ujêciu nominalnym jedynie 1,2, w porównaniu z 2,5 wzrostem w takim samym miesi¹cu 2000 r. oraz 3,2 w 1999 r. i 1998 r. Luty z kolei charakteryzuje siê zwykle przyhamowaniem akcji kredytowej. W bie ¹cym roku tempo wzrostu wynios³o 0,9, podczas gdy w analizowanych poprzednich trzech latach waha³o siê w przedziale od 1,0 do 2,7. W marcu 2001 r. obserwowany by³ dalszy spadek tempa wzrostu tych nale noœci, wynios³o ono 0,6 i by³o znacznie ni sze ni w analogicznym miesi¹cu poprzednich trzech lat. Tabela D Czynniki kreacji pieni¹dza Wyszczególnienie 2001 przyrost w miesi¹cu przyrost w udzia³ w przyroœcie w miesi¹cu udzia³ w I kwartale przyroœcie w I II I II I kwartale PODA PIENI DZA OGÓ EM (M2) , , , ,8 100,0 100,0 100,0 100,0 Aktywa zagraniczne netto -571, , , ,9 30,0 79,3 59,5 77,1 Nale noœci od osób prywatnych i podmiotów gospodarczych 2.087, , , ,3-109,8 43,7 22,5 70,7 - nale noœci od osób prywatnych 116,9-130,9 204,4 190,4-6,1-4,4 3,7 2,9 - nale noœci od podmiotów gospodarczych 1.971, , , ,9-103,7 48,1 18,8 67,8 Zad³u enie netto sektora bud etowego , ,6-89, ,3 216,5-39,4-1,6-82,3 Saldo pozosta³ych pozycji 698,6 485, , ,9-36,7 16,4 19,6 34,5 12

13 PODA PIENI DZA I CZYNNIKI JEGO KREACJI Dynamika wzrostu nale noœci walutowych by³a prawie dwukrotnie wiêksza ni nale noœci z³otowych. W przypadku nale noœci z³otowych najwiêkszy wzrost zaobserwowano w pozycji nale noœci z terminem pierwotnym od 1 do 2 lat w³¹cznie, na kontach przedsiêbiorstw i spó³ek prywatnych oraz spó³dzielni. Znacz¹ce zwiêkszenie stanu nale noœci walutowych zarejestrowano natomiast przede wszystkim w pozycji nale noœci z terminem do 1 roku w³¹cznie i, podobnie jak nale noœci z³otowych, na kontach przedsiêbiorstw i spó³ek prywatnych oraz spó³dzielni. Analiza danych dotycz¹cych tempa przyrostu nale noœci przedsiêbiorstw w skali dwunastu miesiêcy wskazuje na utrzymuj¹c¹ siê nadal spadkow¹ tendencjê tempa wzrostu. W omawianym okresie wzrost ten kszta³towa³ siê na znacznie ni szym poziomie ni przed rokiem: waha³ siê od 12,2 w styczniu do 11,7 w marcu, w porównaniu z 20,8 18,1 przedzia³em wahañ przed rokiem. W I kwartale 2001 r. przyrost nale noœci od osób prywatnych by³ najni szy w porównaniu z analogicznym okresem poprzednich trzech lat. W stosunku do koñca grudnia 2000 r. zwiêkszy³y siê one o 190,4, tj. nominalnie o 0,4 (realnie spad³y o 1,0) i na koniec marca osi¹gnê³y poziom ,8. Dla porównania tempo przyrostu tej kategorii w ujêciu nominalnym w 2000 r. wynosi³o 5,2, w 1999 r. 5,9, a w 1998 r. 1,3. Podobnie jak w przypadku nale noœci od podmiotów gospodarczych, równie tempo przyrostu nale noœci od osób prywatnych w ka dym z trzech miesiêcy omawianego okresu by³o ni sze ni w analogicznych miesi¹cach lat poprzednich. Typowym zjawiskiem dla pierwszych dwóch miesiêcy roku jest znacz¹ce ograniczenie zapotrzebowania na kredyty przez ludnoœæ. W bie ¹cym roku zw³aszcza miesiêczne tempo wzrostu tych nale noœci, wynosz¹ce w ujêciu nominalnym w styczniu 0,2, a w lutym -0,3, by³o znacznie ni sze ni w analogicznych miesi¹cach dwóch poprzednich lat. Dla porównania w styczniu i lutym 2000 r. wynios³o ono odpowiednio: 0,6 i 1,2, a w 1999 r. 0,9 i 1,6. Marzec natomiast charakteryzuje siê znacz¹cym wzrostem popytu na kredyt w stosunku do dwóch poprzedzaj¹cych go miesiêcy. Jednak e w marcu bie ¹cego roku tempo wzrostu nale - noœci od osób prywatnych w znacz¹cy sposób odbiega³o od wskaÿników z tego samego miesi¹ca lat poprzednich. W ujêciu nominalnym wynios³o ono 0,4, w porównaniu z 3,4 w 2000 r., 3,2 w 1999 r. i 1,6 w 1998 r. Od grudnia 1999 r., pomijaj¹c zmiany w czerwcu 2000 r., obserwowany jest systematyczny spadek tempa wzrostu nale noœci od osób prywatnych. W I kwartale 2001 r. dwunastomiesiêczna dynamika wzrostu tej kategorii by³a znacznie ni sza ni w analogicznym okresie ubieg³ego roku. W styczniu 2001 r. wynosi³a 31,3, w lutym 29,4, a w marcu 25,7. Dla porównania wskaÿniki te w takich samych miesi¹cach 2000 r. wynosi³y odpowiednio: 52,5, 51,8 i 52,1. Stan zad³u enia netto sektora bud etowego na koniec marca 2001 r. wyniós³ ,1 i zmniejszy³ siê w stosunku do grudnia 2000 r. o 5.373,2, tj. nominalnie o 10,6 (11,8 realnie), co oznacza, e sektor ten realizuje swoje potrzeby po yczkowe równie z innych Ÿróde³. W ka dym z trzech miesiêcy omawianego okresu zanotowano ujemne tempo wzrostu zad³u enia netto. Najwiêkszy spadek, o charakterze sezonowym, mia³ miejsce w styczniu, kiedy to poziom zad³u enia obni y³ siê o 4.116,7 (8,1). W kolejnych dwóch miesi¹cach I kwarta³u obserwowano równie spadek poziomu zad³u enia netto sektora bud etowego, jednak e wielkoœæ tego spadku by³a znacznie mniejsza ni w styczniu. W lutym zad³u enie zmniejszy³o siê o 1.167,6 (2,5), a w marcu o 89,0 (0,2). Na spadek poziomu zad³u enia netto sektora bud etowego w I kwartale 2001 r. z³o y³ siê z jednej strony spadek nale noœci tego sektora, z drugiej zaœ wzrost zobowi¹zañ systemu bankowego wobec sektora bud etowego. W stosunku do grudnia 2000 r. nale noœci obni y³y siê o 2.441,9, zobowi¹zania zaœ zwiêkszy³y siê o 2.931,3. Po stronie nale noœci najwiêkszy spadek zanotowano w pozycji nale noœci od bud etu pañstwa. W ci¹gu trzech miesiêcy omawianego okresu zmniejszy³y siê one o 1.055,0, tj. 61,4 (61,9 realnie). Spadek ich poziomu obserwowany by³ w ka dym miesi¹cu analizowanego okresu, a najwiêkszy, wynosz¹cy 747,8 (43,5 ), zarejestrowano w styczniu. W istotny sposób zmniejszy³ siê równie poziom nale - noœci od funduszy celowych. Na koniec marca wynosi³y one jedynie 12,3 i spad³y w stosunku do koñca grudnia 2000 r. o 576,8, tj. nominalnie o 97,9. 13

14 PODA PIENI DZA I CZYNNIKI JEGO KREACJI Na spadek poziomu zad³u enia netto sektora bud etowego w I kwartale 2001 r. w znacznej mierze wp³ynê³o równie zmniejszenie wolumenu rz¹dowych papierów wartoœciowych emitowanych przez bud et pañstwa w portfelach banków. W omawianym okresie ich wartoœæ obni y³a siê o 619,7 (0,9), osi¹gaj¹c na koniec marca poziom ,3. W analizowanym okresie kategoria ta kszta³towa³a siê w efekcie zmian maj¹cych miejsce przede wszystkim w styczniu i marcu. W styczniu wolumen papierów wartoœciowych emitowanych przez bud et pañstwa, a zakupionych przez system bankowy, zmniejszy³ siê o 2.447,3 (3,5), natomiast w marcu wzrós³ o 1.462,8 (2,2). Spadek poziomu zad³u enia netto sektora bud etowego zosta³ pog³êbiony przez wzrost zobowi¹zañ wobec bud etów terenowych. W stosunku do grudnia 2000 r. wzros³y one o 1.875,3 (25,1). W analogicznym okresie dwóch poprzednich lat obserwowany by³ równie istotny wzrost poziomu tej kategorii, w 2000 r. zwiêkszy³y siê one o 35,9, a w 1999 r. o 53,6. Podobnie jak w takim samym miesi¹cu dwóch poprzednich lat, równie w 2001 r. najwiêkszy przyrost tych zobowi¹zañ odnotowano w lutym, kiedy to ich poziom zwiêkszy³ siê o 1.409,9 (17,2). Aktywa zagraniczne netto w ujêciu dolarowym osi¹gnê³y na koniec marca 2001 r. poziom ,3 mln USD i przyros³y w stosunku do grudnia 2000 r. o 1.562,9 mln USD (4,9 nominalnie, 3,5 realnie). W kierunku ich wzrostu oddzia³ywa³, z jednej strony, wzrost poziomu nale noœci zagranicznych zarówno Narodowego Banku Polskiego, jak i banków komercyjnych, z drugiej zaœ spadek zobowi¹zañ zagranicznych NBP ogó³em. W omawianym okresie aktywa zagraniczne banków komercyjnych wzros³y o 959,2 mln USD (8,5), z czego najwiêkszy przyrost wynosz¹cy 1.031,8 mln USD (9,2) odnotowano w marcu. Na koniec tego miesi¹ca ich stan wyniós³ ,3 mln USD. Poziom aktywów zagranicznych NBP zwiêkszy³ siê w I kwartale 2001 r. o 505,3 mln USD (1,7) i na koniec marca wyniós³ ,3 mln USD. W analizowanym okresie wzrost poziomu aktywów zagranicznych kszta³towa³ siê m.in. w rezultacie sprzeda- y przez Ministerstwo Finansów obligacji: w styczniu czêœci amerykañskich obligacji bêd¹cych zabezpieczeniem dla polskiego d³ugu zagranicznego, a w lutym 10- letnich euroobligacji. Zobowi¹zania zagraniczne NBP ogó³em zmniejszy³y siê w I kwartale 2001 r. o 120,7 mln USD (5,9) i wynios³y na koniec tego okresu 1.933,2 mln USD. Nieznaczne zmiany poziomu zobowi¹zañ zagranicznych banków komercyjnych ogó³em nie mia³y w tym okresie istotnego wp³ywu na poziom aktywów zagranicznych netto. W ujêciu z³otowym aktywa zagraniczne netto zwiêkszy³y siê w I kwartale 2001 r. o 5.030,9 (3,8 nominalnie, 2,4 realnie) osi¹gaj¹c na koniec marca poziom ,6. Saldo pozosta³ych pozycji (netto) W I kwartale 2001 r. ujemne saldo pozosta³ych pozycji netto ogó³em w bilansie skonsolidowanym systemu bankowego zmniejszy³o siê o 2,3 mld z³, tj. o 2,4 i na koniec okresu wynios³o -92,4 mld z³. Elementem decyduj¹cym o skali i kierunku zmiany opisywanej kategorii by³y Pozosta³e aktywa netto w NBP. Pod wzglêdem wartoœci bezwzglêdnej mia³y one najwiêkszy udzia³, bo a 200, w strukturze zmian salda pozosta³ych pozycji netto ogó³em. W ci¹gu I kwarta³u 2001 r. pasywne saldo Pozosta³ych aktywów netto NBP zmniejszy³o siê a o 4,5 mld z³, tj. o 12,1, g³ównie w wyniku spadku stanu rezerwy na pokrycie ryzyka zmian kursu z³otego do walut obcych. W okresie miêdzy grudniem 2000 r. a koñcem marca 2001 r., wyst¹pi³y ujemne ró nice z wyceny aktywów i pasywów walutowych NBP, przeliczonych na z³ote, w wyniku du ej aprecjacji z³otego. Na zmianê salda Pozosta³ych aktywów netto NBP mia³y wp³yw równie odpisy aktualizuj¹ce, których wartoœæ zmala³a g³ównie w odniesieniu do papierów wartoœciowych, posiadanych przez NBP w portfelu. Zmiany w Pozosta³ych aktywach netto w NBP nie oddzia³ywa³y bezpoœrednio na kszta³towanie siê wielkoœci poda y pieni¹dza w I kwartale 2001 r. Podobny wp³yw co do kierunku zmian w ramach salda Pozosta³ych pozycji netto mia³ Maj¹tek trwa³y w bankach komercyjnych, który powiêkszy³ siê w ci¹gu I kwarta³u 2001 r. o 1,8 mld z³, tj. o 7. Zmiany w tej kategorii zachodzi³y g³ównie w wyniku odnotowania wzrostu 14

15 PODA PIENI DZA I CZYNNIKI JEGO KREACJI Tabela E Bilans skonsolidowany systemu bankowego Wyszczególnienie Przyrost w miesi¹cu Przyrost w Przyrost w I II kwartale kwartale A. Poda pieni¹dza ogó³em , , , ,8 2,2 I. Poda pieni¹dza krajowego , , , ,4 1,4 1. Pieni¹dz gotówkowy w obiegu (poza kasami banków) ,5 544, ,1-568,2-1,7 2. Zobowi¹zania z³otowe wobec osób prywatnych i podmiotów gospodarczych -112, , , ,6 1, Zobowi¹zania z³otowe wobec osób prywatnych 4.203, , , ,2 6, Zobowi¹zania z³otowe wobec podmiotów gospodarczych , ,2-843, ,6-10,3 II. Zobowi¹zania walutowe wobec osób prywatnych i podmiotów gospodarczych 359,7-200, , ,4 7,2 3. Zobowi¹zania walutowe wobec osób prywatnych 369,5-16,1 460,3 813,7 2,5 4. Zobowi¹zania walutowe wobec podmiotów gospodarczych -9,8-184, , ,7 22,0 B. Aktywa zagraniczne netto w -571, , , ,9 3,8 w mln USD 291,4 678,8 592, ,9 4,9 C. Aktywa krajowe netto ,2 612, , ,9 0,9 I. Nale noœci od osób prywatnych i podmiotów gospodarczych 2.087, , , ,3 2,2 1. Nale noœci od osób prywatnych 116,9-130,9 204,4 190,4 0,4 2. Nale noœci od podmiotów gospodarczych 1.971, , , ,9 2,8 II. Zad³u enie netto sektora bud etowego , ,6-89, ,2-10,6. Saldo pozosta³ych pozycji (netto) 698,6 485, , ,9-2,4 stanu na kontach wartoœæ firmy oraz pozosta³e œrodki trwa³e i nie mia³y znacz¹cego wp³ywu na kszta³towanie siê poda y pieni¹dza ogó³em. Sk³adnikiem Pozosta³ych pozycji netto z bilansu skonsolidowanego, który najsilniej oddzia³ywa³ w kierunku zwiêkszaj¹cym ich ujemne saldo by³y Fundusze banków komercyjnych i NBP, które wzros³y w omawianym okresie o 1,9 mld z³, tj. o 5,5. Elementem determinuj¹cym te zmiany by³ wzrost stanu na kontach Fundusze w³asne podstawowe banków komercyjnych, który nie mia³ bezpoœredniego wp³ywu na wartoœæ poda y pieni¹dza ogó³em. Na zwiêkszenie ujemnego salda pozosta³ych pozycji netto ogó³em wp³ynê³y równie Rezerwy celowe w bankach komercyjnych, które wzros³y o 1,4 mld z³, tj. o 6,6, ale zmiany te nie wp³ynê³y bezpoœrednio na poda pieni¹dza ogó³em, porównuj¹c koniec grudnia 2000 r. z koñcem marca 2001 r. Nastêpnym elementem dzia³aj¹cym w tym samym kierunku by³y Pozosta³e aktywa netto w bankach komercyjnych, których wartoœæ bezwzglêdna wzros³a o 1 mld z³, tj. o 67,2, g³ównie w wyniku zmiany stanu na kontach d³u nicy/wierzyciele ró ni. Kwoty, które bank otrzyma³ w wyniku rozliczeñ transakcji nie wynikaj¹cych bezpoœrednio z dzia³alnoœci operacyjnej banku, a które pochodzi³y od podmiotów gospodarczych lub od osób prywatnych, zmniejszy³y przyrost poda y pieni¹dza ogó³em w I kwartale 2001 r. Zmiany innych elementów salda Pozosta³ych pozycji netto bilansu skonsolidowanego systemu bankowego, odnotowane na podstawie danych na koniec grudnia 2000 r. i marca 2001 r., nie odbiega³y znacznie, od kierunku i wartoœci zmian obserwowanych w poprzednich okresach. 15

16 POLITYKA MONETARNA BANKU CENTRALNEGO Stopy procentowe W I kwartale 2001 r. Rada Polityki Pieniê nej dwukrotnie podejmowa³a decyzjê o zmianie wysokoœci podstawowych stóp procentowych ustalanych przez Narodowy Bank Polski. Po raz pierwszy stosown¹ uchwa³ê podjêto na posiedzeniu w dniu 28 lutego 2001 r. Od 1 marca 2001 r. wysokoœæ stopy redyskonta weksli przyjmowanych od banków do redyskonta przez Narodowy Bank Polski spad³a z 21,5 do 20,5 w skali rocznej, a oprocentowanie kredytu refinansowego, udzielanego pod zastaw papierów wartoœciowych, zwanego kredytem lombardowym, obni y³o siê z 23,0 do 22,0 w skali rocznej. Zmniejszy³o siê równie oprocentowanie kredytu refinansowego na finansowanie inwestycji centralnych objêtych porêczeniem Skarbu Pañstwa, które jest równe oprocentowaniu kredytu lombardowego i od 1 marca bie ¹cego roku wynios³o 22,0. Równie od 1 marca stopa rentownoœci 28-dniowych operacji otwartego rynku prowadzonych przez Narodowy Bank Polski zmniejszy³a siê i wynios³a nie mniej ni 18,0 w skali rocznej. Ponownie decyzja o zmianie wysokoœci podstawowych stóp procentowych zapad³a na posiedzeniu Rady Polityki Pieniê nej odbywaj¹cym siê w dniach marca 2001 r. Od 29 marca 2001 r. wysokoœæ stopy redyskonta weksli przyjmowanych od banków do redyskonta przez Narodowy Bank Polski zosta³a obni ona w skali rocznej z 20,5 do 19,5, a kredytu lombardowego z 22,0 do 21,0. Oprocentowanie kredytu refinansowego na finansowanie inwestycji centralnych objêtych porêczeniem Skarbu Pañstwa od 29 marca bie ¹cego roku wynosi 21,0. Równie od 29 marca Narodowy Bank Polski prowadzi 28-dniowe operacje otwartego rynku o stopie rentownoœci nie ni szej ni 17,0 w skali rocznej. Na decyzje Rady Polityki Pieniê nej o obni eniu wysokoœci stóp procentowych znacz¹cy wp³yw mia³a poprawa sytuacji w zakresie kszta³towania siê inflacji. Od sierpnia 2000 r. obserwowany jest jej systematyczny spadek, a osi¹gniêcie celu inflacyjnego na 2001 r. (6 8 w grudniu) wydaje siê niezagro one. Równie zrealizowanie œredniookresowego celu inflacyjnego, tj. utrzymanie poziomu inflacji poni ej 4 w 2003 r., jest wysoce prawdopodobne. Dodatkow¹ przyczyn¹ zmniejszenia wysokoœci stóp by³a poprawa wskaÿnika deficytu obro- Wykres F Zmiany wysokoœci stóp procentowych I II IV V VI VIIV IX X XI XII I II IV V VI VIIV IX X XI XII I II IV V VI VIIV IX X XI XII I II Stopa redyskonta weksli Stopa kredytu lombardowego Minimalna stopa rentownoœci 28-dniowych operacji otwartego rynku 16

17 POLITYKA MONETARNA BANKU CENTRALNEGO Wykres G Dochodowoœæ 3-miesiêczna realna I II 2001 Depozyty w z³ Depozyty w USD Obligacje 3-letnie Pioneer 1 WIG Wykres H Dochodowoœæ 6-miesiêczna realna I II 2001 Depozyty w z³ Depozyty w USD Obligacje 3-letnie Pioneer 1 WIG 17

18 POLITYKA MONETARNA BANKU CENTRALNEGO tów bie ¹cych bilansu p³atniczego oraz spadek tempa wzrostu kredytów i wzrost sk³onnoœci do oszczêdzania, g³ównie ze strony osób prywatnych. W omawianym okresie istotne zmiany w poziomie oprocentowania zarówno depozytów, jak i kredytów odnotowano g³ównie w marcu. Spadek oprocentowania w bankach komercyjnych w tym miesi¹cu by³ nastêpstwem lutowej i marcowej decyzji Narodowego Banku Polskiego o obni eniu stóp procentowych. Œrednie wa one oprocentowanie depozytów z³otowych terminowych osób prywatnych wynios³o w marcu 13,4 i spad³o w stosunku do stycznia i lutego o 1,0 pkt. proc. Bie ¹ce oprocentowanie natomiast osi¹gnê³o poziom 7,4 i zmniejszy³o siê o 0,3 pkt. proc. w stosunku do stycznia, a o 0,2 pkt. proc. w stosunku do lutego. Po stronie podmiotów gospodarczych zanotowano obni kê œredniego wa onego oprocentowania depozytów z³otowych terminowych z 14,1 w styczniu do 13,0 w marcu, natomiast oprocentowanie bie ¹ce depozytów z³otowych spad³o w omawianym okresie o 0,8 pkt. proc. i wynios³o w marcu 4,8. Zmniejszy³o siê równie œrednie wa one oprocentowanie kredytów z³otowych ogó³em w bankach komercyjnych. W styczniu bie ¹cego roku wynosi³o ono 21,4, zaœ w marcu 20,1. W I kwartale 2001 r. depozyty z³otowe wykazywa³y w ka dym miesi¹cu dodatni¹ 3-miesiêczn¹ i 6-miesiêczn¹ stopê zwrotu. Natomiast dochodowoœæ lokat dolarowych kszta³towa³a siê w omawianym okresie na ujemnym poziomie. Rezerwy obowi¹zkowe W I kwartale 2001 r. stopy rezerw obowi¹zkowych pozostawa³y na niezmienionym poziomie i wynosi³y 5, zarówno od wk³adów z³otowych, p³atnych na ka de ¹danie i terminowych, jak i od wk³adów w walutach obcych, p³atnych na ka de ¹danie i terminowych. Kursy walutowe W I kwartale 2001 r. œredni miesiêczny kurs z³otego do dolara amerykañskiego w Narodowym Banku Polskim waha³ siê od 4,1108 PLN/1 USD w styczniu do 4,0599 PLN/1 USD w marcu. W omawianym okresie kurs œredni oscylowa³ w przedziale od 4,1578 PLN/1 USD w dniu 10 stycznia 2001 r. do 3,9515 PLN/1 USD zarejestrowanym 7 marca 2001 r. W styczniu nie odnotowano gwa³townych wahañ kursu z³otego do dolara, rozpiêtoœæ wahañ w tym miesi¹cu wynosi³a 8,51 gr. Jego w miarê stabilny poziom zwi¹zany by³ m.in. z popraw¹ wskaÿników makroekonomicznych i lepszymi ni oczekiwano wynikami na rachunku obrotów bie ¹cych bilansu p³atniczego oraz spodziewan¹ obni k¹ stóp procentowych przez Radê Polityki Pieniê nej. Istotne, choæ krótkotrwa³e wzmocnienie kursu z³otego, zarejestrowane na pocz¹tku lutego, nast¹pi³o po uchwaleniu bud etu na rok bie ¹cy. Od 5 lutego cena dolara nieznacznie wzros³a, a nastêpnie utrzymywa³a siê na doœæ stabilnym poziomie do 19 lutego. Obserwowana w dniach lutego deprecjacja z³otego by³a reakcj¹ na polityczny i finansowy kryzys w Turcji oraz wycofywanie siê inwestorów zagranicznych z rynku polskiego. Po tym okresie nast¹pi³ gwa³towny wzrost kursu z³otego, a w dniu 2 marca cena dolara przekroczy³a psychologiczn¹ granicê 4,0 z³ i utrzymywa³a siê poni ej tego poziomu do 12 marca. Aprecjacja z³otego nast¹pi³a w efekcie decyzji Rady Polityki Pieniê nej o obni eniu stóp procentowych, a nastêpnie informacji o znacznym deficycie bud etowym. W dniach marca, w rezultacie za³amania amerykañskich indeksów Nasdaq i Dow Jones, a tak e informacji dotycz¹cych zmniejszonych wp³ywów z prywatyzacji, w tym mo liwoœci wycofania siê z zakupu akcji TP SA przez France Telecom, zarejestrowano wzrost ceny dolara. Po tym okresie wzrostu, a do koñca I kwarta³u, cena dolara utrzymywa³a siê na doœæ stabilnym poziomie. W omawianym okresie œredni miesiêczny kurs z³otego do euro waha³ siê od 3,8648 PLN/1 EUR w styczniu do 3,6952 PLN/1 EUR w marcu. W ci¹gu analizowanego okresu kurs z³otego do euro wykazywa³ wyraÿn¹ tendencjê rosn¹c¹ i waha³ siê od 3,9189 PLN/1 EUR w dniu 11 marca 2001 r. do 3,6170 PLN/1 EUR w dniach marca 2001 r. Relacja œredniego kursu dolara do œredniego kursu euro waha³a siê od 0,9547 USD/EUR w dniu 3 stycznia 2001 r. do 0,8822 USD/EUR w dniach marca 2001 r. 18

19 POLITYKA MONETARNA BANKU CENTRALNEGO Wykres I Kurs œredni PLN do USD i EUR oraz relacje USD/EUR w I kwartale 2001 r. 4,2000 PLN USD/EUR 0,9800 4,1000 0,9600 4,0000 0,9400 3,9000 0,9200 3,8000 0,9000 3,7000 0,8800 3,6000 0,8600 3, ,8400 Kurs œredni NBP - PLN/1 USD 2001 Kurs œredni NBP - PLN/1 EUR Relacja USD/EUR Rynek pierwotny bonów skarbowych W I kwartale 2001 r. odby³o siê 12 aukcji bonów skarbowych, w tym 4 w styczniu, 4 w lutym i 4 marcu. Do sprzeda y zaoferowano bony o ³¹cznej wartoœci nominalnej ,00. W ci¹g³ej sprzeda y by³y bony o 13-, 26- i 52-tygodniowym terminie wykupu. W omawianym okresie w ofercie sprzeda y nie znalaz³y siê bony o 2-, 3-, 6-, 8- i 39-tygodniowym terminie wykupu. Najwiêkszy udzia³ w ofercie sprzeda y, wahaj¹cy siê od 64,6 w marcu do 75,5 w lutym, mia³y bony o 52-tygodniowym terminie wykupu. W analizowanym okresie popyt zg³oszony przez inwestorów wyniós³ ogó³em ,39 i w ka dym miesi¹cu ponad dwukrotnie przewy sza³ wartoœæ bonów oferowanych do sprzeda y. Najwy szy popyt, wynosz¹cy ,78 odnotowano w lutym, najni - szy zaœ, 8.997,93, w styczniu. Najwiêkszym zainteresowaniem cieszy³y siê bony o 52-tygodniowym terminie wykupu, popyt na nie waha³ siê od 66,4 ogó³u popytu zg³aszanego na przetargach w marcu do 83,7 w lutym. W sumie w I kwartale 2001 r. sprzeda bonów w cenach nominalnych wynios³a ,53, co stanowi³o 99,7 wartoœci bonów zaoferowanych do sprzeda- y. Nominalna wartoœæ sprzeda y poszczególnych rodzajów bonów przedstawia³a siê nastêpuj¹co: bony 13-tygodniowe 990,59, bony 26-tygodniowe 3.113,57, bony 52-tygodniowe ,37. Wartoœæ sprzeda y bonów skarbowych w cenach nominalnych w omawianym okresie by³a o 10,2 wy sza ni w analogicznym okresie ubieg³ego roku. W ci¹gu I kwarta³u 2001 r. œredni wa ony zysk wszystkich bonów oferowanych do sprzeda y mala³ i w marcu wyniós³ 16,77, tj. o 0,72 pkt. proc. mniej ni na koniec IV kwarta³u 2000 r. Najwy szy zysk 17,13 przynios³y kupuj¹cemu nabyte w styczniu bony o 26-tygodniowym terminie wykupu. W I kwartale stan bonów skarbowych, pochodz¹cych z przetargów i bêd¹cych w posiadaniu inwestorów, systematycznie wzrasta³: od ,42 w styczniu do ,37 w marcu. Poziom osi¹gniêty w marcu by³ o 3.124,48 wy szy w porównaniu z koñcem grudnia 2000 r. 19