Na podstawie materia³ów NBP opracowano w Departamencie Statystyki

Transkrypt

1 BIULETYN INFORMACYJNY 9/2000

2 Na podstawie materia³ów NBP opracowano w Departamencie Statystyki Projekt graficzny ok³adki: DECORUM Sk³ad i druk: Drukarnia NBP NBP INFORMUJE Pocz¹wszy od 1999 r. wybrane dane statystyczne, w tym dzienne kursy walut i stopy procentowe, a tak e kalendarz udostêpniania danych, publikowane s¹ na stronie internetowej NBP: Serwis internetowy Narodowego Banku Polskiego zawiera równie Biuletyn Informacyjny NBP. e mail: nbp@nbp.pl Wyda³: Gabinet Prezesa NBP Wydzia³ Promocji i Informacji Warszawa, ul. Œwiêtokrzyska 11/21 tel , , fax , , tlx Copyright by Narodowy Bank Polski, 2000 ISSN

3 SPIS TREŒCI SYTUACJA SPO ECZNO-GOSPODARCZA KRAJU (PROCESY REALNE) Produkcja sprzedana przemys³u Poziom cen Rynek pracy Wynagrodzenia i œwiadczenia spo³eczne PODA PIENI DZA I CZYNNIKI JEGO KREACJI Struktura poda y pieni¹dza Czynniki kreacji pieni¹dza Nale noœci od osób prywatnych i podmiotów gospodarczych Zad³u enie netto sektora bud etowego Aktywa zagraniczne netto Saldo pozosta³ych pozycji (netto) POLITYKA MONETARNA BANKU CENTRALNEGO Stopy procentowe Rezerwy obowi¹zkowe Kursy walutowe Rynek pierwotny bonów skarbowych Operacje otwartego rynku BILANS P ATNICZY NA BAZIE P ATNOŒCI W III KWARTALE 2000 R Rachunek bie ¹cy P³atnoœci towarowe P³atnoœci us³ugowe Dochody Transfery bie ¹ce Niesklasyfikowane obroty bie ¹ce Rachunek kapita³owy i finansowy Inwestycje bezpoœrednie Inwestycje portfelowe Pozosta³e inwestycje Polskie nale noœci za granic¹ Polskie zobowi¹zania wobec zagranicy Stan oficjalnych aktywów rezerwowych NAJWA NIEJSZE DECYZJE RADY POLITYKI PIENIÊ NEJ NBP ANEKS STATYSTYCZNY Tabele Wykresy SZEREGI CZASOWE POZBAWIONE WAHAÑ SEZONOWYCH UWAGI METODYCZNE

4 SYTUACJA SPO ECZNO-GOSPODARCZA KRAJU (PROCESY REALNE) Produkcja sprzedana przemys³u W III kwartale 2000 r. produkcja sprzedana przemys³u 1 ukszta³towa³a siê na poziomie o 6,7 wy szym ni przed rokiem. Na szybszy ni w 1999 r. wzrost produkcji przede wszystkim z³o y³o siê zwiêkszenie o 14,9 produkcji w sekcji wytwarzania i zaopatrywania w energiê elektryczn¹, gaz, wodê oraz o 6,3 w sekcji przetwórstwa przemys³owego. Natomiast niewielki (1,9) wzrost produkcji, zarejestrowany w sekcji górnictwa i kopalnictwa, ograniczy³ nieco tempo wzrostu produkcji sprzedanej przemys³u ogó³em. W stosunku do analogicznego okresu poprzedniego roku tempo wzrostu produkcji sprzedanej przemys³u w III kwartale by³o ni sze ni w I i II kwartale 2000 r., kiedy to wynosi³o odpowiednio 10,7 i 9,6. We wrzeœniu 2000 r. produkcja sprzedana przemys³u ogó³em by³a o 5,0 wy sza ni przed rokiem. Najwy szy wzrost o 15,3 zanotowano w sekcji wytwarzania i zaopatrywania w energiê elektryczn¹, gaz, wodê, natomiast w przetwórstwie przemys³owym produkcja zwiêkszy³a siê o 4,7. Górnictwo i kopalnictwo charakteryzowa³o siê 1 W przedsiêbiorstwach o liczbie pracuj¹cych powy ej 9 osób. w tym miesi¹cu spadkiem produkcji o 2,2 w skali roku. W porównaniu z sierpniem 2000 r. produkcja sprzedana przemys³u ogó³em wzros³a o 5,0. Podobnie jak w pierwszym pó³roczu 2000 r., równie w III kwartale g³ównymi barierami ograniczaj¹cymi wzrost bie ¹cej dzia³alnoœci produkcyjnej by³y: niski popyt krajowy i zagraniczny, konkurencyjny import oraz wysokie obci¹ enia bud etowe. Poziom cen Ceny produkcji sprzedanej przemys³u we wrzeœniu 2000 r. by³y o 6,0 wy sze od cen w grudniu 1999 r. (wobec 5,8 przed rokiem). W III kwartale 2000 r. œrednie miesiêczne tempo wzrostu cen produkcji sprzedanej przemys³u by³o ni sze, zarówno w stosunku do analogicznego okresu poprzedniego roku (0,6 wobec 0,8), jak i w stosunku do poprzedniego kwarta³u (0,9). W okresie od stycznia do wrzeœnia 2000 r. najszybciej ros³y ceny w sekcji wytwarzania i zaopatrywania w energiê elektryczn¹, gaz, wodê (9,2 wobec 10,6 przed rokiem) oraz w górnictwie i kopalnictwie (8,1 wobec 4,9). Nie- Wykres A Produkcja sprzedana przemys³u (analogiczny okres poprzedniego roku = 100) I II III IV V 2000 VI VII VIII IX Ogó³em Górnictwo i kopalnictwo Przetwórstwo przemys³owe Wytwarzanie i zaopatrywanie w energiê elektryczn¹, gaz i wodê 4

5 SYTUACJA SPO ECZNO-GOSPODARCZA KRAJU (PROCESY REALNE) Wykres B WskaŸniki cen produkcji sprzedanej przemys³u (analogiczny okres poprzedniego roku = 100) I II III IV V VI VII VIII IX Ogó³em Górnictwo i kopalnictwo 2000 Przetwórstwo przemys³owe Wytwarzanie i zaopatrywanie w energiê elektryczn¹, gaz i wodê Wykres C WskaŸniki cen wybranych grup towarów i us³ug konsumpcyjnych (analogiczny okres poprzedniego roku = 100) I II Ogó³em ywnoœæ III IV V 2000 Noœniki energii Us³ugi ogó³em VI VII VIII IX Towary nie ywnoœciowe 5

6 SYTUACJA SPO ECZNO-GOSPODARCZA KRAJU (PROCESY REALNE) co ni sze tempo wzrostu cen, chocia wy sze ni przed rokiem, zanotowano w przetwórstwie przemys³owym (5,4 wobec 5,1). III kwarta³ 2000 r. charakteryzowa³ siê nieznacznie malej¹c¹ dynamik¹ cen produkcji sprzedanej przemys³u w skali dwunastomiesiêcznej. We wrzeœniu wynosi³a ona 108,3 wobec 108,4 w sierpniu i 109,0 w lipcu. Najbardziej wzros- ³y ceny w górnictwie i kopalnictwie o 12,2, najmniej zaœ w sekcji przetwórstwa przemys³owego o 7,9. Ceny produkcji budowlano-monta owej w okresie od stycznia do wrzeœnia 2000 r. wzros³y o 5,7 (wobec 6,6 przed rokiem). W III kwartale 2000 r. dwunastomiesiêczne tempo wzrostu cen uleg³o niewielkiemu zahamowaniu. W stosunku do analogicznego miesi¹ca poprzedniego roku ceny wzros³y w lipcu o 8,9, w sierpniu o 8,7, a we wrzeœniu o 8,1. We wrzeœniu 2000 r. ceny towarów i us³ug konsumpcyjnych by³y o 7,0 wy sze od cen w grudniu 1999 r. (wobec 6,6 przed rokiem). Podobnie jak w poprzednim roku, w okresie od stycznia do wrzeœnia 2000 r. najszybciej ros³y ceny us³ug o 9,2. Na wysokie tempo wzrostu cen towarów i us³ug konsumpcyjnych w ci¹gu trzech kwarta³ów 2000 r. istotny wp³yw mia³o znacznie wy sze ni w poprzednim roku tempo wzrostu cen ywnoœci i napojów bezalkoholowych (6,3 wobec 1,2 przed rokiem). W III kwartale 2000 r. tempo wzrostu cen towarów i us³ug konsumpcyjnych w skali dwunastu miesiêcy uleg³o nieznacznemu spowolnieniu. We wrzeœniu wynios³o ono 10,3 wobec 10,7 w sierpniu i 11,6 w lipcu. W stosunku do analogicznego okresu poprzedniego roku tempo wzrostu cen towarów konsumpcyjnych zmniejszy³o siê z 11,7 w lipcu do 9,8 we wrzeœniu, natomiast tempo wzrostu cen us³ug konsumpcyjnych pozostawa³o w ka - dym z trzech miesiêcy omawianego okresu na niezmienionym poziomie 11,3. Na wysoki poziom dynamiki wzrostu cen oddzia³ywa³o przede wszystkim zwiêkszenie cen ywnoœci (w tym przede wszystkim cukru i pieczywa) i towarów nie ywnoœciowych (g³ównie paliwa). Znacznie wzros³y równie op³aty za najem mieszkania, ceny noœników energii (w tym gazu) oraz ceny us³ug transportowych. W omawianym okresie œrednie miesiêczne tempo wzrostu cen towarów i us³ug konsumpcyjnych wynosi³o 0,5 i by³o o 0,1 pkt. proc. ni sze, zarówno w porównaniu z analogicznym okresem 1999 r., jak i z II kwarta³em 2000 r. W ci¹gu trzech miesiêcy III kwarta³u tempo zmian cen waha³o siê od wzrostu o 0,7 w lipcu, przez spadek o 0,3 w sierpniu do wzrostu o 1 we wrzeœniu. Wielkoœæ tych wskaÿników kszta³towa³a siê g³ównie pod wp³ywem zmian cen ywnoœci i napojów bezalkoholowych oraz towarów nie ywnoœciowych. Rynek pracy W ci¹gu trzech miesiêcy III kwarta³u 2000 r. obserwowany by³ systematyczny spadek liczby pracuj¹cych i przeciêtnego zatrudnienia w sektorze przedsiêbiorstw 2. Na koniec wrzeœnia 2000 r. liczba pracuj¹cych w tym sektorze wynios- ³a tys. osób i by³a o 2,8 ni sza ni przed rokiem. Przeciêtne zatrudnienie w sektorze przedsiêbiorstw w okresie od stycznia do wrzeœnia 2000 r. wynios³o tys. osób i by³o o 3,4 ni sze ni przed rokiem. Najwiêkszy spadek zatrudnienia odnotowano w sekcji górnictwa i kopalnictwa (11,9) oraz przetwórstwa przemys³owego (6,0). Na koniec wrzeœnia 2000 r. przeciêtne zatrudnienie w tym sektorze obni y³o siê do poziomu tys. osób, tj. by³o o 2,8 mniejsze ni przed rokiem. Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w urzêdach pracy we wrzeœniu 2000 r. wynios³a 2.528,8 tys. osób i by³a o 16,1 wy sza ni w tym samym okresie 1999 r. Najwy - szy wzrost liczby bezrobotnych odnotowano w odniesieniu do bezrobotnych bez prawa do zasi³ku (19,7) oraz uprzednio pracuj¹cych (17,5). Od czerwca, podobnie jak na pocz¹tku 2000 r., obserwowane jest zjawisko sta³ego wzrostu liczby bezrobotnych. W omawianym okresie stopa bezrobocia systematycznie ros³a i kszta³towa³a siê na poziomie 13,8 w lipcu, 13,9 w sierpniu i 14,0 we wrzeœniu. Dla porównania w analogicznych miesi¹cach poprzedniego roku wynosi³a ona odpowiednio: 11,8, 11,9 i 12,1. W III kwartale 2000 r. w urzêdach pracy zarejestrowa³o siê 670,3 tys. bezrobotnych. W tym samym okresie z ewidencji urzêdów pracy wyrejestrowano 578,8 tys. osób, w tym 284,4 tys. w zwi¹zku z podjêciem pracy. We wrzeœniu 2000 r. liczba ofert pracy pozostaj¹cych w dyspozycji urzêdów pracy wynosi³a 15,0 tys. i by³a o 0,3 tys. ni sza ni w analogicznym miesi¹cu 1999 r. 2 Patrz: przypis 1. 6

7 SYTUACJA SPO ECZNO-GOSPODARCZA KRAJU (PROCESY REALNE) Wynagrodzenia i œwiadczenia spo³eczne W III kwartale 2000 r. odnotowano spadek poziomu przeciêtnych realnych wynagrodzeñ brutto w sektorze przedsiêbiorstw, zarówno w stosunku do analogicznego okresu 1999 r., jak i do poprzedniego kwarta³u. Podobnie si- ³a nabywcza przeciêtnych emerytur i rent obni y³a siê w porównaniu z III kwarta³em poprzedniego roku, ale nieznacznie wzros³a w stosunku do II kwarta³u. Przeciêtne miesiêczne wynagrodzenie brutto (powiêkszone o obligatoryjn¹ sk³adkê na ubezpieczenia spo³eczne) wynios³o w omawianym okresie 1.905,76 z³ i by³o o 11,2 wy sze ni przed rokiem i o 1,9 wiêksze ni w II kwartale 2000 r. Przeciêtne miesiêczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiêbiorstw w III kwartale 2000 r. ukszta³towa³o siê na poziomie 2.061,03 z³, o 1,2 wy szym ni w II kwartale tego roku. Natomiast przeciêtne miesiêczne wynagrodzenie brutto w sferze bud etowej wynios³o w badanym okresie 1.813,49 z³, tj. o 3,6 wiêcej ni w poprzednim kwartale. We wrzeœniu przeciêtna miesiêczna p³aca brutto w sektorze przedsiêbiorstw wynios³a 2.088,31 z³ i by³a o 1,8 wy sza ni w sierpniu i o 10,7 wiêksza ni przed rokiem. Przeciêtne miesiêczne wynagrodzenie brutto bez wyp³at z zysku w sektorze przedsiêbiorstw wzros³o w omawianym okresie od 2.026,23 z³ w lipcu do 2.086,22 z³ we wrzeœniu. Poziom osi¹gniêty we wrzeœniu by³ o 2,2 wy szy ni w sierpniu i o 10,9 wiêkszy ni w analogicznym okresie poprzedniego roku. Si³a nabywcza przeciêtnego miesiêcznego wynagrodzenia brutto w sektorze przedsiêbiorstw w III kwartale 2000 r. by³a o 0,5 ni sza ni przed rokiem (w analogicznym okresie ubieg³ego roku zarejestrowano wzrost o 3,8) i o 0,4 mniejsza ni w II kwartale 2000 r. W ci¹gu trzech miesiêcy III kwarta³u znaczny jej spadek zaobserwowano w lipcu, kiedy to w stosunku do lipca 1999 r. si³a nabywcza pieni¹dza zmniejszy³a siê o 2,1, natomiast w stosunku do czerwca 2000 r. o 1,4. We wrzeœniu przeciêtne miesiêczne wynagrodzenie realne brutto by³o o 0,5 wy sze ni przed rokiem i o 0,9 wiêksze ni w sierpniu. Przeciêtna liczba emerytów i rencistów w III kwartale 2000 r. nieznacznie, choæ systematycznie, zmniejsza³a siê i we wrzeœniu wynios³a tys. osób, tj. o 0,8 mniej ni przed rokiem. W ostatnim miesi¹cu III kwarta³u emerytury i renty z pozarolniczego systemu ubezpieczeñ spo- ³ecznych pobiera³o o 0,4 mniej osób ni w analogicznym okresie poprzedniego roku, zaœ z rolniczego o 2,3 mniej. Przeciêtna miesiêczna emerytura i renta z pozarolniczego systemu ubezpieczeñ spo³ecznych brutto ukszta³towa³a siê w omawianym okresie na poziomie 892,49 z³ i by³a o 3,3 wy sza ni w II kwartale 2000 r., zaœ jej si³a nabywcza wzros³a o 1,9. We wrzeœniu 2000 r. œwiadczenia te wynios³y 895,59 z³ i by³y o 0,5 wy sze ni w sierpniu i o 5,9 wiêksze ni przed rokiem. Natomiast przeciêtna miesiêczna emerytura i renta rolników indywidualnych wynios³a we wrzeœniu 2000 r. 608,18 z³ i w porównaniu z sierpniem 1999 r. wzros³a o 5,4, zaœ w stosunku do sierpnia bie ¹cego roku o 0,2. Tabela A Wybrane kategorie sfery realnej (w ) Wyszczególnienie Przyrost w miesi¹cu Przyrost w 2000 VII VIII IX Produkcja sprzedana przemys³u -6,9 6,1 5,0 * Ceny towarów i us³ug konsumpcyjnych 0,7-0,3 1,0 7,0 Ceny produkcji sprzedanej przemys³u 0,6 0,4 0,8 6,0 Ceny produkcji budowlano-monta owej 0,4 5,0 0,2 5,7 Przeciêtne zatrudnienie w sektorze przedsiêbiorstw -0,2-0,3 0,3 * Przeciêtne miesiêczne wynagrodzenie nominalne brutto w sektorze przedsiêbiorstw -0,7 0,8 1,3 * Przeciêtna miesiêczna nominalna emerytura i renta z pozarolniczego systemu ubezpieczeñ spo³ecznych brutto 0,1 0,1 0,5 * * Brak danych. 7

8 PODA PIENI DZA I CZYNNIKI JEGO KREACJI Struktura poda y pieni¹dza Stan zasobów pieni¹dza na koniec wrzeœnia 2000 r. wyniós³ ,9 i by³ o 4.296,0 ni szy ni w koñcu czerwca 2000 r. i o ,3 wy szy w porównaniu z koñcem grudnia poprzedniego roku. Nominalnie poda pieni¹dza w III kwartale zmniejszy³a siê o 1,5, realnie zaœ o 3,1. Spadek poda y pieni¹dza obserwowany w III kwartale mia³ charakter nietypowy i wynika³ w g³ównej mierze ze znacznego zmniejszenia siê wolumenu pieni¹dza w lipcu 2000 r. W miesi¹cu tym poda pieni¹dza spad³a w stosunku do czerwca 2000 r. o 7.734,8, tj. w ujêciu realnym o 3,4. By³o to najwiêksze miesiêczne obni enie siê poziomu tej kategorii od stycznia 2000 r. Przyczyn tak gwa³townego spadku zasobów pieni¹dza nale y upatrywaæ przede wszystkim w istotnym zmniejszeniu siê stanu zobowi¹zañ z³otowych wobec podmiotów gospodarczych. W lipcu spad³y one o 8.900,1 w stosunku do czerwca 2000 r. Zmiana poziomu tych zobowi¹zañ wyst¹pi³a g³ównie w nastêpstwie redukcji zleceñ na zakup walorów Polskiego Koncernu Naftowego ORLEN i wycofania œrodków z rachunków autonomicznych biur maklerskich, prowadzonych przez banki. Poniewa popyt na akcje PKN realizowany by³ przez inwestorów indywidualnych g³ównie w oparciu o kredyty bankowe, ograniczenie sprzeda y tych akcji spowodowa³o powrót niewykorzystanych œrodków na rachunki kredytobiorców. Sytuacja ta znalaz- ³a odzwierciedlenie w spadku poziomu nale noœci osób prywatnych, zarejestrowanym w lipcu 2000 r. Pozosta³e dwa miesi¹ce, w tym zw³aszcza sierpieñ, charakteryzowa³y siê stosunkowo nisk¹ dynamik¹ przyrostu poda y pieni¹dza. Miesiêczne tempo przyrostu tej kategorii w ujêciu nominalnym wynosi³o: w sierpniu 0,3, natomiast we wrzeœniu 1,0 (realnie odpowiednio: 0,6 i 0,0). W analogicznych miesi¹cach poprzednich lat wskaÿniki obrazuj¹ce tempo przyrostu poda y pieni¹dza by³y nieco wiêksze. Dla porównania miesiêczne tempo przyrostu poda y pieni¹dza w ujêciu nominalnym wynosi³o w sierpniu i we wrzeœniu 1999 r. odpowiednio 1,4 i 1,7, natomiast w 1998 r. 2,7 i 0,7. Dynamika poda y pieni¹dza w skali dwunastu miesiêcy, odnotowana w lipcu, ukszta³towa³a siê na poziomie znacznie ni szym ni w czerwcu i wynios³a 16,2. W sierpniu i we wrzeœniu roczne tempo wzrostu omawianej kategorii uleg³o dal- Wykres D Przyrost poda y pieni¹dza oraz jego komponentów w III kwartale 2000 r VII VIII 2000 IX PODA PIENI DZA OGÓ EM (M2) Zobowi¹zania z³otowe wobec podmiotów gospodarczych Pieni¹dz gotówkowy w obiegu (poza kasami banków) Zobowi¹zania walutowe wobec osób prywatnych Zobowi¹zania z³otowe wobec osób prywatnych Zobowi¹zania walutowe wobec podmiotów gospodarczych 8

9 PODA PIENI DZA I CZYNNIKI JEGO KREACJI szemu przyhamowaniu, osi¹gaj¹c poziom odpowiednio 14,9 i 14,1. Poda pieni¹dza krajowego, podobnie jak poda pieni¹dza ogó³em, w III kwartale 2000 r. znacz¹co zmniejszy³a siê i na koniec wrzeœnia osi¹gnê³a poziom ,4. W ci¹gu 3 miesiêcy spadek poziomu tej kategorii wyniós³ ogó³em 4.701,7 (2 nominalnie) i by³ wynikiem gwa³townego, nienotowanego w ci¹gu ostatnich lat, obni enia zasobów pieni¹dza krajowego w lipcu. W miesi¹cu tym poda pieni¹dza krajowego zmniejszy³a siê o 8.432,4 (3,5 nominalnie). Kolejne dwa miesi¹ce omawianego okresu charakteryzowa³y siê systematycznym wzrostem miesiêcznej dynamiki tej kategorii: w ujêciu nominalnym wynosi³a ona 0,6 w sierpniu i 1,0 we wrzeœniu. W stosunku do grudnia ubieg³ego roku odnotowano wzrost tej kategorii, wynosz¹cy nominalnie 5,4. Udzia³ pieni¹dza krajowego w zasobach ogólnych pieni¹dza waha³ siê w analizowanym okresie od 83,7 w lipcu do 84,0 we wrzeœniu. Poda pieni¹dza gotówkowego w obiegu (poza kasami banków) spad³a na przestrzeni III kwarta³u 2000 r. o 426,6, tj. nominalnie o 1,2 (2,8 realnie). Nietypowa dla tego okresu obni ka by³a konsekwencj¹ spadku zasobów gotówkowych, maj¹cego miejsce w dwóch pierwszych miesi¹cach omawianego okresu. W lipcu poda zmniejszy³a siê o 27,6, zaœ w sierpniu o 540,7. W ujêciu nominalnym wskaÿniki te wynios³y odpowiednio: -0,1 i -1,5, realnie zaœ -0,8 i -1,2. We wrzeœniu natomiast odnotowano, po raz trzeci w 2000 r., nieznaczny wzrost poziomu gotówki (0,4 nominalnie). Analiza danych za 2000 r. wskazuje na malej¹ce zapotrzebowanie rynku na pieni¹dz gotówkowy. Dwunastomiesiêczne tempo przyrostu zasobów gotówkowych uleg³o w badanym okresie dalszemu, znacznemu obni eniu: od 2,6 w lipcu do 1,5 we wrzeœniu. Niska poda gotówki œwiadczyæ mo e o stopniowej zmianie preferencji w obrocie gospodarczym na rzecz coraz bardziej popularnych form bezgotówkowych rozliczeñ finansowych. Stan zobowi¹zañ z³otowych wobec osób prywatnych i podmiotów gospodarczych w III kwartale 2000 r. obni y³ siê o 4.275,1. Nominalnie spadek ten wyniós³ 2,1, realnie zaœ 3,6 i by³o to pierwsze zmniejszenie siê poziomu tych depozytów na przestrzeni ostatnich lat. Decyduj¹cy wp³yw na ich dynamikê w ca³ym kwartale mia³ znaczny, nienotowany w ci¹gu ostatnich lat, spadek zobowi¹zañ w lipcu. W stosunku do czerwca ich poziom zmniejszy³ siê o 4,1 (4,8 realnie). Kolejne miesi¹ce charakteryzowa³y siê przyrostem zobowi¹zañ, chocia tempo ich wzrostu by³o ni sze ni w analogicznych miesi¹cach poprzednich lat. Zasadniczy wp³yw na poda pieni¹dza ogó³em w III kwartale 2000 r. mia³y zmiany poziomu zobowi¹zañ z³otowych wobec podmiotów gospodarczych. W stosunku do czerwca ich poziom obni y³ siê o 7.758,6 mln z³, tj. nominalnie o 12,2 (realnie o 13,6). Spadek stanu depozytów w tym okresie by³ efektem przede wszystkim ich gwa³townego zmniejszenia siê w lipcu. W miesi¹cu tym zarejestrowano najwiêkszy na przestrzeni ostatnich lat spadek poziomu zobowi¹zañ z³otowych wobec podmiotów gospodarczych, wynosz¹cy 8.900,12, co w ujêciu nominalnym stanowi³o 14,0, realnie zaœ 14,6. Lipcowe zmiany tej kategorii by³y zwi¹zane z zakoñczeniem akcji subskrypcji walorów Polskiego Koncernu Naftowego ORLEN. Konsekwencj¹ znacznej, blisko 90, redukcji zleceñ na zakup akcji PKN ORLEN by³o wycofywanie przez inwestorów œrodków z autonomicznych biur maklerskich prowadzonych przez banki, z jednoczesnym przeznaczeniem ich na sp³atê kredytów zaci¹gniêtych wczeœniej w bankach na zakup tych akcji. Kolejne dwa miesi¹ce III kwarta³u nie przynios³y tak istotnych zmian stanu zobowi¹zañ z³otowych wobec podmiotów gospodarczych. W ujêciu nominalnych w sierpniu przyros³y one o 1,3 (1,6 realnie), we wrzeœniu zaœ o 0,8 (realnie spadek o 0,2). W badanym okresie dwunastomiesiêczne tempo wzrostu w przeciwieñstwie do poprzedniego roku systematycznie mala³o i cechowa³o siê znacznie ni szymi wskaÿnikami ni przed rokiem: w lipcu 16,8 wobec 19,5 w analogicznym miesi¹cu ubieg³ego roku, w sierpniu 14,5 wobec 20,5, a we wrzeœniu 9,8 wobec 25,8. Stan zobowi¹zañ z³otowych wobec osób prywatnych osi¹gn¹³ na koniec III kwarta³u 2000 r. poziom ,3. W ci¹gu omawianego okresu przyrost nominalny tych zobowi¹zañ wyniós³ 2,5, realny zaœ 0,8. Nominalny wskaÿnik wzrostu za III kwarta³ 2000 r. 9

10 PODA PIENI DZA I CZYNNIKI JEGO KREACJI Wykres E Depozyty z³otowe podmiotów gospodarczych Ogó³em Bie ¹ce Terminowe by³ bardzo zbli ony do zarejestrowanego w analogicznym okresie 1999 r., kiedy to wyniós³ on 2,6. Kolejne miesi¹ce analizowanego okresu charakteryzowa³y siê rosn¹c¹ dynamik¹ tych zobowi¹zañ. W lipcu zarejestrowano najni sze w omawianym okresie i jednoczeœnie znacznie ni sze od notowanych w analogicznym miesi¹cu poprzednich lat tempo przyrostu zobowi¹zañ, wynosz¹ce w ujêciu nominalnym 0,3 (realnie: spadek o 0,3). Zakoñczenie akcji sprzeda y walorów Polskiego Koncernu Naftowego ORLEN znalaz³o odzwierciedlenie Tabela B Depozyty z³otowe podmiotów gospodarczych - podzia³ wg terminów (udzia³ w ) Okres Bie ¹ce Terminowe Terminowe ogó³em do 1 od 1 do od 3 do od 6 do od 12 do powy ej zablokowane pozosta³e miesi¹ca 3 miesiêcy 6 miesiêcy 12 miesiêcy 24 miesiêcy 24 w³¹cznie w³¹cznie w³¹cznie w³¹cznie w³¹cznie miesiêcy ,7 62,3 41,6 10,5 3,1 1,4 0,1 0,3 2,3 3, ,6 64,4 43,3 10,8 3,1 1,4 0,1 0,3 2,5 2, ,2 64,8 43,2 11,2 3,0 1,5 0,1 0,3 2,5 3, ,2 65,8 43,6 11,7 3,1 1,5 0,1 0,3 2,4 3, ,1 63,9 41,9 11,5 3,2 1,5 0,1 0,3 2,4 3, ,7 67,3 49,3 8,7 2,7 1,2 0,1 0,2 2,1 2, ,8 64,2 40,0 13,7 3,4 1,4 0,1 0,3 2,3 3, ,2 63,8 41,5 11,6 3,4 1,4 0,1 0,3 2,2 3, ,5 66,5 42,6 12,4 4,2 1,5 0,1 0,3 2,1 3,3 10

11 PODA PIENI DZA I CZYNNIKI JEGO KREACJI Tabela C Depozyty z³otowe osób prywatnych - podzia³ wg terminów (udzia³ w ) Okres Bie ¹ce Terminowe Terminowe ogó³em do 1 od 1 do od 3 do od 6 do od 12 do powy ej zablokowane miesi¹ca 3 miesiêcy 6 miesiêcy 12 miesiêcy 24 miesiêcy 24 w³¹cznie w³¹cznie w³¹cznie w³¹cznie w³¹cznie miesiêcy ,6 80,4 9,7 28,0 19,8 19,7 0,6 2,5 0, ,5 80,5 10,2 28,4 19,4 19,1 0,6 2,6 0, ,3 80,7 10,3 28,7 19,2 19,2 0,6 2,5 0, ,4 80,6 10,6 28,9 19,1 18,9 0,5 2,5 0, ,0 81,0 10,8 29,1 19,2 18,7 0,5 2,5 0, ,8 79,2 10,7 28,7 19,0 18,1 0,5 1,9 0, ,6 82,4 11,2 29,8 19,2 19,4 0,5 1,9 0, ,2 82,8 11,3 30,3 19,2 19,2 0,5 1,9 0, ,9 83,1 11,6 30,7 19,2 19,0 0,5 1,9 0,3 w gwa³townym spadku poziomu depozytów bie ¹cych. Pomimo tego, i stan zobowi¹zañ terminowych w tym miesi¹cu zwiêkszy³ siê o blisko 2,4 mld z³, to spadek o ponad 2,0 mld z³ poziomu depozytów bie ¹cych znacz¹co ograniczy³ przyrost zobowi¹zañ z³otowych wobec osób prywatnych. Tempo wzrostu poziomu tej kategorii w sierpniu i we wrzeœniu wynosi³o odpowiednio 0,8 i 1,3 i by³o efektem przede wszystkim zwiêkszenia siê stanu wk³adów terminowych. W porównaniu z latami poprzednimi w III kwartale 2000 r. dwunastomiesiêczne tempo przyrostu depozytów z³otowych osób prywatnych utrzymywa³o siê w dalszym ci¹gu na stosunkowo niskim poziomie. Œwiadczy to o utrzymuj¹cej siê nadal niskiej sk³onnoœci ludnoœci do oszczêdzania. Poziom zobowi¹zañ walutowych wobec osób prywatnych i podmiotów gospodarczych w przeliczeniu z³otowym wyniós³ na koniec III kwarta³u 2000 r ,5. W stosunku do koñca czerwca wzros³y one o 405,7, tj. o 0,9 nominalnie (w ujêciu realnym zanotowano spadek o 0,7). Przyrost tych zobowi¹zañ w omawianym okresie by³ najni szy w 2000 r., a tak e znacznie ni - szy ni w analogicznym okresie lat poprzednich. W ci¹gu trzech miesiêcy analizowanego okresu zmiany poziomu depozytów w wyra eniu z³otowym waha³y siê od wzrostu w lipcu o 1,6 i we wrzeœniu o 0,8 przez spadek o 1,4, zarejestrowany w sierpniu. W ujêciu dolarowym stan tych zobowi¹zañ na koniec wrzeœnia 2000 r. wyniós³ 9.875,9 mln USD i by³ ni szy od notowanego na koniec czerwca o 244,3 mln USD. Po lipcowym wzroœcie poziomu tych zobowi¹zañ o 281,8 mln USD, w kolejnych dwóch miesi¹cach III kwarta³u obserwowano ich spadek: w sierpniu o 243,6 mln USD, a we wrzeœniu o 282,6 mln USD. Zmiany te dotyczy³y przede wszystkim stanu depozytów podmiotów gospodarczych, których poziom obni y³ siê w omawianym okresie o 271,5 mln USD. Kategoria ta charakteryzuje siê w ostatnim okresie znaczn¹ zmiennoœci¹ stanów, zarówno co do wartoœci, jak i kierunku. Czynniki kreacji pieni¹dza W III kwartale 2000 r., podobnie jak w latach poprzednich, decyduj¹cy wp³yw na przyrost poda y pieni¹dza ogó³em mia³y nale noœci od osób prywatnych i podmiotów gospodarczych. Zasadniczy ich udzia³ w kreacji pieni¹dza odnotowany zosta³ przede wszystkim w sierpniu i we wrzeœniu. We wrzeœniu równie poza wymienion¹ kategori¹ istotnym Ÿród³em wzrostu zasobów pieni¹dza by³ przyrost poziomu aktywów zagranicznych netto. 11

12 PODA PIENI DZA I CZYNNIKI JEGO KREACJI Tabela D Czynniki kreacji pieni¹dza Wyszczególnienie 2000 przyrost w miesi¹cu: przyrost w udzia³ w przyroœcie w miesi¹cu: udzia³ w III kwartale przyroœcie w VII VIII IX VII VIII IX III kwartale PODA PIENI DZA OGÓ EM (M2) ,7 726, , ,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Aktywa zagraniczne netto -465, , ,7 112,9 6,0-274,3 94,8-2,6 Nale noœci od osób prywatnych i podmiotów gospodarczych , , ,8 677,1 97,1 446,9 182,1-15,8 - nale noœci od osób prywatnych , , , ,2 98,4 146,6 48,7 121,6 - nale noœci od podmiotów gospodarczych 99, , , ,3-1,3 300,4 133,4-137,4 Zad³u enie sektora bud etowego , , ,1-728,6 25,1-141,7 82,8 17,0 Saldo pozosta³ych pozycji 2.183,7 501, , ,4-28,2 69,0-259,7 101,4 Nale noœci od osób prywatnych i podmiotów gospodarczych Nale noœci od osób prywatnych i podmiotów gospodarczych osi¹gnê³y na koniec III kwarta³u 2000 r. poziom ,3 i by³y wy sze w stosunku do koñca czerwca 2000 r. o 677,1. W ujêciu nominalnym przyros³y one o 0,3, realnie zaœ spad³y o 1,2. By³ to najmniejszy przyrost kwartalny w ci¹gu ostatnich lat. Dla porównania: nominalny przyrost tej kategorii w analogicznym okresie 1999 r. wyniós³ 7,4, zaœ w 1998 r. 7,3. Na tak nieznaczn¹ dynamikê tej kategorii w omawianym okresie decyduj¹cy wp³yw mia³a wielkoœæ spadku tych nale noœci w lipcu. W miesi¹cu tym zmniejszy³y siê one w stosunku do czerwca o 7.509,9, tj. o 3,7 (4,4 realnie). Najwiêkszy, nienotowany do tej pory spadek miesiêczny nale - noœci od osób prywatnych i podmiotów gospodarczych zwi¹zany by³ przede wszystkim z istotnym zmniejszeniem siê stanu nale noœci od osób prywatnych. Kolejne dwa miesi¹ce III kwarta³u cechowa³y siê dodatni¹ dynamik¹ miesiêcznych przyrostów tej kategorii. Odnotowany w sierpniu przyrost nominalny o 1,7 (2,0 realnie) by³ najni szy w ci¹gu ostatnich lat, natomiast 2,5 wzrost we wrzeœniu (1,5 realnie) mia³ charakter wyraÿnie sezonowy. W omawianym okresie poziom nale noœci od osób prywatnych w stosunku do czerwca 2000 r. zmniejszy³ siê nominalnie o 10,3 (11,7 realnie). By³ to najistotniejszy kwartalny spadek w ci¹gu ostatnich lat. Przyczyn¹ tej sytuacji by³ gwa³towny spadek zad³u enia osób prywatnych w lipcu 2000 r. o 15,0 (15,6 realnie) w stosunku do poprzedniego miesi¹ca. Spadek tych nale noœci by³ w g³ównej mierze efektem zakoñczenia akcji zakupu walorów Polskiego Koncernu Naftowego ORLEN i zwrotu niewykorzystanych przez inwestorów œrodków na rachunki kredytobiorców. W pozosta³ych miesi¹cach III kwarta³u odnotowano wzrost poziomu nale noœci od osób prywatnych: w ujêciu nominalnym w sierpniu wyniós³ on 2,5, a we wrzeœniu 3,0. Porównanie tempa wzrostu tego zad³u enia z obserwowanym w analogicznych miesi¹cach poprzedniego roku wskazuje na mniejszy ni przed rokiem popyt na kredyty ze strony osób prywatnych. Dodatkowo œwiadczyæ o tym mog¹ wskaÿniki dwunastomiesiêcznego tempa wzrostu tych nale noœci, zarejestrowane w sierpniu i we wrzeœniu 2000 r., które wynios³y odpowiednio 42,9 i 40,9 i by³y najni sze od maja 1999 r. Analogicznie do poprzednich lat najwiêkszy udzia³ w nale noœciach od osób prywatnych mia³y nale noœci z terminem pierwotnym do 1 roku oraz powy ej 3 lat. Nale noœci od podmiotów gospodarczych osi¹gnê- ³y na koniec wrzeœnia poziom ,4 i wzros³y w stosunku do czerwca 2000 r. o 3,9 (2,2 realnie). 12

13 PODA PIENI DZA I CZYNNIKI JEGO KREACJI Tempo przyrostu tych nale noœci, odnotowane w III kwartale, by³o znacznie ni sze ni w analogicznym okresie poprzednich lat i najni sze w 2000 r. W lipcu zanotowano nieznaczn¹ zmianê poziomu tych zobowi¹zañ (0,1 nominalnie), równie przyrosty w sierpniu (1,4) i we wrzeœniu (2,3) by³y ni sze ni w analogicznych miesi¹cach poprzednich lat. Stosunkowo niewielki, zw³aszcza w dwóch pierwszych miesi¹cach III kwarta³u, wzrost nale noœci od podmiotów gospodarczych œwiadczy o mniejszym ni w poprzednich latach zapotrzebowaniu przedsiêbiorstw na finansowanie zewnêtrzne. Mo na domniemywaæ, e wysoki poziom oprocentowania kredytów w bankach komercyjnych by³ powodem, i przedsiêbiorstwa ogranicza³y kredytowanie swojej dzia³alnoœci. Natomiast odnotowane we wrzeœniu wy sze tempo przyrostu nale noœci mia³o charakter sezonowy, a dodatkowo we wrzeœniu 2000 r. zwi¹zane by³o tak e ze znaczn¹ deprecjacj¹ z³otego, która wp³ywa³a na wzrost wartoœci kredytów dewizowych, wyra onych w z³otych. Analiza danych dotycz¹cych tempa przyrostu nale noœci przedsiêbiorstw w skali dwunastu miesiêcy wskazuje, e wzrost ten w omawianym okresie utrzymywa³ siê nadal na znacznie ni szym poziomie ni przed rokiem i wynosi³: w lipcu 18,9, w sierpniu 18,2, a we wrzeœniu 17,4. Dla porównania: w analogicznym okresie ubieg- ³ego roku wskaÿniki te kszta³towa³y siê nastêpuj¹co: 25,4, 24,0 i 23,8. Zad³u enie netto sektora bud etowego Stan zad³u enia netto sektora bud etowego na koniec wrzeœnia 2000 r. wyniós³ ,5. Po blisko 3,5 wzroœcie poziomu zad³u enia w II kwartale 2000 r., III kwarta³ charakteryzowa³ siê niewielkim spadkiem tej kategorii, wynosz¹cym 1,2 (2,8 realnie). We wrzeœniu 2000 r. zad³u enie netto sektora bud etowego w stosunku do grudnia 1999 r. zmniejszy³o siê o 6.689,6. Na wysokoœæ zad³u enia netto sektora bud etowego w III kwartale 2000 r. z³o y³y siê przede wszystkim zmiany poziomu zad³u enia bud etu pañstwa. Zobowi¹zania wobec bud etu pañstwa zwiêkszy³y siê w omawianym okresie o 4.245,5 (48,8), przy czym najwy szy wzrost o 2.318,5 odnotowano w sierpniu. Spadek zad³u enia netto sektora bud etowego w okresie od lipca do wrzeœnia 2000 r. zosta³ pog³êbiony przez zmniejszenie siê wysokoœci nale noœci od bud etu pañstwa. W ci¹gu III kwarta³u nale noœci te spad³y o 1.984,4, tj. o 68,2, w stosunku do koñca czerwca 2000 r. Zmiany w pozosta³ych segmentach sektora bud etowego nie by³y tak istotne i ich wp³yw na poziom zad³u- enia by³ nieznaczny. Zobowi¹zania wobec bud etów terenowych wzros³y w omawianym okresie o 761,4 (8,0), przy jednoczesnym wzroœcie nale noœci o 276,0 (9,6). Najwiêkszy przyrost zobowi¹zañ odnotowano we wrzeœniu, kiedy to ich poziom zwiêkszy³ siê o 791,8 (8,4). Natomiast najwy szy wzrost poziomu nale noœci nast¹pi³ w sierpniu. W miesi¹cu tym zwiêkszy³y siê one o 118,5 (4,0) i by³ to najwiêkszy przyrost miesiêczny od grudnia 1999 r. Zobowi¹zania wobec funduszy celowych przyros³y w omawianym okresie o 192,4, tj. o 8,8. Najwiêksz¹ zmianê stanu tej kategorii odnotowano we wrzeœniu, wzros³y one w stosunku do poprzedniego miesi¹ca o 283,1. Poziom nale noœci od funduszy celowych podwy szy³ siê w III kwartale 2000 r. o 373,4 mln z³, tj. o 16,5. Znaczny wzrost ich poziomu, zarejestrowany w lipcu (613,2 ), zosta³ nieco ograniczony przez zmniejszenie ich stanu o 356,4 we wrzeœniu. W kierunku wzrostu zad³u enia netto oddzia³ywa³o w znacznej mierze zwiêkszenie wolumenu rz¹dowych papierów wartoœciowych, emitowanych przez bud et pañstwa. W III kwartale 2000 r. ich wartoœæ zwiêkszy³a siê o 5.684,2, tj. o 8,1. Najwiêkszy od marca 1999 r. kwartalny wzrost tej kategorii zwi¹zany by³ z dodatkow¹ emisj¹ bonów skarbowych o 2-tygodniowym terminie wykupu i wartoœci nominalnej 4,8 mld z³, maj¹c¹ miejsce we wrzeœniu. Aktywa zagraniczne netto Aktywa zagraniczne netto osi¹gnê³y na koniec wrzeœnia 2000 r. poziom ,3, co w ujêciu dolarowym wynios³o ,8 mln USD. W stosunku do koñca czerwca 2000 r. nast¹pi³ spadek ich poziomu o 893,6 mln USD, tj. o 3,2. Ujemny kierunek zmian odnotowano zarówno po stronie aktywów, jak i pasywów zagranicznych. Aktywa zagraniczne NBP zmniejszy³y siê o 625,8 mln USD, tj. o 2,3, spad³y równie aktywa zagraniczne banków 13

14 PODA PIENI DZA I CZYNNIKI JEGO KREACJI komercyjnych o 439,6 mln USD, tj. o 5,0. Podobny kierunek zmian obserwowany by³ w omawianym okresie w odniesieniu do pasywów zagranicznych. Zobowi¹zania zagraniczne NBP spad³y o 54,1 mln USD (2,8), natomiast poziom zobowi¹zañ zagranicznych banków komercyjnych obni y³ siê o 117,8, tj. o 1,8. Saldo pozosta³ych pozycji (netto) W III kwartale 2000 r. ujemne saldo pozosta³ych pozycji netto ogó³em w bilansie skonsolidowanym systemu bankowego pog³êbi³o siê o 4,4 mld z³, tj. o 4,4 i na koniec okresu wynios³o -103,8 mld z³. Najwiêkszy wp³yw na skalê i kierunek zmiany tej kategorii mia³y pozosta³e aktywa netto w NBP. Sk³adnik ten co do wartoœci bezwzglêdnej mia³ najwiêkszy udzia³ oko³o 45 w strukturze zmian salda pozosta³ych pozycji netto ogó³em. W ci¹gu III kwarta³u pasywne saldo pozosta³ych aktywów netto NBP powiêkszy³o siê o 2 mld z³, tj. o 4,5, g³ównie za spraw¹ przyrostu rezerwy na pokrycie ryzyka zmian kursu z³otego do walut obcych. W okresie miêdzy czerwcem a koñcem wrzeœnia 2000 r. wyst¹pi³y dodatnie ró nice z wyceny aktywów i pasywów walutowych NBP, przeliczonych na z³ote. Zmiany w pozosta³ych aktywach netto w NBP nie oddzia³ywa³y bezpoœrednio na kszta³towanie siê wielkoœci poda y pieni¹dza w III kwartale 2000 r. Znaczny wp³yw na zwiêkszenie pasywnego salda pozosta³ych pozycji netto z bilansu skonsolidowanego mia- ³y rezerwy celowe i na deprecjacjê w bankach komercyjnych, których udzia³ w zmianie opisywanej kategorii wyniós³ a 34,4, tj. 1,5 mld z³. Najwiêkszy przyrost wartoœci wyst¹pi³ w rezerwach na aktywa trwa³e i na nale noœci od sektora niefinansowego (g³ównie na nale - noœci od przedsiêbiorstw i spó³ek prywatnych i spó³dziel- Tabela E Bilans skonsolidowany systemu bankowego Wyszczególnienie Przyrost w miesi¹cu Przyrost w Przyrost w VII VIII IX kwartale kwartale A. Poda pieni¹dza ogó³em ,8 726, , ,0-1,5 I. Poda pieni¹dza krajowego , , , ,7-2,0 1. Pieni¹dz gotówkowy w obiegu (poza kasami banków) -27,6-540,7 141,8-426,5-1,2 2. Zobowi¹zania z³otowe wobec osób prywatnych , , , ,1-2,1 i podmiotów gospodarczych 2.1. Zobowi¹zania z³otowe wobec osób prywatnych 495, , , ,5 2, Zobowi¹zania z³otowe wobec podmiotów gospodarczych ,1 707,5 434, ,6-12,2 II. Zobowi¹zania walutowe wobec osób prywatnych 697,5-626,1 334,3 405,7 0,9 i podmiotów gospodarczych 3. Zobowi¹zania walutowe wobec osób prywatnych -164,6 351, , ,7 3,8 4. Zobowi¹zania walutowe wobec podmiotów gospodarczych 862,1-977,1-715,0-830,0-7,0 B. Aktywa zagraniczne netto w -465, , ,7 112,9 0,1 w mln USD 225,9-726,7-392,8-893,6-3,2 C. Aktywa krajowe netto , ,1 140, ,9-2,7 I. Nale noœci od osób prywatnych i podmiotów gospodarczych , , ,8 677,0 0,3 1. Nale noœci od osób prywatnych , , , ,2-10,3 2. Nale noœci od podmiotów gospodarczych 99, , , ,3 3,9 II. Zad³u enie netto sektora bud etowego , , ,1-728,6-1,2 III. Saldo pozosta³y pozycji netto 2.183,7 501, , ,4 4,4 14

15 PODA PIENI DZA I CZYNNIKI JEGO KREACJI ni) oraz na nale noœci zagro one od jednostek niefinansowych (przede wszystkim osób prywatnych). Podobny wp³yw co do kierunku oddzia³ywania na saldo pozosta³ych pozycji netto mia³y rozrachunki miêdzyoddzia- ³owe i miêdzybankowe w NBP, których pasywne saldo wzros³o o 1,1 mld z³, tj. o 102. Wiêksza ni w poprzednich okresach wartoœæ œrodków w tzw. drodze by³a wynikiem rozrachunków miêdzy NBP i bankami komercyjnymi, z tytu³u sp³aty przez Skarb Pañstwa czêœci zad³u enia zagranicznego, dokonanej w koñcu III kwarta³u. Kwoty te nie mia³y bezpoœredniego wp³ywu na kszta³towanie siê poda y pieni¹dza ogó³em, gdy pochodzi³y z rozliczeñ transakcji, w których stron¹ nie by³y podmioty gospodarcze ani osoby prywatne. Innym sk³adnikiem pozosta³ych pozycji netto z bilansu skonsolidowanego, który równie spowodowa³ znaczne zwiêkszenie ich pasywnego salda, by³y wyniki finansowe banków komercyjnych. W ci¹gu III kwarta³u 2000 r. sk³adnik ten wzrós³ o 1,1 mld z³, tj. o 32,9 m.in. w zwi¹zku ze zwiêkszeniem siê kategorii wyniku (zysk/strata) bie ¹cego roku. Elementem znacz¹co wp³ywaj¹cym na zmniejszenie pasywnego salda pozosta³ych pozycji netto by³y rozrachunki miêdzyoddzia³owe i miêdzybankowe w bankach komercyjnych, których saldo spad³o o 0,6 mld z³, tj. o 13,4. Œrodki z dokonanych rozrachunków, które zasila³y rachunki osób prywatnych i podmiotów gospodarczych, stymulowa³y wzrost poda y pieni¹dza ogó³em. Sk³adnikiem, który równie w istotny sposób przyczyni³ siê do zmniejszenia salda pozosta³ych pozycji netto, w opisywanym okresie by³y papiery wartoœciowe netto. Ich aktywne saldo wzros³o o 1,2 mld z³, tj. a o 192,8, g³ównie w wyniku operacji zakupu przez banki komercyjne jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych komponentu tego sk³adnika. Rozliczenie zakupu zwiêkszy³o stan œrodków na rachunkach funduszy inwestycyjnych, zaliczonych do podmiotów gospodarczych i oddzia³ywa³o na wzrost poda y pieni¹dza ogó³em. Zmiany innych elementów salda pozosta³ych pozycji (netto) bilansu skonsolidowanego systemu bankowego, odnotowane na podstawie danych na koniec czerwca i wrzeœnia, nie odbiega³y znacznie, co do kierunku i wartoœci, od zmian obserwowanych w poprzednich okresach. 15

16 POLITYKA MONETARNA BANKU CENTRALNEGO Stopy procentowe Rada Polityki Pieniê nej na posiedzeniu w dniu 30 sierpnia 2000 r. podjê³a uchwa³ê o zmianie wysokoœci podstawowych stóp procentowych ustalanych przez Narodowy Bank Polski. Od 31 sierpnia 2000 r. wysokoœæ stopy redyskonta weksli przyjmowanych od banków do redyskonta przez Narodowy Bank Polski wzros- ³a z 20,0 do 21,5 w skali rocznej, a oprocentowanie kredytu refinansowego udzielanego pod zastaw papierów wartoœciowych, zwanego kredytem lombardowym z 21,5 do 23,0 w skali rocznej. Zwiêkszy³o siê równie oprocentowanie kredytu refinansowego na finansowanie inwestycji centralnych objêtych porêczeniem Skarbu Pañstwa, które jest równe oprocentowaniu kredytu lombardowego i od 31 sierpnia bie ¹cego roku wynosi 23,0. Powodem podwy szenia stóp procentowych w sierpniu 2000 r. by³o przede wszystkim wysokie tempo inflacji, która w lipcu osi¹gnê³a najwy szy od dwóch lat poziom 11,6 (w stosunku do analogicznego okresu poprzedniego roku). Wp³yw na decyzjê Rady Polityki Pieniê nej mia³y tak e obawy przed spadkiem sk³onnoœci do oszczêdzania w zwi¹zku ze zmniejszaniem siê realnych stóp procentowych w bankach komercyjnych. Banki komercyjne doœæ szybko zareagowa³y na podwy kê stóp procentowych, ustalon¹ w sierpniu przez Narodowy Bank Polski. W wiêkszoœci banków zmian oprocentowania zarówno kredytów, jak i depozytów dokonano we wrzeœniu. Œrednie wa one oprocentowanie depozytów z³otowych osób prywatnych wzros³o o 0,2 pkt. proc., a podmiotów gospodarczych o 0,5 pkt. proc. Natomiast œrednie wa one oprocentowanie kredytów z³otowych ogó³em o 0,6 pkt. proc. W III kwartale 2000 r. jedynie depozyty z³otowe wykazywa³y w ka dym miesi¹cu dodatni¹ 3-miesiêczn¹ i 6-miesiêczn¹ stopê zwrotu. Natomiast dochodowoœæ lokat dolarowych, pomimo tego, i w lipcu i sierpniu kszta³towa³a siê na ujemnym poziomie (dochodowoœæ 6-miesiêczna tylko w lipcu), to we wrzeœniu znacznie przewy szy³a poziom dochodowoœci depozytów z³otowych. Wykres F Zmiany wysokoœci stóp procentowych I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX Stopa redyskonta weksli Stopa kredytu lombardowego Minimalna stopa rentownoœci 28-dniowych operacji otwartego rynku 16

17 POLITYKA MONETARNA BANKU CENTRALNEGO Wykres G Dochodowoœæ 3-miesiêczna realna I II Depozyty w z³ III IV V 2000 VI VII VIII IX Depozyty w USD Obligacje 3-letnie Pioneer 1 WIG Wykres H Dochodowoœæ 6-miesiêczna realna I II Depozyty w z³ III IV V 2000 VI VII VIII IX Depozyty w USD Obligacje 3-letnie Pioneer 1 WIG 17

18 POLITYKA MONETARNA BANKU CENTRALNEGO Rezerwy obowi¹zkowe Od lipca 1999 r. stopy rezerw obowi¹zkowych pozostaj¹ na niezmienionym poziomie i wynosz¹: od wk³adów z³otowych, zarówno p³atnych na ka de ¹danie, jak i terminowych, 5, podobnie od wk³adów w walutach obcych, p³atnych na ka de ¹danie i terminowych 5. Kursy walutowe Konsekwencj¹ kwietniowej decyzji rz¹du, podjêtej na wniosek Rady Polityki Pieniê nej, o pe³nym up³ynnieniu z³otego by³y: likwidacja pasma dopuszczalnych wahañ kursu rynkowego wokó³ kursu centralnego, likwidacja kursu centralnego oraz zniesienie mechanizmu krocz¹cej dewaluacji z³otego. Obecnie o kursie z³otego decyduj¹ wy³¹cznie poda i popyt oraz ocena polskiej gospodarki przez inwestorów. W III kwartale 2000 r. œredni miesiêczny kurs z³otego do dolara amerykañskiego w Narodowym Banku Polskim waha³ siê od 4,3229 PLN/1 USD w lipcu do 4,4900 PLN/1 USD we wrzeœniu. W omawianym okresie kurs œredni oscylowa³ w przedziale od 4,3907 PLN/1 USD w dniu 1 lipca 2000 r. do 4,5404 PLN/1 USD zarejestrowanym 30 wrzeœnia 2000 r. W ci¹gu dwóch pierwszych miesiêcy III kwarta³u nie odnotowano gwa³townych wahañ kursu z³otego do dolara, rozpiêtoœæ wahañ kursu w lipcu wynosi³a -5,19 gr, w sierpniu zaœ +4,24 gr. Natomiast we wrzeœniu zaobserwowano znaczne os³abienie polskiej waluty w stosunku do dolara. Po chwilowym wzmocnieniu z³otego w dniach 3-5 wrzeœnia, od 6 do 21 wrzeœnia notowano najwy sze w analizowanym okresie tempo deprecjacji polskiej waluty. Najni szy kurs z³otego w III kwartale bie ¹cego roku, wynosz¹cy 4,6084 PLN/1 USD, zarejestrowano 21 wrzeœnia 2000 r. Po tym dniu, do koñca badanego okresu kurs z³otego do dolara, pomimo tego, i nadal utrzymywa³ siê na doœæ wysokim poziomie, wykazywa³ nieznaczn¹ tendencjê spadkow¹. W omawianym okresie œredni miesiêczny kurs z³otego do euro waha³ siê od 4,0684 PLN/1 EUR w lipcu do 3,9152 PLN/1 EUR we wrzeœniu. W ci¹gu analizowanych trzech miesiêcy kurs œredni waha³ siê od 4,2075 PLN/1 EUR w dniu 1 lipca 2000 r. do 3,9960 PLN/1 EUR 30 wrzeœnia 2000 r. Wykres I Kurs œredni PLN do USD i EUR oraz relacje USD/EUR w III kwartale 2000 r. 4,7000 PLN USD/EUR 0,9800 4,6000 0,9600 4,5000 4,4000 4,3000 0,9400 0,9200 4,2000 0,9000 4,1000 0,8800 4,0000 0,8600 3,9000 3,8000 3,7000 0,8400 0,8200 3,6000 0,8000 3,5000 VI VII VIII IX 0, Kurs œredni NBP - PLN/1USD Kurs œredni NBP - PLN/1EUR Relacja USD/EUR 18

19 POLITYKA MONETARNA BANKU CENTRALNEGO III kwarta³ 2000 r. charakteryzowa³ siê wzmocnieniem z³otego w stosunku do euro. Tendencja do aprecjacji waluty polskiej obserwowana by³a od pocz¹tku III kwarta³u do dnia 21 wrzeœnia 2000 r. Od tego dnia do koñca kwarta³u rejestrowano systematyczny wzrost ceny euro w z³otych. Euro osi¹gn¹³ najwy sz¹ cenê wyra on¹ w walucie polskiej i wynosz¹c¹ 4,2075 z³ w dniach 1 2 lipca, natomiast najni sz¹ 3,8193 z³ w dniu 11 wrzeœnia 2000 r. Relacja œredniego kursu dolara do œredniego kursu euro waha³a siê od 0,9583 USD/EUR w dniach 1 2 lipca 2000 r. do 0,8458 USD/EUR w dniu 20 wrzeœnia 2000 r. Rynek pierwotny bonów skarbowych W III kwartale 2000 r. odby³o siê 19 aukcji bonów skarbowych, w tym 7 w lipcu, 6 w sierpniu i 6 we wrzeœniu. Do sprzeda y zaoferowano bony o ³¹cznej wartoœci nominalnej ,00. W ci¹g³ej sprzeda y by³y bony o 3-tygodniowym, 13-tygodniowym i 52-tygodniowym terminie wykupu, bony 2-tygodniowe sprzedawano w lipcu i we wrzeœniu, 6-tygodniowe i 26-tygodniowe jedynie w sierpniu, zaœ 8-tygodniowe w lipcu. W omawianym okresie w ofercie sprzeda y nie znalaz³y siê bony o 39-tygodniowym terminie wykupu. Najwiêkszy udzia³ w ofercie sprzeda y mia³y bony o 2- tygodniowym i 3-tygodniowym terminie wykupu, natomiast wartoœæ bonów 26-tygodniowych oraz 8-tygodniowych oferowanych do sprzeda y mia³a poziom jedynie marginalny. W analizowanym okresie popyt zg³oszony przez inwestorów wyniós³ ogó³em ,13 i w ka dym miesi¹cu blisko dwukrotnie przewy sza³ wartoœæ bonów oferowanych do sprzeda y. Najwiêkszy popyt przekraczaj¹cy 17 mld z³ odnotowano w lipcu, najni szy zaœ, niespe³na 13 mld z³, w sierpniu. Najwiêkszym zainteresowaniem cieszy- ³y siê bony o 3-tygodniowym terminie wykupu, popyt na nie waha³ siê od 43,9 w sierpniu do 24,9 we wrzeœniu ogó³u popytu zg³aszanego na przetargach. W sumie w III kwartale 2000 r. sprzeda bonów w cenach nominalnych wynios³a ,74, co stanowi³o ponad 99 wartoœci bonów zaoferowanych do sprzeda y. Nominalna wartoœæ sprzeda y poszczególnych rodzajów bonów przedstawia³a siê nastêpuj¹co: bony 2-tygodniowe 6.300,00, bony 3-tygodniowe 6.349,97, bony 6-tygodniowe 2.011,24, bony 8-tygodniowe 300,00, bony 12-tygodniowe 1.475,22, bony 26-tygodniowe 196,15, bony 52-tygodniowe 3.680,16. W III kwartale 2000 r. wartoœæ sprzeda y bonów skarbowych w cenach nominalnych by³a ponad 4-krotnie wy sza ni w analogicznym okresie poprzedniego roku. W ci¹gu analizowanego okresu najwy sz¹ rentownoœci¹ cechowa³y siê bony 2-tygodniowe i 3-tygodniowe sprzedawane we wrzeœniu. Œrednia rentownoœæ przyjêtych ofert w tym okresie systematycznie ros³a i na koniec III kwarta³u by³a o 1,58 pkt. proc. wy sza ni na koniec II kwarta³u. Œredni wa ony zysk wszystkich bonów oferowanych do sprzeda y po lipcowym, nieznacznym spadku, w kolejnych miesi¹cach III kwarta³u systematycznie wzrasta³, by we wrzeœniu wynieœæ 18,18, tj. o 0,63 pkt. proc. wiêcej ni na koniec II kwarta³u. Najwy szy zysk 18,80 przynios³y kupuj¹cemu bony o 26-tygodniowym terminie wykupu nabyte w sierpniu. W ci¹gu III kwarta³u stan bonów skarbowych pochodz¹cych z przetargów i bêd¹cych w posiadaniu inwestorów waha³ siê od ,47 w sierpniu do ,24 we wrzeœniu. Poziom osi¹gniêty we wrzeœniu by³ o 4.912,54 wy szy w porównaniu z koñcem czerwca 2000 r. Operacje otwartego rynku W III kwartale 2000 r. odby³y siê 24 przetargi na bony pieniê ne, w tym 7 w lipcu, 10 w sierpniu i 7 we wrzeœniu. Do sprzeda y zaoferowano bony o ³¹cznej wartoœci nominalnej ,75. W ci¹g³ej sprzeda y by³y bony o 28-dniowym terminie wykupu, natomiast we wrzeœniu sprzedawano równie bony 1-dniowe i 14-dniowe. Najwiêkszy udzia³ w ofercie sprzeda y mia³y bony o 28-dniowym terminie wykupu. W omawianym okresie oferta ich sprzeda y przekroczy³a 70 wartoœci wszystkich bonów proponowanych do sprzeda y. 19

20 POLITYKA MONETARNA BANKU CENTRALNEGO W III kwartale 2000 r. popyt zg³oszony przez inwestorów wyniós³ ogó³em ,05. W lipcu i w sierpniu nie równowa y³ on oferty sprzeda y, natomiast we wrzeœniu przekroczy³ j¹ o 8. Najwiêkszym zainteresowaniem kupuj¹cych, przekraczaj¹cym wartoœæ oferty, cieszy³y siê bony o 28-dniowym terminie wykupu. W sumie, w III kwartale 2000 r. sprzeda bonów w cenach nominalnych wynios³a ,74, co stanowi³o 89,8 wartoœci bonów zaoferowanych do sprzeda- y. Nominalna wartoœæ sprzeda y poszczególnych rodzajów bonów przedstawia³a siê nastêpuj¹co: bony 1-dniowe ,18, bony 14-dniowe 3.455,59, bony 28-dniowe ,97. W III kwartale 2000 r. wartoœæ sprzeda y bonów pieniê - nych w cenach nominalnych nieznacznie przekroczy³a poziom odnotowany w analogicznym okresie poprzedniego roku. Œredni miesiêczny wa ony zysk z kupionych bonów systematycznie wzrasta³ i na koniec III kwarta³u wyniós³ 19,04. W stosunku do koñca II kwarta³u odnotowano wzrost o 1,44 pkt. proc. Na koniec III kwarta³u 2000 r. stan bonów pieniê nych pochodz¹cych z przetargów i bêd¹cych w posiadaniu inwestorów osi¹gn¹³ poziom ,55 i by³ o 5.214,24 ni szy od notowanego na koniec II kwarta³u 2000 r. W drugiej po³owie wrzeœnia 2000 r. Narodowy Bank Polski rozpocz¹³ równie prowadzenie operacji bezwarunkowej sprzeda y obligacji skarbu pañstwa. Celem tych operacji jest osi¹gniêcie stanu operacyjnego niedoboru p³ynnoœci w sektorze bankowym. Przedmiotem przetargów s¹ obligacje skarbowe skonwertowanych na papiery d³u ne zobowi¹zañ skarbu pañstwa w banku centralnym. Uczestnikami transakcji s¹ jedynie banki o statusie dealerów rynku pieniê nego. Obligacje te mog¹ byæ przedmiotem obrotu na rynku wtórnym, ich nabywcami nie mog¹ byæ jednak nierezydenci. We wrzeœniu 2000 r. odby³y siê dwa przetargi, w trakcie których NBP zaoferowa³ do sprzeda y obligacje skarbowe o ró nych terminach wykupu (od 2002 r. do 2009 r.) i ró nej rentownoœci (od zerokuponowej do 10). ¹czna wartoœæ nominalna oferowanych obligacji wynios³a 1.000,0, natomiast ca³kowita wartoœæ nominalna zg³oszonych ofert 2.496,0. W trakcie dwóch przetargów sprzedano obligacje o ³¹cznej wartoœci 618, z czego wartoœæ obligacji sprzedanych na pierwszej sesji wynios³a 410, a na drugiej 208 mln z³. Maksymaln¹ rentownoœci¹ 18,7 cechowa³y siê obligacje zerokuponowe z terminem zapadalnoœci r. sprzedawane w trakcie pierwszej aukcji 19 wrzeœnia 2000 r. 20