Perspektywy rozwoju regionu łódzkiego do roku 2015 w świetle wyników modelu symulacyjnego

Transkrypt

1 Projekt Rola bezpośrednich inwestycji zagranicznych w kształtowaniu aktualnego i przyszłego profilu gospodarczego województwa łódzkiego współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Perspektywy rozwoju regionu łódzkiego do roku 2015 w świetle wyników modelu symulacyjnego Scenariusze symulacyjne Mariusz Plich Łódź

2 Spis treści 1.1. Scenariusze symulacyjne Scenariusz prognostyczny rozwoju gospodarczego Polski Scenariusze napływu i oddziaływania BIZ w Polsce Wyniki symulacji Wyniki prognozy bazowej Wyniki dla analiz scenariuszowych napływu BIZ Podsumowanie i komentarz do wyników badań prognostycznych

3 1.1. Scenariusze symulacyjne W tym punkcie prezentujemy założenia dla scenariuszy symulacyjnych użytych w celu oceny możliwości i uwarunkowań rozwoju regionu łódzkiego do roku 2015 w kontekście różnej intensywności napływu BIZ do Polski. We wszystkich scenariuszach założono, że nie należy oczekiwać istotnych zmian w znaczenia regionu w perspektywie do roku Analiza danych za historycznych za ostatnie kilkanaście lat pokazała, że Województwo łódzkie zajmuje stabilną pozycję w gospodarce Polski. Dotyczy to zarówno roli poszczególnych sektorów, udziału BIZ w PKB, jak i atrakcyjność regionu dla inwestorów zagranicznych. Jeśli chodzi o ten ostatni element, to pewne nadzieje na wzrost siły przyciągania BIZ budzi perspektywa znaczącej poprawy w zakresie infrastruktury transportowej kolejowej i (zwłaszcza) drogowej. Wydaje się jednak, że na osiągnięcie poziomu infrastruktury, który zwróci uwagę zagranicznych inwestorów na województwo łódzkie, trzeba jeszcze poczekać co najmniej 3 lata, tj. do czasu zakończenia rozpoczętych i planowanych inwestycji infrastrukturalnych. Oznacza to, że poprawa wizerunku regionu i odczuwalne tego skutki mogą być widoczna dopiero po roku Scenariusz prognostyczny rozwoju gospodarczego Polski Jak można zauważyć analizując wyniki zawarte w tabeli 7.3, w horyzoncie do roku 2015 model przewiduje, że PKB w Polsce będzie rósł w średnim tempie 3,6% rocznie. Spośród składowych popytu finalnego najszybciej będzie rosła konsumpcja gospodarstw domowych (3,9%), a najwolniej inwestycje (2,5%). Średnie tempo produkcji globalnej wynosi 3,9%. Wzrost do roku 2012 jest coraz szybszy. Inwestycje w roku 2012 osiągają tempo 14,5% a PKB rośnie o 5%. W następnych latach następuje spowolnienie wzrostu w roku 2014 PKB rośnie o 2% 3

4 Tabela 1. Wyniki wariantu bazowego - tempa podstawowych kategorii dla gospodarki Polski Kategoria Średnio na rok PKB Konsumpcja GD Wydatki rządowe Inwestycje Eksport Import Produkcja globalna Źródło: opracowanie własne Scenariusze napływu i oddziaływania BIZ w Polsce Wyniki prognozy wykorzystano, jako scenariusz bazowy do analiz symulacyjnych, w których rozważano trzy scenariusze alternatywne, różniące się od bazowego intensywnością napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) do Polski. Punktem odniesienia dla budowy scenariusza bazowego i scenariuszy alternatywnych była analiza napływu BIZ w latach i udział wartości BIZ w PKB zaobserwowany w roku Na rysunku 1 przedstawiono wielkości BIZ (w cenach stałych), które napływały do Polski (lewa oś) i ich udziały w PKB w latach oraz założenia scenariuszy symulacyjnych (prawa oś). Na sformułowanie scenariuszy zasadniczy wpływ miał fakt, że strumień BIZ zmniejszył się gwałtownie w latach 2008 i 2009, co było spowodowane ogólnoświatowym kryzysem gospodarczym. Scenariusz bazowy zakłada, że wychodzenie gospodarki światowej z kryzysu spowoduje stopniowy wzrost wartości BIZ do roku 2015, do poziomu wynikającego z historycznego trendu obserwowanego od 1995 roku. W wyniku tego procesu udział BIZ w PKB wzrośnie z 2,6%, w roku 2009 do 3,8% w roku Scenariusz pesymistyczny zakłada, że wartość BIZ do roku 2015 będzie rosła w tempie PKB, w wyniku czego udział BIZ w PKB pozostanie na poziomie roku 2009 (2,6%). Scenariusz optymistyczny zakłada szybszy w porównaniu z wariantem bazowym napływ BIZ do roku 2015 i wzrost udziału BIZ w PKB do 5%. Scenariusz szybkiego wzrostu zakłada, że do roku 2015 udział BIZ w PKB wzrośnie do 6%. W scenariuszu tym udział BIZ w PKB powraca więc do najwyższego historycznie poziomu, zaobserwowanego w roku Kwota inwestycji jest dzielona między gałęzie zgodnie z historycznymi, średnimi udziałami z lat Podobnie, kwota gałęziowych nakładów inwestycyjnych w 4

5 regionie łódzkim jest wydzielona z nakładów ogółem w danej gałęzi, zgodnie ze średnimi udziałami nakładów inwestycyjnych regionu w nakładach gałęzi na szczeblu całej gospodarki. Dodatkowo zakłada się, że zmiany BIZ w gałęziach, zarówno w skali całej gospodarki jak i w regionie łódzkim, charakteryzują się taką samą dynamiką, jaka wynika z założeń przyjętych w poszczególnych scenariuszach. Rysunek 1. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Polsce wartości historyczne i scenariusze do roku kwota BIZ (mld zł, cs 2005) kwota BIZ pesymistyczny bazowy optymistyczny szybki wzrost udziały historyczne 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% udział BIZ Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UNCTAD i założeń scenariuszowych Dodatkowym czynnikiem różnicującym warianty jest przyjęty do obliczeń parametr siły wpływu BIZ na produktywność majątku powstałego w wyniku inwestycji: w wariancie oznaczonym 20% zakłada się, że produktywność majątku pochodzącego z BIZ jest wyższa o 20% w porównaniu z majątkiem finansowanym ze źródeł krajowych, w wariancie oznaczonym 0% zakłada się natomiast, że takie różnice nie występują. Wariantowe ujęcie siły oddziaływania BIZ na produktywność pozwala zmniejszyć stopień arbitralności założenia dotyczącego siły wpływu BIZ przyjętego w obliczeniach. 5

6 1.2. Wyniki symulacji Wyniki prognozy bazowej Na podstawie prognozy dla gospodarki Polski sformułowano prognozę dla gospodarki regionu. Tabela 2 przedstawia tempa zmian PKB, liczby pracujących i dochodów ludności. Analiza zawartych w niej wyników pozwala stwierdzić, że wzrost gospodarczy regionu jest do pewnego stopnia odbiciem procesów zachodzących w gospodarce Polski. Przeciętne tempo wzrostu PKB wynosi 3,7% i jest niewiele wyższe od prognozy dla całej gospodarki. Należy również zwrócić uwagę, że wzrost regionu jest on równomierniej rozłożony w czasie niż wzrost gospodarki Polski. Maksymalne tempo PKB w regionie wynosi 4,7%, a minimalne 2,3%, podczas gdy analogiczne wielkości w przypadku gospodarki Polski to odpowiednio 5% i 2%. Efekt ten należy przypisać różnicom w tempach wzrostu gałęzi przemysłu i gałęziowej strukturze produkcji w regionie, odmiennej od struktury dla Polski. Liczba pracujących w regionie rośnie średnio o 1,2% rocznie, czyli znacznie wolniej niż produkcja, co jest skutkiem rosnącej wydajności pracy. Tabela 2. Wyniki wariantu bazowego - tempa podstawowych kategorii dla regionu łódzkiego Kategoria Średnio na rok PKB Produkcja globalna Liczba pracujących Dochody ludności Źródło: opracowanie własne. W tabeli 3. zawarte są wyniki prognoz wartości dodanej brutto, liczby pracujących oraz kosztów związanych z zatrudnieniem w regionie łódzkim w układzie gałęziowym, w postaci temp zmian w okresie (w całym okresie i średnio w roku). Dynamika zmian wartości dodanej jest zróżnicowana gałęziowo. Największy przyrost względny wynoszący niemal 30% (4,4% rocznie) odnotowuje pośrednictwo finansowe, zaś najmniejszy niewiele ponad 18% (2,8% rocznie) budownictwo. Koszty związane z zatrudnieniem rosną najszybciej w grupie pozostałych gałęzi (średnio 6,6% rocznie), a najwolniej w pośrednictwie finansowym (średnio 2,2% rocznie). Wynika to z różnic w dynamice 6

7 zatrudnienia (która w modelu reprezentowana jest za pomocą liczby pracujących 1 ). Liczba w pośrednictwie finansowym spada średnio o 0,2% rocznie, rośnie natomiast w tempie 4% w pozostałych gałęziach. Warto zwrócić również uwagę na zmniejszenie liczby pracujących w dwóch gałęziach energetycznych (Górnictwo oraz EnGazWoda). Zróżnicowanie dynamiki liczby pracujących w gałęziach jest skutkiem różnic w tempie wydajności pracy pomiędzy gałęziami. Tabela 3. Wyniki wariantu bazowego - tempa podstawowych kategorii w gałęziach Gałęzie Wartość dodana Koszty związane z zatrudnieniem Liczba pracujących średnio na rok średnio na rok średnio na rok Rolnictwo Górnictwo PrzetPrzem EnGazWoda Budownictwo Handel HoteleRest TransportŁ PośrFinans ObsNierUsBiz AdmPub Edukacja OchrZdrOpSp PozostałeUs Źródło: opracowanie własne Wyniki dla analiz scenariuszowych napływu BIZ Rezultaty symulacji dla PKB pokazano na rysunku 2. Prezentowane są one w formie odchyleń temp PKB dla trzech scenariuszy symulacyjnych od wyników scenariusza bazowego. Na rysunku każdy ze scenariuszy symulacyjnych prezentowany jest w dwóch wariantach (postaci dwóch linii o tym samum kolorze), w zależności od przyjętej siły wpływu BIZ na produktywność majątku powstałego w wyniku inwestycji: 1 Z uwagi na brak danych statystycznych w model regionu przyjęto, że dynamika liczba zatrudnionych pozostaje w stałej proporcji do liczby pracujących. Oznacza to, że liczba zatrudnionych charakteryzuje się taką samą dynamika jak liczba pracujących. 7

8 Rysunek 2. Wyniki symulacji dla PKB - odchylenia scenariuszy symulacyjnych od tempa PKB w wariancie bazowym pesymistyczny20% pesymistyczny0% optymistyczny20% optymistycvzny0% szybki wzrost20% szybki wzrost0% Źródło: opracowanie własne. Wielkości prezentowane na rysunku 2 należy interpretować jako maksymalne odchylenia PKB od wariantu bazowego. Na przykład, w przypadku realizacji scenariusza pesymistycznego należy oczekiwać, że poziom PKB w roku 2015 może być niższy od poziomu w wariancie bazowym maksymalnie o 0,42-0,49 punktu (w zależności od siły oddziaływania BIZ na produktywność majątku). Realizacja scenariusza optymistycznego oznaczałaby zatem wzrost PKB ponad ścieżkę z wariantu bazowego o maksymalnie 0,44-0,50 punktu. W przypadku realizacji scenariusza szybkiego wzrostu, PKB w roku 2015 odchyla się w stosunku do wariantu o ok. 0,9%, co oznacza, że tempo PKB jest rokrocznie wyższe od niż w wariancie bazowym o ok. 0,15%. 8

9 1.3. Podsumowanie i komentarz do wyników badań prognostycznych W poprzedniej dekadzie gospodarka województwa łódzkiego rozwijała się w tempie zbliżonym do tempa rozwoju gospodarki Polski, co powodowało, że zajmowała ona stabilną pozycję gospodarczą na tle innych województw. Badania prognostyczne wykazały, że w perspektywie do roku 2015 gospodarka województwa łódzkiego będzie, tak jak w przeszłości, pozostawała pod silnym wpływem trendów rozwojowych obserwowanych w gospodarce narodowej. Badanie to przeprowadzono w oparciu o wielosektorowy model dla województwa łódzkiego, obejmujący sekcje klasyfikacji PKD 2004 i przedstawiający najważniejsze kategorie ekonomiczne dostępne na szczeblu wojewódzkim, takie jak wartość dodana, liczba pracujących, koszty związane z zatrudnieniem i produkcja globalna 2. Tempo PKB w województwie łódzkim w latach , podążając za tempem krajowego PKB, wyniesie średnio 3,7%. Struktura gospodarcza województwa, charakteryzowana sektorową strukturą produkcji, nie ulegnie zasadniczym zmianom w nadchodzących latach, choć widoczne są w niej pewne trendy. Wynikają one w głównej mierze z trendów obserwowanych na szczeblu całej gospodarki chodzi zwłaszcza o wzrost udziału sektora usługowego (głównie usług rynkowych) kosztem przemysłu. Przyczyni się do tego przede wszystkim szybsze od przeciętnego tempo wartości dodanej w usługach pośrednictwa finansowego, obsłudze nieruchomości i usługach dla biznesu, a także w usługach hotelarskich i restauracyjnych. Liczba pracujących w województwie będzie rosła wolniej od wartości dodanej (średnio o 1,2% rocznie), co jest związane z szybkim tempem wzrostu wydajności pracy w niektórych sektorach. Dotyczy to zwłaszcza usług pośrednictwa finansowego, gdzie liczba pracujących może spaść do roku 2015 nawet o 1,4% w porównaniu z rokiem 2009, mimo wzrostu wartości dodanej o ponad 4%. Choć wzrost wydajności pracy przyczynia się do osłabienia dynamiki liczby pracujących (w porównaniu z wartością dodaną), to z drugiej strony powoduje wzrost płac. Dzięki temu dochody ludności w województwie łódzkim rosną w średnim tempie wynoszącym 3,9%. W ramach badań dotyczących perspektyw rozwoju województwa łódzkiego do roku 2015 przeprowadzono również symulacje dotyczące wpływu BIZ na tempo tego rozwoju. Jako główne czynniki determinujące napływ BIZ do województwa uznano: - koniunkturę światową, - poziom atrakcyjności inwestycyjnej Polski na tle innych krajów, 2 Wartość dodaną, koszty związane z zatrudnieniem, produkcja globalna i inne wielkości mierzone w ujęciu pieniężnym wyrażone są w modelu w kategoriach realnych. 9

10 - poziom atrakcyjności inwestycyjnej województwa łódzkiego na tle innych regionów. Obecnie gospodarka światowa pozostaje pod wpływem kryzysu, którego początek miał miejsce w roku Jego skutkiem był między gwałtowny spadek napływu BIZ do Polski. W roku udział BIZ w PKB w Polsce spadł poniżej 3 %, podczas gdy rok wcześniej relacja ta sięgała prawie 6%. W prognozie założono, że do roku 2015 udział BIZ w PKB będzie powoli, ale systematycznie rósł do 4%. Dwa skrajne scenariusze symulacyjne zakładały, że udział BIZ w PKB do roku pozostanie na poziomie roku 2009 (scenariusz pesymistyczny), oraz że - będzie szybko wzrastał, a w roku 2015 osiągnie najwyższy historyczny pułap 6%. Wyniki symulacji wykazały, że rozwój województwa łódzkiego do roku 2015 mierzony tempem PKB może być niższy o 0,07 punktu procentowego w przypadku realizacji scenariusza pesymistycznego albo wyższy o 0,15 punktu procentowego, gdyby sprawdził się scenariusz szybkiego wzrostu. To, w jakim kierunku potoczy się gospodarka województwa łódzkiego, zależy znacznej mierze od czynników zewnętrznych koniunktury światowej i postrzegania Polski jako atrakcyjnego miejsca lokowania inwestycji. W tym kontekście wydaje się, że wielkość BIZ napływających do województwa zależy wyłącznie od jego przewag w stosunku do innych województw, stanowiących dla łódzkiego konkurencję w ubieganiu się o BIZ. Systematyczne rankingi atrakcyjności inwestycyjnej województw publikowane są w raportach gdańskiego Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową (IBnGR). W poniższej tabeli przedstawiono miejsce, które zajmowało łódzkie w tych rankingach w latach 2006, 2008 i Tabela 4. Czynniki przyciągające inwestorów i atrakcyjność inwestycyjna województwa łódzkiego (pozycja w rankingu województw) Czynniki atrakcyjności inwestycyjnej Znaczenie czynnika Dostępność transportowa Zasoby i koszty pracy Rynek zbytu Infrastruktura gospodarcza Infrastruktura społeczna Bezpieczeństwo powszechne Aktywność wobec inwestorów Atrakcyjność inwestycyjna Źródło: Raporty IBnGR z serii. Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 10

11 W badaniach IBnGR ocenie podlega 7 czynników (pierwsza kolumna tabeli 4), charakteryzujących się różnicową siłą wpływu na ostateczny wynik. Siłę wpływu odzwierciedlają wagi przypisane poszczególnym czynnikom (przedstawiono je w tabeli w kolumnie znaczenie czynnika ). Czynniki te dotyczą zwykle sfer charakteryzujących się dużym stopniem inercyjności, co oznacza, że w przypadku podjęcia działań w celu zmiany dotychczasowych uwarunkowań, ich efekty mogą być dostrzeżone w perspektywie co najmniej kilku lat. Wydaje się, że w najmniejszym stopniu dotyczy to aktywności wobec inwestorów. Okazuje się, że w żadnym z wymienionych czynników Łódzkie nie pełniło roli lidera. Najwyżej klasyfikowane jest w obszarze zasobów i kosztów pracy, choć w najnowszym rankingu sklasyfikowano łódzkie na niższej niż dotąd pozycji. W pozostałych sferach oceny zajmuje środkowe pozycje (od 7 do 11). Pewne nadzieje na poprawę sytuacji może budzić polepszenie miejsca w rankingu w zakresie infrastruktury gospodarczej, na którą składają się takie elementy jak gęstość instytucji otoczenia biznesu, obecność ośrodków naukowo-badawczych, liczba imprez targowo-wystawienniczych, funkcjonowanie specjalnych stref ekonomicznych. Wydaje się, że również zakończenie budowy autostrad A1 i A2, przewidziane na rok 2013, a także budowa drogi S8 i modernizacja linii kolejowych do Wrocławia i Warszawy może przyczynić się do wzrostu atrakcyjności inwestycyjnej województwa łódzkiego. Konkludując, z powyższych rozważań wynika, że rozwój gospodarczy województwa łódzkiego pozostaje pod silnym wpływem gospodarki narodowej, a możliwości jego przyspieszenia przez napływ BIZ są w znacznym stopniu ograniczone czynnikami charakteryzującymi się znaczną inercyjnością. Można oczekiwać pewnego wzrostu siły przyciągania BIZ przez Łódzkie w związku z przewidywaną poprawą dostępności transportowej i zauważaną w ostatnim czasie poprawą infrastruktury gospodarczej. 11