Neurofizjologia WYKŁADY 10. Biologiczne podłoże stanów emocjonalnych 1. Wiadomości ogólne. Układ nagrody; uzależnienia.
|
|
- Sławomir Zych
- 5 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Neurofizjologia WYKŁADY 10 Biologiczne podłoże stanów emocjonalnych 1 Wiadomości ogólne. Układ nagrody; uzależnienia. Prof. dr hab. Krzysztof Turlejski Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego
2 Tropizmy Każdy organizm musi mieć mechanizmy umożliwiające mu dostosowanie się do środowiska i warunków w nim panujących. Musi podążać ku czynnikom sprzyjającym i je wykorzystywać, a unikać czynników niekorzystnych. Tropizmy bakterii i roślin. Natężenie bodźca jako ważny element oceny plus/minus. Czynnik wewnętrzny (stopień zaspokojenia potrzeb) jako składnik oceny plus/minus.
3 Układ motywacji u zwierząt Zwierzęta posiadające układ nerwowy wytworzyły różne systemy korelujących stan organizmu ze stanem aktywności zwierzęcia. Zapewnienie przeżycia osobnika. Mechanizmy obronne odruchy unikania, ucieczki, zmiany aktywności, agresji obronnej. Rozpoczęcie/zaprzestanie pobierania pokarmów. Regulacja pobierania wody. Pragnienie. Walka o zasoby agresja łowiecka. Regulacja rozmnażania płciowego. Zgodność gatunkowa, sezonowość, sygnalizacja fitness partnerów.
4 Zdolność do rozpoznania emocji innych osób/zwierząt pozwala na rozpoznanie ich intencji. EMOCJE Nazwa emocja pochodzi od łacińskiego słowa emovere (poruszać). A więc emocja (pobudzenie emocjonalne) to coś, co porusza, wzbudza psychikę i jednocześnie mobilizuje procesy fizjologiczne organizmu do wykonania pewnego działania. Owa mobilizacyjna funkcja emocji jest nazywana motywacją (od łacińskiego motus ruch).
5 Definicje emocji we współczesnej psychologii i neurofizjologii We współczesnej psychologii termin emocja oznacza proces specyficznej regulacji psychicznej (a jednocześnie fizjologicznej) uruchamiany przez bodźce biologicznie lub subiektywnie ważne dla jednostki, będące też subiektywnym odczuciem. W neurofizjologii terminem tym opisuje się procesy zachodzące na skutek pobudzenia pewnych ściśle określonych struktur mózgu, mające swój aspekt fizjologiczny i ruchowy, równocześnie motywujące do działania i uczenia się.
6 Poglądy Charlesa Darwina W książce O wyrazie uczuć u człowieka i zwierząt Charles Darwin wyraźnie stwierdził, że istnieją emocje, które są wspólne dla ludzi i zwierząt: strach, złość, smutek, zdziwienie, obrzydzenie, poczucie szczęścia. Darwin podkreślał adaptacyjne, biologiczne funkcje reakcji emocjonalnych.
7 Cechy procesów emocjonalnych Emocje to silne, często (nie zawsze) krótkotrwałe zjawiska. Każda z emocji ma własną specyfikę, wywołuje subiektywnie odmienne, łatwe do zidentyfikowania odczucia. Każda z emocji ma odmienną, rozpoznawalna formę ekspresji. Różna biegunowość (znak) uczuć, emocji. Emocje mogą mieć znak dodatni (odczucie przyjemności, szczęścia, zachwytu, spełnienia) lub ujemny (odczucie nieprzyjemności, przykrości, gniewu, odrazy, strachu). Zróżnicowana intensywność problemów emocjonalnych: od skrajnego podniecenia emocjonalnego (wściekłość) do zupełnego braku podniecenia (brak aktywności, relaks); Wyuczona kontrola emocji. W toku nabywania doświadczenia indywidualnego, jednostka uczy się różnicować i oceniać treść emocji, pozwalać na przejawienie jednych a hamować inne.
8 Skutki emocji Emocje nadają wrażeniom subiektywną wartość i jakość. Emocje wywierają wpływ na inne procesy psychiczne, n.p. spostrzeganie, myślenie, pamięć, działanie. W zależności od rodzaju i nasilenia emocji, sprawność i ukierunkowanie dowolnej funkcji może zostać zmienione funkcjonowanie może zostać zaburzone lub poprawione.
9 Skutki wzbudzenia emocji Zmiany fizjologiczne w organizmie Zmiany zachowania, działania Zmiana odczuć subiektywnych Zmiany poznawcze Powstanie pamięci emocjonalnej
10 Zmiany fizjologiczne Zmiany zależne od aktywacji autonomicznego (obwodowego) układu nerwowego Przyspieszenie akcji serca i wzrost ciśnienia krwi (układ sympatyczny, adrenalina), lub zwolnienie akcji serca i spadek ciśnienia (układ parasympatyczny, acetylocholina) Zmiana rytmu oddychania Skóra: pocenie się (acetylocholina) Skóra: czerwienienie (acetylocholina) lub blednięcie (adrenalina) Źrenice: rozszerzenie (adrenalina) lub zwężenie (acetylocholina) Zmiany motoryki jelit
11 Zmiany zachowania Wyraz twarzy mimika, marszczenie brwi Emocjonalne wykrzykniki i mowa Reakcja na źródło emocji Inne obserwowalne reakcje
12 PODSTAWOWE EMOCJE lęk, strach agresja wstręt zdziwienie ból, smutek radość U ludzi istnieje kilka uniwersalnych, niezależnych od kultury rodzajów emocji. Mają one swoje charakterystyczne przejawy, czytelne dla innych ludzi. Uniwersalność i automatyzm emocji dowodzi, że mają one podłoże fizjologiczne i anatomiczne, ukształtowane w toku ewolucji.
13 Spór o powszechność istnienia emocji w świecie zwierząt Wielu naukowców dotąd wyraża (wyrażało) wątpliwości, czy wszystkie emocje, które odczuwają ludzie istnieją także u zwierząt, a jeśli istnieją, to jak dalece są one złożone i podobne do ludzkich. Dość dobrze udokumentowane jest istnienie podstawowych emocji negatywnych (strach, lęk, agresja), poczynając od ryb. Jednak wiele struktur mózgu związanych z bardziej złożoną regulacją emocji rozwinęło się w ciągu ostatnich 150 mln lat. U gadów są one jeszcze dość słabo rozwinięte, inaczej też rozwinęły się u ptaków. Nawet różne gatunki saków ogromnie się różnią proporcjami niektórych części mózgu wpływających na regulację emocji, na przykład stopniem rozwoju kory czołowej. Stąd, stopień złożoności reakcji emocjonalnych może być bardzo różny i zależny od gatunku. Mimo to, podstawowe emocje negatywne i niektóre pozytywne mają długą przeszłość ewolucyjną i są dobrze rozpoznawalne u zwierząt.
14 Mobilizacyjna teoria emocji i motywacji Cannona-Barda Walter Bradford Cannon ( ) profesor medycyny i fizjolog amerykański, był współtwórcą pojęcia homeostazy (1932). Prowadził badania nad fizjologicznymi mechanizmami emocji i stresu. Był autorem (wraz z Philipem Bardem) tzw. mobilizacyjnej teorii uczuć (teorii motywacji). Autorzy ci obserwowali zwierzęta pozbawione kory mózgu i stwierdzili, że przejawiają one bardzo silne, niekontrolowane emocje. Na tej podstawie uznali, że emocje generowane są nie w korze, a we wzgórzu, co nie było do końca trafną konkluzją.
15 Fizjologiczna teoria emocji i motywacji Cannona-Barda Według teorii Cannona-Barda, motywacja to wzbudzony potrzebą (a więc stanem wewnętrznym) zespół procesów psychicznych i fizjologicznych doprowadzający organizm do stanu gotowości do podjęcia określonego działania. Emocje (motywacje) uruchamiają proces adaptacji psychiki i ciała do intensywnego wydatkowania energii dla osiągnięcia określonego celu. Zatem emocje automatycznie zarządzają dystrybucją ograniczonych zasobów energii. Robią to skutecznie i stale.
16 Krytyka teorii Jamesa-Langego przez Cannona W swoich badaniach Cannon i Bard starali się podważyć poglądy W. Jamesa i C. Langego, którzy uważali, że zmiany adaptacyjne w narządach obwodowych są pierwotne i że to one wywołują emocje. Zgodnie z tą teorią, jeśli do mózgu nie docierałyby informacja o stanie fizjologicznym ciała (n.p. napięciu mięśni) oraz o podjętych działaniach, to osoba taka nie powinna odczuwać emocji, a jedynie dostrzegać bodźce i automatycznie wykonywać reakcje. Jednak ludzie z przerwanym rdzeniem kręgowym odczuwają normalne emocje, choć nie odczuwają stanu swojego ciała.
17 Behawioryści i emocje Na początku XX wieku Sir Charles Scott Sherrington odkrył w rdzeniu kręgowym wiele odruchów, reakcji automatycznych, ściśle zależnych od percepcji bodźców (Nobel 1932). Niektórzy behawioryści, zafascynowani tymi odkryciami doszli do wniosku, że nie ma nic takiego jak emocje, jest tylko krążenie impulsów w układzie nerwowym po łukach odruchowych, a więc są tylko bodźce i reakcje na nie. Bardzo szybko odrzucono ten pogląd, ponieważ wówczas niemożliwe byłyby reakcje odroczone (działania wykonywane dłuższy czas po bodźcu). Ponadto, zauważono, że całkowity brak bodźców nie jest emocjonalnie neutralny, lecz wzbudza emocje negatywne i zmusza do działania.
18 Trójkąt Wyrwickiej W latach 1950-tych polska behawiorystka, Wanda Wyrwicka, badając zachowanie zwierząt doszła do wniosku, że reakcje bardziej skomplikowane niż proste odruchy nie są możliwe do wykonania bez udziału emocji lub inaczej motywacji. Według niej, ośrodki mózgu generujące emocje są pobudzane przez ośrodki czuciowe niezależnie od pobudzenia przez te same ośrodki mechanizmów generacji ruchu. Dopiero zbieżność aktywacji ruchowej i emocjonalnej wywołuje reakcję organizmu na bodziec. Model ten był znany pod nazwą trójkątu Wyrwickiej. Był to pierwszy wielki wyłom w poglądach behawiorystów. S bodziec, P ośrodki percepcji, wrażenie M ośrodki motywacji, emocja R ośrodki ruchowe, reakcja M S P R
19 Równoległość procesów poznawczych i emocjonalnych składających się na reakcję Większość błędów wcześniejszych teorii wynikała z tendencji do liniowego uszeregowania procesów zachodzących w mózgu. Tymczasem, jak dziś wiemy, pewne automatyczne decyzje (odruchy) są generowane w rdzeniu kręgowym, lecz jednocześnie informacja czuciowa jest przekazywana wyżej, do pnia mózgu, gdzie modyfikuje ogólny poziom czuwania i pobudzenia, a dalej do wzgórza, skąd trafia równolegle do: 1. kory, gdzie jest oceniana obiektywnie i 2. układu generacji emocji, gdzie wzbudza (lub nie) określone emocje. Proces generowania emocji jest równoległy do innych funkcji mózgu i tak jak inne funkcje da się opisać w kategoriach przepływów informacji w sieci neuronalnej.
20 Elementy procesu motywacyjnego Procesy emocjonalne są ściśle związane z funkcją, jaką pełnią: Wzbudzają świadomość, aktywność, energię - lub tłumią aktywność i obniżają energię (działanie niespecyficzne); Ukierunkowują wysiłki na pewien cel; Zwiększają selektywność uwagi w stosunku do bodźców, obniżają wrażliwość na bodźce nieistotne a zwiększają na istotne; Pomagają zorganizować reakcje w zintegrowany wzorzec; Motywowują do kontynuowania czynności, dopóki warunki, które ją zapoczątkowały nie ulegną zmianie; Generują stan emocjonalny odczuwany subiektywnie. Emocjom towarzyszą subiektywne uczucia dodatnie (w przypadku zdarzeń odczuwanych jako korzystne, miłe lub spełniające oczekiwania) lub ujemne (w przypadku zdarzeń niemiłych, zagrażających i nie spełniających oczekiwań).
21 Poziom aktywacji a emocje Emocje mogą się przejawiać na różnych poziomach. Jednak zawsze towarzyszy im ogólna mobilizacja organizmu. Należy odróżnić konkretne emocje (uczucia) od tego ogólnego stanu (poziomu) wzbudzenia. Stan większej lub mniejszej aktywności, lub też nieaktywności i snu jest generowany przez przeciwstawne ośrodki pnia mózgu (pobudzająca i hamująca część układu siatkowatego). Układ ten jest aktywowany nie tylko endogennie (w cyklu dobowym) lecz również przez układy emocji. Ponadto, większość emocji pobudza układ noradrenergiczny, aktywując cały układ nerwowy. Bez tej ogólnej mobilizacji wiele form zachowania nie było by możliwych. Dotyczy to zwłaszcza zachowań złożonych. Zależnie od rodzaju emocji, ta mobilizacja jest różnie ukierunkowywana.
22 Źródła i rodzaje motywacji Klasyfikacja ze względu na źródło motywacji: instynktowna, emocjonalna, poznawcza. Motywacja wewnętrzna działa gdy człowiek dąży do zaspokojenia swoich potrzeb biologicznych (głód, pragnienie, komfort termiczny, seks, instynkt opieki nad potomstwem). Motywacja zewnętrzna jest zależna od: - wzbudzenia emocji i potrzeb przez bodźce dodatnie lub ujemne (nagrody i kary); - oceny informacji pod kątem różnych konsekwencji wynikających z danej sytuacji i możliwości wpływania na bieg zdarzeń.
23 Instynkty Instynkt (łac. instinctus podnieta, popęd) proces fizjologiczny i psychiczny który powoduje, że osobnik będący pod jego działaniem zachowuje się (lub dąży do zachowania) w określony, stereotypowy sposób. Instynkt to wrodzona zdolność zwierząt (także człowieka) do wykonywania pewnych czynności stereotypowych, nie wyuczonych, a właściwych dla danego gatunku i istotnych dla jego przetrwania. Osobnik działający instynktownie, wykonuje ważną funkcję biologiczną, a jednocześnie zaspokaja swoje potrzeby wewnętrzne. Pojęcie zachowania instynktownego miało ważne znaczenie w teoriach Karola Darwina i etologów, a wśród psychologów u Williama Jamesa i Zygmunta Freuda.
24 Instynkty w poglądach Darwina Darwin tak definiuje zachowania instynktowne: Jeśli istnieje czynność, którą wykonuje zwierzę, zwłaszcza młode, bez żadnego poprzedniego doświadczenia i wykonuje ją wiele osobników w jednakowy sposób, bez znajomości celu, to czynność taką nazywamy instynktowną" (K. Darwin, O powstawaniu gatunków drogą doboru naturalnego)
25 Czy ludzie postępują instynktownie? Przykładowe instynkty ludzkie: - rozrodczy (wybór partnera), - opieki nad potomstwem, - terytorializm. W konflikcie emocji lub motywacji (np. niepewność, atakować czy uciekać) mogą pojawić się (również u ludzi) sztywne wzorce zachowania z repertuaru innego instynktu (np. pielęgnacji ciała, jak drapanie się po głowie, pocieranie twarzy). Są to tak zwane działania przeniesione (lub przerzutowe).
26 Rozwój emocjonalny dzieci Już u nowo narodzonego dziecka można dostrzec emocje proste, gdyż i one i ich wyraz są wrodzone. Liczba tych emocji jest ograniczona do zaledwie kilku. Emocje przejawiane przez noworodki są krótkotrwałe. Małe dzieci bardzo szybko przechodzą od gniewu do zadowolenia. Uczuciowość dzieci rozwija się stopniowo. U ludzi trwa to bardzo długo (do około lat). Należą do nich: gniew, który występuje np. podczas unieruchomienia głowy, strach, występujący podczas gwałtownego podnoszenia dziecka, niezadowolenie, rozpacz, zadowolenie, które można zauważyć np. w czasie głaskania. Także uczucie sennościzmęczenia.
27 Uczucia wyższe Uczucia wyższe mają u ludzi charakter uniwersalny, jednak przejawiają znaczne zróżnicowanie kulturowe. Wymienia się tu: Miłość Poczucie winy Wstyd Zakłopotanie Duma Zawiść Zazdrość Tylko 2 z 7 wymienionych uczuć wyższych ma charakter jednoznacznie pozytywny (są odczuwane jako przyjemne). Wielu badaczy uważa, że przynajmniej niektóre gatunki zwierząt także mogą doznawać niektórych z tych uczuć, choć w prostszej formie.
28
29 Emocje przyjemne Dyskusje psychologów Darwin zaliczył radość do uczuć podstawowych, które dzielimy ze zwierzętami. W psychologii popularne jest dzielenie uczuć (emocji) na podstawowe i wyższe. Odczuwanie przyjemności związane z doznaniami zmysłowymi jest uznawane za pozytywne uczucie podstawowe, natomiast miłość i duma (radość z osiągnięć) za uczucia wyższe. Czy mechanizm biologiczny odczuwania radości w obu tych przypadkach jest odmienny? Pytanie na które długo nie było odpowiedzi: czy są odmienne mechanizmy dla każdego podstawowego uczucia przyjemnego, czy jeden wspólny?
30 Czy istnieje ośrodek przyjemności? Od XIX wieku trwały wśród fizjologów spory na temat, czy istnieje coś takiego jak ośrodek przyjemności, czy też przyjemność jest to właściwość (aspekt, cecha) zasadniczo różnych procesów, n. p. pewnego rodzaju percepcji smakowej, węchowej, wzrokowej i innych procesów zachodzących w układzie nerwowym. Jeśli są to podobne aspekty odmiennych procesów, to mechanizmy odczucia przyjemności z powodu percepcji węchowej i wzrokowej powinny być różne. Jeśli jest to jeden proces, uruchamiany przez różne pobudzenia, to powinien istnieć wspólny ośrodek przyjemności.
31 Odkrycie układu nagrody Odpowiedź na te pytania znalazł James Olds, który od 1954 roku prowadził badania nad mechanizmami nagrody, drażniąc mikroelektrodami różne struktury mózgu szczura. Częściowo przez przypadek, Olds i jego doktorant Milner stwierdzili, że jeśli elektrody pobudzają pęczek przyśrodkowy przodomózgowia (aksony neuronów niektórych jąder pnia mózgu dążące do przodomózgowia) lub boczne jądro podwzgórza, to szczur ciągle dąży do ich pobudzania, naciskając na dźwignię w tempie nawet 2000 razy na godzinę aż do zupełnego wyczerpania.
32 Układ nagrody (inaczej ośrodek przyjemności) jest zbiorem połączonych ze sobą struktur mózgu wytwarzających motywację pozytywną. W większości należą one do układu limbicznego, lecz również do układu planowania zachowania. Ich działanie jest integrowane przez aktywację układu dopaminergiczny pnia mózgu Układ nagrody Aktywacja układu nagrody jest subiektywnie odczuwana jako przyjemność, radość, miłość, ekstaza.
33 Układ nagrody a emocje pozytywne Późniejsze badania, w tym obserwacje poczynione podczas drażnienia struktur mózgu ludzkiego podczas operacji neurochirurgicznych, wykazały, że pobudzanie elektryczne niektórych jąder bocznej części podwzgórza oraz jądra półleżącego (jądro przodomózgowia leżące u podstawy przedniej części podwzgórza) wywołuje stan przyjemności, błogości, ekstazy. UWAGA: drażnienie innych, tuż obok leżących jąder bocznego podwzgórza wywoływało agresję lub lęk! Przy braku bodźców zewnętrznych, stany te były przeżywane przez ludzi jako emocjonalne stany wewnętrzne (nastroje, stany emocjonalne). Gdy pojawiał się obiekt zewnętrzny, na przykład nieznana osoba w polu widzenia, to na niego przenoszony był ten stan, odczuwany teraz jako ukierunkowane uczucie sympatii lub miłości. Po ustaniu drażnienia tych jąder uczucie znikało.
34 Jądra dopaminergiczne brzusznego pola nakrywki (ventral tegmental area - VTA) i istoty czarnej (substantia nigra - SN). Tu znajdują się ciała komórkowe neuronów dopaminergicznych Układ nagrody tworzą: Pęczek przyśrodkowy przodomózgowia wiązka włókien w której przebiegają ich aksony Jądro boczne powzgórza. Zadowolenie i ekstaza, powiązanie z zachowaniami seksualnymi i pokarmowymi. Jądro półleżące przodomózgowia (nucleus accumbens NAcc) do którego neurony VTA wysyłają swoje aksony. VTA wysyła również aksony do ciała migdałowatego (które hamuje odczucie przyjemności) i bocznej części podwzgórza (które pobudza to odczucie). Prążkowie (corpus striatum), jądra przodomózgowia do których projekcje wysyła istota czarna (SN). Kora przedczołowa (część grzbietowa) jest unerwiana przez projekcję dopaminergiczną z VTA i projekcję z jądra półleżącego.
35 Układ nagrody W toku ewolucji układ nagrody wykształcił się, aby motywować osobnika do niektórych, bardzo ważnych dla przeżycia organizmu i gatunku zachowań. Układ nagrody aktywowany jest w sytuacjach skutecznego zaspokajania popędów (głodu, popędu seksualnego) a także w trakcie wykonywania innych, niepopędowych czynności, i zachowań (n.p. społecznych) pozytywnie wpływających na zdolność osobnika do przeżycia i pozostawienia płodnego potomstwa ( fitness ). Narkomania polega na chemicznym drażnieniu tych samych struktur, które drażnią szczury laboratoryjne przez naciśnięcie dźwigni i ma ten sam skutek.
36 Dopamina Nie pokazano tu zstępujących projekcji dopaminergicznych do rdzenia kręgowego Łańcuch syntezy amin katecholowych
37 Uwalnianie dopaminy w mózgu pod wpływem różnych czynników. Czynnik nagradzający smaczne jedzenie Wzrost wydzielania dopaminy 50% seks do 100% etanol do 200% nikotyna 225% kokaina 400% amfetamina 1000%
38 Układ dopaminergiczny W ośrodkowym układzie nerwowym istnieją trzy szlaki dopaminergiczne. Istotną rolę w przebiegu reakcji stresowej pełni jądro dopaminergiczne położone w śródmózgowiu, którego aksony dają projekcję do kory mózgowej (zwłaszcza kory przedczołowej, która odpowiada za pamięć krótkotrwałą). Aktywacja układu dopaminergicznego uruchamia wiele reakcji istotnych dla osiągnięcia biologicznie ważnego celu: - moduluje odpowiedź emocjonalną, - zwiększa selektywność uwagi i poprawia uczenie się.
39 Jądro boczne podwzgórza: związki układu nagrody z głodem i metabolizmem Jądro półleżące (nucleus accumbens) przodomózgowia jest ściśle związane z jądrem bocznym podwzgórza (lateral hypothalamus). W sumie tworzą one ośrodek nagrody. Cały układ nagrody jest pod silnym wpływem projekcji dopaminergicznej i hormonów tkanki tłuszczowej (leptyny i ghreliny), wpływających na poziom metabolizmu i sterujących poczuciem głodu. Zaspokajanie głodu uwalnia (między innymi) dopaminę i wyzwala poczucie przyjemności.
40 Dwa etapy doświadczania przyjemności związanej z nagrodą: Etap oczekiwania na nagrodę. Etap odbioru (konsumpcji) nagrody. Prowadzi do zaspokojenia i utraty motywacji. Uwalnianie dopaminy zachodzi głównie w kresie oczekiwania na nagrodę (dopamina wywołuje uczucia pragnienia, pożądania, motywację osiągnięcia nagrody). Dlatego oczekiwanie jest często najsilniej (pozytywnie) przeżywanym okresem zachowania emocjonalnego.
41 Dopamina, nowość, uczenie asocjacyjne Do znacznego wzrostu zawartości dopaminy w neuronach prążkowia (jądra przodomózgowia) dochodzi, gdy spotka nas przyjemna niespodzianka. Przy powtarzaniu tej sytuacji poziom dopaminy spada przy otrzymywaniu nagrody, jednak jest ciągle wysoki po sygnale zwiastującym nagrodę (gdy oczekujemy na miłe zdarzenie). Uważa się, że dopamina odgrywa kluczową rolę w uczeniu się asocjacyjnym, w wyniku jej wydzielania obojętny dotychczas bodziec zaczyna być kojarzony z następującą po nim nagrodą.
42 Funkcjonalne różnice projekcji dopaminergicznych Projekcja z brzusznego jądra pokrywy (VTA) do jądra półleżącego (Nucleus accumbens) i kory czołowej wzbudza poczucie zadowolenia, rozkoszy, wzmaga energię psychiczną. Projekcja z istoty czarnej pnia mózgu do zwojów podstawy (prążkowie, jądro ogoniaste) i kory ruchowej wzmaga aktywność fizyczną i chęć jej wykonywania, polepsza koordynację ruchów.
43 Działanie dopaminy Efektem działania dopaminy na układu nagrody jest pobudzenie jej komórek, dających projekcje hamujące do jąder przodomózgowia. Jądro półleżące i prążkowie, do których docierają projekcje dopaminergiczne, są jednocześnie pod wpływem projekcji pobudzajacych z kory czołowej i ciała migdałowatego.
44 Drażnienie: regulacja czynności emocjonalnych: -stępienie afektu, -apatia, -brak napędu Czysty racjonalizm. Uszkodzenia prowadzą do utraty zdolności hamowania zachowań: Kora przedczołowa -drażliwość, -pobudliwość -brak zachowań etycznych, moralności, dylematów moralnych. Uszkodzenie szlaków łączących ośrodki podkorowe z korą czołową i przedczołową upośledza możliwość rozpoznawania stanów emocjonalnych
45 Kora przedczołowa a emocje. Kora przedczołowa odpowiada za hamowanie lub aktywowanie innych części mózgu, zależnie od decyzji o podjęciu pewnego zachowania, lub powstrzymania się od niego. Jej odpowiednie funkcjonowanie zapewnia adekwatne rozpoznanie obiektu i jego intencji, oraz doprowadzenie do wyboru i podtrzymania adekwatnej reakcji.
46 Pytania na egzamin 1. Opisz znane ci poglądy i teorie dotyczące klasyfikacji emocji, ich mechanizmów i roli biologicznej. 2. Co wiadomo o emocjach zwierząt? Jaki były na ten temat poglądy? Czym są podobne, a czym różne od emocji ludzi? 3. Co wiesz o układzie nagrody i regulacji emocji pozytywnych?
SYSTEM MOTYWACYJNY W KLASACH I - III
SYSTEM MOTYWACYJNY W KLASACH I - III MOTYWACJA UCZNIA DO NAUKI 1. Pojęcie motywacji 2. Procesy motywacyjne 3. Rodzaje motywacji 4. Motywowanie ucznia w klasach I - III Pojęcie motywacji Motywacja rozumiana
Bardziej szczegółowoUkład limbiczny. Przetwarzanie informacji przez mózg. kognitywistyka III. Jacek Salamon Tomasz Starczewski
Jacek Salamon Tomasz Starczewski Przetwarzanie informacji przez mózg kognitywistyka III Co to takiego? Inaczej układ rąbkowy lub układ brzeżny. Jest zbiorczą nazwą dla różnych struktur korowych i podkorowych.
Bardziej szczegółowoNeurologiczne podłoże zachowań emocjonalnych. Halszka Kwiatkowska
Neurologiczne podłoże zachowań emocjonalnych Halszka Kwiatkowska Co to są emocje? Termin wywodzi się od łacińskiego czasownika movere oznaczającego poruszyć Każde poruszenie czy zakłócenie umysłu, każdy
Bardziej szczegółowobiologia w gimnazjum OBWODOWY UKŁAD NERWOWY
biologia w gimnazjum 2 OBWODOWY UKŁAD NERWOWY BUDOWA KOMÓRKI NERWOWEJ KIERUNEK PRZEWODZENIA IMPULSU NEROWEGO DENDRYT ZAKOŃCZENIA AKSONU CIAŁO KOMÓRKI JĄDRO KOMÓRKOWE AKSON OSŁONKA MIELINOWA Komórka nerwowa
Bardziej szczegółowoEmocje. dr hab. Adriana Schetz IF US
Emocje dr hab. Adriana Schetz IF US adriana.schetz@gmail.com Emocje leżą u podłoża mechanizmów relacji społecznych oraz są kojarzone z aktywnością typu: Neurony lustrzane Empatia Samoświadomość Bezpieczeństwo
Bardziej szczegółowoSen i czuwanie rozdział 9. Zaburzenia mechanizmów kontroli ruchowej rozdział 8
Sen i czuwanie rozdział 9 Zaburzenia mechanizmów kontroli ruchowej rozdział 8 SEN I CZUWANIE SEN I RYTMY OKOŁODOBOWE FAZY SNU CHARAKTERYSTYKA INDUKOWANIE SNU MECHANIZM I STRUKTURY MÓZGOWE RYTMY OKOŁODOBOWE
Bardziej szczegółowoWstęp. Przedmowa. 2o Psychologia rozwoju człowieka 63
Wstęp Przedmowa n 1. Cele, założenia i zastosowanie psychologii 13 1.1. Analiza zachowania i doznawania jako zadanie psychologii 14 1.2. Psychologia jako dziedzina badań 16 1.2.1. Cele badań naukowych
Bardziej szczegółowoPlan. Co to jest emocja
PROCESY EMOCJONALNE Co to jest emocja Plan Komponenty procesu emocjonalnego Czynniki wywołujące emocje Formy reakcji emocjonalnych Wpływ emocji na procesy poznawcze i sprawność działania człowieka prawa
Bardziej szczegółowoPsychologiczne teorie emocji - skąd biorą się emocje? Teoria Jamesa-Langego Teoria Cannona-Barda Teoria Schachtera-Singera
Psychologiczne teorie emocji - skąd biorą się emocje? Teoria Jamesa-Langego Teoria Cannona-Barda Teoria Schachtera-Singera 1 Teoria Jamesa-Langego Czy emocje są wywoływane przez nasze reakcje fizjologiczne?
Bardziej szczegółowoUwaga: wykład autorski do bezpośredniego wykorzystania, bez możliwości rozpowszechniania i powielania. Świadomość. Michał Biały
Uwaga: wykład autorski do bezpośredniego wykorzystania, bez możliwości rozpowszechniania i powielania Świadomość Michał Biały Aspekty świadomości: tło i doznania bieżące Tło poczucie odrębności jako osoby,
Bardziej szczegółowoNeuroanatomia. anatomia móżdżku i kresomózgowia jądra podstawy układ limbiczny. dr Marek Binder
Neuroanatomia anatomia móżdżku i kresomózgowia jądra podstawy układ limbiczny dr Marek Binder 4 móżdżek funkcje utrzymanie równowagi i napięcia mięśniowego dostrojenie precyzji ruchów (objawy uszkodzenia:
Bardziej szczegółowoLEKCJA 1 DEFINICJE I KONCEPCJE STRESU
LEKCJA 1 DEFINICJE I KONCEPCJE STRESU Pojęcie stresu wprowadzone zostało przez Hansa Hugona Selve`a, który u podłoża wielu chorób somatycznych upatrywał niezdolność człowieka do radzenia sobie ze stresem.
Bardziej szczegółowoBIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II JĄDRA PODSTAWY KRESOMÓZGOWIA I KONTROLA RUCHOWA
BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II JĄDRA PODSTAWY KRESOMÓZGOWIA I KONTROLA RUCHOWA MECHANIZMY KONTROLI RUCHOWEJ SYSTEMY ZSTĘPUJĄCE Korowe ośrodki motoryczne Kora motoryczna (planowanie, inicjacja i kierowanie
Bardziej szczegółowoOŚRODKI UKŁADU POZAPIRAMIDOWEGO: podkorowego układu ruchu
OŚRODKI UKŁADU POZAPIRAMIDOWEGO: podkorowego układu ruchu 1. Nadrzędne dne ośrodki o układu pozapiramidowego; jądra kresomózgowia (jj podstawy mózgu, jj podstawne) - corpus striatum: jądro ogoniaste, skorupa
Bardziej szczegółowoPsychoneurologia WYKŁAD 10
Psychoneurologia WYKŁAD 10 Fizjologia i patologia układu nagrody. Uzależnienia. Prof. dr hab. Krzysztof Turlejski Uniwersytet kardynała Stefana Wyszyńskiego Instytut Biologii Doświadczalnej PAN Strach
Bardziej szczegółowoCzłowiek żyje życiem całego swojego ciała, wszystkimi jego elementami, warstwami, jego zdrowie zależy od zdrowia jego organizmu.
RUCH TO ZDROWIE Człowiek żyje życiem całego swojego ciała, wszystkimi jego elementami, warstwami, jego zdrowie zależy od zdrowia jego organizmu. P A M I Ę T A J Dobroczynny wpływ aktywności fizycznej na
Bardziej szczegółowoPo co nam uwaga? Podstawowe zadania uwagi to:
Uwaga Po co nam uwaga? Podstawowe zadania uwagi to: Orientowanie się organizmu ku bodźcom sensorycznym (szczególnie wzrokowym) Badanie elementów przestrzeni (zewnętrznej i wewnętrznej) Utrzymywanie organizmu
Bardziej szczegółowoLiczba godzin Punkty ECTS Sposób zaliczenia
Wydział: Psychologia Nazwa kierunku kształcenia: Psychologia Rodzaj przedmiotu: podstawowy Opiekun: prof. dr hab. Jan Matysiak Poziom studiów (I lub II stopnia): Jednolite magisterskie Tryb studiów: Stacjonarne
Bardziej szczegółowoCo to jest proces motywacyjny?
Proces motywacyjny Plan Co to jest proces motywacyjny Jakie warunki muszą być spełnione żeby powstał proces motywacyjny Rodzaje motywacji W jaki sposób natężenie motywacji wpływa na procesy poznawcze i
Bardziej szczegółowoBIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II JĄDRA PODSTAWY KRESOMÓZGOWIA I KONTROLA RUCHOWA
BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II JĄDRA PODSTAWY KRESOMÓZGOWIA I KONTROLA RUCHOWA MECHANIZMY KONTROLI RUCHOWEJ SYSTEMY ZSTĘPUJĄCE Korowe ośrodki motoryczne Kora motoryczna (planowanie, inicjacja i kierowanie
Bardziej szczegółowoBIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA I UKŁADY WYKONAWCZE SYSTEM MOTORYCZNY. SYSTEMY ZSTĘPUJĄCE Korowe ośrodki motoryczne
BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA I UKŁADY WYKONAWCZE SYSTEM MOTORYCZNY SYSTEMY ZSTĘPUJĄCE Korowe ośrodki motoryczne Kora motoryczna (planowanie, inicjacja i kierowanie ruchami dowolnymi) Ośrodki pnia
Bardziej szczegółowoNEUROFIZJOLOGIA WYKŁAD 9 Kontrola ruchów u kręgowców. Prof. dr hab. Krzysztof Turlejski Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego
NEUROFIZJOLOGIA WYKŁAD 9 Kontrola ruchów u kręgowców. Prof. dr hab. Krzysztof Turlejski Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego Głównym zadaniem ośrodkowego układu nerwowego jest generacja i kontrola
Bardziej szczegółowoośrodkowy układ nerwowy
receptory ośrodkowy układ nerwowy efektory układ autonomiczny ... ośrodkowy układ nerwowy receptory... układ autonomiczny obwodowy układ nerwowy Ogólny schemat połączeń systemu nerwowego... efektory układu
Bardziej szczegółowoUkład nerwowy. /Systema nervosum/
Układ nerwowy /Systema nervosum/ Autonomiczny układ nerwowy Autonomiczny układ nerwowy = = wegetatywny -jest częścią UN kontrolującą i wpływającą na czynności narządów wewnętrznych, w tym mięśni gładkich,
Bardziej szczegółowoEmocje człowieka 30/11/2016. Co to są emocje? Emocje są pierwotne i podstawowe Podział emocji. Emocje podstawowe: Emocje podstawowe.
Co to są emocje? Emocje człowieka Wykład 9 Emocja jest wynikiem nieświadomej lub świadomej oceny zdarzenia jako istotnie wpływającego na cele lub interesy podmiotu. Emocja jest odczuwana jako pozytywna,
Bardziej szczegółowoBUDOWA MÓZGU (100 MILIARDÓW NEURONÓW) NEUROFIZJOLOGICZNE PODSTAWY
NEUROFIZJOLOGICZNE PODSTAWY UCZENIA SIĘ I PAM IĘCI BUDOWA MÓZGU (100 MILIARDÓW NEURONÓW) Objętość ok. 1300 cm 3 Kora mózgowa powierzchnia ok. 1m 2 Obszary podkorowe: Rdzeń przedłużony (oddychanie, połykanie,
Bardziej szczegółowoTrener Marcin Węglewski ROZGRZEWKA PRZEDMECZOWA W PIŁCE NOŻNEJ
ROZGRZEWKA PRZEDMECZOWA W PIŁCE NOŻNEJ Na optymalne przygotowanie zawodników do wysiłku meczowego składa się wiele czynników. Jednym z nich jest dobrze przeprowadzona rozgrzewka. (Chmura 2001) Definicja
Bardziej szczegółowoMechanizmy biologiczne i psychologiczno społeczne regulujace zachowanie człowieka. Dariusz Mazurkiewicz
Mechanizmy biologiczne i psychologiczno społeczne regulujace zachowanie człowieka Dariusz Mazurkiewicz Podejście biologiczne: Zachowanie człowieka jest zdeterminowane czynnikami natury biologicznej: neuroprzekaźniki
Bardziej szczegółowoBIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II
BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II MÓZGOWE MECHANIZMY FUNKCJI PSYCHICZNYCH 1.1. ZMYSŁY CHEMICZNE (R.7.3) 1.2. REGULACJA WEWNĘTRZNA (R.10) Zakład Psychofizjologii UJ ZMYSŁY CHEMICZNE Chemorecepcja: smak,
Bardziej szczegółowoEmocje pierwotne i wtórne Rozwój emocji Emocje a psychopatologia
Emocje pierwotne i wtórne Rozwój emocji Emocje a psychopatologia Wpływ emocji na inne procesy psychiczne 1 Klasyfikacje emocji Stworzono wiele klasyfikacji, które postulowały różne ich rodzaje i liczbę.
Bardziej szczegółowoPsychologia zwierząt implikacje dla etyki badań
Psychologia zwierząt implikacje dla etyki badań Wojciech Pisula Katedra Psychologii Porównawczej i Ewolucyjnej Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej w Warszawie oraz Krajowa Komisja Etyczna ds Doświadczeń
Bardziej szczegółowoEEG Biofeedback. Metoda EEG-Biofeedback wykorzystuje mechanizm sprzężenia zwrotnego do treningu i usprawniania pracy mózgu
EEG Biofeedback Metoda EEG-Biofeedback wykorzystuje mechanizm sprzężenia zwrotnego do treningu i usprawniania pracy mózgu EEG Biofeedback to skuteczna metoda terapeutyczna zwiększająca skuteczność funkcjonowania
Bardziej szczegółowoPSYCHOLOGIA EMOCJI I MOTYWACJI. 1. Co to są emocje. 2. Emocje a nastrój 3. Składniki procesu emocjonalnego 4. Źródła emocji.
PSYCHOLOGIA EMOCJI I MOTYWACJI 1. Co to są emocje. 2. Emocje a nastrój 3. Składniki procesu emocjonalnego 4. Źródła emocji. 1 LITERATURA OBOWIĄZKOWA Strelau J., Dolińki D. (2010), Psychologia. Tom 1, wyd.
Bardziej szczegółowoAutonomiczny i Ośrodkowy Układ Nerwowy
Autonomiczny i Ośrodkowy Układ Nerwowy System Nerwowy Ośrodkowy System Nerwowy Analizuje, interpretuje i przechowuje informacje Zarządza organami Obwodowy System Nerwowy Transmisja informacji z i do OSN
Bardziej szczegółowogrupa a Klasa 7. Zaznacz prawidłowe zakończenie zdania. (0 1)
grupa a Regulacja nerwowo-hormonalna 37 pkt max... Imię i nazwisko Poniższy test składa się z 20 zadań. Przy każdym poleceniu podano liczbę punktów możliwą do uzyskania za prawidłową odpowiedź.... Za rozwiązanie
Bardziej szczegółowoPsychologia zdrowia i choroby S T R E S I R A D Z E N I E S O B I E Z E S T R E S E M
Psychologia zdrowia i choroby S T R E S I R A D Z E N I E S O B I E Z E S T R E S E M Skala zdarzeń życiowych (Holmes i Rahe, 1967) 150 punktów kryzys życiowy 300 punktów bardzo poważny kryzys życiowy
Bardziej szczegółowoSTAROSTWO POWIATOWE W SOKÓŁCE
STAROSTWO POWIATOWE W SOKÓŁCE DIAGNOZA TRUDNOŚCI NOWATORSKIE NARZĘDZIA - neuromodulacja (EEG Biofeedback), - neuroobrazowanie (EEG/QEEG), - rehabilitacja funkcji poznawczych (FORBRAIN), - diagnostyka i
Bardziej szczegółowoEwolucjonizm NEODARWINIZM. Dr Jacek Francikowski Uniwersyteckie Towarzystwo Naukowe Uniwersytet Śląski w Katowicach
Ewolucjonizm NEODARWINIZM Dr Jacek Francikowski Uniwersyteckie Towarzystwo Naukowe Uniwersytet Śląski w Katowicach Główne paradygmaty biologii Wspólne początki życia Komórka jako podstawowo jednostka funkcjonalna
Bardziej szczegółowoUkład nerwowy składa się z ośrodkowego (centralnego) i obwodowego układu nerwowego. Zapewnia on stały kontakt organizmu ze środowiskiem zewnętrznym
Budowa i funkcje Układ nerwowy składa się z ośrodkowego (centralnego) i obwodowego układu nerwowego. Zapewnia on stały kontakt organizmu ze środowiskiem zewnętrznym oraz integrację narządów wewnętrznych.
Bardziej szczegółowoSCENARIUSZ LEKCJI BIOLOGII Z WYKORZYSTANIEM FILMU DOBRZE MIEĆ O(G)LEJ W GŁOWIE. O KOMÓRKACH UKŁADU NERWOWEGO.
SCENARIUSZ LEKCJI BIOLOGII Z WYKORZYSTANIEM FILMU DOBRZE MIEĆ O(G)LEJ W GŁOWIE. O KOMÓRKACH UKŁADU NERWOWEGO. SPIS TREŚCI: I. Wprowadzenie. II. Części lekcji. 1. Część wstępna. 2. Część realizacji. 3.
Bardziej szczegółowoColorful B S. Autor: Alicja Jakimczuk. Wydawca: Colorful Media. Korekta: Marlena Fiedorow ISBN: Copyright by COLORFUL MEDIA Poznań 2012
Autor: Alicja Jakimczuk Wydawca: Colorful Media Korekta: Marlena Fiedorow ISBN: 83-919772-5-0 Copyright by COLORFUL MEDIA Poznań 2012 Okładka: Colorful Media Skład i łamanie: Colorful Media Colorful B
Bardziej szczegółowoTEST - BIOLOGIA WERONIKA GMURCZYK
TEST - BIOLOGIA WERONIKA GMURCZYK Temat: Układ nerwowy i hormonalny Zadanie 1. Zaznacz poprawną odpowiedź. Co to są hormony? a) związki chemiczne wytwarzane w gruczołach łojowych, które regulują pracę
Bardziej szczegółowoAgenda. Stres - wybrane stresory - reakcja stresowa (wybrane aspekty) Zaburzenia termoregulacji - przegrzanie - udar cieplny
Ignacy Baumberg Agenda Stres - wybrane stresory - reakcja stresowa (wybrane aspekty) Zaburzenia termoregulacji - przegrzanie - udar cieplny OBAWA O WŁASNE ŻYCIE I ZDROWIE ŚWIADOMOŚĆ OGRANICZEŃ FIZYCZNYCH
Bardziej szczegółowoBiologia. Klasa VII. Prywatna Szkoła Podstawowa i Gimnazjum im. Z. I J. Moraczewskich w Sulejówku
Biologia 2017 Klasa VII Dział I : HIERARCHICZNA BUDOWA ORGANIZMU CZŁOWIEKA, SKÓRA, UKŁAD RUCHU 1. Organizm człowieka jako zintegrowana całość 2. Budowa i funkcje skóry 3. Choroby skóry oraz zasady ich
Bardziej szczegółowoNEUROBIOLOGIA MOTYWACJI
NEUROBIOLOGIA MOTYWACJI O ASYMETRYCZNEJ NATURZE KAR I NAGRÓD Marek Kaczmarzyk, Pracownia Dydaktyki Biologii Uniwersytet Śląski marek.kaczmarzyk@us.edu.pl Materiały XIII Kongresu Zarządzania Oświatą www.oskko.edu.pl/kongres/materialy/
Bardziej szczegółowoZastosowanie terapii Neurofeedback w leczeniu zaburzeń psychicznych
Zastosowanie terapii Neurofeedback w leczeniu zaburzeń psychicznych Kasper Czech Zakład Psychologii Klinicznej i Sądowej Uniwersytet Śląski Definicja metody Biofeedback Metoda umożliwiająca zmianę wybranych
Bardziej szczegółowoKierowcy- sprawcy i ofiary wypadków drogowych. Konsekwencje uczestnictwa w wypadku a bezpieczeństwo ruchu drogowego
Kierowcy- sprawcy i ofiary wypadków drogowych. Konsekwencje uczestnictwa w wypadku a bezpieczeństwo ruchu drogowego Dorota Merecz Zakład Psychologii Pracy Psychologiczne konsekwencje uczestnictwa w wypadku
Bardziej szczegółowoKrakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2014/2015
Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego Karta przedmiotu obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2014/2015 Wydział Psychologii i Nauk Humanistycznych Kierunek studiów:
Bardziej szczegółowoMiłość jest serią reakcji chemicznych. Lepiej niŝ romantyczne sonety Szekspira opisze ją język laboranta. Chemia miłości
Miłość jest serią reakcji chemicznych. Lepiej niŝ romantyczne sonety Szekspira opisze ją język laboranta. Chemia miłości Justyna Kupis Mózg osoby zakochanej Oczy zbierają informację o wzroście, figurze,
Bardziej szczegółowoSystemy odbioru i przetwarzania informacji cechuje: wieloetapowość (odbiór informacji przez receptory, dekodowanie,kodowanie)
Systemy odbioru i przetwarzania informacji cechuje: wieloetapowość (odbiór informacji przez receptory, dekodowanie,kodowanie) specjalizacja strukturalna i funkcjonalna ze względu na rodzaj bodźca oraz
Bardziej szczegółowo2. Plan wynikowy klasa druga
Plan wynikowy klasa druga budowa i funkcjonowanie ciała człowieka ział programu Materiał kształcenia L.g. Wymagania podstawowe Uczeń: Kat. Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: Kat. Pozycja systematyczna 3
Bardziej szczegółowoAlkohol w rodzinie zaburzone więzi
Konferencja szkoleniowa dla nauczycieli i pedagogów Życie z FAS Alkohol w rodzinie zaburzone więzi Beata Stebnicka Fundacja FASTRYGA Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie w Zabrzu Zaburzenia więzi Nie ma takiego
Bardziej szczegółowoKARTA KURSU. Neurophysiology
KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. Neurofizjologia Neurophysiology Kod Punktacja ECTS* 1 Koordynator Dr hab. Grzegorz Formicki Zespół dydaktyczny Dr hab. Grzegorz Formicki Prof. dr hab. Peter Massanyi Dr
Bardziej szczegółowoJak powstają nowe gatunki. Katarzyna Gontek
Jak powstają nowe gatunki Katarzyna Gontek Powstawanie gatunków (specjacja) to proces biologiczny, w wyniku którego powstają nowe gatunki organizmów. Zachodzi na skutek wytworzenia się bariery rozrodczej
Bardziej szczegółowoMotywacja jest to pojęcie, na które składa się cały szereg wewnętrznych mechanizmów zaangażowanych w:
Motywacja potrzeba lub pragnienie życiowe, które pobudza i kieruje zachowaniem człowieka (z łac. emovere oznacza ruszać się) jest pojęciem abstrakcyjnym, którego nie da się obserwować bezpośrednio; Motywacja
Bardziej szczegółowoMOTYWOWANIE W ZARZĄDZANIU
WYKŁAD 9 MOTYWOWANIE W ZARZĄDZANIU 1 1. Istota motywacji i motywowania: Motywacja jest to ogół bodźców, pobudek oraz stan gotowości ludzi, do określonego zachowania się i działania. Motywacja wewnętrzna
Bardziej szczegółowoŚwiadomość. Paweł Borycki. Wydział Matematyki, Informatyki i Mechaniki Uniwersytet Warszawski. 21 stycznia 2015
Świadomość Paweł Borycki Wydział Matematyki, Informatyki i Mechaniki Uniwersytet Warszawski 21 stycznia 2015 Na podstawie: Paul Thagard, Consciousness, [in:] Mind. Introduction to Cognitive Science. Second
Bardziej szczegółowoUzależnienia. Nabyta silna potrzeba zażywania jakiejś substancji.
Uzależnienia Nabyta silna potrzeba zażywania jakiejś substancji. Termin uzależnienie jest stosowany głównie dla osób, które nadużywają narkotyków, alkoholu i papierosów. Używki Wszystkie używki stanowią
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE PRACY DOKTORSKIEJ
mgr Bartłomiej Rospond POSZUKIWANIE NEUROBIOLOGICZNEGO MECHANIZMU UZALEŻNIENIA OD POKARMU - WPŁYW CUKRÓW I TŁUSZCZÓW NA EKSPRESJĘ RECEPTORÓW DOPAMINOWYCH D 2 W GRZBIETOWYM PRĄŻKOWIU U SZCZURÓW STRESZCZENIE
Bardziej szczegółowoRozwój emocjonalny i społeczny dziecka w młodszym wieku szkolnym
Rozwój emocjonalny i społeczny dziecka w młodszym wieku szkolnym Ewa Pohorecka 08.06.2015 Kraków Rozwój emocjonalny dziecka kładzie podwaliny pod rozwój każdej innej zdolności umysłowej Na długo przed
Bardziej szczegółowoWprowadzenie do modelu OWEN. funkcjonalna analiza zachowań problemowych
Wprowadzenie do modelu OWEN funkcjonalna analiza zachowań problemowych Czy pies ma problem ze swoim zachowaniem? emocje mózgu - nowe podejście Panksepp LeDoux Damasio Świadomość afektywna zdolność doświadczania
Bardziej szczegółowoMózgowe porażenie dziecięce - postepowanie rehabilitacyjne BEATA TARNACKA
Mózgowe porażenie dziecięce - postepowanie rehabilitacyjne BEATA TARNACKA Podziały Patofizjologiczna: spastyczność, atetoza, ataksja, atonia, drżenie Topograficzna: monoplegia, paraplegia, hemiplegia,
Bardziej szczegółowoWarsztaty grupowe z zakresu kluczowych umiejętności społeczno - zawodowych istotnych z punktu widzenia rynku pracy
Warsztaty grupowe z zakresu kluczowych umiejętności społeczno - zawodowych istotnych z punktu widzenia rynku pracy II ETAP AKTYWIZACJI MATERIAŁY DLA BENEFICJENTÓW/BENEFICJENTEK CO TO SĄ EMOCJE? EMOCJE
Bardziej szczegółowoEkonomiczny Uniwersytet Dziecięcy
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Wspieranie miękkich kompetencji dziecka Mgr Beata Skowrońska Uniwersytet w Białymstoku 2 października 2014 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL
Bardziej szczegółowoWprowadzenie. ROZDZIAŁ 2 Neuroanatomia. Wprowadzenie 85 Układ ruchowy 86 Układ czuciowy 90 Układ wzrokowy 93 Pień mózgu 96 Móżdżek 100 Kora mózgu 103
ROZDZIAŁ 2 Neuroanatomia Wprowadzenie 85 Układ ruchowy 86 Układ czuciowy 90 Układ wzrokowy 93 Pień mózgu 96 Móżdżek 100 Kora mózgu 103 Wprowadzenie Udar mózgu jest schorzeniem uszkadzającym mózg. W związku
Bardziej szczegółowoV REGULACJA NERWOWA I ZMYSŁY
V REGULACJA NERWOWA I ZMYSŁY Zadanie 1. Na rysunku przedstawiającym budowę neuronu zaznacz elementy wymienione poniżej, wpisując odpowiednie symbole literowe. Następnie wskaż za pomocą strzałek kierunek
Bardziej szczegółowoWykład 1. zagadnienia ogólne. dr Marek Binder Zakład Psychofizjologii
Wykład 1 zagadnienia ogólne dr Marek Binder Zakład Psychofizjologii Lektura obowiązkowa James W. Kalat Biologiczne podstawy psychologii Wydawnictwo Naukowe PWN 2 Podręcznik do neuroanatomii Olgierd Narkiewicz
Bardziej szczegółowoFIZJOLOGIA CZŁOWIEKA
FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA Daniel McLaughlin, Jonathan Stamford, David White FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA Daniel McLaughlin Jonathan Stamford David White Przekład zbiorowy pod redakcją Joanny Gromadzkiej-Ostrowskiej
Bardziej szczegółowoZarządzanie emocjami
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Zarządzanie emocjami Beata Skowrońska Uniwersytet w Białymstoku 9 grudnia 2010 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL Co to jest inteligencja
Bardziej szczegółowoKARTA KURSU. Kod Punktacja ECTS* 2
KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. Neurofizjologia Neurophysiology Kod Punktacja ECTS* 2 Koordynator Dr hab. Grzegorz Formicki Zespół dydaktyczny Dr hab. Grzegorz Formicki Prof. dr hab. Peter Massanyi Dr
Bardziej szczegółowoEkonomiczny Uniwersytet Dziecięcy. Psychologia potrzeb. Dr Monika Wróblewska EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Psychologia potrzeb Dr Monika Wróblewska Uniwersytet w Białymstoku 10 czerwca 2010 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL 1. Specyfika potrzeb
Bardziej szczegółowoROZWOJOWE UWARUNKOWANIA STOSUNKU DO JEDZENIA
ROZWOJOWE UWARUNKOWANIA STOSUNKU DO JEDZENIA Rozważania na bazie badań sondażowych Dr Beata Ziółkowska Instytut Psychologii, UAM Klasyfikacja potrzeb psychicznych POTRZEBA: to siła wewnętrzna, która pod
Bardziej szczegółowoOd najmłodszych lat dziecko powinno być wprowadzone w świat muzyki. Sposób, w jaki zostanie zachęcone w przedszkolu i w domu do słuchania muzyki,
Od najmłodszych lat dziecko powinno być wprowadzone w świat muzyki. Sposób, w jaki zostanie zachęcone w przedszkolu i w domu do słuchania muzyki, śpiewania, a nawet tworzenia łatwych melodii oraz w jakim
Bardziej szczegółowoSYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU
1. Nazwa przedmiotu w języku polskim SYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU Biologiczne mechanizmy zachowania - fizjologia. 2. Nazwa przedmiotu w języku angielskim Biological mechanisms of behaviour - physiology 3.
Bardziej szczegółowoPROCES MOTYWACJI. Podstawowy proces motywacji Zestawienie teorii motywacji. Niezaspokojona potrzeba. Napięcie. Poszukiwanie.
PROCES MOTYWACJI Podstawowy proces motywacji Niezaspokojona potrzeba Napięcie Poszukiwanie Popęd Zaspokojona potrzeba Osłabnięcie napięcia Tabela 1. Przedstawiciel Zestawienie teorii motywacji Teorie treści
Bardziej szczegółowoFizjologia człowieka
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Promocji Zdrowia Zakład: Biomedycznych Podstaw Zdrowia Fizjologia człowieka Osoby prowadzące przedmiot: Prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Jastrzębski
Bardziej szczegółowoABC emocji umiejętność wyciszania się i obserwowania swoich emocji.
T Temat ABC emocji umiejętność wyciszania się i obserwowania swoich emocji. Projekt finansowany ze środków Ministerstwa Edukacji Narodowej w ramach Narodowego Programu Zdrowia Realizator projektu: fundacja
Bardziej szczegółowoSomatosensoryka. Marcin Koculak
Somatosensoryka Marcin Koculak Systemy czucia somatycznego CZUCIE POWIERZCHNIOWE DOTYK, BÓL, TEMPERATURA CZUCIE GŁĘBOKIE PROPRIOCEPCJA MIĘŚNIE, STAWY, ŚCIĘGNA CZUCIE Z NARZĄDÓW RUCHU CZUCIE TRZEWNE WISCEROCEPCJA
Bardziej szczegółowoOd słowa do książki O ELEMENTARNEJ NAUCE CZYTANIA. malyska.edu.pl
Od słowa do książki O ELEMENTARNEJ NAUCE CZYTANIA malyska.edu.pl Proces dydaktyczny= U + N + materiał nauczania Uczeń główny podmiot procesu dydaktycznego Najwyższe dobro i prawo dziecka, to możliwość
Bardziej szczegółowo(imię i nazwisko nauczyciela) (przedmiot) (numer programu)
Iwona Jończyk (imię i nazwisko nauczyciela) Wybrane zagadnienia z psychologii społecznej (przedmiot) 2407MR i GŻ 1997.08.18 (numer programu) Klasa IV TŻa, IV TŻb Lp. Cele kształcenia i wychowania Treści
Bardziej szczegółowoMechanoreceptory (dotyk, słuch) termoreceptory i nocyceptory
Mechanoreceptory (dotyk, słuch) termoreceptory i nocyceptory Iinformacja o intensywności bodźca: 1. Kodowanie intensywności bodźca (we włóknie nerwowym czuciowym) odbywa się za pomocą zmian częstotliwość
Bardziej szczegółowoRola wspomagania na etapie. i ewaluacji potrzeb szkoły/placówki.
Rola wspomagania na etapie diagnozowania, planowania, monitorowania i ewaluacji potrzeb szkoły/placówki. MOTYWOWANIE ZESPOŁU Cel trzeciego dnia szkolenia: Motywowanie zespołu Celem tego modułu jest poszerzenie
Bardziej szczegółowoProgram terapeutyczno-edukacyjny Zmyślne ruchy, które doskonalą umysł - gimnastyka mózgu
Opracowała: Katarzyna Szydłowska Wprowadzenie Dziecko rodzi się z kompleksem naturalnych sił- odruchów i instynktów. Naturalnie dane odruchy i pierwotne ruchy w procesie ich przyswajania w okresie niemowlęcym,
Bardziej szczegółowoReakcje obronne a agresja. Dr Irena Majkutewicz
Reakcje obronne a agresja Dr Irena Majkutewicz Popędy wyzwalające reakcje obronne Strach emocjonalna reakcja na realne zagrożenie Lęk emocjonalna reakcja na przewidywany, wyobrażany lub wspominany bodziec
Bardziej szczegółowoCzy znaczna niestabilność postrzegania atrakcyjności twarzy podważa adaptacjonistyczną interpretację tego zjawiska?
Czy znaczna niestabilność postrzegania atrakcyjności twarzy podważa adaptacjonistyczną interpretację tego zjawiska? Krzysztof Kościński Zakład Ekologii Populacyjnej Człowieka, UAM Charles Darwin, 1871,
Bardziej szczegółowoNagrody i upomnienia w przedszkolu
Nagrody i upomnienia w przedszkolu Rozpatrując problem upomnień i nagród w przedszkolu trzeba na wstępie podkreślić, iż największą wartością w wychowaniu dziecka mają oddziaływania pozytywne, takie jak
Bardziej szczegółowoKARTA KURSU Biologia z przyrodą
KARTA KURSU Biologia z przyrodą.. (nazwa specjalności) Nazwa Nazwa w j. ang. Podstawy neuroendokrynologii Neuroendocrinology Kod Punktacja ECTS* 1 Koordynator Dr Agnieszka Greń Zespół dydaktyczny Opis
Bardziej szczegółowoTeoria ewolucji. Podstawowe pojęcia. Wspólne pochodzenie.
Teoria ewolucji Podstawowe pojęcia. Wspólne pochodzenie. Ewolucja Znaczenie ogólne: zmiany zachodzące stopniowo w czasie W biologii ewolucja biologiczna W astronomii i kosmologii ewolucja gwiazd i wszechświata
Bardziej szczegółowoKompleksowy program szkolenia z zakresu dogoterapii z elementami terapii zaburzeń zachowań psów. Ilość godzin 10
Kompleksowy program szkolenia z zakresu dogoterapii z elementami terapii zaburzeń zachowań psów Nazwa bloku I Dogoterapia Zagadnienia teoria Podstawowe zagadnienia Interakcje między człowiekiem z zwierzęciem.
Bardziej szczegółowoUMYSŁ SPOŁECZNY. dr Mateusz Hohol Wykład 6: Od percepcji twarzy do wspólnej uwagi
UMYSŁ SPOŁECZNY dr Mateusz Hohol Wykład 6: Od percepcji twarzy do wspólnej uwagi Rozdział 9 Jak mózg spostrzega inne mózgi JAK CIĘ WIDZĘ TAK CIĘ PISZĘ, CZYLI BŁĘDY ATRYBUCJI (KOSSLYN & ROSENBERG, 2006)
Bardziej szczegółowoCo to jest motywacja i jak motywować ludzi
Co to jest motywacja i jak motywować ludzi Termin motywacja jest stosowany w psychologii do opisu wszelkich mechanizmów odpowiedzialnych za uruchomienie, ukierunkowanie, podtrzymanie i zakończenie zachowania.
Bardziej szczegółowoĆwiczenie XII. Odruchy warunkowe
Ćwiczenie XII Odruchy warunkowe Odruchy Odruchy Warunkowe Bezwarunkowe Klasyczne (Pawłowowskie) Instrumentalne Animalne I rzędu II i wyższego rzędu Wegetatywne Odruchy bezwarunkowe Odruchy bezwarunkowe
Bardziej szczegółowoSubiektywne objawy zmęczenia. Zmęczenie. Ból mięśni. Objawy obiektywne 2016-04-07
Zmęczenie to mechanizm obronny, chroniący przed załamaniem funkcji fizjologicznych (wyczerpaniem) Subiektywne objawy zmęczenia bóle mięśni, uczucie osłabienia i wyczerpania, duszność, senność, nudności,
Bardziej szczegółowoSTRES W ŻYCIU CODZIENNYM I SŁUŻBIE WOJSKOWEJ
STRES W ŻYCIU CODZIENNYM I SŁUŻBIE WOJSKOWEJ Naród i wojsko to jedno i nie może być żadnych między nimi rozgraniczeń W prezentacji wykorzystano materiały profilaktyczno-edukacyjne Departamentu Wychowania
Bardziej szczegółowoTeoria ewolucji. Podstawy wspólne pochodzenie.
Teoria ewolucji. Podstawy wspólne pochodzenie. Ewolucja biologiczna } Znaczenie ogólne: } proces zmian informacji genetycznej (częstości i rodzaju alleli), } które to zmiany są przekazywane z pokolenia
Bardziej szczegółowoRegulacja nerwowo-hormonalna. 1. WskaŜ strzałkami na rysunku gruczoły i napisz ich nazwy: przysadka mózgowa, tarczyca, jajniki, nadnercza.
Regulacja nerwowo-hormonalna 1. WskaŜ strzałkami na rysunku gruczoły i napisz ich nazwy: przysadka mózgowa, tarczyca, jajniki, nadnercza. 2. Zaznacz nazwę struktury, która koordynuje działalność wszystkich
Bardziej szczegółowoTeoria ewolucji. Podstawowe pojęcia. Wspólne pochodzenie.
Teoria ewolucji Podstawowe pojęcia. Wspólne pochodzenie. Informacje Kontakt: Paweł Golik Instytut Genetyki i Biotechnologii, Pawińskiego 5A pgolik@igib.uw.edu.pl Informacje, materiały: http://www.igib.uw.edu.pl/
Bardziej szczegółowoKsięgarnia PWN: Abraham H. Maslow - Motywacja i osobowość
Księgarnia PWN: Abraham H. Maslow - Motywacja i osobowość Spis treści Przedmowa do trzeciego wydania... 7 Podziękowania... 13 Przedmowa do drugiego wydania... 15 Słowo wstępne. Wpływ Abrahama Maslowa...
Bardziej szczegółowoEkonomiczny Uniwersytet Dziecięcy
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Zarządzanie emocjami Małgorzata Dębowska Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu 20 listopada 2014 r. SUKCES W ŻYCIU ZALEŻY NIE TYLKO OD INTELEKTU, LECZ OD UMIEJĘTNOŚCI KIEROWANIA
Bardziej szczegółowo