Ćwiczenie XII. Odruchy warunkowe

Transkrypt

1 Ćwiczenie XII Odruchy warunkowe

2 Odruchy Odruchy Warunkowe Bezwarunkowe Klasyczne (Pawłowowskie) Instrumentalne Animalne I rzędu II i wyższego rzędu Wegetatywne

3 Odruchy bezwarunkowe Odruchy bezwarunkowe (unconditioned response) są to odruchy będące reakcjami wrodzonymi, występującymi u wszystkich osobników danego gatunku. Nie podlegają one świadomej kontroli. Wykonywane są poprzez efektor za pośrednictwem OUN. Bezpośrednio z odruchem bezwarunkowym wiąże się bodziec bezwarunkowy (unconditioned stimulus). Reakcja jest natychmiastowa, utrwalona dziedzicznie. Bodźce bezwarunkowe mogą stanowić podstawę dla odruchów warunkowych, nabytych (conditioned response) Yummy :)

4 Odruchy bezwarunkowe Odruchy Animalne: ruchowe, efektorem jest skurcz mięśni szkieletowych. Wyróżniamy proste lub złożone w zależności od tego czy kurczy się jeden mięsień (odruch źrenicowy) czy wiele (odruch stopowy). Przykładem jest odruch unikania bodźca nocyceptywnego. Odruchy wegetatywne: zaliczamy do niech odruchy wydzielnicze, naczynioruchowe czy skurcze mięśni gładkich narządów. Przykładem jest odruch wydzielania śliny na bodziec pokarmowy. Yummy :)

5 Odruchy warunkowe Odruch warunkowy (conditioned response): powstaje w wyniku indywidualnego doświadczenia życiowego. Jest on bardziej zmienny od bezwarunkowego. Odruchy te mogą zanikać lub ulegać modyfikacjom. Warunkowanie: polega na skojarzeniu bodźca pierwotnie obojętnego (bodziec warunkowy, conditioned stimulus) z bodźcem bezwarunkowym, w efekcie już sam bodziec warunkowy, po czasie może wywołać reakcje. W wyniku warunkowania bodźce obojętne stają się kluczowe. W tym przypadku odruch bezwarunkowy bywa zwany jest wzmocnieniem i konieczny jest do utrzymania odruchu warunkowego.

6 Odruchy warunkowe klasyczne (Pawłowowskie) Odruchy warunkowe klasyczne powstają przez kojarzenie bodźca bezwarunkowego (pokarm) z bodźcem warunkowym (światło, stuk metronomu) i związane są głównie z odruchami wegetatywnymi. Oba bodźce muszą być kojarzone w czasie oraz wymagane jest pobudzenie ośrodka motywacyjnego (w tym przypadku ośrodka głodu). Bodziec obojętny musi wyprzedzać bodziec bezwarunkowy, konieczna jest również odpowiednia liczba powtórzeń. Wymagane jest też ograniczenie liczby bodźców w celu uniknięcia reakcji orientacyjnej (zwrot głowy w kierunku niespodziewanego bodźca). Iwan Pawłow

7 Zmiany w czasie Bodziec warunkowy pokarm ślina Czas [s.] Bodziec warunkowy pokarm ślina Odruch warunkowy ślina Odruch bezwarunkowy Czas [s.]

8 Bodziec bezwarunkowy US Reakcja bezwarunkowa UR Bodziec warunkowy CS US Wzmocnienie UR, po czasie również CR kilkukrotnie Bodziec warunkowy CS Reakcja warunkowa CR

9 Powstawanie odruchu warunkowego Pawłow przyjmował, że pod wpływem odruchu warunkowego i bezwarunkowego powstają 2 niezależne ogniska pobudzenia. Jednoczesne pobudzenie tych ośrodków miało formować połączenie pomiędzy nimi (przy czym odruch bezwarunkowy był silniejszy od warunkowego, więc to on torował drogę impulsu). Stwierdzenie to jak się okazało jest tez prawdziwe dla ośrodków korowych i podkorowych (np. podwzgórza i układu siatkowatego). Gruczoł ślinowy Gruczoł ślinowy

10 Rodzaje odruchów bezwarunkowych I rzędu: po zaprezentowaniu bodźca warunkowego (BW1), następuje powiązanie go z bodźcem bezwarunkowym (BB) w efekcie czego prezentacja bodźca początkowo obojętnego wywołuje reakcje (przykład na slajdach wcześniejszych). II rzędu i wyższego rzędu: BW1 (np. światło) zostaje zaprezentowany, po czym wiązany jest z odruchem bezwarunkowym (np. pokarm). W kolejnym etapie BW1 (np. światło) zostaje zaprezentowany z BW2 (np. dźwięk dzwonka). W etapie końcowym bodziec BW2 (np. dźwięk dzwonka) testowany jest sam, pod kątem wywalania reakcji warunkowej (wydzielenie śliny w tym przypadku).

11 BW BB OB BB BW1 OB/OW BW OW OW 1 rzędu BB bodziec bezwarunkowy BW bodziec warunkowy OB odruch bezwarunkowy OW odruch warunkowy BW2 OW OW 2 rzędu BW2 OW

12 Odruchy Instrumentalne Odruchy instrumentalne wiążą się głównie z odpowiedzą animalną. Zwierzę wykonuje określoną akcje ruchową w odpowiedzi na bodziec warunkowy. Odruchy te w odróżnieniu od klasycznych powodują wzmocnienie reakcji ruchowej zwierzęcia a nie bodźca warunkowego. Podobnie jak w przypadku odruchów klasycznych konieczna jest motywacja np. głód, zwierzę musi wykonać adekwatną akcje (np. naciśniecie dźwigni) związaną z reakcją (np. otrzymanie pokarmu). Odruchy instrumentalne apetytywne: wzmocnienie pozytywne np. pokarm Odruchy instrumentalne awersyjne: wzmocnienie negatywne np. uniknięcie porażenia prądem (foot shock).

13 Odruch apetytywny 1 Bodziec obojętny 2 bodziec warunkowy przycisk bodziec bezwarunkowy/nagroda 4 3 Wzmacniania reakcja

14 Klatka Skinnera Barrhus Frederic Skinner rozwinął znacznie teorię warunkowania instrumentalnego (w 1938 roku). Klatka którą stworzył, pozwalała na ograniczenie roli eksperymentatora. Pierwsze badania prowadził na gołębiach, jego badania zapoczątkowały rozważania nad podłożem zachowań np. hazardzistów. B. F. Skinner Filmy:

15 Kapsuła na hibernujące nietoperze Meksykański nietoperz ogoniasty Psy przeciwpancerne Projekt X-ray Projekt OrCon

16 Hamowanie odruchów Odruchy warunkowe w odróżnieniu od bezwarunkowych cechują się znaczną zmiennością i dynamiką. Mogą ulegać wzmacnianiu lub przy braku wzmacniania wygasaniu. Wyróżniamy 2 rodzaje hamowania. Hamowanie zewnętrzne: odruch może być hamowany przez nowe nieoczekiwane bodźce. Nowy bodziec spowalnia lub znosi całkowicie reakcje. Hamowanie wewnętrzne: powstaje przy powtarzaniu bodźca warunkującego (np. światło) ale bez wzmocnienia (np. pokarm). Przykład- wygasanie: Liczne powtórzenia

17 Hamowanie odruchów Hamowanie warunkowe: zachodzi przy warunkowaniu na bodziec A i wprowadzeniu dodatkowych bodźców B i C. Przy wzmocnieniu tylko A i B odruch się utrzyma. Przy braku wzmocnienia A i C odruch zaniknie mimo pierwotnego uwarunkowania na A. Hamowanie opóźniające: Występuje przy zwiększaniu odstępu czasowego pomiędzy bodźcem warunkowym a wzmocnieniem. Hamowanie różnicujące: przy 2 podobnych bodźcach warunkowych oba wywołują reakcje, jednak przy braku wzmacnianiu jednego z nich, reakcja zachodzi tylko przy wzmacnianym bodźcu- pomimo ich podobieństwa. (np. początkowo pies reaguje na częstotliwość metronomu 100 uderzeń/min. oraz na podobną 95 uderzeń/min. Jednak przy braku wzmacniania przy 95 uderzeń/min. pies zaczyna rozróżniać 2 bodźce i reagować tylko na 100 uderzeń/min. )

18 Typy odruchów wg Pawłowa Na podstawie równowagi procesów pobudzenia i hamowania, Pwałow wyróżnił 4 typy układów, typy te odpowiadają podziałowi Hipokratesa: I typ: słaby (obniżona pobudliwość i hamowanie) = melancholik II typ: silny, niezrównoważony i ruchliwy = choleryk III typ: silny, zrównoważony i ruchliwy = sangwinik IV typ: silny, zrównoważony i powolny = flegmatyk

19