Diagnoza neuropsychologiczna a przesiewowa ocena funkcji poznawczych możliwości i ograniczenia

Transkrypt

1 Diagnoza neuropsychologiczna a przesiewowa ocena funkcji poznawczych możliwości i ograniczenia Emilia Sitek Copernicus Podmiot Leczniczy Sp. z o.o., Szpital Specjalistyczny Św. Wojciecha, Oddział Neurologii Gdański Uniwersytet Medyczny, Wydział Nauk o Zdrowiu, Zakład Pielęgniarstwa Neurologiczno-Psychiatrycznego II KONFERENCJA OTĘPIENIE W PRAKTYCE, WARSZAWA 08 czerwca 2018

2 Diagnostyka chorób otępiennych wywiad całościowa ocena stanu zdrowia badanie neurologiczne ocena stanu psychicznego ocena funkcji poznawczych badania laboratoryjne badania neuroobrazowe inne badania dodatkowe badanie neuropsychologiczne przesiewowa ocena funkcji poznawczych

3 ? FORMALNA OCENA FUNKCJI POZNAWCZYCH czas lekarz czas WYWIAD WYWIAD FORMALNA OCENA FUNKCJI POZNAWCZYCH formalna ocena funkcji poznawczych (neuropsychologiczna / przesiewowa) nie zastępuje kompleksowego wywiadu

4 RYZYKO BŁĘDÓW DIAGNOSTYCZNYCH badanie neuropsychologiczne: brak bad. kontrolnego mimo wątpliwości diagnostycznych badanie funkcji poznawczych: nietrafny dobór narzędzi(a), błędna interpretacja wyników, brak uwzględnienia informacji jakościowych, brak integracji wyników brak wywiadu / niewiarygodny wywiad

5 Ocena funkcji poznawczych PRZESIEWOWA NEUROPSYCHOLOGICZNA - krótka - krótka lub długa - kompleksowa lub ukierunkowana na pytanie diagnostyczne - zakres oceny ustalany w trakcie badania - interpretacja na podst. punktu odcięcia - integracja informacji ilościowych i jakościowych - test funkcja - interpretacja wyników celem stworzenia profilu funkcjonowania poznawczego pacjenta

6 Zakres oceny neuropsychologicznej wywiad obserwacja przesiewowa ocena funkcji poznawczych ocena funkcji językowych i pamięci semantycznej ocena funkcji wzrokowo-przestrzennych ocena praksji ocena kalkulii ocena uwagi i pamięci operacyjnej ocena pamięci epizodycznej ocena myślenia abstrakcyjnego i funkcji wykonawczych

7 o. łagodne / umiarkowane o. umiarkowane / głębokie tak tak ocena nasilenia zaburzeń poznawczych ocena profilu zaburzeń poznawczych ocena przesiewowa tak, ale..są pacjenci z wybiórczym deficytem, większe ryzyko błędnej diagnozy brak vs. ograniczona do kilku obszarów ocena neuropsychologiczna tak pełna obserwacja pacjenta krótka długa więcej informacji jakościowych ograniczenia Kiedy warto? diagnostyka różnicowa ch. otępiennych norma / MCI MCI / otępienie łagodne wymagają współpracy ze strony pacjenta tak, jeśli neuropsycholog jest niedostępny tak tak tak

8 nawet najlepszy zestaw testów nie zastąpi umysłu diagnosty: 1. znajomość kryteriów diagnostycznych? 2. znajomość narzędzi diagnostycznych, ale przede wszystkim ich ograniczeń 3. umiejętność syntezy informacji ilościowych i jakościowych 4. możliwość porównania profilu wykonania do innych pacjentów

9 Jaki byłby idealny test przesiewowy? krótki łatwy do przeprowadzenia obliczanie wyników w trakcie badania czuły (również na wybiórcze deficyty) i swoisty niezależny od wykształcenia niezależny od ograniczeń sensorycznych i ruchowych pacjenta neutralny kulturowo wiarygodne punkty odcięcia z uwzględnieniem poszczególnych grup wiekowych posiada wersje zastępcze

10 Dlaczego powstaje coraz więcej testów przesiewowych? ograniczenia tradycyjnych testów przesiewowych, np. MMSE stworzone pod kątem wykrywania profilu zaburzeń typowego dla AD komercjalizacja MMSE potrzeba tworzenia narzędzi: wystarczająco czułych w MCI ułatwiających diagnostykę różnicową lekarzowi specjaliście, gdy pełna ocena neuropsychologiczna jest niedostępna dedykowanych wybranym jednostkom chorobowym przyjaznych dla pacjentów z zaburzeniami widzenia, słuchu, zaburzeniami ruchowymi bardzo krótkich, prostych dla lekarzy rodzinnych

11 Przesiewowe metody oceny funkcji poznawczych testy ogólne testy umożliwiające stworzenie wstępnego profilu poznawczego testy o wąskim profilu testy bardzo krótkie testy dla wybranej grupy chorych MMSE, MoCA, KTSP, TYM, Demtect, SLUMS... Addenbrooke s Cognitive Examination III (ACE-III) Mattis Dementia Rating Scale (DRS) TRZ EXIT-25, Quick Exit, FAB, INECO Frontal Screening, FES, BMET Mini-Cog, GPCog, AMTS,. PD-CRS, HD-CRS, ECAS, OCS

12 MMSE KTSP ACE DRS MoCA ECAS SLUMS dokładność pomiaru pamięć epizodyczna pamięć operacyjna pamięć semantyczna funkcje językowe f. wzrokowo-przestrzenne myślenie abstrakcyjne funkcje wykonawcze kalkulia poznanie społeczne + diagnoza różnicowa wersja polska

13 ACE-III wstępny profil funkcjonowania poznawczego brak oceny funkcji wykonawczych niezależnej od funkcji językowych brak oceny praksji (poza praksją konstrukcyjną)

14 Skoro mityczny idealny test przesiewowy nie istnieje. Czy mój pacjent. jest po udarze mózgu? może mieć deficyty ogniskowe?.ma zaburzenia widzenia?.ma niedosłuch?..ma zaburzenia ruchowe uniemożliwiające rysowanie / pisanie / mówienie?.ma bardzo wysoki przedchorobowy poziom funkcjonowania intelektualnego? Czy wywiad sugeruje raczej MCI a nie otępienie? NIE wynik klasycznego testu przesiewowego może będzie wystarczający OCS? słowny test zegara? TYM? TRZ? ECAS? LUB N E U R O P S Y C H O L O G

15 Skoro mityczny idealny test przesiewowy nie istnieje badanie przesiewowe zostało przeprowadzone i. wynik testu przesiewowego jest niespójny z oczekiwanym na podstawie danych z wywiadu (bardzo wysoki / bardzo niski) w toku badania przesiewowego widoczne objawy ogniskowe, wynik badania jest wybiórczo obniżony (np. tylko afazja, zab. wzrokowo-przestrzenne, wykonawcze) pacjent odpowiada nie wiem na niemal każde pytanie (poważne zaburzenia lękowe? symulacja? brak współpracy) pacjent nie reaguje na polecenia badającego (ustne, pisemne, demonstrację), nie podejmuje prób rozwiązywania zadań NEUROPSYCHOLOG P S Y C H I A T R A

16 Co powinno zawsze poprzedzać skierowanie do neuropsychologa? A. badanie neuroobrazowe B. szczegółowy wywiad C. przesiewowa ocena funkcji poznawczych D. konsultacja psychiatryczna

17 Co powinno zawsze poprzedzać skierowanie do neuropsychologa? A. badanie neuroobrazowe (może być równoległe) B. szczegółowy wywiad C. przesiewowa ocena funkcji poznawczych (wskazana, ale niekonieczna) D. konsultacja psychiatryczna (jeśli to wizyta ambulatoryjna w ramach NFZ.i jest szansa, że w PZP będzie neuropsycholog.)

18 Którzy pacjenci będą potrzebowali oceny neuropsychologicznej? A. pacjent l. 70 z wywiadem ok. 5-letnim dot. zaburzeń poznawczych, zależny od opiekuna B. pacjent l. 55 z postępującymi zaburzeniami językowymi C. pacjent l. 85 ze skargami na osłabienie pamięci i licznymi chorobami somatycznymi D. pacjent l. 65 aktywny zawodowo pracownik umysłowy ze skargami na trudności z wykonywaniem nowych zadań w pracy

19 Którzy pacjenci będą potrzebowali oceny neuropsychologicznej? A. pacjent l. 70 z wywiadem ok. 5-letnim dot. zaburzeń poznawczych, zależny od opiekuna B. pacjent l. 55 z postępującymi zaburzeniami językowymi C. pacjent l. 85 ze skargami na osłabienie pamięci i licznymi chorobami somatycznymi D. pacjent l. 65 aktywny zawodowo pracownik umysłowy ze skargami na trudności z wykonywaniem nowych zadań w pracy

20 Którzy pacjent będzie najbardziej potrzebował oceny neuropsychologicznej? A. pacjent l. 50 z ZZA B. pacjent l. 50 z zaburzeniami zachowania, który został przyprowadzony przez żonę C. pacjent l. 50, skarżący się na narastające na przestrzeni kilku tygodni dramatyczne problemy z pamięcią, które uniemożliwiają mu codzienne funkcjonowanie, który przyszedł sam D. pacjent l. 50, który skarży się na zaburzenia pamięci występujące od 10 lat

21 Który pacjent będzie najbardziej potrzebował oceny neuropsychologicznej? A. pacjent l. 50 z ZZA B. pacjent l. 50 z zaburzeniami zachowania, który został przyprowadzony przez żonę C. pacjent l. 50, skarżący się na narastające na przestrzeni kilku tygodni dramatyczne problemy z pamięcią, które uniemożliwiają mu codzienne funkcjonowanie, który przyszedł sam D. pacjent l. 50, który skarży się na zaburzenia pamięci występujące od 10 lat

22 Podsumowanie ocena funkcji poznawczych wymaga współpracy ze strony pacjenta większość testów psychometrycznych jest zaprojektowana dla osób bez zaburzeń widzenia, słuchu, zaburzeń ruchowych tradycyjne testy przesiewowe mają ograniczoną czułość, szczególnie.: w przypadku MCI w przypadku chorób otępiennych innych niż AD we wczesnym stadium w przypadku osób o wysokim przedchorobowym potencjale intelektualnym badanie neuropsychologiczne: może być bardzo przydatne w diagnostyce różnicowej chorób otępiennych. ale w przypadku pacjentów na wczesnym etapie choroby

23 V KONFERENCJA NAUKOWO-SZKOLENIOWA NEURODEGENERACJE Wrocław października 2018

24 ZESTAWIENIE SKRÓTÓW ACE-III Addenbrooke s Cognitive Examination III AMTS the Abbreviated Mental Test Score BMET the Brief Memory and Executive Test ECAS Edinburgh Cognitive and Behavioural ALS Screen EXIT-25 the Executive interview FAB Frontal Assessment Battery FES Frontal Executive Screen GPCOG the General Practitioner Assessment of Cognition HD-CRS Huntington s disease Cognitive Rating Scale KTSP Krótki Test Oceny Stanu Psychicznego (STMS - Short Test of Mental Status) MMSE Mini-Mental State Examination MoCA - Montreal Cognitive Assessment OCS Oxford Cognitive Screen PD-CRS Parkinson s disease Cognitive Rating Scale SLUMS the Saint Louis University Mental Status Examination TRZ Test Rysowania Zegara TYM Test Your Memory