Sprawozdanie z działalności. Narodowego Banku Polskiego w 2017 roku. Chciałbym rozpocząć Sprawozdanie taką optymistyczną refleksją.

Transkrypt

1 Warszawa, 4 lipca 2018 r. Prof. dr hab. Adam Glapiński Prezes Narodowego Banku Polskiego Sprawozdanie z działalności Narodowego Banku Polskiego w 2017 roku Pani Marszałek, Wysoka Izbo, Ministrowie! Chciałbym rozpocząć Sprawozdanie taką optymistyczną refleksją. Jako Prezes Narodowego Banku Polskiego mam przyjemność, że jako pierwszy w historii wolnej Polski, jeżdżąc za granicę i uczestnicząc w międzynarodowych spotkaniach, różnego rodzaju gremiach bankowych i finansowych, o nic nie proszę. To jest naprawdę optymistyczny moment w historii Polski w ogóle, nie tylko historii gospodarczej. Polska o nic nie zabiega, bo nie musi: o żaden kredyt państwowy, nie zabiega o prolongatę spłaty tego kredytu, o wydłużenie terminu, o umorzenie. Po prostu sytuacja gospodarcza i finansowa Polski jest taka dobra, że przeszliśmy do tej grupy krajów, które się prosi o udzielenie pomocy finansowej. I takiej pomocy, w miarę swoich możliwości, udzielamy. Oczywiście istnieją różnego rodzaju gremia, takie jak Bank Światowy, rozmaite fundusze, gdzie staramy się o kredyty dla określonych projektów, firm itd. Sami też udzielamy takich 1/11

2 2 kredytów. Ten moment został trochę przeoczony przez publicystykę ekonomiczną, a politykę może w ogóle i dlatego na niego wskazuję. To naprawdę jest historyczna chwila. Dołączyliśmy do tych krajów, które zaczynają pomagać, a nie wymagają żadnej pomocy. Sam się w pewnym momencie zorientowałem, że jeszcze poprzednio jako członek Rady Polityki Pieniężnej obserwowałem inne sytuacje, kiedy Polska była w sytuacji tej kłaniającej się niżej. I to jest bardzo ważny moment, który myślę, że w Sprawozdaniu z działalności Narodowego Banku Polskiego warto zaznaczyć. Jest to wynik naszego nieprzerwanego rozwoju przez ostatnie kilkadziesiąt lat. Jako Prezes Narodowego Banku Polskiego i Przewodniczący Rady Polityki Pieniężnej przedkładam co roku Sprawozdanie z działalności Narodowego Banku Polskiego i zgodnie z ustawą o NBP Sprawozdanie tegoroczne zostało złożone na ręce Pana Marszałka 29 maja 2018 roku. Przedstawia zadania realizowane przez NBP w ubiegłym roku. Podczas dzisiejszego wystąpienia chciałbym się skupić tylko na najważniejszych działaniach podjętych przez bank centralny w 2017 roku. Pani Marszałek, Wysoka Izbo! Na mocy art. 227 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej Narodowemu Bankowi Polskiemu przysługuje wyłączne prawo ustalania 2/11

3 3 i realizowania polityki pieniężnej. Zgodnie z Konstytucją NBP odpowiada za wartość polskiego pieniądza. Artykuł 3 ustawy o NBP precyzuje zadania określone w Konstytucji, stwierdzając, że podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP. Dążąc do utrzymania stabilności cen, NBP realizuje strategię celu inflacyjnego, którą stosują główne banki centralne na świecie. Jej istotą jest zakotwiczenie oczekiwań inflacyjnych na poziomie ogłoszonego celu inflacyjnego oraz dostosowywanie instrumentów polityki pieniężnej, głównie stóp procentowych, do stanu i perspektyw koniunktury gospodarczej oraz bieżącej i oczekiwanej dynamiki cen. Od 2004 roku średniookresowy cel inflacyjny NBP wynosi 2,5% z symetrycznym przedziałem odchyleń o szerokości ± 1 punkt procentowy. W 2017 roku średnioroczny wskaźnik inflacji, po kilku latach utrzymywania się poniżej celu inflacyjnego NBP, ukształtował się w jego pobliżu i wyniósł 2,0% wobec minus 0,6% w 2016 roku, także jesteśmy bardzo blisko ustalonego przez Radę Polityki Pieniężnej celu inflacyjnego. Do wzrostu inflacji w 2017 roku przyczyniła się wyższa dynamika cen żywności, zwłaszcza krajowej, a także energii w związku ze wzrostem cen ropy naftowej na rynkach światowych. Inflacja bazowa pozostała natomiast niska, czemu sprzyjała ograniczona mimo wzrostu wewnętrzna presja popytowa, niska inflacja za granicą oraz umocnienie się kursu złotego. 3/11

4 4 Ponadto rynek pracy, pomimo spadku bezrobocia i przyspieszenia dynamiki płac, nie generował w 2017 roku nadmiernej presji inflacyjnej. Dzięki wzrostowi wydajności pracy dynamika jednostkowych kosztów pracy utrzymała się bowiem na umiarkowanym poziomie. W 2017 roku koniunktura w Polsce była korzystna. Wzrost gospodarczy przyspieszył do 4,6%, z poziomu 3,0% w 2016 roku. Głównym czynnikiem wzrostu pozostał popyt konsumpcyjny, wspierany przez systematyczne zwiększanie się zatrudnienia i przyspieszenie wzrostu płac. Także wypłaty świadczeń, w tym w ramach programu Rodzina 500 plus, miały na to wpływ. Nastąpiło również ożywienie inwestycji. Wzrostowi PKB w Polsce dodatkowo sprzyjał relatywnie wysoki wzrost aktywności w otoczeniu polskiej gospodarki, głównie w strefie euro, będącej głównym partnerem handlowym Polski. W 2017 roku w polskiej gospodarce nie pojawiły się sygnały narastania jakichkolwiek nierównowag makroekonomicznych. W handlu zagranicznym Polski utrzymała się nadwyżka, dzięki czemu saldo na rachunku obrotów bieżących było dodatnie. Jednocześnie dynamika kredytu dla sektora niefinansowego była zbliżona do dynamiki wzrostu nominalnego PKB. Także w bieżącym roku inflacja kształtuje się na umiarkowanym poziomie, a wzrost gospodarczy pozostaje zbliżony do obserwowanego w drugiej połowie poprzedniego roku. Perspektywy koniunktury 4/11

5 5 w kolejnych kwartałach są korzystne, a prognozy inflacji wskazują, że pozostanie ona zbliżona do celu inflacyjnego. Biorąc pod uwagę powyższe uwarunkowania, w ubiegłym roku NBP utrzymywał stopy procentowe na niezmienionym poziomie, w tym stopę referencyjną w wysokości 1,5%. Stabilizacja stóp procentowych przez NBP umożliwiała zapewnienie niskiej inflacji, a także sprzyjała utrzymaniu zrównoważonego wzrostu gospodarczego, w tym ożywieniu inwestycji, oraz stabilności systemu finansowego. NBP nadal realizuje zatem swój podstawowy cel, którym jest zapewnienie stabilności cen, a także wspieranie polityki gospodarczej rządu. Pani Marszałek, Panie Posłanki, Panowie Posłowie Polityka pieniężna była realizowana przez NBP w 2017 roku za pomocą przyjętego przez Radę Polityki Pieniężnej zestawu instrumentów. Warunki utrzymujące się na krajowych oraz zagranicznych rynkach finansowych nie spowodowały konieczności zastosowania przez NBP instrumentów w innym zakresie niż w poprzednim roku. Podstawowym instrumentem polityki pieniężnej w 2017 roku były stopy procentowe NBP. Największe znaczenie miała stopa referencyjna NBP. Stopa ta, określając rentowność operacji otwartego rynku wykorzystywanych przez bank centralny do kształtowania warunków płynnościowych w sektorze bankowym, wpływała na poziom oprocentowania środków udostępnianych na rynku międzybankowym. 5/11

6 6 Stopa depozytowa oraz stopa lombardowa NBP wyznaczały z kolei pasmo wahań stawek overnight na tym rynku. NBP w 2017 roku realizował politykę pieniężną w warunkach utrzymującej się stale nadpłynności sektora bankowego. Jej poziom wyniósł średnio w roku 73,6 mld zł i był zbliżony do poziomu z roku poprzedniego. W 2017 roku celem operacyjnym polityki pieniężnej było kształtowanie stawki POLONIA w pobliżu stopy referencyjnej NBP. Cel ten był realizowany skutecznie. Średnie absolutne odchylenie stawki POLONIA od stopy referencyjnej NBP wyniosło w 2017 roku 12 punktów procentowych, wobec 16 punktów procentowych w 2016 roku. Głównym narzędziem wykorzystywanym do realizacji celu operacyjnego polityki pieniężnej były operacje otwartego rynku, przeprowadzane w formie emisji bonów pieniężnych NBP. Ich emisja miała na celu absorpcję nadwyżki środków pozostającej na rachunkach banków w banku centralnym i utrzymywanie w sektorze bankowym zbilansowanych warunków płynnościowych. Realizację celu operacyjnego w 2017 roku wspomagały operacje depozytowo-kredytowe NBP. Oferując je, bank centralny umożliwiał bankom lokowanie nadwyżek środków bądź uzupełnianie ich niedoborów na okresy jednodniowe, dzięki wykorzystaniu odpowiednio: depozytu na koniec dnia oraz kredytu lombardowego. Podobnie jak w poprzednich latach istotną rolę w realizacji celu operacyjnego polityki pieniężnej odgrywał system rezerwy obowiązkowej. 6/11

7 7 Ze względu na uśredniony charakter dawał on podmiotom podlegającym obowiązkowi utrzymywania rezerwy w NBP znaczną swobodę decydowania o wysokości środków gromadzonych na rachunkach w banku centralnym w trakcie okresu rezerwowego. Dzięki temu, ograniczając presję wynikającą ze zmian warunków płynnościowych, system rezerwy obowiązkowej sprzyjał stabilizowaniu rynkowych stóp procentowych. W 2017 roku Rada Polityki Pieniężnej wprowadziła dwie zmiany w stopie rezerwy obowiązkowej. Zgodnie z decyzją z 8 listopada 2017 roku stopa rezerwy obowiązkowej od środków pozyskanych co najmniej na dwa lata została ustalona na poziomie 0%, począwszy od rezerwy obowiązkowej utrzymywanej od 30 kwietnia 2018 roku. Skutkiem tej decyzji Rady było ujednolicenie omawianego parametru systemu rezerwy w odniesieniu do środków pozyskiwanych zarówno od podmiotów krajowych, jak i zagranicznych, którego wcześniej nie było. Z kolei zgodnie z decyzją z 5 grudnia 2017 roku obniżono do 0,5% wysokość oprocentowania środków rezerwy. Zmiana ta weszła w życie 1 stycznia 2018 roku. Wprowadzone zmiany w systemie rezerwy obowiązkowej powinny sprzyjać zmniejszaniu niedopasowania struktury terminowej aktywów i pasywów polskich instytucji objętych obowiązkiem utrzymywania rezerwy, poprzez wspieranie długoterminowego oszczędzania. 7/11

8 8 Pani Marszałek, Wysoka Izbo! Drugim obszarem podstawowego działania Narodowego Banku Polskiego było polityka stabilizująca. Stabilizacja systemu bankowego i systemu finansowego Polski. Jest to warunkiem koniecznym zapewnienia zrównoważonego rozwoju gospodarczego i realizacji podstawowego celu NBP, czyli utrzymania stabilnego poziomu cen. Do ustawowych zadań NBP należy działanie na rzecz stabilności systemu finansowego oraz wyeliminowania lub ograniczania ryzyka systemowego. NBP realizuje te zadania poprzez prowadzenie cyklicznych badań oraz analiz stabilności i rozwoju systemu finansowego, współpracę z innymi organami państwa, w tym w ramach Komitetu Stabilności Finansowej. Podejmujemy różnego rodzaju działania sprzyjające bezpieczeństwu systemu finansowego, a także bierzemy udział w tworzeniu krajowych i europejskich regulacji finansowych. Podstawowe znaczenie dla zachowania stabilności systemu finansowego w Polsce ma oczywiście utrzymanie bezpieczeństwa sektora bankowego. Aktywa tego stanowią ponad dwie trzecie aktywów krajowych instytucji finansowych. Z kolei sektor niekredytowych instytucji finansowych, ze względu na jego sytuację finansową i wykorzystywane modele biznesowe, nie tworzy istotnych zagrożeń dla stabilności finansowej. Analizy systemu finansowego i jego otoczenia gospodarczego pod kątem identyfikacji głównych zagrożeń dla stabilności finansowej w Polsce wykazały, że w ubiegłym roku polski system finansowy funkcjonował 8/11

9 9 stabilnie. Dynamika kredytu dla sektora niefinansowego w 2017 roku po uwzględnieniu efektów kursowych wyniosła 6,1% i była zbliżona do dynamiki wzrostu nominalnego PKB. Takie tempo akcji kredytowej nie było źródłem nierównowagi w gospodarce i systemie finansowym ani nie stanowiło bariery wzrostu gospodarczego. Nie zaobserwowano oznak nadmiernego łagodzenia polityki kredytowej banków, a jakość portfela kredytowego banków była stabilna. Banki w ograniczonym bardzo stopniu były narażone na ryzyko rynkowe oraz ryzyko płynności i finansowania. Wyposażenie kapitałowe sektora bankowego było adekwatne do skali i charakteru prowadzonej działalności. Większość banków spełniała wymogi regulacyjne, łącznie z wymogami utrzymywania dodatkowych buforów kapitałowych. Łączny współczynnik kapitałowy w sektorze bankowym (z wyłączeniem BGK i oddziałów instytucji kredytowych) na koniec 2017 roku osiągnął 18,1%, wobec 17,2% na koniec 2016 roku i minimalnego poziomu regulacyjnego wynoszącego 8%. Wzrost tego współczynnika był głównie skutkiem zatrzymania przez banki zysków wypracowanych w poprzednich okresach. Utrzymywanie się niepewności w otoczeniu zewnętrznym Polski wskazuje na konieczność zachowania wysokiej odporności sektora bankowego w Polsce. W tym kontekście pozytywnym zjawiskiem jest wygasanie spadkowej tendencji zyskowności banków, która mogłaby ograniczać ich zdolność do uzupełniania kapitału w przyszłości. W 2017 roku zysk netto sektora bankowego wyniósł 13,6 mld zł, czyli o 1,7% mniej niż w 2016 roku Gdyby jednak odjąć od wyniku z /11

10 10 roku jednorazowy przychód ze sprzedaży udziałów w organizacji zajmującej się wydawaniem kart płatniczych (Visa Europe), wzrost zysku netto sektora w 2017 roku wyniósłby około 15% to à propos różnego rodzaju uwag o trudnej sytuacji banków w Polsce. W tym kontekście warto przypomnieć, że w ubiegłym roku banki zapłaciły łącznie około 3,6 mld zł podatku od niektórych instytucji finansowych oraz 4,8 mld zł podatku dochodowego. Oczywiście mamy pewne trudności jako Polska, w stabilności i w perspektywach systemu SKOK-ów i systemu banków spółdzielczych nad którymi cały czas Komisja Nadzoru Finansowego, Narodowy Bank Polski, Komitet Stabilności Finansowej pracuje. Pani Marszałek, Wysoka Izbo! Jak co roku zwracam na koniec uwagę, od pierwszego swojego wystąpienia, że zarządzanie kryzysowe i wspieranie stabilności finansowej uległoby istotnemu wzmocnieniu przez integrację Komisji Nadzoru Finansowego z Narodowym Bankiem Polskim. Połączenie KNF-u z Narodowym Bankiem Polskim przyczyniłoby się do wzrostu bezpieczeństwa finansowego w Polsce. Niekwestionowana niezależność banku centralnego pozwoliłaby efektywnie sprawować funkcję nadzorcze, zwłaszcza że udział własności w państwowym nadzorowanym systemie finansowym, szczególnie sektorze bankowym, istotnie zwiększył się w ostatnim roku. Obecnie ponad połowa aktywów sektora bankowego 10/11

11 11 znajduje się w polskich rękach. Mam nadzieję, że powrót polskiego kapitału do sektora bankowego przyczyni się do dalszego wzmocnienia jego stabilności, a co za tym idzie do rozwoju polskiej gospodarki. Dziękuję Państwu za uwagę! 11/11