Raport Roczny Płynność sektora bankowego Instrumenty polityki pieniężnej NBP

Transkrypt

1 Raport Roczny 2014 Płynność sektora bankowego Instrumenty polityki pieniężnej NBP

2 Raport Roczny 2014 Płynność sektora bankowego Instrumenty polityki pieniężnej NBP Warszawa, 2015

3 Opracował: Departament Operacji Krajowych NBP Wydał: Narodowy Bank Polski ul. Świętokrzyska 11/ Warszawa tel.: Copyright Narodowy Bank Polski, 2015

4 Spis treści Wprowadzenie 5 Rozdział 1. Płynność sektora bankowego Sytuacja płynnościowa w 2014 r Wpływ czynników autonomicznych na zmiany płynności sektora bankowego Skup i sprzedaż walut przez NBP Pieniądz gotówkowy Depozyty sektora publicznego utrzymywane w banku centralnym 16 Rozdział 2. Instrumenty polityki pieniężnej Stopa procentowa Rezerwa obowiązkowa Operacje otwartego rynku Operacje podstawowe Operacje dostrajające Operacje strukturalne Operacje depozytowo-kredytowe Depozyt na koniec dnia Kredyt lombardowy 25 Rozdział 3. Pozostałe operacje Kredyt techniczny Kredyt w ciągu dnia w euro 28 Rozdział 4. Kształtowanie stawki POLONIA 29 Glosariusz 33 Załączniki 37 Załącznik 1. Zmiany poziomu wahań najkrótszych stóp procentowych w latach Załącznik 2. Instrumenty NBP w latach Załącznik 3. Operacje podstawowe w 2014 r. 40

5 Spis treści Załącznik 4. Operacje dostrajające w 2014 r. 41 Załącznik 5. Umowy z Ministerstwem Finansów 42 Załącznik 6. System Dealerów Rynku Pieniężnego w 2014 r. 43 Załącznik 7. Informacja dzienna (stan na koniec miesiąca) 45 Spis tabel 46 Spis wykresów 47

6 Wprowadzenie Wprowadzenie

7 Wprowadzenie Wprowadzenie Polityka pieniężna Narodowego Banku Polskiego (NBP) w 2014 r. prowadzona była zgodnie z Założeniami polityki pieniężnej na 2014 rok. Podstawowym jej celem, podobnie jak w latach poprzednich, było dążenie do utrzymania inflacji w średnim okresie na poziomie 2,5% z symetrycznym przedziałem odchyleń o szerokości +/ 1 punkt procentowy, przy jednoczesnym sprzyjaniu zrównoważonemu wzrostowi gospodarczemu. Podstawowym instrumentem polityki pieniężnej jest stopa procentowa. Rada Polityki Pieniężnej (RPP), określając podstawowe stopy procentowe NBP, wyznacza rentowność instrumentów polityki pieniężnej. Zmiany poziomu stopy referencyjnej NBP określają kierunek polityki pieniężnej i przekładają się na kształtowanie się stawek rynkowych. Stopa depozytowa i stopa lombardowa wyznaczają pasmo wahań (symetryczne względem stopy referencyjnej) stopy procentowej O/N (overnight) na rynku międzybankowym. W październiku 2014 r. Rada Polityki Pieniężnej podjęła decyzję o obniżeniu podstawowej stopy procentowej stopy referencyjnej NBP. Jednocześnie nastąpiło zawężenie korytarza wahań krótkoterminowych stawek rynkowych z +/ 1,5 pkt proc. do +/ 1 pkt proc. Na koniec 2014 r. stopa referencyjna wyniosła 2,00%, stopa depozytowa 1,00%, zaś stopa lombardowa 3,00%. W stosunku do końca poprzedniego roku stopa referencyjna została obniżona o 0,50 pkt proc., stopa depozytowa pozostała bez zmian, zaś stopa lombardowa została obniżona o 1 pkt proc. W ramach realizacji przyjętych założeń polityki pieniężnej, NBP przeprowadza operacje otwartego rynku, i w ten sposób wpływa na poziom płynności sektora bankowego. W 2014 r. podstawowe operacje otwartego rynku polegały na regularnej emisji 7-dniowych bonów pieniężnych NBP. Operacje dostrajające polegające na emisji bonów o terminach zapadalności krótszych niż podstawowe były prowadzone regularnie (w ostatnim dniu okresu utrzymywania rezerwy obowiązkowej) oraz nieregularnie, w celu ograniczenia zmienności krótkoterminowych rynkowych stóp procentowych. Rentowność tych papierów wartościowych określona była na poziomie stopy referencyjnej NBP. Dostęp do operacji podstawowych i dostrajających otwartego rynku miały wszystkie banki spełniające określone przez NBP warunki, a do operacji podstawowych również Bankowy Fundusz Gwarancyjny (BFG). Na początku 2014 r. status Dealera Rynku Pieniężnego miało 11 banków najbardziej aktywnych na rynku pieniężnym i walutowym. W lutym ten status uzyskał jeszcze jeden bank. W 2014 r. banki komercyjne miały możliwość korzystania z udostępnianych przez NBP operacji depozytowo-kredytowych, co ułatwiało zarządzanie bieżącą płynnością. Banki mogły uzupełniać niedobory płynności za pomocą kredytu lombardowego, a nadwyżki lokować w NBP w formie depozytu na koniec dnia. W 2014 r. NBP nie przeprowadzał operacji strukturalnych, których celem jest długoterminowa zmiana płynności w sektorze bankowym. 6 Narodowy Bank Polski

8 Wprowadzenie Tabela I. Operacje otwartego rynku (bony pieniężne NBP i repo), swap walutowy oraz operacje depozytowo-kredytowe w latach (w mln zł) Okres Bony pieniężne Operacje repo Operacje swap walutowy depozyt na koniec dnia Operacje depozytowo-kredytowe kredyt lombardowy saldo (depozyt kredyt) Uwaga: wartości podano w ujęciu średniorocznym w okresach utrzymywania rezerwy obowiązkowej. Źródło: NBP. W 2014 r., po raz pierwszy od pięciu lat, nastąpiło zmniejszenie krótkoterminowej płynności sektora bankowego mierzonej jako średnioroczne saldo operacji prowadzonych przez bank centralny. Operacje te obejmowały emisję bonów pieniężnych NBP i operacje depozytowo-kredytowe (a w okresie stosowania pakietu zaufania także operacje repo i swapa walutowego). Poziom krótkoterminowej płynności sektora bankowego w 2014 r. wyniósł mln zł. W porównaniu ze średnim poziomem z poprzedniego roku nastąpił spadek płynności o mln zł. W ciągu 2014 r. następowało systematyczne zmniejszanie poziomu płynności sektora bankowego z mln zł w styczniu do mln zł w grudniu, co oznacza spadek w okresie od stycznia do grudnia o mln zł. Obniżenie płynności było spowodowane przede wszystkim przewagą sprzedaży walut obcych przez NBP nad ich skupem oraz wzrostem obiegu pieniądza gotówkowego i rezerwy obowiązkowej. W 2014 r. średni poziom bonów pieniężnych emitowanych przez NBP wyniósł mln zł. Z kwoty tej 98,9%, tj mln zł, stanowiły bony sprzedawane w ramach operacji podstawowych, natomiast mln zł stanowiły operacje dostrajające. Średni poziom operacji depozytowo-kredytowych wyniósł 298 mln zł. Rok 2014 charakteryzował się mniejszą niż 2013 r. zmiennością stawki POLONIA. W wyniku stosowania podstawowych operacji otwartego rynku, a także regularnych i nieregularnych operacji dostrajających, wykorzystywanych do stabilizowania rynkowych stóp procentowych w okresach ich zwiększonej zmienności, średnie absolutne odchylenie stawki POLONIA od stopy referencyjnej w 2014 r. wyniosło 11 punktów bazowych (w 2013 r. 18 punktów bazowych). Raport Roczny Płynność sektora bankowego. Instrumenty polityki pieniężnej NBP 7

9 Wprowadzenie Tabela II. Kształtowanie się stawek rynkowych w latach Okres Średnia stopa referencyjna (w %)* Odchylenie stóp od stopy referencyjnej (w pkt bazowych, średnioroczne)** O/N SW 2W 1M POLONIA , , , , , , , , , , , , , , * Średnia stopa referencyjna ważona była długością okresu jej obowiązywania. ** Odchylenia stóp od stopy referencyjnej zastosowano jednolitą bazę 365 dni w roku. Źródło: NBP. Stosowanym przez NBP rozwiązaniem, sprzyjającym ograniczaniu wahań krótkoterminowych stóp procentowych i stabilizowaniu płynności sektora bankowego, jest rezerwa obowiązkowa. W 2014 r., podobnie jak w latach poprzednich, banki zobowiązane były do utrzymania na rachunkach w NBP w okresach rezerwy obowiązkowej środków na poziomie średnim nie niższym od wartości rezerwy wymaganej. W 2014 r. podstawowa stopa rezerwy obowiązkowej nie zmieniła się i wyniosła 3,5%. 8 Narodowy Bank Polski

10 Rozdział 1 Płynność sektora bankowego

11 Rozdział 1 Płynność sektora bankowego 1.1. Sytuacja płynnościowa w 2014 r. W 2014 r. polityka pieniężna była prowadzona podobnie jak w latach poprzednich w warunkach nadpłynności sektora bankowego. Krótkoterminowa płynność sektora bankowego (mierzona saldem emisji bonów pieniężnych NBP i operacji depozytowo-kredytowych) przez cały rok ulegała stopniowemu zmniejszaniu i kształtowała się w granicach od 123,2 mld zł w styczniu do 99,2 mld zł w grudniu. Wykres 1.1. Krótkoterminowa płynność sektora bankowego w 2014 r mln zł mln zł I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Bony pieniężne NBP (operacje podstawowe) Bony pieniężne NBP (operacje dostrajające) I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Saldo operacji depozytowo-kredytowych Źródło: NBP. W grudniu 2014 r. średni poziom krótkoterminowej płynności sektora bankowego wyniósł mln zł i był niższy o mln zł, tj. o 19,7%, w porównaniu z grudniem 2013 r. Wśród czynników autonomicznych wpływających na spadek płynności sektora bankowego największe znaczenie miał wzrost obiegu pieniądza gotówkowego, który w ujęciu grudzień 2014 r. do grudnia 2013 r. wyniósł mln zł. Roczne tempo wzrostu pieniądza gotówkowego w grudniu 2014 r. wyniosło 11,2% w porównaniu z 10,9% w grudniu 2013 r. Kolejnym czynnikiem wpływającym na spadek nadpłynności była przewaga sprzedaży walut obcych przez NBP nad ich skupem. W 2014 r. Ministerstwo Finansów ograniczyło zamianę środków walutowych pochodzących z funduszy unijnych w banku centralnym na rzecz transakcji dokonywanych na rynku międzybankowym za pośrednictwem BGK. Jednocześnie następowała sprzedaż walut obcych, głównie na przewalutowanie składki członkowskiej Polski, wpłacanej do UE, dwustronne operacje walutowe związane z obsługą jednostek budżetowych oraz skup z rachunku walutowego Ministerstwa Finansów prowadzonego w NBP. W skali roku spadek płynności z tego tytułu (w ujęciu średnim grudzień 2014 r. do grudnia 2013 r.) wyniósł mln zł. Czynnikiem wpływającym na ograniczenie płynności był również wzrost poziomu rezerwy obowiązkowej, który w 2014 r. wyniósł mln zł. Spowodowane to było stopniowym wzro- 10 Narodowy Bank Polski

12 Płynność sektora bankowego stem depozytów sektora bankowego, a także faktem, że od 31 marca 2014 r. obowiązkiem utrzymywania rezerwy obowiązkowej objęte zostały spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe oraz Krajowa Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa. Wypłaty dokonywane przez NBP dla sektora bankowego z tytułu dyskonta bonów pieniężnych oraz oprocentowania rezerwy obowiązkowej zwiększyły poziom płynności sektora bankowego łącznie o kwotę mln zł. Depozyty sektora publicznego kształtowały się na stabilnym poziomie i nie wpłynęły znacząco na zmianę płynności sektora bankowego. W celu absorpcji nadwyżki płynności bank centralny emitował bony pieniężne z 7-dniowym terminem zapadalności w ramach podstawowych operacji otwartego rynku (średnia wartość w 2014 r. wyniosła mln zł) oraz bony pieniężne o krótszych terminach zapadalności w ramach operacji dostrajających (średnia wartość w 2014 r. wyniosła mln zł). W 2014 r. przeprowadzono łącznie 19 dostrajających operacji otwartego rynku. Banki dysponujące nadwyżkami środków, których nie ulokowały w operacjach otwartego rynku, składały w NBP depozyt na koniec dnia. Średni poziom depozytu w 2014 r. wyniósł 298 mln zł. W 2014 r. nie doszło do istotnych zmian w strukturze lokat na rynku międzybankowym 1. Podobnie jak w poprzednich latach zdecydowana większość transakcji na rynku depozytów międzybankowych w 2014 r. została zawarta na okresy kilkudniowe (do tygodnia). Tabela 1.1. Absorpcja krótkoterminowej płynności w ramach operacji prowadzonych przez NBP w 2014 r. (w mln zł) 2014 Średni poziom bonów pieniężnych NBP 7-dniowych Średni poziom bonów pieniężnych NBP 1-, 2-, 3-, 4-dniowych Średni poziom depozytu na koniec dnia Średni poziom kredytu lombardowego Średni poziom krótkoterminowej płynności sektora bankowego (1) (2) (3) (4) (1) + (2) + (3) + (4) I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Średnio Uwaga: wartości podane średnio w okresach utrzymywania rezerwy obowiązkowej. Wartości dodatnie oznaczają absorpcję środków z sektora bankowego, natomiast wartości ujemne zasilenie sektora bankowego w środki złotowe. Źródło: NBP. 1 Na podstawie danych z systemu SORBNET Raport Roczny Płynność sektora bankowego. Instrumenty polityki pieniężnej NBP 11

13 Rozdział 1 W poszczególnych miesiącach udział depozytów O/N w całości obrotów na rynku wahał się w granicach 81 89%, a udział depozytów jednodniowych (T/N i S/N) wyniósł 5 12% Wpływ czynników autonomicznych na zmiany płynności sektora bankowego Skup i sprzedaż walut przez NBP Od momentu przystąpienia Polski do Unii Europejskiej i rozpoczęcia skupu walut obcych pochodzących z funduszy unijnych przez bank centralny, w 2014 r. po raz pierwszy w skali roku nastąpiła nadwyżka sprzedaży walut obcych nad ich skupem. W wyniku realizacji transakcji walutowych przez NBP nastąpił spadek płynności sektora bankowego. Sprzedaż walut obcych przez NBP była związana z: przewalutowaniem składki członkowskiej wpłacanej na rachunek Komisji Europejskiej (KE), w wysokości mln zł (dla porównania w 2013 r. kwota ta wyniosła mln zł), obsługą jednostek budżetowych, których rachunki prowadzone są w NBP, w wysokości mln zł. W 2014 r. sprzedaż walut obcych przez NBP dokonywana była stosunkowo równomiernie. Najwięcej walut obcych sprzedano, podobnie jak w roku poprzednim, w lutym, co było wynikiem zamiany na euro znacznej części składki członkowskiej wpłacanej do budżetu Unii Europejskiej przez Polskę. W I kwartale roku Komisja Europejska może przewalutować na euro środki otrzymywane w walucie danego kraju w wysokości do 5/12 rocznej składki. Wykres 1.2. Skup i sprzedaż walut przez NBP w 2014 r mln euro I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Sprzedaż walut przez NBP Skup walut przez NBP Źródło: NBP. Skup walut obcych przez NBP wiązał się z: obsługą zadłużenia zagranicznego Skarbu Państwa w wysokości mln zł (w 2013 r. skupiono z tego tytułu waluty o wartości mln zł), w ramach której największą pozycję stanowił skup walut obcych z rachunku walutowego MF w NBP ( mln zł), 12 Narodowy Bank Polski

14 Płynność sektora bankowego obsługą jednostek budżetowych, których rachunki prowadzone są w NBP, w wysokości 528 mln zł (w 2013 r. skupiono z tego tytułu waluty o wartości mln zł), wykorzystaniem środków unijnych w złotych w kwocie 23 mln zł. W 2014 r. skup walut obcych przez NBP dokonywany był głównie pod koniec roku (w listopadzie i grudniu wartość skupu wyniosła mln zł) oraz w lipcu mln zł. Przez pozostałe miesiące skup walut obcych przez bank centralny wyniósł łącznie mln zł. Niski (w stosunku do 2013 r.) skup walut obcych przez bank centralny był wynikiem wymiany walut obcych na walutę krajową przez MF na rynku międzybankowym za pośrednictwem BGK. Fakt, że poziom skupu walut obcych przez NBP był znacznie niższy w ciągu 2014 r. od zrealizowanej sprzedaży wpłynął na spadek płynności sektora bankowego. Operacje walutowe przeprowadzane przez bank centralny w ramach skupu i sprzedaży walut obcych w 2014 r. Operacje zagraniczne Skarbu Państwa Obsługa zobowiązań i należności zagranicznych Skarbu Państwa odbywająca się w formie skupu i sprzedaży walut obcych przez NBP może mieć wpływ na zmianę płynności sektora bankowego. W 2014 r., podobnie jak w roku poprzednim, NBP nie sprzedawał walut obcych na rzecz Ministerstwa Finansów. Zobowiązania zagraniczne Skarbu Państwa były regulowane ze środków znajdujących się na rachunku walutowym Ministerstwa Finansów w banku centralnym. Rachunek ten był głównie zasilany walutami pochodzącymi z emisji obligacji na rynki zagraniczne (o równowartości mln euro), kredytów zaciągniętych w międzynarodowych instytucjach finansowych (2 264 mln euro), a także w dużej części funduszy unijnych przekazywanych przez Komisję Europejską na rachunki w NBP. Płatności dokonywane ze środków znajdujących się na rachunku walutowym dotyczyły zobowiązań wobec posiadaczy obligacji zagranicznych Skarbu Państwa (5 446 mln euro) oraz z tytułu zaciąganych kredytów zagranicznych, płatności udziałów i innych transakcji (1 185 mln euro). W 2014 r. miały miejsce transakcje polegające na skupie walut obcych przez NBP od Ministerstwa Finansów. Związane one były głównie z: kredytami otrzymanymi z międzynarodowych instytucji finansowych i udzielonymi innym państwom, wykorzystaniem na bieżące finansowanie potrzeb budżetowych części środków znajdujących się na rachunku walutowym MF w NBP. Łączna wartość tych transakcji stanowiła w 2014 r. równowartość mln euro. Transakcje związane z członkostwem w Unii Europejskiej W 2014 r. podstawowymi transakcjami związanymi z obecnością Polski w Unii Europejskiej były operacje polegające na sprzedaży walut obcych przez NBP dla Komisji Europejskiej Raport Roczny Płynność sektora bankowego. Instrumenty polityki pieniężnej NBP 13

15 Rozdział 1 w celu przewalutowania na euro składki członkowskiej Polski wpłacanej do budżetu unijnego w złotych. W 2014 r. wartość tych transakcji wyniosła równowartość mln euro. W 2014 r. NBP praktycznie nie wymieniał na złote środków otrzymywanych przez Polskę z Unii Europejskiej. Wartość tych transakcji wyniosła zaledwie 23 mln zł. W 2014 r. środki unijne przekazywane przez Komisję Europejską na rachunki w banku centralnym były przesyłane w większości na rachunek walutowy MF w NBP, przeznaczony do obsługi zadłużenia zagranicznego Skarbu Państwa. Na rachunku tym znajdowały się również waluty obce pochodzące z innych źródeł. Część z nich była przekazywana do BGK i zamieniana na rynku na walutę krajową, część była wykorzystana do obsługi zadłużenia zagranicznego SP, część zamieniana na złote w NBP. W 2014 r. Ministerstwo Finansów dużą część środków walutowych trzymało na rachunku w NBP. Średni jego poziom w roku wyniósł w przeliczeniu na walutę krajową mln zł. Szczególnie wysoki poziom utrzymywał się od października do końca roku i średnio w tym okresie wyniósł mln zł. Obsługa jednostek budżetowych Poza operacjami walutowymi dotyczącymi obsługi zobowiązań i należności zagranicznych Skarbu Państwa oraz transakcjami związanymi z uczestnictwem w UE bank centralny przeprowadzał operacje walutowe z innymi podmiotami, które mogły zamieniać waluty obce w banku centralnym na podstawie umowy rachunku bankowego. W 2014 r. transakcje polegające na skupie walut obcych przez NBP stanowiły równowartość 528 mln zł, natomiast sprzedaż walut obcych przez bank centralny w ramach zawartych umów powyższego typu wyniosła równowartość mln zł. Wykres 1.3. Struktura skupu walut przez NBP w 2014 r. (w mln euro) 4% 127 Wykres 1.4. Struktura sprzedaży walut przez NBP w 2014 r. (w mln euro) 19% % % Obsługa zadłużenia zagranicznego Obsługa jednostek budżetowych Przewalutowanie składki członkowskiej Obsługa jednostek budżetowych Źródło: NBP. Źródło: NBP. 14 Narodowy Bank Polski

16 Płynność sektora bankowego Pieniądz gotówkowy W 2014 r. średni poziom pieniądza gotówkowego w obiegu wyniósł mln zł, co oznacza jego przyrost o mln zł (tj. o 10,2 %) w stosunku do roku poprzedniego. Na poziom pieniądza gotówkowego w obiegu główny wpływ miały czynniki o charakterze sezonowym (sezonowość tygodniowa, miesięczna, roczna z uwzględnieniem przyrostów obserwowanych rokrocznie np. w okresach świątecznych), które tłumaczą zmiany poziomu gotówki w obiegu w wybranych okresach. W styczniu 2014 r. roczne tempo pieniądza gotówkowego wzrosło do poziomu 11,2%. Wskaźnik ten utrzymywał się na bardzo zbliżonych poziomach przez kolejne trzy miesiące. W okresie maj lipiec nastąpił spadek tempa wzrostu z poziomu 9,8% w maju do 7,5% w lipcu. Od sierpnia powrócił trend wzrostowy i tempo wzrostu pieniądza gotówkowego na koniec roku wyniosło ponownie 11,2%. Wykres 1.5. Pieniądz gotówkowy w obiegu w latach mln zł I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Źródło: NBP Najwyższy przyrost pieniądza gotówkowego w obiegu w roku odnotowano, podobnie jak w latach poprzednich, w grudniu. Średni poziom pieniądza gotówkowego w obiegu w grudniu 2014 r. wyniósł mln zł, co oznacza przyrost o mln zł w stosunku do grudnia Wykres 1.6. Tempo wzrostu pieniądza gotówkowego w obiegu w latach (r/r) 25 % Źródło: NBP. Raport Roczny Płynność sektora bankowego. Instrumenty polityki pieniężnej NBP 15

17 Rozdział r. (w roku poprzednim przyrost ten wyniósł mln zł). Zwiększony popyt na pieniądz gotówkowy w grudniu był związany z intensyfikacją zakupów w okresie świątecznym Depozyty sektora publicznego utrzymywane w banku centralnym Depozyty sektora publicznego utrzymywane w banku centralnym obejmują przede wszystkim środki na rachunku bieżącym i lokaty terminowe budżetu państwa. Poziom depozytów sektora publicznego w NBP kształtowany był pod wpływem: zmian w wielkościach dochodów i wydatków budżetowych, rozliczeń z tytułu emisji i wykupu skarbowych papierów wartościowych, zamienionych na złote środków pochodzących z rachunku walutowego MF w NBP oraz sprzedanych na rynku walutowym poprzez BGK, wielkości limitów określonych dla złotowych lokat terminowych MF w banku centralnym, przepływu środków pomiędzy Polską a Unią Europejską (m.in. wpłata składki członkowskiej Polski do budżetu Unii Europejskiej oraz wypłata środków z funduszy unijnych), płatności wynikających z obsługi innych transakcji związanych z potrzebami pożyczkowymi budżetu państwa, W 2014 r. depozyty sektora publicznego wykazywały tendencję spadkową. Średni poziom depozytów sektora publicznego w 2014 r. wyniósł mln zł i był o 435 mln zł niższy w porównaniu z występującym w roku poprzednim (3 641 mln zł). Średni poziom depozytów sektora publicznego utrzymywanych na rachunkach bieżących w NBP wyniósł mln zł (wobec mln zł w 2013 r.), natomiast średni poziom lokat terminowych Ministerstwa Finansów w NBP, stanowiących istotną pozycję w strukturze złotowych depozytów sektora publicznego (30,5%), wyniósł 978 mln zł wobec mln zł (33,7%) w 2013 r. Wykres 1.7. Ilościowa struktura lokat Ministerstwa Finansów w NBP w 2014 r ,0% ,9% 1 0,3% 2 0,7% 32 10,8% 2 0,7% 2 0,7% Źródło: NBP. 1-dniowe 4-dniowe 7-dniowe 2-dniowe 5-dniowe 3-dniowe 6-dniowe Ministerstwo Finansów lokowało przejściowo wolne środki budżetu państwa w Narodowym Banku Polskim na okresy od 1 do 7 dni. Były to lokaty oprocentowane, których poziom był 16 Narodowy Bank Polski

18 Płynność sektora bankowego Wykres 1.8. Wykorzystanie limitu lokat Ministerstwa Finansów w NBP w 2014 r mln zł 26% I 36% " 36% 43% 37% 14% 28% 41% 50% 41% 53% 48% II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Średni poziom lokat MF Limit lokat Okres rezerwowy Źródło: NBP. limitowany. Łącznie w 2014 r. zostało złożonych 297 lokat. Dodatkowo w grudniu 2014 r. wprowadzono możliwość lokowania wolnych środków budżetu państwa w postaci automatycznych lokat O/N w NBP. Wielkość tych lokat nie podlega limitowaniu. W okresie grudnia średni poziom lokat składanych automatycznie wyniósł 32,5 mln zł. Wykres 1.9. Średni poziom złotowych lokat terminowych Ministerstwa Finansów w 2014 r mln zł I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Średni poziom lokat MF w BGK Średni poziom lokat MF w NBP Średni limit lokat MF w NBP Źródło: NBP. Poziom lokat terminowych MF w NBP w 2014 r., podobnie jak w latach poprzednich, był bardzo zmienny, od 54 mln zł (9 stycznia 2014 r.) do mln zł (27 stycznia 2014 r.). Najwyższe średnie poziomy lokat odnotowano w kwietniu mln zł, w lipcu mln zł oraz w listopadzie mln zł. Wzrosty te związane były z czasowym zwiększaniem limitu lokat MF w NBP do poziomu mln zł. Taka sytuacja wynikała z konieczności zgromadzenia przez Ministerstwo Finansów środków złotowych w związku z wykupem obligacji skarbowych (OK0114) 27 stycznia 2014 r., (PS0414) 25 kwietnia 2014 r., (OK0714) 25 lipca 2014 r. Raport Roczny Płynność sektora bankowego. Instrumenty polityki pieniężnej NBP 17

19 Rozdział 1 Wielkość lokat utworzonych w 2014 r. stanowiła 36,3% ustanowionego dziennego limitu (dla porównania w 2013 r. stanowiła około 39,4%). Największe wykorzystanie limitu lokat (powyżej 40%) występowało w kwietniu i od sierpnia do grudnia 2014 r. W 2014 r. część środków budżetu państwa lokowana była na rynku międzybankowym za pośrednictwem Banku Gospodarstwa Krajowego. Średnio w roku lokaty te wyniosły mln zł i poziom ten był niższy o 798 mln zł (tj. około 7,3%) w stosunku do roku poprzedniego. Najwyższy poziom lokat składanych na rynku obserwowano w ostatnim kwartale roku. Ministerstwo Finansów lokowało te środki zarówno na międzybankowym rynku niezabezpieczonych lokat terminowych, jak i w formie transakcji zabezpieczonych obligacjami skarbowymi. MF lokowało część środków za pośrednictwem Banku Gospodarstwa Krajowego, jako depozyt na koniec dnia w NBP (średnio w roku 77 mln zł). 18 Narodowy Bank Polski

20 Rozdział 2 Instrumenty polityki pieniężnej

21 Rozdział 2 Instrumenty polityki pieniężnej 2.1. Stopa procentowa Podstawowym instrumentem polityki pieniężnej jest krótkoterminowa stopa procentowa stopa referencyjna NBP, która określa rentowność podstawowych operacji otwartego rynku, wpływając jednocześnie na poziom krótkoterminowych rynkowych stóp procentowych. Zmiany wysokości stopy referencyjnej NBP odzwierciedlają kierunek prowadzonej przez bank centralny polityki pieniężnej. Stopa depozytowa i lombardowa NBP wyznaczają pasmo wahań stopy procentowej overnight na rynku międzybankowym. W dniu 9 października 2014 r. Rada Polityki Pieniężnej podjęła decyzję o obniżeniu podstawowej, krótkoterminowej stopy procentowej stopy referencyjnej NBP. Na koniec 2014 r. stopa referencyjna osiągnęła historycznie najniższy poziom, tj. 2,00% i była o 50 pkt bazowych niższa od poziomu z końca 2013 r. Stopa depozytowa pozostała niezmieniona, a stopa lombardowa została obniżona o 100 pkt bazowych do wysokości 3,00%. Nastąpiło zawężenie korytarza wahań krótkoterminowych stawek rynkowych wyznaczonych przez stopy depozytową i lombardową z +/ 150 do +/ 100 pkt bazowych, z zachowaniem symetryczności względem stopy referencyjnej. Tabela 2.1. Stopy podstawowe NBP w 2014 r. w skali roku (w %) Okres obowiązywania: Stopa referencyjna Stopa lombardowa Stopa depozytowa ,50 4,00 1, ,00 3,00 1,00 Źródło: NBP. Wykres 2.1. Krótkoterminowa stawka rynkowa POLONIA na tle stóp NBP w 2014 r. (w %) % I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII POLONIA Stopa referencyjna NBP Stopa lombardowa NBP Stopa depozytowa NBP Źródło: NBP. 20 Narodowy Bank Polski

22 Instrumenty polityki pieniężnej 2.2. Rezerwa obowiązkowa Obowiązek utrzymywania rezerwy obowiązkowej obejmujący dotychczas banki, oddziały instytucji kredytowych i oddziały banków zagranicznych działające w Polsce, w 2014 r. został rozszerzony na spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe oraz na Krajową Spółdzielczą Kasę Oszczędnościowo-Kredytową (nowelizacja ustawy o NBP). W dniu 31 marca 2014 r. rezerwę obowiązkową na rachunek w NBP odprowadziło po raz pierwszy 55 spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych oraz Krajowa Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo- Kredytowa w łącznej kwocie 532 mln zł. Rezerwa obowiązkowa w 2014 r. była utrzymywana w systemie uśrednionym. Podmioty zobowiązane do utrzymywania rezerwy obowiązkowej były zobligowane do posiadania średniego stanu środków na rachunkach w NBP w okresie rezerwowym na poziomie nie niższym od wartości rezerwy wymaganej. Podstawę naliczania rezerwy obowiązkowej stanowiły zwrotne środki pieniężne gromadzone na rachunkach bankowych oraz uzyskane ze sprzedaży papierów wartościowych z wyjątkiem środków przyjętych od innego banku krajowego, spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej oraz od Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej. Ponadto w bankach, oddziałach instytucji kredytowych i oddziałach banków zagranicznych z podstawy naliczania rezerwy wyłączone były środki pozyskane z zagranicy, na co najmniej dwa lata, środki gromadzone na rachunkach oszczędnościowo-kredytowych w kasach mieszkaniowych, środki na indywidualnych kontach emerytalnych, środki pozyskane na podstawie umów o prowadzenie indywidualnych kont zabezpieczenia emerytalnego oraz środki zwrotne otrzymane z BFG. Rezerwa obowiązkowa była naliczana i utrzymywana w złotych. Podmioty naliczające rezerwę obowiązkową pomniejszały kwotę rezerwy naliczonej o równowartość 500 tys. euro. Podstawowa stopa rezerwy obowiązkowej w 2014 r. wynosiła 3,5% od wszystkich zobowiązań, z wyjątkiem środków uzyskanych z tytułu transakcji repo i sell-buy-back, od których obowiązywała stopa rezerwy obowiązkowej w wysokości 0%. Rezerwa obowiązkowa na dzień 31 grudnia 2014 r. ukształtowała się na poziomie mln zł, w tym rezerwa obowiązkowa sektora bankowego wynosiła mln zł, a rezerwa obowiązkowa systemu spółdzielczych kas oszczędnościowo kredytowych 454 mln zł. Rezerwa obowiązkowa ogółem była wyższa w porównaniu ze stanem na dzień 31 grudnia 2013 r. o mln zł, co oznacza wzrost o 8,8%. Głównymi czynnikami wzrostu rezerwy wymaganej w 2014 r. był wzrost depozytów w sektorze bankowym, od których naliczana była rezerwa obowiązkowa oraz wspomniane rozszerzenie zakresu podmiotowego rezerwy obowiązkowej o spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe i Krajową Spółdzielczą Kasę Oszczędnościowo-Kredytową. Do dnia 8 października 2014 r. oprocentowanie środków rezerwy obowiązkowej utrzymywanej przez podmioty zobowiązane do ich utrzymywania na rachunkach w NBP wynosiło 0,9 stopy redyskontowej weksli. Od dnia 9 października 2014 r. oprocentowanie środków rezerwy obowiązkowej wynosi 0,9 stopy referencyjnej określającej oprocentowanie podstawowych operacji otwartego rynku (Uchwała nr 7/2014 Rady Polityki Pieniężnej z dnia 8 października 2014 r.). Przeciętne oprocentowanie środków rezerwy obowiązkowej w 2014 r. wyniosło 2,32% wobec Raport Roczny Płynność sektora bankowego. Instrumenty polityki pieniężnej NBP 21

23 Rozdział 2 2,87% w 2013 r. Obniżenie wysokości oprocentowania środków rezerwy obowiązkowej w 2014 r. o 0,55 pkt proc. w porównaniu z 2013 r. jest wynikiem obniżenia przeciętnego poziomu podstawowych stóp procentowych NBP (stopy redyskonta weksli i stopy referencyjnej), które w tym okresie stanowiły podstawę oprocentowania środków rezerwy. Wykres 2.2. Zmiany wielkości rezerwy obowiązkowej i odchylenia od rezerwy wymaganej w 2014 r mln zł Rezerwa wymagana Odchylenie od rezerwy wymaganej Źródło: NBP. W 2014 r. we wszystkich okresach rezerwowych odnotowana została niewielka nadwyżka średniego stanu środków w porównaniu z wymaganym poziomem rezerwy obowiązkowej. Osiągnęła ona minimalną wartość w marcu (47,0 mln zł), natomiast maksymalną nadwyżkę odnotowano w listopadzie (94,2 mln zł). Przeciętna nadwyżka średniego stanu środków na rachunkach podmiotów rezerwy w 2014 r. wyniosła 67,1 mln zł i stanowiła 0,21% przeciętnego poziomu wymaganej rezerwy obowiązkowej. W 2014 r. odnotowano 4 przypadki nieutrzymania wymaganego poziomu rezerwy obowiązkowej przez banki komercyjne oraz jeden przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową Operacje otwartego rynku W 2014 r. głównym instrumentem wykorzystywanym w celu kształtowania rynkowych stóp procentowych były operacje otwartego rynku: operacje podstawowe w postaci regularnej emisji bonów pieniężnych NBP z 7-dniowym (z reguły) terminem zapadalności 2, operacje dostrajające w postaci emisji bonów pieniężnych o terminach zapadalności krótszych niż operacje podstawowe (1-, 2-, 3-, i 4-dniowe). 2 W 2014 r. wyjątek stanowiły: operacja regularna z 8-dniowym terminem zapadalności przeprowadzona w dniu 14 sierpnia, operacja regularna z 6-dniowym terminem zapadalności przeprowadzona w dniu 8 sierpnia, operacje regularne z 5-dniowym terminem zapadalności przeprowadzone w dniach 19 i 24 grudnia i operacja regularna z 4-dniowym terminem zapadalności przeprowadzona w dniu 29 grudnia. 22 Narodowy Bank Polski

24 Instrumenty polityki pieniężnej W ciągu 2014 r. płynność sektora bankowego, mierzona emisją bonów pieniężnych, charakteryzowała się tendencją malejącą i wahała się od mln zł w styczniu do mln zł w grudniu średnio w okresie rezerwowym Operacje podstawowe W 2014 r. NBP prowadził podstawowe operacje otwartego rynku, polegające na emisji bonów pieniężnych NBP z tygodniowym terminem zapadalności. Emisja bonów pieniężnych odbywała się regularnie raz w tygodniu, w piątek. Dostęp do podstawowych operacji miały, podobnie jak w roku poprzednim, wszystkie banki uczestniczące w systemie SORBNET, mające rachunek w Rejestrze Papierów Wartościowych prowadzonym w NBP oraz posiadające aplikację ELBON, jak również Bankowy Fundusz Gwarancyjny. Rozliczenie przetargów na bony pieniężne odbywało się w terminie t + 0, z rentownością równą stopie referencyjnej NBP. W 2014 r. średni poziom bonów pieniężnych NBP emitowanych w ramach operacji podstawowych wyniósł mln zł i był niższy od średniego poziomu w 2013 r. o mln zł. W 2014 r. bank centralny zaoferował w operacjach podstawowych bony pieniężne o wartości mln zł. Oferty zakupu otrzymane od banków wyniosły w tym okresie mln zł, natomiast oferty zaakceptowane przez bank centralny stanowiły kwotę mln zł. Wykres 2.3. Popyt na bony pieniężne NBP i ich podaż w 2014 r mln zł I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Podaż Popyt Uwaga: w zestawieniu uwzględniono przetargi podstawowych operacji otwartego rynku. Źródło: NBP. Skumulowane wartości popytu i podaży w 2014 r. ukształtowały się na zbliżonym poziomie, jednak na poszczególnych przetargach obserwowano zróżnicowaną ocenę bieżącej sytuacji płynnościowej przez banki komercyjne i bank centralny. NBP, decydując o wysokości podaży na konkretnym przetargu, ocenia płynność sektora bankowego jako całości. Banki komercyjne kierują się indywidualnymi potrzebami w zakresie płynności, a suma popytu zgłaszanego przez banki nie musi być zgodna z prognozami NBP. W 2014 r. częściej występowały sytuacje przewagi podaży bonów pieniężnych NBP nad popytem na bony, aniżeli popytu nad podażą. W ciągu roku relacja popytu zgłaszanego przez banki komercyjne na poszczególnych przetargach sprzedaży bonów pieniężnych NBP w stosunku do podaży oferowanej przez bank centralny wahała się w przedziale od 0,834 do 1,135. Raport Roczny Płynność sektora bankowego. Instrumenty polityki pieniężnej NBP 23

25 Rozdział Operacje dostrajające W 2014 r. w celu ograniczania wpływu zmian w warunkach płynnościowych w sektorze bankowym na wysokość krótkoterminowych rynkowych stóp procentowych NBP przeprowadzał przynajmniej raz w miesiącu operacje o charakterze dostrajającym, emitując bony pieniężne z terminem zapadalności krótszym niż w przypadku operacji podstawowych. Były one, podobnie jak w roku poprzednim, dwojakiego rodzaju. Celem operacji prowadzonych w ostatnim dniu okresu rezerwowego było zbilansowanie warunków płynnościowych w sektorze bankowym średnio w całym okresie utrzymywania rezerwy obowiązkowej. Dodatkowo, gdy zachodziła taka potrzeba, operacje otwartego rynku były prowadzone w ciągu miesiąca, w celu wyrównania odchyleń rynkowych stóp procentowych wobec stopy referencyjnej. Wszystkie operacje dostrajające przeprowadzone w 2014 r. absorbowały płynność z sektora bankowego. W 2014 r. NBP przeprowadzał operacje dostrajające 19 razy, w tym 7 razy w ciągu okresu utrzymywania rezerwy obowiązkowej (w styczniu, lutym, lipcu, sierpniu i październiku). Średni poziom bonów pieniężnych NBP, emitowanych w ramach tego typu operacji, wyniósł mln zł i był niższy od średniego poziomu w 2013 r. o 608 mln zł. W 2014 r. bank centralny zaoferował w operacjach dostrajających bony pieniężne o wartości mln zł. Oferty zakupu otrzymane od banków wyniosły w tym okresie mln zł, oferty zaakceptowane przez bank centralny mln zł. Wykres 2.4. Operacje prowadzone przez NBP w 2014 r mln zł I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Bony pieniężne NBP Bony pieniężne NBP o terminach zapadalności krótszych niż 7 dni Źródło: NBP Operacje strukturalne Celem operacji strukturalnych jest długoterminowa zmiana płynności w sektorze bankowym. W 2014 r. NBP nie przeprowadził operacji o takim charakterze. 24 Narodowy Bank Polski

26 Instrumenty polityki pieniężnej 2.4. Operacje depozytowo-kredytowe Operacje depozytowo-kredytowe dokonywane były z inicjatywy banków komercyjnych. Stabilizowały one zarówno poziom płynności na rynku międzybankowym, jak i skalę wahań krótkoterminowych stóp rynkowych. Operacje te dawały bankom możliwość lokowania nadwyżek wolnych środków w NBP w formie depozytu na koniec dnia oraz były źródłem krótkoterminowego uzupełniania niedoborów płynności, jako kredyt lombardowy zaciągany na termin overnight. Stopa oprocentowania kredytu lombardowego wyznaczała maksymalną cenę pozyskania pieniądza w NBP przy jednoczesnym określeniu górnej granicy wahań stóp na rynku międzybankowym, natomiast stopa depozytowa ograniczała wahania tych stóp od dołu Depozyt na koniec dnia W okresie styczeń-grudzień 2014 r. depozyt na koniec dnia, liczony za dni jego złożenia, ukształtował się na poziomie mln zł i był niższy o 35,50% w stosunku do depozytu złożonego w 2013 r. W tym okresie łączna wysokość jednostkowego składanego przez banki depozytu na koniec dnia wahała się od 1 mln zł do 10 mld zł. Średni dzienny jego poziom wyniósł 298 mln zł wobec 463 mln zł w roku ubiegłym. Najwyższe kwoty środków banki lokowały w ostatnich dniach okresów utrzymywania rezerwy obowiązkowej. Wykres 2.5. Wykorzystanie depozytu na koniec dnia w 2014 r. 0 mln zł I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Źródło: NBP Kredyt lombardowy W 2014 r. banki, uzupełniając bieżącą płynność na rachunkach bieżących w NBP, korzystały z kredytu lombardowego pod zastaw papierów wartościowych. Łączna kwota wykorzystanego kredytu lombardowego wyniosła w skali roku 49 mln zł i była ponad 3-krotnie niższa od kwoty kredytu w 2013 r. (163 mln zł). Średnie dzienne jego wykorzystanie to 133 tys. zł w 2014 r. wobec 448 tys. zł w 2013 r. Raport Roczny Płynność sektora bankowego. Instrumenty polityki pieniężnej NBP 25

27

28 Rozdział 3 Pozostałe operacje

29 Rozdział 3 Pozostałe operacje 3.1. Kredyt techniczny Kredyt techniczny był instrumentem ułatwiającym bankom zarządzanie płynnością w ciągu dnia operacyjnego oraz realizację rozrachunku międzybankowego w NBP. To kredyt nieoprocentowany, zabezpieczany papierami wartościowymi, zaciągany i spłacany w tym samym dniu operacyjnym. W roku 2014, podobnie jak w roku poprzednim, wystąpił spadek wykorzystanego kredytu technicznego o 5,53% (w roku 2013 r. o 1,31%). Banki codziennie były zasilane płynnością operacyjną w granicach od mln zł do mln zł Kredyt w ciągu dnia w euro Kredyt w ciągu dnia w euro pełnił rolę instrumentu zapewniającego płynność rozrachunku w systemie TARGET2-NBP. Kredyt, zabezpieczany obligacjami skarbowymi zaakceptowanymi przez EBC, był zaciągany i spłacany w ciągu dnia operacyjnego. Wykorzystanie tego kredytu wzrosło 2-krotnie w stosunku do 2013 r. i wyniosło mln euro w 2014 r. Średnie dzienne zasilanie banków w płynność operacyjną w euro ukształtowało się w wysokości 20 mln euro. 28 Narodowy Bank Polski

30 Rozdział 4 Kształtowanie stawki POLONIA

31 Rozdział 4 Kształtowanie stawki POLONIA Narodowy Bank Polski, zgodnie z treścią Założeń polityki pieniężnej, realizując cel operacyjny polityki pieniężnej dążył w 2014 r. do kształtowania stawki POLONIA w pobliżu stopy referencyjnej NBP. Zasadnicze znaczenie w realizacji wskazanego zadania miały operacje otwartego rynku, przeprowadzane z inicjatywy banku centralnego. Głównym narzędziem wykorzystywanym do zarządzania płynnością sektora bankowego były podstawowe operacje otwartego rynku, przeprowadzane regularnie, raz w tygodniu, o 7-dniowym terminie zapadalności. Z uwagi na trwałą nadwyżkę płynności, utrzymującą się w krajowym sektorze bankowym, operacje te miały charakter absorbujący płynność. Poza operacjami podstawowymi, NBP przeprowadzał również dostrajające operacje otwartego rynku. Operacje te stosowane były regularnie w ostatnim dniu roboczym okresu utrzymywania rezerwy obowiązkowej, a także nieregularnie w przypadku wystąpienia znacznego niezbilansowania warunków płynnościowych w sektorze bankowym. Sposób zarządzania płynnością sektora bankowego przez NBP w 2014 r. stanowił kontynuację zasad stosowanych w ostatnich latach i miał na celu kształtowanie optymalnych, z punktu widzenia wpływania na poziom najkrótszych stawek rynkowych (w szczególności indeksu POLONIA), warunków płynnościowych w sektorze bankowym. Określając poziomy poszczególnych operacji otwartego rynku (zarówno podstawowych, jak i dostrajających), bank centralny dążył do utrzymywania zbilansowanych warunków płynnościowych w sektorze bankowym na przestrzeni okresu utrzymywania rezerwy obowiązkowej. Zgodnie z powyższym, podaż podczas indywidualnych operacji otwartego rynku była określana na poziomie, który (na podstawie sporządzanych prognoz płynności sektora bankowego w horyzoncie zapadalności danej operacji) umożliwiał minimalizowanie średniego odchylenia zagregowanego poziomu rachunków bieżących banków w NBP od wartości rezerwy wymaganej (w danym okresie utrzymywania rezerwy obowiązkowej). Prognozy płynności sporządzane przez NBP bazowały na zakładanym przez bank centralny kształtowaniu w horyzoncie odpowiedniej operacji składników bilansu banku centralnego, wpływających na warunki płynnościowe w sektorze bankowym (tzw. autonomicznych czynników płynności). Do czynników tych zalicza się zmiany w poziomie środków utrzymywanych w banku centralnym przez klientów (m.in. środków sektora publicznego), w poziomie pieniądza gotówkowego w obiegu, a także saldo operacji walutowych przeprowadzanych głównie przez NBP z Ministerstwem Finansów oraz Komisją Europejską (kategoria ta zawiera również ewentualne interwencje walutowe przeprowadzane przez NBP). W 2014 r. nastąpiło dalsze zbliżenie stawki POLONIA do stopy referencyjnej NBP, w porównaniu z latami poprzednimi. Średnie absolutne odchylenie stawki POLONIA od stopy referencyjnej NBP wyniosło 11 punktów bazowych, wobec 18 punktów bazowych w 2013 r. Stopniowe zmniejszanie odchylenia stawki POLONIA do stopy referencyjnej NBP obserwowane jest od 2009 r., kiedy ukształtowało się na poziomie 89 punktów bazowych. Skala odchyleń indeksu POLONIA od stopy referencyjnej NBP odnotowana w 2014 r. była jednocześnie niższa od poziomów reprezentujących okres przed eskalacją kryzysu finansowego, tj. przed październikiem 2008 r. Średnie absolutne odchylenie POLONII od stopy referencyjnej 30 Narodowy Bank Polski

32 Kształtowanie stawki POLONIA Wykres 4.1. Średnie absolutne odchylenie stawki POLONIA od stopy referencyjnej NBP uzyskiwane w poszczególnych okresach utrzymywania rezerwy obowiązkowej w latach w punktach bazowych Źródło: NBP NBP wyniosło wówczas odpowiednio 23 punkty bazowe w 2007 r. oraz 19 punktów bazowych w okresie styczeń-wrzesień 2008 r. Stosowanie przez NBP trwałych zasad zarządzania płynnością sektora bankowego, przy wykorzystaniu operacji otwartego rynku, ograniczało skłonność banków do lokowania nadwyżek płynnościowych w instrumenty o oprocentowaniu istotnie odbiegającym od rentowności operacji otwartego rynku (wyznaczanej obowiązującą wysokością stopy referencyjnej NBP). W szczególności zmniejszeniu uległ wpływ poziomu oprocentowania depozytu na koniec dnia (stopy depozytowej NBP), co sprzyjało ograniczeniu odchyleń stawki POLONIA od stopy referencyjnej NBP. Wspomniany wcześniej sposób zarządzania przez NBP płynnością sektora bankowego pozwolił także na stopniowe ograniczanie częstotliwości przeprowadzania nieregularnych operacji dostrajających (przeprowadzanych w trakcie okresu utrzymywania rezerwy obowiązkowej). W 2014 r. zastosowano 7 operacji tego typu, w porównaniu z 13 w 2013 r., 11 w 2012 r. oraz 20 w 2011 r. Wykres 4.2. Stawka POLONIA oraz stopy procentowe NBP w latach % Źródło: NBP. POLONIA Stopa referencyjna NBP Stopa lombardowa NBP Stopa depozytowa NBP Raport Roczny Płynność sektora bankowego. Instrumenty polityki pieniężnej NBP 31

33

34 Glosariusz

35 Glosariusz Glosariusz Dealerzy Rynku Pieniężnego banki najbardziej aktywne na rynku pieniężnym i walutowym, z którymi NBP podpisuje umowy w sprawie pełnienia funkcji Dealera Rynku Pieniężnego. Banki te oprócz dostępu do podstawowych operacji otwartego rynku biorą udział w operacjach dostrajających. Ponadto uczestniczą w fixingu stawek referencyjnych WIBOR i WIBID oraz przekazują NBP informacje o zawartych w bieżącym dniu transakcjach O/N, na podstawie, których ustalana jest stawka POLONIA. Depozyt na koniec dnia instrument, który pozwala bankom na lokowanie nadwyżek środków w banku centralnym na termin overnight. Oprocentowanie tego depozytu określa dolne ograniczenie stawki rynkowej kwotowanej na ten termin. Kredyt lombardowy instrument, który umożliwia bankom komercyjnym zaciąganie kredytu na termin overnight. Jego oprocentowanie wyraża krańcowy koszt pozyskania pieniądza w banku centralnym. Kredyt ten zabezpieczany jest papierami wartościowymi, akceptowanymi przez bank centralny. Kredyt w ciągu dnia operacyjnego (w złotych lub w euro) nieoprocentowany kredyt, dający możliwość pozyskania środków w czasie trwania dnia operacyjnego, zabezpieczany papierami wartościowymi akceptowanymi przez bank centralny. Jest to instrument ułatwiający bankom komercyjnym zarządzanie płynnością w ciągu dnia operacyjnego. Krótkoterminowa płynność sektora bankowego płynność rozumiana, jako saldo przeprowadzanych przez NBP operacji otwartego rynku, tzn. operacji podstawowych i dostrajających, a także transakcji typu swap walutowy oraz operacji depozytowo-kredytowych. Operacje depozytowo-kredytowe operacje podejmowane z inicjatywy banków komercyjnych. Dzięki nim banki mają możliwość lokowania nadwyżek środków finansowych w NBP w formie depozytu na koniec dnia oraz możliwość uzupełniania niedoborów płynności wykorzystując kredyt lombardowy. Operacje dostrajające operacje, które mogą zostać przeprowadzone przez NBP w celu ograniczenia wpływu zmian w warunkach płynnościowych w sektorze bankowym na wysokość krótkoterminowych rynkowych stóp procentowych. Operacje otwartego rynku podstawowy instrument banku centralnego, wykorzystywany w celu utrzymania krótkoterminowych rynkowych stóp procentowych na poziomie bliskim określonemu przez Radę Polityki Pieniężnej poziomowi stopy referencyjnej NBP. Operacje podstawowe operacje przeprowadzane standardowo, regularnie (raz w tygodniu). W warunkach nadpłynności sektora bankowego polegają na emisji bonów pieniężnych NBP z 7-dniowym terminem zapadalności. Na przetargach obowiązuje stała rentowność na poziomie stopy referencyjnej NBP. 34 Narodowy Bank Polski

36 Glosariusz Operacje repo operacje mające na celu zasilenie sektora bankowego w płynność, krótkoterminowe i długoterminowe, których zabezpieczenie stanowią papiery wartościowe akceptowane przez NBP. Operacje strukturalne operacje przeprowadzane w celu długoterminowej zmiany struktury płynności w sektorze bankowym. W ramach tych operacji bank centralny może przeprowadzić następujące operacje strukturalne: emisję obligacji, przedterminowy wykup obligacji, zakup lub sprzedaż papierów wartościowych na rynku wtórnym. Operacje typu swap walutowy operacje, w ramach, których NBP ma możliwość zakupu (lub sprzedaży) na rynku kasowym złotych za waluty obce z jednoczesnym przyrzeczeniem sprzedaży (lub odkupu) złotych, w ramach transakcji terminowej, w określonej dacie waluty. Rezerwa obowiązkowa instrument polityki pieniężnej, wykorzystywany przez bank centralny m.in. do regulowania płynności w sektorze bankowym i ograniczania w ten sposób zmienności krótkoterminowych stóp procentowych. Obowiązek utrzymywania rezerwy jest także elementem zarządzania płynnością w bankach. Wymóg utrzymywania rezerwy obowiązkowej polega na zobowiązaniu banków do utrzymywania na rachunkach w banku centralnym określonej procentowo części gromadzonych przez nie środków. Stawka POLONIA stawka POLONIA (ang. Polish Overnight Index Average) została wprowadzona przez NBP oraz ACI Polska z początkiem 2005 r. Jest ona średnią stawką overnight ważoną wielkością transakcji na rynku depozytów międzybankowych. Poziom stawki odzwierciedla rzeczywiste oprocentowanie krótkoterminowych lokat międzybankowych. Stawka POLONIA publikowana jest przez NBP na stronie serwisu informacyjnego Reuters (NBPS), Bloomberg (PZCFPLNI Index) oraz na stronie internetowej NBP każdego dnia o godzinie Fixing stawki POLONIA jest przeprowadzany w każdym dniu operacyjnym przez NBP o godz Jego uczestnik zobowiązany jest do przekazania bankowi centralnemu wykazu transakcji o terminie O/N, zawartych z innymi uczestnikami i przesłanych do rozliczenia w danym dniu do godz Stopa referencyjna NBP określa rentowność podstawowych operacji otwartego rynku, wpływając jednocześnie na poziom krótkoterminowych rynkowych stóp procentowych. Stopa lombardowa NBP wyznacza koszt pozyskania pieniądza w NBP. Określa górną granicę wzrostu rynkowej stopy overnight. Stopa depozytowa NBP wyznacza oprocentowanie depozytu w NBP. Określa dolne ograniczenie wahań rynkowej stopy overnight. Stopa depozytowa i stopa lombardowa tworzą korytarz wahań stawki overnight, który jest symetryczny względem stopy referencyjnej banku centralnego. Publikacja informacji w serwisach informacyjnych w serwisie informacyjnym Reuters, na stronie NBPM oraz w serwisie informacyjnym Bloomberg na stronie NBP18, NBP przekazuje bankom bieżące informacje na temat sytuacji płynnościowej na rynku, dotyczące: Raport Roczny Płynność sektora bankowego. Instrumenty polityki pieniężnej NBP 35