SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW

Transkrypt

1 KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia r. COM(2014) 96 final SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW Sprawozdanie z wdrażania globalnego podejścia do kwestii migracji i mobilności w latach PL PL

2 SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW Sprawozdanie z wdrażania globalnego podejścia do kwestii migracji i mobilności w latach WPROWADZENIE Globalne podejście do kwestii migracji i mobilności (GPMM) stanowi od 2005 r. nadrzędne ramy zewnętrznej polityki migracyjnej i azylowej UE. Określono w nich zasady prowadzenia przez UE dialogu politycznego i współpracy operacyjnej z państwami trzecimi w dziedzinie migracji i mobilności w oparciu o wyraźnie określone priorytety, które odzwierciedlają cele strategiczne UE, i w sposób trwale wpisujący się w ogólne ramy polityki zagranicznej UE, w tym we współpracę na rzecz rozwoju. Komunikat Komisji Globalne podejście do kwestii migracji i mobilności z dnia 18 listopada 2011 r. 1 rozpoczął nowy i bardziej skonsolidowany drugi etap GPMM. Wprowadzono w nim szereg nowych elementów, np. włączenie ochrony międzynarodowej i zewnętrznego wymiaru azylu jako nowego priorytetu tematycznego oraz rozszerzenie zakresu ram polityki na mobilność, podkreślając tym samym znaczenie wspierania sprawnie zarządzanej mobilności obywateli państw trzecich przemieszczających się przez zewnętrzne granice UE. W późniejszych konkluzjach Rady z dnia 29 maja 2012 r. 2 potwierdzono, że GPMM stanowi całościowe i wyważone ramy dialogu i współpracy z państwami trzecimi. Rada podkreśliła także konieczność systematycznego monitorowania wdrażania GPMM poprzez opracowanie dwuletnich sprawozdań. GPMM wdrażane jest za pomocą szeregu instrumentów politycznych (dwustronne i regionalne dialogi polityczne i plany działania), instrumentów prawnych (takich jak umowa o ułatwieniach wizowych i umowa o readmisji), wsparcia operacyjnego i budowania zdolności (również za pośrednictwem agencji UE, np. FRONTEX, EASO i ETF oraz instrumentów pomocy technicznej, takich jak MIEUX i TAIEX), a także różnego rodzaju środków wsparcia dla programów i projektów, dostępnych dla organów administracji państw trzecich i innych zainteresowanych stron, takich jak społeczeństwo obywatelskie, stowarzyszenia migrantów i organizacje międzynarodowe. W okresie Komisja udzieliła wsparcia w wysokości ponad 200 mln EUR na ponad 90 projektów związanych z migracją we wszystkich rozwijających się regionach świata. Ponadto kilka państw członkowskich UE udzieliło wsparcia finansowego na rzecz wdrażania GPMM. Głównymi ramami dwustronnymi w zakresie ułatwiania dialogu politycznego i współpracy operacyjnej z krajami partnerskimi są partnerstwa na rzecz mobilności i wspólne programy w obszarze migracji i mobilności. Dotychczas partnerstwa na rzecz mobilności zawarto z sześcioma państwami: Mołdawią (2008 r.), Republiką Zielonego Przylądka (2008 r.), Gruzją (2009 r.), Armenią (2011 r.), Marokiem (2013 r.) i Azerbejdżanem (2013 r.). Zakończono rozmowy dotyczące partnerstwa na rzecz mobilności z Tunezją (listopad 2013 r.), a jego podpisanie nastąpi już wkrótce. Rozpoczęto rozmowy dotyczące partnerstwa na rzecz mobilności z Jordanią (grudzień 2013 r.). Ponadto projekt wspólnego programu w obszarze 1 COM(2011) Dokument Rady 9417/12. 2

3 migracji i mobilności zaproponowano Indiom (kwiecień 2013 r.) i Nigerii (październik 2013 r.), jednak merytoryczne rozmowy jeszcze się nie rozpoczęły. 2. DIALOGI DWUSTRONNE Dialogi dwustronne w kwestiach migracji i mobilności między UE i państwami trzecimi mogą przybierać różne formy. Partnerstwa na rzecz mobilności stanowią ważne ramy dialogu politycznego i współpracy operacyjnej w kwestiach azylu i migracji. Ponadto w przypadku państw, z którymi rozpoczęto dialog w sprawie liberalizacji reżimu wizowego, dialog polityczny w znacznym zakresie dotyczy realizacji planu działania na rzecz liberalizacji reżimu wizowego. W niektórych przypadkach (Rosja, Indie, Chiny, Stany Zjednoczone) UE nawiązała dialog poświęcony temu zagadnieniu. W przypadku prawie wszystkich państw dialog w kwestiach migracji oraz w innych kwestiach związanych z wymiarem sprawiedliwości i sprawami wewnętrznymi włączono do procesu realizacji układów o stowarzyszeniu, umów o partnerstwie i współpracy (UPiW), umów ramowych, umów o współpracy i podobnych instrumentów zawieranych przez Unię, w tym na poziomie poszczególnych składów Rady oraz jej komitetów i podkomitetów. Ponadto współpraca techniczna odbywa się w ramach wspólnych komitetów ustanowionych na mocy umów o ułatwieniach wizowych i umów o readmisji, które monitorują realizację wspomnianych umów wraz z zainteresowanymi państwami trzecimi Kraje objęte procesem rozszerzenia Mechanizm monitorowania sytuacji po liberalizacji reżimu wizowego umożliwia ocenę trwałości reform i środków wdrożonych przez państwa Bałkanów Zachodnich (Albania, Bośnia i Hercegowina, była jugosłowiańska republika Macedonii, Czarnogóra i Serbia) w ramach ich planów działania dotyczących liberalizacji reżimu wizowego 3 oraz współpracę z nimi w ramach procesu stabilizacji i stowarzyszenia w celu rozwiązania problemu możliwych niedociągnięć i wyzwań. Znaczną większość obywateli z państw Bałkanów Zachodnich zwolnionych z obowiązku wizowego stanowią osoby podróżujące do UE w dobrej wierze i w legalnym celu. Liczba nieuzasadnionych wniosków o udzielenie azylu składanych przez obywateli tych państw w niektórych państwach członkowskich wzrosła jednak w 2012 r. i utrzymywała się na wysokim poziomie w 2013 r., co wpływa na funkcjonowanie ruchu bezwizowego. W dniu 19 stycznia 2012 r. rozpoczęto dialog w sprawie liberalizacji reżimu wizowego z Kosowem 4, a w dniu 14 czerwca 2012 r. rządowi Kosowa przekazano plan działania na rzecz ruchu bezwizowego. Prawie trzy lata po zakończeniu negocjacji, w dniu 16 grudnia 2013 r. podpisano umowę o readmisji między UE i Turcją. Równolegle do podpisania umowy o readmisji przedstawiono Turcji dialog w sprawie liberalizacji reżimu wizowego i plan działania na rzecz ruchu bezwizowego zgodnie z konkluzjami Rady w sprawie rozwijania współpracy z Turcją w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych 5, które przyjęto w dniu 21 czerwca 2012 r. 3 Komisja przedstawiła swoje czwarte sprawozdanie w sprawie monitorowania sytuacji po liberalizacji reżimu wizowego w dniu 28 listopada 2013 r. (COM(2013) 836). 4 Użycie tej nazwy nie wpływa na stanowiska w sprawie statusu Kosowa i jest zgodne z rezolucją Rady Bezpieczeństwa ONZ 1244 z 1999 r. oraz z opinią Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w sprawie Deklaracji niepodległości Kosowa. 5 Dokument Rady 11579/12. 3

4 FRONTEX posiada sprawnie funkcjonujące uzgodnienia robocze ze wszystkimi państwami Bałkanów Zachodnich i w dalszym ciągu współpracuje z tymi państwami w wymiarze organizacyjnym i operacyjnym. FRONTEX prowadzi system ostrzegania w ramach mechanizmu monitorowania sytuacji po liberalizacji reżimu wizowego zapewniający Komisji ocenę przepływów osób ubiegających się o azyl. W dniu 28 maja 2012 r. FRONTEX podpisał protokół ustaleń z Turcją Państwa Partnerstwa Wschodniego W latach poczyniono znaczne postępy w zakresie zacieśniania stosunków z większością państw Partnerstwa Wschodniego w kwestiach migracji i mobilności. Kontynuowano dialog w sprawie liberalizacji reżimu wizowego z Mołdawią i Ukrainą; w 2012 r. rozpoczęto nowy dialog z Gruzją w celu doprowadzenia do ruchu bezwizowego w odpowiednim czasie. W przygotowanym przez Komisję sprawozdaniu z postępu prac dotyczącym Mołdawii z dnia 15 listopada 2013 r. 6 stwierdzono, że sytuacja Mołdawii jest zgodna ze wszystkimi punktami odniesienia określonymi w planie działania na rzecz liberalizacji reżimu wizowego. Następnie w dniu 27 listopada 2013 r. Komisja przyjęła wniosek w sprawie dodania Mołdawii do listy państw, których obywatele nie muszą posiadać wizy podczas podróży do państw strefy Schengen w przypadku pobytu nieprzekraczającego 90 dni 7. Dialog w sprawie liberalizacji reżimu wizowego okazał się ważnym instrumentem dalekosiężnej polityki w zakresie mobilności i skutecznym narzędziem realizacji szeroko zakrojonych reform w całym obszarze wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, w tym w zakresie praworządności i reformy wymiaru sprawiedliwości 8. W 2013 r. zatwierdzono unijny program wsparcia budżetowego o wartości 20 mln EUR w celu zapewnienia dalszej realizacji planu działania na rzecz liberalizacji reżimu wizowego w Mołdawii. Podobnie było w przypadku Ukrainy, z którą podpisano umowę finansową o wartości 28 mln EUR w celu zapewnienia wsparcia na rzecz dostosowania krajowych systemów migracyjnych i azylowych do norm europejskich i międzynarodowych oraz wsparcia realizacji planu działania na rzecz liberalizacji reżimu wizowego. Ponadto Komisja w dalszym ciągu zapewnia szersze wsparcie na rzecz reform zarządzania migracjami i granicami na Ukrainie. Przykładowo realizowany jest czteroletni program wsparcia o wartości 66 mln EUR mający na celu wzmocnienie ukraińskiej polityki zarządzania granicami. W dniu 1 lipca 2013 r. weszła w życie uaktualniona umowa o ułatwieniach wizowych z Ukrainą. Na początku 2012 r. rozpoczęły się i zakończyły w przewidzianym terminie negocjacje dotyczące umów o ułatwieniach wizowych i umów o readmisji z Armenią i Azerbejdżanem. Umowy z Armenią weszły w życie w dniu 1 stycznia 2014 r., natomiast umowy z Azerbejdżanem mają wejść w życie w nadchodzących miesiącach. 6 COM(2013) Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 539/2001 wymieniające państwa trzecie, których obywatele muszą posiadać wizy podczas przekraczania granic zewnętrznych, oraz te, których obywatele są zwolnieni z tego wymogu (COM(2013) 853). 8 Na przykład w ostatnim sprawozdaniu z postępu prac z dnia 15 listopada 2013 r. wskazano, że Ukraina poczyniła znaczne postępy w zakresie środków ustawodawczych (COM(2013) 809). 4

5 Trwa współpraca w ramach partnerstw na rzecz mobilności z Armenią, Gruzją i Mołdawią, podczas gdy w dniu 5 grudnia 2013 r. zawarto nowe partnerstwo na rzecz mobilności z Azerbejdżanem. Doświadczenie pokazuje, że partnerstwa na rzecz mobilności jednoznacznie przyczyniają się do zacieśnienia współpracy i że osiągnięto znaczne postępy w zakresie koordynacji wewnątrzunijnej i międzyinstytucjonalnej odpowiednich instytucji w krajach partnerskich. Elastyczność partnerstw na rzecz mobilności umożliwia włączanie do tych samych ram inicjatyw dwustronnych i wielostronnych oraz pozwala na zajęcie się priorytetami krajów partnerskich w ukierunkowany sposób. Posiedzenia urzędników wysokiego szczebla dotyczące wszystkich trzech partnerstw na rzecz mobilności zorganizowano odpowiednio w dniach 17 grudnia 2012 r. i 25 października 2013 r. (Armenia), w dniu 18 grudnia 2012 r. (Gruzja) i w dniach 22 listopada 2012 r., 25 czerwca 2013 r., 31 października 2013 r. i 10 grudnia 2013 r. (Mołdawia). Partnerstwo na rzecz mobilności z Mołdawią było przedmiotem gruntownej oceny przeprowadzonej przez eksperta na zlecenie IOM. Jego sprawozdanie końcowe z dnia 1 października 2012 r. wykazało, że partnerstwo na rzecz mobilności z Mołdawią przyczyniło się do realizacji wielu priorytetów partnerów, które znalazły ścisłe odzwierciedlenie w realizowanych projektach i inicjatywach. Partnerstwa na rzecz mobilności ułatwiły partnerom skuteczniejsze rozwiązywanie istotnych problemów związanych z migracją i mobilnością, a także stworzyły ramy sprzyjające aktywnemu zaangażowaniu w dyskusje na temat migracji i we współpracę zarówno na poziomie regionalnym, jak i światowym. Działania w ramach partnerstwa na rzecz mobilności pomogły Mołdawii w przeprowadzeniu reformy jej ram prawnych w odniesieniu do kwestii migracji poprzez dostosowanie ich do norm UE, np. w zakresie mołdawskiego systemu azylowego. W sprawozdaniu z oceny zidentyfikowano jednak także pewne wyzwania dotyczące partnerstwa na rzecz mobilności, takie jak 1) potrzeba utrzymania zaangażowania i zainteresowania ze strony państw członkowskich oraz promowania ich udziału w różnych strukturach zarządczych i koordynacyjnych, a także zaangażowania nowych zainteresowanych państw członkowskich w partnerstwa na rzecz mobilności i 2) potrzeba wykazania wartości dodanej wspólnych działań, tj. działań opracowanych i realizowanych przez więcej niż jedno państwo członkowskie jako sposób poprawy synergii, wymiany informacji i najlepszych praktyk oraz wzajemnego poznawania się między zainteresowanymi stronami. Jeśli chodzi o współpracę operacyjną, UE finansuje obecnie projekty dotyczące zarządzania migracjami i granicami w Mołdawii o wartości blisko 50 mln EUR, w tym inicjatywę o wartości 2 mln EUR na rzecz promowania legalnej mobilności między Mołdawią a UE w ramach partnerstwa na rzecz mobilności. W Armenii trwa obecnie realizacja sześciu projektów finansowanych przez UE o łącznej wartości ponad 8 mln EUR, w tym projektu o wartości 3 mln EUR mający na celu wspieranie realizacji partnerstwa na rzecz mobilności, który powinien wzmocnić zdolności odpowiednich organów w obszarach takich jak legalna migracja, migracja i rozwój oraz readmisja i reintegracja. Realizację partnerstwa na rzecz mobilności z Gruzją zintensyfikowano po ustanowieniu lokalnej platformy współpracy w 2012 r. Współpraca zewnętrzna z Gruzją uległa znacznemu zacieśnieniu po podpisaniu partnerstwa na rzecz mobilności; wsparcie skierowano także na szybkie reformy gruzińskiego systemu zarządzania migracjami i granicami. Obecnie w państwie tym trwa realizacja sześciu projektów w dziedzinie migracji o łącznej wartości około 20 mln EUR, w tym inicjatywy o wartości 1 mln EUR dotyczącej w szczególności wzmocnienia potencjału rozwoju partnerstwa na rzecz mobilności. Jeżeli chodzi o Azerbejdżan, UE zapewnia obecnie wsparcie na rzecz reformy polityki zarządzania migracjami, w szczególności w ramach partnerstwa z państwowymi służbami migracyjnymi. 5

6 Nie rozwinęły się jeszcze stosunki dwustronne UE z Białorusią w dziedzinie migracji i mobilności. W listopadzie 2013 r. Białoruś wskazała jednak, że przyjmie wystosowane w 2011 r. zaproszenie UE do rozpoczęcia negocjacji dotyczących umowy o ułatwieniach wizowych i umowy o readmisji. Ponadto w okresie , oprócz współpracy w ramach regionalnych dialogów w kwestii migracji, odbywała się współpraca praktyczna na poziomie projektu. FRONTEX podpisał uzgodnienia robocze z właściwymi organami Armenii (w dniu 22 lutego 2012 r.) i Azerbejdżanu (w dniu 16 kwietnia 2013 r.). Na chwilę obecną FRONTEX zawarł więc uzgodnienia robocze ze wszystkimi państwami Partnerstwa Wschodniego Państwa południowego regionu Morza Śródziemnego Począwszy od 2011 r. poczyniono istotne postępy w zakresie nawiązywania ściślejszej współpracy między UE i państwami południowego regionu Morza Śródziemnego, w pełnej zgodności z europejską polityką sąsiedztwa i ze zobowiązaniami UE podjętymi w kontekście arabskiej wiosny i jej następstw. Ostatnio Rada Europejska wezwała do większego współdziałania z państwami trzecimi w celu uniknięcia sytuacji, w których migranci podejmują ryzykowne podróże do UE 9. W tym kontekście przyjęła ona z zadowoleniem komunikat Komisji w sprawie prac Śródziemnomorskiej Grupy Zadaniowej z dnia 4 grudnia 2013 r. 10, który dotyczy m.in. działań operacyjnych, które należy podjąć w celu zapobiegania tragediom takim jak ta, która wydarzyła się u wybrzeży Lampedusy w dniu 3 października 2013 r. Rozpoczęto zorganizowany dialog w kwestiach migracji, mobilności i bezpieczeństwa z Tunezją, Marokiem (październik 2011 r.) i Jordanią (grudzień 2012 r.). Z zastrzeżeniem spełnienia warunków UE pozostaje gotowa do rozpoczęcia dialogu z innymi państwami w regionie. W kontekście trwających negocjacji dotyczących nowego planu działania w ramach europejskiej polityki sąsiedztwa Algieria wyraziła zainteresowanie takim dialogiem 11. Od 2011 r. UE kilkakrotnie ponawiała propozycję rozpoczęcia dialogu z Egiptem, jednak dotychczas nie otrzymano pozytywnej odpowiedzi. Libia pozostaje państwem priorytetowym w kontekście rozpoczęcia takiego dialogu gdy tylko pozwoli na to sytuacja. Po intensywnych rozmowach w dniu 7 czerwca 2013 r. podpisano partnerstwo na rzecz mobilności z Marokiem. Partnerstwo na rzecz mobilności stanowi wyraźne osiągnięcie i punkt odniesienia dla innych państw w regionie. Obejmuje zrównoważony zbiór zobowiązań i inicjatyw w czterech obszarach priorytetowych GPMM, tj. legalnej migracji, nielegalnej migracji, ochronie międzynarodowej oraz migracji i rozwoju. Ustanowienie krajowego systemu azylowego jest jednym z głównych zobowiązań podjętych przez Maroko. Zawiera także wzajemne zobowiązania do współpracy w zakresie zapobiegania handlowi ludźmi, zwalczania go i ochrony jego ofiar. Ponadto partnerstwo na rzecz mobilności stworzyło podstawy negocjacji dotyczących umowy o ułatwieniach wizowych 12 i równoczesnego wznowienia negocjacji dotyczących umowy o readmisji, które od 2010 r. znajdują się w impasie. Obecnie trwają prace nad finalizacją projektu o wartości 5 mln EUR mającego na celu wsparcie realizacji partnerstwa na rzecz mobilności. Ponadto przewiduje się również przydzielenie na wsparcie partnerstwa na rzecz mobilności kwoty w wysokości 6 mln EUR z funduszy z programu SPRING. 9 Dokument Rady Europejskiej 217/ COM(2013) W latach 2012 i 2013 Algieria odmówiła rozpoczęcia negocjacji z UE w sprawie umowy o readmisji. 12 Rada przyjęła wytyczne negocjacyjne w dniu 5 grudnia 2013 r. 6

7 Podobnie pozytywną zmianę stanowi zakończenie rozmów dotyczących partnerstwa na rzecz mobilności z Tunezją w listopadzie 2013 r. Przez wiele miesięcy proces ten komplikowała niestabilna sytuacja polityczna w tym państwie. UE i Tunezja postanawiają ściśle ze sobą współpracować w ramach partnerstwa na rzecz mobilności w celu wzmocnienia ram prawnych i instytucjonalnych w zakresie np. azylu i handlu ludźmi, ułatwień wizowych, poprawy szkolenia personelu odpowiedzialnego za migrację i ustanowienia strategii politycznych na rzecz integracji oraz walki z wykluczeniem i ksenofobią w stosunku do migrantów. W ramach dialogu w kwestiach migracji, mobilności i bezpieczeństwa w 2013 r. przeprowadzono dwie misje ekspertów w Jordanii, podczas których pozytywnie oceniono zdolności właściwych organów w istotnych obszarach. Jordania wyraziła także gotowość i zainteresowanie odnośnie do wzmocnienia współpracy z UE. W grudniu 2013 r. władzom Jordanii przedstawiono projekt partnerstwa na rzecz mobilności. Pomimo problemów w zakresie bezpieczeństwa i trudnej sytuacji politycznej UE wsparła Libię w obszarach migracji, zarządzania granicami i ochrony międzynarodowej. W następstwie decyzji Rady z dnia 22 maja 2013 r. w sprawie utworzenia misji w obszarze WPBiO, w ramach misji EUBAM w Libii ustanowiono pomoc na rozwijanie systemu zintegrowanego zarządzania granicami w Libii. Do realizacji tego celu przyczynia się także projekt Sahara-Med o wartości 10 mln EUR. Zawieszono wszelką dwustronną współpracę polityczną z Syrią, w związku z czym w chwili obecnej nie prowadzi się żadnej formalnej ani nieformalnej współpracy z władzami syryjskimi w zakresie migracji. UE wraz z państwami członkowskimi jest jednak największym darczyńcą na świecie w odpowiedzi na kryzys dotyczący uchodźców i zapewnia ludności Syrii i państwom sąsiadującym z Syrią znaczną pomoc humanitarną i rozwojową, w tym za pośrednictwem wyspecjalizowanych organizacji międzynarodowych i organizacji społeczeństwa obywatelskiego. Zaangażowaniu politycznemu w zacieśnianie współpracy z państwami południowego regionu Morza Śródziemnego towarzyszyło wsparcie finansowe i operacyjne. Na przykład w Libii trwa realizacja finansowanych przez UE programów o wartości około 30 mln EUR, dotyczących w szczególności zarządzania przepływami mieszanymi, zarządzania granicami i warunków przyjmowania migrantów. We wrześniu 2013 r. rozpoczęła się realizacja projektu sieć Seahorse w basenie Morza Śródziemnego prowadzonego przez hiszpańską Gwardię Cywilną. Sieć umożliwi uczestniczącym krajom śródziemnomorskim wymianę informacji faktycznych dotyczących incydentów i patroli w czasie zbliżonym do rzeczywistego za pośrednictwem łączności satelitarnej. Zwiększy ona zdolności odpowiednich organów w zakresie zwalczania problemu nielegalnej migracji i nielegalnego handlu oraz reagowania na sytuacje nadzwyczajne wymagające działań poszukiwawczych i ratunkowych. Projekt jest otwarty dla Algierii, Egiptu, Libii i Tunezji. Częścią projektu Euromed Migration III o wartości 5 mln EUR jest wspieranie dialogu i współpracy między państwami południowego regionu Morza Śródziemnego i UE. W ramach projektu skoncentrowano się na legalnej migracji, migracji i rozwoju oraz nielegalnej migracji, a także przewidziano specjalne posiedzenia, sesje szkoleniowe i misje ekspertów w tych dziedzinach. Projekt obejmuje także wsparcie dla profili migracyjnych i badanie dotyczące dostosowania potrzeb na rynku pracy w odniesieniu do państw członkowskich. Od 2011 r. UE realizuje regionalny program ochrony dla Afryki Północnej dotyczący w szczególności Libii, Tunezji i Egiptu. Pod koniec 2013 r. budżet tego regionalnego programu 7

8 ochrony został zwiększony do 5,5 mln EUR w ramach bezpośredniej reakcji na tragiczne wydarzenia u wybrzeży włoskiej wyspy Lampedusa. FRONTEX ma wciąż aktualne mandaty negocjacyjne do zawarcia uzgodnień roboczych z Egiptem, Libią, Tunezją i Marokiem, jednak dotychczasowe próby rozpoczęcia negocjacji kończyły się niepowodzeniem Państwa Afryki Subsaharyjskiej W latach poczyniono pewne postępy w zakresie dialogu politycznego i współpracy operacyjnej, w szczególności z Republiką Zielonego Przylądka, Nigerią i Republiką Południowej Afryki. Realizacja partnerstwa na rzecz mobilności z Republiką Zielonego Przylądka w latach przebiegała w zadowalający sposób. W tym okresie UE i Republika Zielonego Przylądka podpisały umowę o ułatwieniach wizowych (październik 2012 r.) i umowę o readmisji (kwiecień 2013 r.), które, jak się oczekuje, wkrótce wejdą w życie. UE chce utrzymać żywotność i dynamikę partnerstwa na rzecz mobilności przez wspólne określenie nowego zestawu priorytetów krótko- i średnioterminowych. Współpraca z Nigerią rozwinęła się pozytywnie dzięki prowadzonym lokalnie dialogom w kwestiach migracji i rozwoju na podstawie art. 13 umowy z Kotonu. Nielegalna migracja i handel ludźmi były głównymi tematami omawianymi w tych ramach, przy czym handel ludźmi jest dla tego państwa zagadnieniem szczególnej troski, zarówno na poziomie wewnętrznym, jak i zewnętrznym. Dialogi nie uwzględniają jeszcze należycie aspektów ochrony międzynarodowej. Kwestia budowania zdolności w tym obszarze może jednak zostać uwzględniona w przyszłości, a także rozszerzona w sposób pozwalający na uwzględnienie osób wewnętrznie przesiedlonych. Podczas spotkania w ramach dialogu lokalnego w dniu 20 marca 2013 r. Nigeria wyraziła zainteresowanie rozszerzeniem współpracy z UE w ramach wspólnego programu w obszarze migracji i mobilności. W dniu 7 października 2013 r. zaproponowano Nigerii projekt wspólnego programu w obszarze migracji i mobilności. Współpraca z Republiką Południowej Afryki w kwestiach migracji odbywa się w ramach forum dialogu w kwestiach migracji, corocznego wydarzenia organizowanego przy okazji Wspólnej Rady Współpracy. W tym kontekście Republika Południowej Afryki wyraziła zainteresowanie negocjacjami w sprawie umowy o ułatwieniach wizowych z UE, natomiast UE wystąpiła o wprowadzenie całkowitego ruchu bezwizowego dla obywateli wszystkich państw członkowskich. Podczas szczytu UE Republika Południowej Afryki w dniu 18 lipca 2013 r. uzgodniono, że należy (...) zbadać warianty dalszego wzmacniania i kształtowania naszej współpracy, w tym ewentualne ustanowienie wspólnego programu w obszarze migracji i mobilności. Podejmowane przez UE wysiłki mające na celu zintensyfikowanie współpracy z Ghaną w ramach wspólnego programu w obszarze migracji i mobilności przybrały postać warsztatów informacyjnych w Akrze w styczniu 2012 r. i rozszerzenia ram dialogu politycznego w lipcu 2012 r. W latach zrealizowano łącznie ponad 35 projektów związanych z migracją dotyczących w sposób szczególny państw Afryki Subsaharyjskiej. Projekty te dotyczą wszystkich obszarów migracji, jednak szczególne znaczenie mają w nich inicjatywy na rzecz migracji i rozwoju, pomoc dla uchodźców i migrantów wymagających szczególnego traktowania oraz zwalczanie handlu ludźmi. Ogólnie rzecz biorąc, najbardziej zaawansowana jest współpraca z państwami Afryki Zachodniej, co można częściowo przypisać postępom 8

9 dokonanym w ramach procesów regionalnych. UE promuje także znaczne wsparcie dla państw Afryki Zachodniej przeznaczone na budowanie zdolności w zakresie zarządzania migracjami i granicami. Na przykład w 2013 r. zapoczątkowano inicjatywę o wartości 24 mln EUR polegającą na wspieraniu skutecznej realizacji protokołów Wspólnoty Gospodarczej Państw Afryki Zachodniej (ECOWAS) o swobodzie przepływu oraz wspólnego podejścia ECOWAS do migracji. Współpraca między UE i państwami Afryki Wschodniej w dziedzinie migracji jest bardziej ograniczona, a sytuacja polityczna kilku państw w regionie nie pozwoliła stworzyć podstaw skuteczniejszej współpracy. Na obszarze tym realizuje się jednak szereg projektów, w tym regionalny program ochrony Rogu Afryki (Kenia i Dżibuti) o wartości 5 mln EUR. FRONTEX podpisał uzgodnienia robocze z Nigerią w dniu 12 stycznia 2012 r. i z Republiką Zielonego Przylądka w dniu 14 stycznia 2012 r Państwa azjatyckie W następstwie 15. szczytu UE Chiny we wrześniu 2012 r., na którym uzgodniono zbadanie możliwości ułatwienia mobilności i zacieśnienia współpracy w zakresie walki z nielegalną migracją, we współpracy z Chinami w tych kwestiach dokonywane są powolne postępy. Także w świetle reakcji i obaw Chin w odniesieniu do pobierania odcisków palców od posiadaczy paszportów dyplomatycznych (w konsekwencji wprowadzenia wizowego systemu informacyjnego UE) obydwie strony postanowiły nawiązać dialog na wysokim szczeblu w sprawie migracji i mobilności. Pierwsze posiedzenie, podczas którego omawiano np. możliwość rozpoczęcia równoległych negocjacji dotyczących kwestii readmisji i umowy w sprawie zniesienia wiz dla posiadaczy paszportów dyplomatycznych, odbyło się w dniu 14 października 2013 r. Współpraca między UE i Indiami w zakresie migracji nabrała ostatnio nowego impetu. Po rozpoczęciu dialogu w kwestiach migracji w 2006 r. i kolejnym posiedzeniu w 2010 r. w New Delhi odbyło się w dniu 2 lipca 2012 r. posiedzenie w ramach dialogu na wysokim szczeblu w sprawie migracji i mobilności. Indie wyraziły zainteresowanie dalszym zacieśnieniem tej współpracy poprzez stworzenie wspólnego programu w obszarze migracji i mobilności z UE. Następnie w kwietniu 2013 r. przedstawiono Indiom projekt wspólnego programu w obszarze migracji i mobilności. Dialog i współpraca z innymi państwami w Azji, w szczególności w Azji Południowo- Wschodniej (np. z Wietnamem, Indonezją) odbywają się obecnie na zasadzie ad hoc w następstwie wyrażenia zainteresowania oraz w ramach umów międzynarodowych (UPiW, umów ramowych) zawartych przez UE. Uwzględniając mieszany charakter tych umów, który wydłuża czas potrzebny na ich zawarcie i wejście w życie, w stosunkach ze wspomnianymi państwami migracja jest regularnie wyodrębniana do tak zwanej wczesnej realizacji. Zapobieganie handlowi ludźmi i zwalczanie go stanowią ważną kwestię w ramach tego dialogu. Ponadto współpraca z UE w sprawach wiz (ułatwienia wizowe, zniesienie wiz dla posiadaczy paszportów dyplomatycznych) stale leży w interesie kilku państw w tym regionie. Ze względu na znaczenie migracji regionalnej dla rozwoju państw azjatyckich, jest ona coraz częściej przedmiotem współpracy na rzecz rozwoju z tym regionem. Na przykład w 2013 r. we współpracy z MOP rozpoczęto realizację projektu o wartości 1,6 mln EUR mającego na celu poprawę zdolności Bangladeszu, Indonezji, Nepalu i Filipin w zakresie zarządzania emigracją zarobkową Inne państwa priorytetowe 9

10 Współpraca między UE i Stanami Zjednoczonymi Ameryki w kwestiach migracji odbywa się nadal w ramach utworzonej w 2010 r. platformy na rzecz współpracy w sprawach migracji i uchodźców między UE i USA. Plan działania platformy obejmuje 10 obszarów priorytetowych m.in. powrót i reintegrację, biometrię, przesiedlenie, handel ludźmi, budowanie zdolności zarządzania migracjami lub migrację pracowników. W 2012 r. w ramach platformy odbyła się wizyta studyjna w Stanach Zjednoczonych dotycząca kwestii przesiedlenia; zorganizowano także szereg działań dotyczących handlu ludźmi, w tym wizytę studyjną koordynatora ds. zwalczania handlu ludźmi w Stanach Zjednoczonych (w marcu 2013 r.). W listopadzie 2013 r. zorganizowano seminarium na temat kryzysu uchodźców z Syrii i spowodowanych przez kryzys przepływów migracyjnych, podczas którego udało się także określić możliwe kwestie wymagające dalszej współpracy (takie jak przesiedlenie). Platformę wykorzystywano także w celu koordynacji stanowisk z myślą o międzynarodowych wydarzeniach związanych z migracją, takich jak dialog na wysokim szczeblu w sprawie migracji i rozwoju na poziomie międzynarodowym oraz Światowe Forum Migracji i Rozwoju 13. Dialog między UE i Rosją w kwestiach migracji, który rozpoczęto w maju 2011 r., stanowi platformę rozwiązywania wspólnych problemów w nieformalnym i niewiążącym środowisku 14. Co roku organizuje się jedno posiedzenie urzędników wyższego szczebla i dwa posiedzenia tematyczne połączone z wizytami studyjnymi. Dotychczas odbyło się pięć posiedzeń tematycznych poświęconych ochronie międzynarodowej (Moskwa, grudzień 2011 r.), nielegalnej migracji (Budapeszt, marzec 2012 r.), migracji i rozwojowi (Sankt Petersburg, październik 2012 r.), legalnej migracji (Bratysława, luty 2013 r.) i nielegalnej migracji (Kaliningrad, lipiec 2013 r.). W ramach dialogu w 2014 r. rozpoczną się prace nad opracowaniem portali internetowych poświęconych migracji, skierowanych zarówno do obywateli Unii, jak i Rosji. W 2007 r. rozpoczęto dialog z Rosją na temat wiz. Strony uzgodniły wykaz wspólnych działań na rzecz krótkoterminowych podróży obywateli Rosji i UE w ruchu bezwizowym, których realizacja jest warunkiem rozpoczęcia negocjacji dotyczących umowy w sprawie wzajemnego znoszenia wiz między UE i Rosją. W grudniu 2013 r. Komisja przedstawiła swoje pierwsze sprawozdanie z postępów prac w ramach realizacji wspólnych działań Wnioski Dialogi dwustronne w swojej dużej różnorodności stanowią przydatny sposób zacieśniania współpracy, rozwiązywania istotnych i niekiedy wrażliwych problemów związanych z migracją i mobilnością będących przedmiotem wzajemnego zainteresowania oraz budowania zaufania między partnerami. Doświadczenie związane z istniejącymi partnerstwami na rzecz mobilności pokazuje, że umożliwiły one uznanie i uwzględnienie priorytetów krajów partnerskich i że miały one zasadnicze znaczenie dla zgromadzenia UE i krajów partnerskich wokół jednego stołu oraz zachęcenia ich do przemyślenia polityki migracyjnej i współpracy międzynarodowej w skoordynowany sposób. Konieczne są jednak dalsze wysiłki, aby upewnić się, że realizacja partnerstw na rzecz mobilności odbywa się w zrównoważony sposób, tj. lepiej odzwierciedla 13 Światowe Forum Migracji i Rozwoju jest inicjatywą, która wyłoniła się w następstwie pierwszego dialogu ONZ na wysokim szczeblu w 2006 r., i której celem jest praktyczne i ukierunkowane na działania zajmowanie się związkiem między migracją i rozwojem. Jest to nieformalny, niewiążący, dobrowolny proces rządowy. 14 Dialog nie dotyczy kwestii związanych z wizami i readmisją, którymi zajmują się odpowiednie wspólne komitety ustanowione na mocy umowy o ułatwieniach wizowych i umowy o readmisji między UE i Rosją. 15 COM(2013)

11 wszystkie cztery priorytety tematyczne GPMM, obejmując więcej działań w odniesieniu do legalnej migracji, praw człowieka i ochrony uchodźców. Migracja i mobilność są coraz częściej omawiane jako część szerszego dialogu politycznego w ramach układów o stowarzyszeniu, UPiW i umów o współpracy oraz związanych z nimi podkomitetów. Ta pozytywna tendencja może przyczynić się do podniesienia znaczenia migracji w ogólnych stosunkach zewnętrznych UE i do zwiększenia uwagi poświęcanej kwestiom migracji w ramach dwustronnej współpracy na rzecz rozwoju. Jednocześnie większy nacisk należy położyć na szersze aspekty stosunków zewnętrznych w sprawach związanych z migracją i mobilnością na poziomie wewnątrzunijnym. Możliwym rozwiązaniem na przyszłość jest głębsze zaangażowanie Komisji lub ekspertów państw członkowskich w te dialogi (często trudne z powodu ograniczeń budżetowych i czasowych) lub budowanie większej wiedzy fachowej w delegaturach Unii. 3. DIALOGI NA SZCZEBLU REGIONALNYM W kontekście GPMM na wschodzie priorytetem jest proces praski, proces budapeszteński i panel Partnerstwa Wschodniego ds. migracji i azylu, zaś na południu partnerstwo Afryka-UE w dziedzinie migracji, mobilności i zatrudnienia i proces z Rabatu, jak również zorganizowany i kompleksowy dialog w kwestiach migracji między UE i CELAC oraz dialog w kwestiach migracji między AKP i UE. W niniejszej sekcji opisano w skrócie stan prac w ramach każdego z tych dialogów Proces praski Proces praski stanowi ramy dialogu i współpracy między UE i jej państwami członkowskimi, państwami spoza UE uczestniczącymi w dorobku prawnym Schengen i 19 krajami partnerskimi na wschodzie (Rosją, państwami Partnerstwa Wschodniego, państwami Azji Środkowej, państwami Bałkanów Zachodnich, Turcją). Prowadzone prace opierają się na wspólnej deklaracji ministerialnej (Praga, 2009 r.) i planie działania na lata przyjętym podczas drugiej konferencji ministerialnej procesu praskiego (Poznań, listopad 2011 r.). Proces dialogu zapewnia skuteczne ramy koordynacji i promocji współpracy operacyjnej w kwestiach migracji. Szeroki zakres geograficzny procesu, obejmujący państwa z różnych regionów o strategicznym znaczeniu dla UE, pozwala na wymianę dobrych praktyk i doświadczeń między państwami zmagającymi się z różnymi, ale często wzajemnie powiązanymi wyzwaniami i możliwościami. W latach przeprowadzono liczne działania zarówno na poziomie ekspertów, jak i urzędników wysokiego szczebla, takie jak warsztaty na temat legalnej migracji (Budapeszt, wrzesień 2012 r. i Praga, luty 2013 r.) migracji i rozwoju (Budapeszt, wrzesień 2012 r.), ochrony międzynarodowej (Sztokholm, październik 2012 r. i Warszawa, styczeń 2013 r.), profili migracyjnych (Florencja, styczeń 2013 r.), nielegalnej migracji (Lwów, listopad 2012 r.), powrotów i readmisji (Warszawa, marzec 2013 r.), migracji cyrkulacyjnej (Tbilisi, październik 2013 r.) oraz przemytu migrantów i handlu ludźmi (Bratysława, wrzesień 2013 r.), a także posiedzenia urzędników wysokiego szczebla (Warszawa, kwiecień 2012 r., Praga, luty 2013 r. i Kijów, listopad 2013 r.). Komisja wspiera realizację poznańskiego planu działania w ramach procesu praskiego, finansując projekt ukierunkowanego wsparcia o wartości 3 mln EUR, który odzwierciedla priorytety tematyczne GPMM. Wyniki projektu są różnorakie, od wsparcia na rzecz rozwoju profili migracyjnych po wytyczne dotyczące różnych obszarów polityki, takich jak migracja pracowników i readmisja, oraz specjalne szkolenia organizowane dla urzędników 11

12 państwowych np. w dziedzinie azylu. UE uruchomiła również inne inicjatywy związane z realizacją procesu praskiego, w tym projekt o wartości 1 mln EUR dotyczący nielegalnej migracji i inicjatywę o wartości EUR dotyczącą wzmocnienia polityki integracyjnej w Rosji Panel Partnerstwa Wschodniego ds. migracji i azylu Partnerstwo Wschodnie stanowi ramy współpracy między UE a Armenią, Azerbejdżanem, Białorusią, Gruzją, Mołdawią i Ukrainą. Wspólne deklaracje przyjęto podczas szczytów Partnerstwa Wschodniego, które odbyły się w Pradze (2009 r.), Warszawie (2011 r.) i Wilnie (2013 r.). Dialog w kwestiach migracji i mobilności odbywa się w ramach ustanowionego w 2011 r. panelu ds. migracji i azylu, który skutecznie kontynuuje prace podjęte wcześniej w ramach procesu Söderköping. Po uruchomieniu panelu Partnerstwa Wschodniego ds. migracji i azylu w grudniu 2011 r. dokonano znacznego przyspieszenia jego prac, organizując w latach cztery posiedzenia dotyczące ustalenia statusu uchodźcy (Tbilisi, maj 2012 r.), migracji cyrkulacyjnej (Kiszyniów, październik 2012 r.), powrotów, readmisji i reintegracji (Tbilisi, marzec 2013 r.), integracji migrantów i uchodźców (Praga, listopad 2013 r.), a także warsztaty eksperckie poświęcone głównie informacjom o krajach pochodzenia (Bukareszt, wrzesień 2012 r.), ofiarom handlu ludźmi (Warszawa, maj 2013 r.) i bezpaństwowości (Budapeszt, grudzień 2013 r.). Panel Partnerstwa Wschodniego ma kilka ważnych zalet, zwłaszcza jeżeli chodzi o jego metodykę i organizację. Po pierwsze, ma zróżnicowany skład, który obejmuje przedstawicieli instytucji UE i władz publicznych, środowisk akademickich i organizacji pozarządowych. Po drugie, jego nieformalny charakter umożliwia owocną wymianę i budowanie zaufania wśród państw uczestniczących. W październiku 2013 r. podczas pierwszego posiedzenia ministerialnego UE-Partnerstwo Wschodnie dotyczącego wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych uczestnicy potwierdzili swoje zaangażowanie w pogłębianie dialogu i współpracy m.in. w kwestiach migracji i mobilności. Zaangażowanie to potwierdzono ponownie podczas szczytu Partnerstwa Wschodniego zorganizowanego w dniach listopada 2013 r. w Wilnie, podkreślając w deklaracji znaczenie mobilności wraz z odniesieniem do panelu ds. migracji i azylu Proces budapeszteński / partnerstwo na rzecz migracji miedzy państwami położonymi wzdłuż jedwabnego szlaku Proces budapeszteński rozpoczęto w 1991 r. jako forum konsultacyjne; obecnie obejmuje on ponad 50 rządów, w tym rządy państw Bałkanów Zachodnich, państw Partnerstwa Wschodniego, państw Azji Środkowej, Afganistanu, Iraku, Rosji, Pakistanu i Turcji, a także 10 organizacji międzynarodowych oraz ma na celu rozwój kompleksowych i trwałych systemów uporządkowanej migracji. W ramach procesu budapeszteńskiego, podczas konferencji ministerialnej zorganizowanej w Stambule w dniu 19 kwietnia 2013 r., ustanowiono partnerstwo na rzecz migracji miedzy państwami położonymi wzdłuż jedwabnego szlaku. Procesowi budapeszteńskiemu nadano nowy kierunek geograficzny, doprowadzając do przyjęcia deklaracji stambulskiej w sprawie partnerstwa na rzecz migracji między państwami położonymi wzdłuż jedwabnego szlaku w dniu 19 kwietnia 2013 r. Deklaracja ta stanowi podstawę dla możliwego znacznego pogłębienia dialogu i współpracy w zakresie zarządzania przepływami migracyjnymi między państwami położonymi wzdłuż jedwabnego szlaku, które było dość ograniczone w przeszłości. W deklaracji szczególny nacisk położono na kilka 12

13 ważnych elementów np. zdecydowane zobowiązanie do poszanowania praw człowieka w zarządzaniu migracjami. Grupa robocza ds. jedwabnego szlaku, w trakcie posiedzenia zorganizowanego w Islamabadzie w Pakistanie w dniach października 2013 r. sformułowała obietnicę konstruktywnej współpracy w przyszłości. W trakcie posiedzenia urzędników wysokiego szczebla, które odbyło się w dniach 9 10 grudnia 2013 r. w Stambule, przyjęto plan działania zawierający konkretne działania operacyjne, które mają zostać wdrożone. Komisja finansuje projekt na rzecz wspierania dialogu o wartości 2,6 mln EUR, który dodatkowo otrzymał dofinansowanie ze strony szeregu państw członkowskich i Turcji Partnerstwo Afryka-UE w dziedzinie migracji, mobilności i zatrudnienia Partnerstwo Afryka-UE w dziedzinie migracji, mobilności i zatrudnienia zapoczątkowano podczas drugiego szczytu szefów państw lub rządów Afryka-UE, zorganizowanego w Lizbonie w grudniu 2007 r. Partnerstwo rozszerzono podczas szczytu Afryka-UE zorganizowanego w Trypolisie w 2010 r., w trakcie którego przyjęto również plan działania na lata obejmujący 12 konkretnych inicjatyw w dziedzinie migracji, mobilności, zatrudnienia i szkolnictwa wyższego. W 2011 r., w związku z wydarzeniami w Libii (afrykańskim państwie współprzewodniczącym partnerstwu w dziedzinie migracji, mobilności i zatrudnienia), przerwano realizację planu działania na lata , którą następnie wznowiono w 2012 r. Od tego czasu zorganizowano kilka posiedzeń poświęconych kwestiom takim jak handel ludźmi (Johannesburg, grudzień 2011 r.), prawa migrantów (Nairobi, maj 2012 r.), migracje i mobilność w obrębie regionalnych wspólnot gospodarczych (Addis Abeba, lipiec 2012 r.), dostęp do ochrony międzynarodowej (Barcelona, październik 2012 r.) i ułatwianie mobilności poprzez lepsze zarządzanie granicami (Kotonu, lipiec 2013 r.). Komisja sfinansowała projekt na rzecz wspierania dialogu o wartości 3,6 mln EUR, organizując seminaria eksperckie, posiedzenia urzędników wysokiego szczebla itd. Wartość dodaną procesu w dziedzinie migracji, mobilności i zatrudnienia stanowi jego wymiar kontynentalny oraz koordynacja działań związanych z migracją prowadzonych przez Unię Afrykańską i różne afrykańskie regionalne wspólnoty gospodarcze. Charakter kontynentalny stanowi jednak również główne wyzwanie dla partnerstwa z uwagi na różnorodność przepływów migracyjnych wewnątrz Afryki i między Afryką a Europą. Powiązania z zatrudnieniem i szkolnictwem, mimo że w teorii są istotne, nie zostały w pełni wykorzystane w praktyce. Wspólna strategia Afryka-UE stoi obecnie przed ważnymi wyzwaniami. W ramach przygotowań do szczytu Afryka-UE, który ma się odbyć w dniach 2 3 kwietniu 2014 r., omawiana jest jej odnowiona struktura i chociaż wyniki nie są jeszcze znane, wydaje się, że osiągnięto konsensus, jeżeli chodzi o wprowadzenie większej elastyczności w celu sprostania wyzwaniom stojącym przed obydwoma kontynentami, w tym kwestii migracji i mobilności. W listopadzie 2013 r., w ramach przygotowań do szczytu w 2014 r., w Brukseli zorganizowano posiedzenie urzędników wysokiego szczebla poświęcone migracji i mobilności, w trakcie którego dokonano uzgodnień w sprawie projektu planu działania na lata oraz ustanowienia głównej grupy złożonej z obydwu Komisji i sześciu państw z każdej strony Proces z Rabatu Proces z Rabatu zapoczątkowano podczas pierwszej euro-afrykańskiej konferencji ministerialnej w sprawie migracji i rozwoju, która odbyła się w czerwcu 2006 r. w Rabacie. Proces ten ma na celu pogłębienie dialogu i współpracy między krajami pochodzenia, krajami tranzytu i krajami przeznaczenia położonymi wzdłuż zachodnioafrykańskiego szlaku 13

14 migracyjnego. Drugie posiedzenie ministerialne odbyło się w Paryżu w 2008 r. W listopadzie 2011 r. w Dakarze odbyło się trzecie posiedzenie, podczas którego przyjęto strategię dakarską na lata W dniu 23 listopada 2011 r. podczas trzeciej euro-afrykańskiej konferencji ministerialnej w sprawie migracji i rozwoju potwierdzono osiągnięcia wypracowane w trakcie realizacji poprzedniego programu współpracy i przyjęto nową strategię, tj. strategię dakarską na lata W ramach procesu z Rabatu ustanowiono solidny i owocny dialog między UE a krajami Afryki Północnej i Zachodniej oraz rozwinięto pogłębioną współpracę poprzez realizację inicjatyw dwustronnych, sub-regionalnych, regionalnych i wielostronnych. W latach zorganizowano posiedzenia ekspertów, które dotyczyły głównie takich kwestii jak zarządzanie granicami (Bruksela, czerwiec 2013 r.), wzmocnienie polityki opartej na dowodach w dziedzinie migracji (Dakar, wrzesień 2013 r.) i zarządzanie granicami (Madryt, 2013 r.), a także trzy posiedzenia komitetu sterującego. Komisja zapewnia wsparcie na rzecz procesu z Rabatu w ramach projektu o wartości 2 mln EUR Zorganizowany i kompleksowy dialog UE-CELAC w kwestiach migracji W czerwcu 2009 r. UE oraz Wspólnota Państw Ameryki Łacińskiej i Karaibów (CELAC) rozpoczęły zorganizowany i kompleksowy dialog w kwestiach migracji na podstawie mandatu udzielonego na szczycie UE-Ameryka Łacińska i Karaiby zorganizowanym w Limie (2008 r.). Zobowiązanie do dalszego rozwoju dialogu odnowiono podczas szczytu UE- Ameryka Łacińska i Karaiby, który odbył się w Madrycie (2010 r.). Madrycki plan działania uwzględniał migrację jako jeden spośród sześciu kluczowych obszarów współpracy między dwoma regionami. Obszary te potwierdzono podczas szczytu zorganizowanego w Santiago (2013 r.), w wyniku którego przyjęto plan działania UE-CELAC na lata W latach zorganizowano trzy posiedzenia UE-CELAC na wysokim szczeblu w sprawie migracji, podczas których omówiono następujące kwestie: wzrost gospodarczy i migracje, handel ludźmi, ochrona i integracja migrantów, zwalczanie wszelkich form dyskryminacji, rasizmu i ksenofobii, dobrowolny powrót i reintegracja. Ponadto w listopadzie 2013 r. zorganizowano seminarium eksperckie dotyczące nowych tendencji migracyjnych. W listopadzie 2012 r. podczas siódmego posiedzenia na wysokim szczeblu UE-CELAC dotyczącego migracji zatwierdzono stanowisko Komisji w sprawie przyszłości dialogu, w którym wezwano do przyjęcia podejścia bardziej operacyjnego i ukierunkowanego na wyniki. Osiągnięcie takiego stanu rzeczy powinno opierać się, po pierwsze, na wzmocnionej współpracy technicznej na poziomie ekspertów, po drugie, na umożliwieniu bardziej operacyjnego wykorzystania posiedzeń grup roboczych organizowanych w Brukseli, a ponadto na wyraźniejszym określeniu kierowniczej roli posiedzeń na wysokim szczeblu, poprzez większe zaangażowanie państw członkowskich i ulepszone procedury międzyregionalne. Działania operacyjne w ramach dialogu są realizowane poprzez projekt wsparcia o wartości 3 mln EUR finansowany przez Komisję. Projekt ten przyczynił się do pogłębienia wiedzy na temat rzeczywistości migracyjnej w regionie, m.in. poprzez stworzenie profili migracyjnych w odniesieniu do Peru, Ekwadoru, Jamajki i Nikaragui Dialog AKP-UE w kwestiach migracji Dialog AKP-UE w kwestiach migracji rozpoczęto w czerwcu 2010 r. dzięki wspólnej deklaracji Wspólnej Rady AKP-UE. Podstawą dialogu jest art. 13 umowy z Kotonu. W maju 2011 r. podjęto decyzję o dalszym pogłębianiu dialogu, skupiając się w szczególności na 14

15 kwestiach takich jak przekazy pieniężne, wizy 16 i readmisja, przede wszystkim w celu wzmocnienia aspektów operacyjnych współpracy AKP-UE w zakresie tych zagadnień. W 2012 r. w Brukseli odbyła się seria posiedzeń ekspertów dotyczących przekazów pieniężnych (luty 2012 r.), wiz (luty 2012 r.) i readmisji (kwiecień 2012 r.) oraz posiedzenia urzędników wysokiego szczebla. W czerwcu 2012 r. podczas posiedzenia Wspólnej Rady AKP-UE, które zorganizowano w Vanuatu, zatwierdzono zalecenia dotyczące przekazów pieniężnych, wiz i readmisji na szczeblu ministerialnym. Przewiduje się przeprowadzenie w 2014 r. działań następczych dotyczących wiz, przekazów pieniężnych i readmisji, w szczególności w ramach unijnego projektu na rzecz wsparcia o wartości 10 mln EUR. Nielegalna migracja i handel ludźmi zostaną dodane jako nowe kwestie rozpatrywane w ramach dialogu. Pomimo poczynionych postępów dialog AKP-UE w kwestiach migracji komplikuje fakt, że makroregiony Afryki, Karaibów i Pacyfiku są w bardzo różny sposób uwzględniane w polityce migracyjnej UE, a ich zaangażowanie w ten dialog jest także odpowiednio zróżnicowane Wnioski Dzięki siedmiu dialogom prowadzonym na szczeblu regionalnym udało się stworzyć platformę na rzecz specjalnych debat politycznych z grupami państw trzecich, a także poprawić ogólne stosunki polityczne z tymi państwami. Wyniki operacyjne są jednak bardziej zróżnicowane. Aby dany proces był naprawdę skuteczny, musi opierać się na politycznym zaangażowaniu w dokonywanie postępów w realizacji planu na szczeblu UE i krajów partnerskich oraz na zdolności wykazania konkretnych osiągnięć, które budują zaufanie i pewność wśród zainteresowanych stron. Jednym ze sposobów osiągnięcia odpowiedniej dynamiki jest przejęcie przez grupę określonych państw członkowskich współodpowiedzialności za pogłębianie dialogu, np. tak jak w przypadku procesu praskiego lub procesu z Rabatu. Alternatywnym rozwiązaniem, które również może przynieść oczekiwane wyniki, jest wyznaczenie Komisji dobrze zdefiniowanej i wiodącej roli w procesie, tak jak w przypadku panelu Partnerstwa Wschodniego ds. migracji i azylu. Niezbędne są również dalsze starania w celu zapewnienia wymiernych wyników operacyjnych m.in. poprzez zwiększenie wysiłków na rzecz planowania i realizacji działań w obszarach priorytetowych i poprzez regularne monitorowanie podjętych działań. Brak zaangażowania ze strony państw członkowskich utrudnia prowadzenie szeregu dialogów na szczeblu regionalnym. W posiedzeniach nie zawsze uczestniczy dostatecznie wiele państw członkowskich, a ich udział często nie jest wystarczająco aktywny. W przypadku gdy dialog traci na dynamice, należy podjąć działania w celu ożywienia platformy poprzez organizowanie mniejszej liczby bardziej ukierunkowanych posiedzeń oraz w celu umożliwienia bardziej horyzontalnych dyskusji między uczestnikami. Podejmowane działania muszą jednak zapewniać wartość dodaną. Jeżeli mimo różnych prób nie uda się tego uzyskać, należy rozważyć również możliwość zaniechania niektórych dialogów w porozumieniu z zainteresowanymi partnerami, uwzględniając rolę dialogu w kwestiach migracji w ramach szerszego dialogu politycznego z danym regionem. Procesami dialogu należy zarządzać z zachowaniem wystarczającej elastyczności, aby móc reagować na zmieniające się priorytety i zapewnić zgodność przebiegu posiedzeń z faktycznymi priorytetami zarówno po stronie UE, 16 W niniejszym sprawozdaniu termin wiza odnosi się do wizy krótkoterminowej uprawniającej do pobytów nieprzekraczających 90 dni w okresie 180 dni. 15

16 jak i kraju partnerskiego. Rozważając ustanowienie nowych dialogów, większy nacisk należy położyć na inicjatywy czasowe niż na budowanie nowych stałych procesów. 4. PROCESY GLOBALNE Zgodnie z Traktatem z Lizbony który stwarza wyjątkową okazję nadania UE całkowicie nowych ram, umożliwiając jej pełne wykorzystanie potencjału na arenie międzynarodowej UE aktywnie uczestniczyła w prowadzonych w latach rozmowach na temat migracji i rozwoju na poziomie międzynarodowym oraz globalnego zarządzania migracjami. UE promuje metodykę GPMM opartą na partnerstwie w kontekście różnych ram współpracy regionalnej, wielostronnej i globalnej. Ponadto UE wspiera i potwierdza obecną na arenie międzynarodowej koncepcję związku między migracją a rozwojem i między migracją a zmianą klimatu oraz wnosi do niej swój wkład; jej celem jest maksymalizacja pozytywnego wpływu migracji i mobilności na rozwój i ograniczanie ubóstwa przy jednoczesnym budowaniu związku między migracją a strategiami przystosowania się do zmiany klimatu. W szczególności w decyzji z 2012 r. przyjętej przez Konferencję Stron Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w Sprawie Zmiany Klimatu (UNFCCC) 17 dotyczącej podejść mających na celu zaradzenie stratom i szkodom związanym ze skutkami zmiany klimatu w krajach rozwijających się potwierdzono znaczenie prac na rzecz lepszego zrozumienia strat i szkód oraz poprawy wiedzy eksperckiej na ich temat, w tym na temat wpływu zmiany klimatu na wzorce migracji, przemieszczania się i mobilności osób. UE aktywniej uczestniczy również w działalności Biura UNHCR i w międzynarodowych rozmowach lub inicjatywach dotyczących ochrony międzynarodowej oraz intensyfikuje współpracę z Międzynarodową Organizacją ds. Migracji poprzez ustanowienie wspólnej strategii w 2012 r. UE sfinansowała szereg projektów, koncentrując się w szczególności na wspieraniu inicjatyw na poziomie globalnym. Przykładowo UE uruchomiła wraz z Międzynarodową Organizacją Pracy (MOP) Globalny program działań na rzecz pracowników migrujących zatrudnionych w gospodarstwach domowych i ich rodzin o wartości 4,2 mln EUR; jednym z celów tego programu jest zapewnienie wsparcia na rzecz realizacji Konwencji MOP dotyczącej pracowników zatrudnionych w gospodarstwach domowych Dialog na wysokim szczeblu w kwestiach międzynarodowej migracji i mobilności UE odegrała główną i decydującą rolę w przygotowaniach do drugiego posiedzenia dotyczącego dialogu na wysokim szczeblu w kwestiach międzynarodowej migracji i mobilności, zorganizowanego w dniach 3 4 października 2013 r. podczas Zgromadzenia Ogólnego ONZ w Nowym Jorku. Podczas sesji plenarnej posiedzenia komisarz Malmström przedstawiła oświadczenie w imieniu UE i jej państw członkowskich. W ramach dialogu ONZ na wysokim szczeblu z powodzeniem odnowiono i wzmocniono zaangażowanie polityczne w kwestie migracji i rozwoju na poziomie międzynarodowym. W oświadczeniu końcowym wykazano, że społeczność międzynarodowa jest w stanie osiągnąć porozumienie polityczne w kwestiach migracji i rozwoju, wyraźnie określając potrzebę uwzględnienia migracji podczas opracowywania programu działań na rzecz rozwoju na okres po 2015 r., oraz przedstawiono świadectwo postępów osiągniętych w ostatnich latach w obszarze, w którym dialog w przeszłości zasadniczo kończył się niepowodzeniem Światowe Forum Migracji i Rozwoju 17 Decyzja 3/CP.18 w FCCC/CP/2012/8/Add.1. 16