Motywacja. Termin motywacja stosowany jest w psychologii do opisu mechanizmów odpowiedzialnych za uruchomienie, zakończenie działania.

Transkrypt

1 Motywacja Termin motywacja stosowany jest w psychologii do opisu mechanizmów odpowiedzialnych za uruchomienie, ukierunkowanie, podtrzymanie i zakończenie działania.

2 MOTYWACJA specyficzna zdolność aparatu psychicznego człowieka do formowania w umyśle projektu określonego stanu rzeczy, który ukierunkowuje czynności i wpływa na ilość energii, jaką człowiek zużywa do realizacji danego kierunku. Innymi słowy, motywacja warunkuje realizację czynności, tj. zachowań ukierunkowanych na cel (Reykowski, 1992: 62).

3 Czynności motywowane w odróżnieniu od nawykowych mają charakter intencjonalny, czyli sterowane są przez chęć osiągnięcia uprzednio określonego celu.

4 Motywację można scharakteryzować przez dwie główne właściwości: 1) kierunek dążeń 2) siła dążenia

5 1) kierunek dążeń może być opisany dwojako: albo przez wskazanie celów, do jakich zachowanie zmierza, albo przez wskazanie na stan podmiotu (stan motywacyjny, motyw), ze względu na który te cele były wybierane;

6 1) kierunek dążeń pierwszy kierunek opiera się na zewnętrznych stanach rzeczy (np. znalezienie pracy, wyjazd na wakacje, zakup lodówki), drugi zaś na wewnętrznych stanach (takich jak spełnienie potrzeby odpoczynku, potrzeby pokarmowej itp.);

7 2) siła dążenia zdolność do wyłączania konkurencyjnych dążeń, czyli stopień, w jakim dane dążenie kontroluje zachowanie;

8 2) siła dążenia dążenie jest tym silniejsze, im trudniej skłonić człowieka do zmiany kierunku podjętych już działań; jeśli więc bardzo nam na czymś zależy, jeśli więc bardzo nam na czymś zależy, jesteśmy w stanie pokonać ból, zmęczenie, groźby czy pokusy, aby osiągnąć nasz cel.

9 Motywacja zależy przede wszystkim od: 1) atrakcyjności celu, 2) przekonania o możliwości jego osiągnięcia.

10 Na zilustrowanie tej zależności można podać wzór: M i = f (W i, P i ). Atrakcyjność celu i oznaczono symbolem W, a Atrakcyjność celu i oznaczono symbolem W i, a przekonanie o możliwości jego osiągnięcia P i. Formułę tę można odczytać następująco: jeżeli atrakcyjność celu bądź przekonanie o możliwości jego osiągnięcia są równe zeru, to i motywacja jest równa zeru; cechy ilościowe motywacji, czyli jej natężenie, zmieniają się wraz ze zmianą atrakcyjności i przekonania o możliwości

11 OD CZEGO ZALEŻY ATRAKCYJNOŚĆ CELU? 1) motywu czyli stanu wewnętrznego charakteryzującego się poczuciem niespełnienia i związaną z tym gotowością do podjęcia aktywności; jego pobudzenie wywołuje napięcie motywacyjne; 2) antycypowanej wartości gratyfikacyjnej czyli tego, w jakim stopniu cel ma zdolność do redukcji napięcia motywacyjnego; chodzi tutaj o wartość przypisywaną mu przez daną osobę.

12 Aby powstał motyw, potrzebne są natomiast takie czynniki, jak: 1) niezaspokojenie potrzeb organicznych i psychicznych, 2) bodźce wywołujące emocje, wzbudzające 2) bodźce wywołujące emocje, wzbudzające tendencję do uwolnienia się lub podtrzymywania tych stanów

13 Aby powstał motyw, potrzebne są natomiast takie czynniki, jak: 3) czynniki zakłócające czynności, np. frustracja czy konflikt, 4) sformułowanie zadań przez inne osoby albo samą jednostkę, 5) zaktywizowanie zainteresowań przez czynniki zewnętrzne lub na drodze wewnętrznych procesów przetwarzania informacji, 6) zaktywizowanie wartości.

14 Redukcja motywu (redukcja napięcia motywacyjnego) będzie z kolei możliwa, gdy: 1) jednostka osiągnie cel, który ma wartość gratyfikacyjną (właściwość redukcji motywu), 2) napięcie spadnie spontanicznie, jeżeli trwało bardzo długo

15 Redukcja motywu (redukcja napięcia motywacyjnego) będzie z kolei możliwa, gdy: 3) napięcie podległo zmianom wskutek cyklicznych przemian organizmu wewnętrzny rytm organizmu powoduje zmiany pobudzenia, 4) napięcie zostanie usunięte przez inne konkurencyjne napięcia (np. napięcie związane z zagrożeniem życia może stłumić napięcie związane z poszukiwaniem przygód),

16 Redukcja motywu (redukcja napięcia motywacyjnego) będzie z kolei możliwa, gdy: 5) napięcie motywacyjne zostanie zredukowane pod wpływem jakichkolwiek silnych bodźców i związanych z nimi reakcji przypuszczalnie niektóre gwałtowne reakcje, np. akty agresji, mają zdolność redukowania napięć różnego rodzaju,

17 Redukcja motywu (redukcja napięcia motywacyjnego) będzie z kolei możliwa, gdy: 6) napięcie może być zredukowane pod wpływem oddziaływań środków chemicznych, które obniżają poziom aktywacji (środki uspokajające) lub wytwarzają stan zadowolenia (narkotyki).

18 Z kolei antycypowana (przewidywana) wartość gratyfikacyjna celu zależy od: 1) wielkości celu cel większy wydaje się cenniejszy niż mniejszy, 2) jakości celu napięcie może być 2) jakości celu napięcie może być zredukowane przez przedmioty różniące się jakością mogą być bardziej lub mniej atrakcyjne (np. gdy jesteśmy głodni, to wielu z nas chętniej zje pizzę niż suchy chleb),

19 Z kolei antycypowana (przewidywana) wartość gratyfikacyjna celu zależy od: 3) dostępność celu im cel jest trudniej dostępny, tym większa jego wartość (np. większą wartość ma zdanie egzaminu na piątkę niż na trójkę, bo ta pierwsza sytuacja jest trudniej dostępna),

20 Z kolei antycypowana (przewidywana) wartość gratyfikacyjna celu zależy od: 4) ubiegłych doświadczeń ze zjawiskami danej kategorii gdy słabo znamy przedmiot, jego wartość gratyfikacyjna może być niewielka, będzie ona wzrastać w miarę powtórzeń, aby spaść pod wpływem przyzwyczajenia,

21 Z kolei antycypowana (przewidywana) wartość gratyfikacyjna celu zależy od: 5) dystansu psychologicznego wobec celu wartość przedmiotu wzrasta, gdy dystans wobec przedmiotu maleje (dystans określają odległość fizyczna, liczba operacji, czas).

22 Na koniec omawiania czynników wpływających na motywację należy jeszcze wymienić czynniki, od których zależy przekonanie o możliwości osiągnięcia celu. Są to: 1) materialne warunki działania np. czy 1) materialne warunki działania np. czy istnieje droga, którą mogę dojechać, czy mam pieniądze na wyjazd, czy mam narzędzia do remontu?

23 Na koniec omawiania czynników wpływających na motywację należy jeszcze wymienić czynniki, od których zależy przekonanie o możliwości osiągnięcia celu. Są to: 2) społeczne warunki działania czy ktoś 2) społeczne warunki działania czy ktoś mi pomoże, czy też będzie utrudniał działanie, jakie zamiary i kompetencje mają osoby, które będą mi pomagać lub utrudniać?,

24 Na koniec omawiania czynników wpływających na motywację należy jeszcze wymienić czynniki, od których zależy przekonanie o możliwości osiągnięcia celu. Są to: 3) osobiste warunki działania czy mam 3) osobiste warunki działania czy mam kompetencje do tego działania, czy potrafię się zmobilizować, czy wytrwam?..

25 Na koniec omawiania czynników wpływających na motywację należy jeszcze wymienić czynniki, od których zależy przekonanie o możliwości osiągnięcia celu. Są to: 4) doświadczenia z danym rodzajem 4) doświadczenia z danym rodzajem czynności czy ostatnio udało mi się to działanie, czy często ponosiłem porażkę?...

26 Na koniec omawiania czynników wpływających na motywację należy jeszcze wymienić czynniki, od których zależy przekonanie o możliwości osiągnięcia celu. Są to: 5) ocena atrakcyjności celu czy cel jest 5) ocena atrakcyjności celu czy cel jest dla mnie pozytywny, czy negatywny?...

27 Na koniec omawiania czynników wpływających na motywację należy jeszcze wymienić czynniki, od których zależy przekonanie o możliwości osiągnięcia celu. Są to: 6) wielkość szans człowiek ma tendencję 6) wielkość szans człowiek ma tendencję do przeceniania małych szans i niedoceniania dużych.

28 Motywacja a sprawność działań To, jak wykonujemy zadanie, czyli sprawność naszych działań, zależy od intensywności motywacji. Zależność tę opisują znane nam już prawa Zależność tę opisują znane nam już prawa Yerkesa-Dodsona, które odnoszą się także do motywacji

29 I prawo Yerkesa-Dodsona w miarę wzrostu intensywności motywacji czynność wykonywana jest coraz lepiej do określonego poziomu krytycznego, kiedy to zaczyna się pogarszać, aż do zupełnej dezorganizacji. Zależność ta ma więc charakter krzywoliniowy, a krzywa kształt odwróconej litery U.

30 II prawo Yerkesa-Dodsona przy zadaniach prostych nawet bardzo intensywna motywacja nie wywołuje jeszcze poważniejszych zmian w sprawności działania, natomiast przy zadaniach bardzo trudnych intensywna motywacja może spowodować pogorszenie sprawności działania

31 Wpływ motywacji na procesy poznawcze specyficzny kiedy procesy motywacyjne ułatwiają lub utrudniają przebieg procesów umysłowych pozostających w związku z danymi motywami, niespecyficzny który jest konsekwencją pobudzenia i wyraża się w większej lub mniejszej sprawności przebiegu tych procesów.

32 Wpływ specyficzny prowadzi do wyolbrzymiania lub niedoceniania pewnych informacji. Może się ono różnie przejawiać w zależności od procesu poznawczego

33 1) spostrzeganie może dojść do wyolbrzymiania, akcentowania tych cech, które odpowiadają przedmiotowi mającemu wartość gratyfikacyjną (np. gdy czekamy z niecierpliwością na kogoś na ulicy, z daleka wiele osób może wydawać się podobnych do osoby, na którą czekamy),

34 2) pamięć łatwiej zapamiętujemy i przypominamy sobie treści mające związek z gratyfikacją (np. dzieci zdumiewająco dokładnie pamiętają złożone im obietnice),

35 3) wyobraźnia i fantazja mamy skłonność do wyobrażania sobie tego, co jest związane z gratyfikacją, często w formie upiększonej,

36 4) myślenie tok myślenia ulega modyfikacji tak, aby jego wyniki były zgodne z dominującym procesem emocjonalno-motywacyjnym.

37 W niektórych przypadkach procesy motywacyjne wpływają osłabiająco na procesy poznawcze gdy treść procesów poznawczych jest sprzeczna z dominującymi motywami czy emocjami. nie chcemy widzieć, słyszeć ani pamiętać tego, co niezgodne z naszymi pragnieniami.

38 Tak jak w przypadku emocji, tak i w zakresie motywacji dochodzić może do obronności percepcyjnej trudności w spostrzeganiu informacji, mogących wywołać negatywne emocje lub negatywne napięcie motywacyjne.

39 Bardzo duże natężenie motywacji nie tylko to, co jest związane z gratyfikacją, ale wszystko, co człowiek spostrzega, wyobraża sobie lub o czym myśli, zostaje w charakterystyczny sposób zmienione pod wpływem przeżywanego stanu. deformacja spostrzeganego materiału w kierunku zgodnym z przeżywanym stanem deformacje takie są typowe dla stanów psychotycznych (gdy występują halucynacje i urojenia), ale mogą się krótkotrwale pojawić u ludzi zdrowych

40 Co możemy zrobić, aby wzmacniać swoją motywację i odnosić sukcesy?

41 1) podejmując konkretne działanie, kierujmy się raczej celem bliskim niż dalekim; dążąc do bliskiego celu, np. zrobienia niskokalorycznego posiłku, posuwamy się do osiągnięcia celu większego czyli redukcji nadwagi;

42 2) wyznaczajmy cel trudny, ale osiągalny jeśli uznajemy, że jesteśmy w stanie osiągnąć określony cel, realizujemy go z wytrwałością i dużym nakładem sił; są osoby, które w obawie o uznanie za niekompetentne, nie stawiają sobie celów trudnych, lecz łatwe jednak nie zmuszając się do wysiłku, nie rozwiniemy swojego poczucia kompetencji;

43 3) wyznaczajmy cel samodzielnie, będzie on bardziej motywujący niż ten, który ktoś wyznaczył za nas; sami najlepiej potrafimy wyznaczyć optymalny cel, ponieważ znamy swoje możliwości, bardziej też przykładamy się do działań, które podejmujemy z własnej inicjatywy;

44 4) uwierzmy w swoje możliwości osiągnięcia celu nie wystarczy realistyczny cel, potrzebne jest nasze osobiste przekonanie o tym, że jesteśmy w stanie go osiągnąć (poczucie własnej skuteczności);

45 5) stwórzmy plan osiągania celu konkretnie zaplanujmy czynności, które będziemy podejmowali, aby osiągnąć cel;

46 6) wykorzystujmy wyobraźnię sposobem motywowania siebie do osiągania wyznaczonego celu jest wyobrażanie sobie myśli i uczuć, które pojawią się wtedy, gdy cel zostanie osiągnięty;

47 7) zdobądźmy kontrolę nad negatywnymi myślami każdego z nas nękają wątpliwości co do własnej osoby, a wątpliwości, lęki i przeróżne negatywne myśli często blokują nasze dążenie do celu; zdobycie nad nimi kontroli możliwe jest przez np. monitorowanie mowy wewnętrznej, zastępowanie jednych myśli innymi, dystansowanie się od negatywnych myśli

48 8) nauczmy się optymizmu ukształtowanie optymistycznego nastawienia do świata i swoich działań, tak jak umiejętność konstruktywnego myślenia, jest procesem, którego można się nauczyć;