Wiążąca wykładnia sądowa w polskim systemie prawnym oznacza, że sąd, któremu sprawa została przekazana,

Transkrypt

1 ŹRÓDŁA PRAWA I WYKŁADNIA PRAWA Wiążąca wykładnia sądowa w polskim systemie prawnym Podstawa prawna odpowiedzi Art. 90. ustawy Prawo o postępowaniu przed sadami administracyjnymi Sąd, któremu sprawa została przekazana, związany jest wykładnią prawa dokonaną w tej sprawie przez Naczelny Sąd Administracyjny. Nie można oprzeć skargi kasacyjnej od orzeczenia wydanego po ponownym rozpoznaniu sprawy na podstawach sprzecznych z wykładnią prawa ustaloną w tej sprawie przez Naczelny Sąd Administracyjny. Streszczenie Wiążąca wykładnia sądowa w polskim systemie prawnym oznacza, że sąd, któremu sprawa została przekazana, jest związany wykładnią prawa dokonaną w tej konkretnej sprawie przez Naczelny Sąd Administracyjny. Odpowiedź. Wiążąca wykładnia sądowa w rozumieniu art. 90 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi oznacza, że sąd, któremu sprawa została przekazana do ponownego rozpatrzenia, jest związany wykładnią prawa dokonaną w tej konkretnej sprawie przez Naczelny Sąd Administracyjny.. Związanie sądu administracyjnego oznacza, że nie może on formułować nowych ocen prawnych sprzecznych z wyrażonym poglądem NSA, lecz zobowiązany jest do podporządkowania się orzeczeniu w pełnym zakresie.. Przez wykładnię prawną, o której mowa w art. 90 p.p.s.a., należy rozumieć osąd o prawnej wartości sprawy, a ocena prawna może dotyczyć: ) stanu faktycznego; ) wykładni przepisów prawa materialnego i procesowego, prawidłowości korzystania z uznania administracyjnego; ) kwestii zastosowania określonego przepisu prawa jako podstawy do wydania takiej, a nie innej decyzji; 4. Obowiązek podporządkowania się ocenie prawnej wyrażonej w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego nie jest absolutny. Możliwość odstąpienia od wiążącej wykładni prawa dokonanej przez Naczelny Sąd Administracyjny istnieje, jeżeli po wydaniu wyroku w sprawie, a przed ponownym jej rozpoznaniem przez sąd, któremu sprawa została przekazana do ponownego rozpoznania miała miejsce zasadnicza zmiana stanu faktycznego sprawy lub zmienił się stan prawny lub w tym czasie, w innej sprawie, została podjęta przez skład poszerzony NSA uchwała zawierająca odmienną wykładnię prawa, niż ta, której dokonał NSA w swoim wyroku. 0. I SA/Wr 0/.. II GSK 0/. /

2 ŹRÓDŁA PRAWA I WYKŁADNIA PRAWA Wiążąca wykładnia sądowa w polskim systemie prawnym Podstawa prawna odpowiedzi Art. 90. ustawy Prawo o postępowaniu przed sadami administracyjnymi Sąd, któremu sprawa została przekazana, związany jest wykładnią prawa dokonaną w tej sprawie przez Naczelny Sąd Administracyjny. Nie można oprzeć skargi kasacyjnej od orzeczenia wydanego po ponownym rozpoznaniu sprawy na podstawach sprzecznych z wykładnią prawa ustaloną w tej sprawie przez Naczelny Sąd Administracyjny. Streszczenie Wiążąca wykładnia sądowa w polskim systemie prawnym oznacza, że sąd, któremu sprawa została przekazana, jest związany wykładnią prawa dokonaną w tej konkretnej sprawie przez Naczelny Sąd Administracyjny. Odpowiedź. Wiążąca wykładnia sądowa w rozumieniu art. 90 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi oznacza, że sąd, któremu sprawa została przekazana do ponownego rozpatrzenia, jest związany wykładnią prawa dokonaną w tej konkretnej sprawie przez Naczelny Sąd Administracyjny.. Związanie sądu administracyjnego oznacza, że nie może on formułować nowych ocen prawnych sprzecznych z wyrażonym poglądem NSA, lecz zobowiązany jest do podporządkowania się orzeczeniu w pełnym zakresie.. Przez wykładnię prawną, o której mowa w art. 90 p.p.s.a., należy rozumieć osąd o prawnej wartości sprawy, a ocena prawna może dotyczyć: ) stanu faktycznego; ) wykładni przepisów prawa materialnego i procesowego, prawidłowości korzystania z uznania administracyjnego; ) kwestii zastosowania określonego przepisu prawa jako podstawy do wydania takiej, a nie innej decyzji; 4. Obowiązek podporządkowania się ocenie prawnej wyrażonej w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego nie jest absolutny. Możliwość odstąpienia od wiążącej wykładni prawa dokonanej przez Naczelny Sąd Administracyjny istnieje, jeżeli po wydaniu wyroku w sprawie, a przed ponownym jej rozpoznaniem przez sąd, któremu sprawa została przekazana do ponownego rozpoznania miała miejsce zasadnicza zmiana stanu faktycznego sprawy lub zmienił się stan prawny lub w tym czasie, w innej sprawie, została podjęta przez skład poszerzony NSA uchwała zawierająca odmienną wykładnię prawa, niż ta, której dokonał NSA w swoim wyroku. 0. I SA/Wr 0/.. II GSK 0/. /

3 ŹRÓDŁA PRAWA I WYKŁADNIA PRAWA Wiążąca wykładnia sądowa w polskim systemie prawnym 0

4 ANALIZA PODATKOWA 4 Podatnik osoba fizyczna, prowadząca podatkową księgę przychodów i rozchodów, czynny podatnik VAT dokonuje zbycia rzeczy ruchomej stanowiącej środek trwały w okresie amortyzacji po dwóch latach od daty nabycia. Proszę przeprowadzić analizę skutków podatkowych takiej transakcji Podstawa prawna odpowiedzi Art. h ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Streszczenie W przedstawionej wyżej sytuacji faktycznej, podatnik zbywający rzecz ruchomą w okresie amortyzacji uzyskuje przychód z odpłatnego zbycia wykorzystywanych na potrzeby związane z działalnością gospodarczą składników majątku będących środkami trwałymi. Od takiego przychodu jest zobowiązany odprowadzić należny podatek dochodowy. Niezamortyzowaną cześć środka trwałego podatnik może wliczyć w koszty uzyskania przychodu. W przypadku, gdy czynny podatnik VAT będzie chciał dokonać sprzedaży środka trwałego, który nie był używany wyłącznie na cele związane z działalnością zwolnioną, będzie musiał taką transakcję opodatkować właściwą stawką podatku VAT. Odpowiedź. UWAGI OGÓLNE Zgodnie z art. h ust. pkt UPDOF odpisów amortyzacyjnych dokonuje się od wartości początkowej środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych począwszy od pierwszego miesiąca następującego po miesiącu, w którym ten środek lub wartość wprowadzono do ewidencji (wykazu) do końca tego miesiąca, w którym następuje: a. zrównanie sumy odpisów amortyzacyjnych z ich wartością początkową; b. postawienie ich w stan likwidacji; c. zbycie; d. stwierdzenie ich niedoboru. Niezamortyzowaną część wlicza się do kosztów uzyskania przychodu. Należy jednak pamiętać, iż w koszty uzyskania przychodu nie wliczymy (art. pkt 4 i 5 UPDOF): ) odpisów z tytułu zużycia samochodu osobowego, dokonywanych według zasad określonych w art. a- -o UPDOF, w części ustalonej od wartości samochodu przewyższającej równowartość euro przeliczonej na złote według kursu średniego euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia przekazania samochodu do używania; ) strat w środkach trwałych oraz wartościach niematerialnych i prawnych w części pokrytej sumą odpisów amortyzacyjnych, o których mowa w art. h ust. pkt UPDOF.. SKUTKI PODATKOWE W przypadku zbycia w okresie amortyzacji ruchomego środka trwałego, powstaje z tego tytułu u zbywcy przychód z odpłatnego zbycia wykorzystywanych na potrzeby związane z działalnością gospodarczą składników majątku będących środkami trwałymi (art.4 ust. pkt lit. a UPDOF). Kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów. Kosztem uzyskania przychodu w omawianym stanie faktycznym będą wydatki na nabycie środka trwałego (wyrażone w jego wartości początkowej), pomniejszone o sumę odpisów amortyzacyjnych. 0 /

5 4 ANALIZA PODATKOWA Podatnik osoba fizyczna, prowadząca podatkową księgę przychodów i rozchodów, czynny podatnik VAT dokonuje zbycia rzeczy ruchomej stanowiącej środek trwały w okresie amortyzacji po dwóch latach od daty nabycia. Proszę przeprowadzić analizę skutków podatkowych takiej transakcji Nie uważa się za koszty uzyskania przychodów podatku od towarów i usług, z tym że jest kosztem uzyskania przychodów kwota podatku od towarów i usług, która nie została uwzględniona w wartości początkowej środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, podlegających amortyzacji zgodnie z art. a-o UPDOF, lub dotycząca innych rzeczy bądź praw niebędących środkami trwałymi lub wartościami niematerialnymi i prawnymi podlegającymi tej amortyzacji w tej części, w jakiej dokonano korekty powodującej zmniejszenie podatku odliczonego zgodnie z przepisami ustawy o VAT. Zwalnia się od podatku VAT dostawę towarów wykorzystywanych wyłącznie na cele działalności zwolnionej od podatku, jeżeli z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów nie przysługiwało dokonującemu ich dostawy prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Oznacza to, iż w sytuacji sprzedaży przez podatnika środka trwałego wykorzystywanego do czynności opodatkowanych, podatnik będzie zmuszony opodatkować taką transakcję właściwą dla określonego towaru stawką VAT, niezależnie od tego czy dokonał odliczenia podatku VAT przy zakupie. 0 /

6 PODSTAWY MIĘDZYNARODOWEGO ORAZ WSPÓLNOTOWEGO PRAWA PODATKOWEGO Komentarz do Modelowej Konwencji OECD w sprawie podatku od dochodu i majątku (znaczenie Komentarza, zakres jego obowiązywania, moc wiążąca) Podstawa prawna odpowiedzi Komentarz do Konwencji Modelowej OECD (dalej: Konwencji Modelowej) w sprawie podatku od dochodu i majątku Streszczenie Konwencja Modelowa i Komentarz nie są źródłami powszechnie obowiązującego prawa. Konwencja stała się jednak wzorem umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania stosowanym przez większość państw, w tym państwa nienależące do OECD. Stworzony w celu wyjaśniania wątpliwości interpretacyjnych Komentarz zawiera istotne wskazówki interpretacyjne do poszczególnych artykułów Konwencji Modelowej (które są wzorem dla postanowień umów o unikaniu podwójnego opodatkowania zawieranych między państwami). Dlatego też Komentarz jest szeroko stosowany przez sądy, organy podatkowe oraz podatników jako pomoc w interpretacji postanowień umów o unikaniu podwójnego opodatkowania. Komentarz podlega kolejnym aktualizacjom, dokonywanym w związku ze zmianami Konwencji Modelowej. Odpowiedź Charakter Konwencji Modelowej i Komentarza Konwencja Modelowa została opracowana przez Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD). Konwencja nie jest źródłem powszechnie obowiązującego prawa. Stanowi jedynie wzór, na podstawie którego poszczególne państwa prowadzą między sobą negocjacje zmierzające do podpisania umów o unikaniu podwójnego opodatkowania (dalej: umów o UPO). W celu wyjaśnienia wątpliwości interpretacyjnych przy stosowaniu umów o UPO (dla których wzorem była Konwencja Modelowa) Komitet do Spraw Fiskalnych OECD stworzył oficjalny Komentarz. Podlega on kolejnym aktualizacjom wraz z pojawianiem się zmian w samej Konwencji Modelowej. Zgodnie z rekomendacjami Rady OECD państwa członkowskie OECD zawierając lub dokonując rewizji umów bilateralnych powinny je harmonizować zgodnie z Konwencją Modelową i w duchu zgodnym z Komentarzem. Również krajowa administracja podatkowa stosując i interpretując postanowienia UPO powinna odnosić się do aktualnego brzmienia Komentarza; Warto zaznaczyć, iż mimo że Konwencja Modelowa i Komentarz nie stanowią źródeł prawa, ich kwalifikacja prawna jest niejednolita w poszczególnych państwach. W wielu państwach określa się je jako pomocnicze środki interpretacji lub jako wytyczne, natomiast w innych uważa się je za będące częścią lub kontekstem umów o UPO, albo dodatkowym środkiem interpretacji. 0 Model Tax Convention on Income and on Capital: condensed version 00, July 00, Organization of Economic Co-operation and Development. Zwrócił na to uwagę Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 9 czerwca 009 r. (sygn. II FSK /0). /

7 PODSTAWY MIĘDZYNARODOWEGO ORAZ WSPÓLNOTOWEGO PRAWA PODATKOWEGO Komentarz do Modelowej Konwencji OECD w sprawie podatku od dochodu i majątku (znaczenie Komentarza, zakres jego obowiązywania, moc wiążąca) Charakterystyka Komentarza Komentarz zawiera objaśnienia mające zilustrować bądź dokonać wykładni poszczególnych artykułów Konwencji. Zawarto w nim komentarze dotyczące przyjętych tam definicji legalnych oraz mechanizmów odnoszących się do kwestii podwójnego opodatkowania; Komentarz daje wskazówki interpretacyjne, mimo iż państwa członkowskie OECD nie zawsze zgadzają się z oficjalnym stanowiskiem w nim zawartym. W takich przypadkach mogą uczynić zastrzeżenia, uwagi lub wyjaśnienia do poszczególnych artykułów Komentarza. Są one publikowane razem z Konwencją Modelową; Z tego względu należy zaznaczyć, iż Komentarz nie jest tworzony wyłącznie przez Komitet do Spraw Fiskalnych OECD. Jego treść jest uzupełniana przez państwa, które nie podzielają stanowiska Komitetu co do danego zagadnienia. Nie jest to wyrazem sprzeciwu co do postanowień samej Konwencji, ale raczej wskazaniem kierunku ich wykładni. Znaczenie Komentarza Modelowa Konwencja i Komentarz do niej nie są źródłami powszechnie obowiązującego prawa, natomiast stanowią wskazówkę, jak należy interpretować postanowienia umów o UPO. Mają one charakter soft law, rozumianego jako wzorzec stosowany pomiędzy państwami członkowskimi OECD oraz zwyczajowo stosowany także przez resztę państw świata; Komentarz jest jednak powszechnie akceptowanym źródłem dyrektyw interpretacyjnych dla umów o UPO. Stanowi również instrument ułatwiający harmonizację procesu wykładni i stosowania UPO. Treść Komentarza nie stanowi części umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, zawieranych przez konkretne państwa, które w odróżnieniu od Komentarza, są wiążącymi aktami prawa międzynarodowego. Mimo to Komentarz stanowi ogromną pomoc w stosowaniu postanowień oraz wykładni konkretnych umów o UPO; Administracja podatkowa oraz sądy także odnoszą się do Komentarza dokonując interpretacji umów o UPO, zarówno w rozwiązywaniu indywidualnych spraw podatkowych, jak i wyznaczaniu polityki podatkowej w tym zakresie; Komentarz ma również istotny wpływ na proces ekspansji zagranicznej przedsiębiorstw, które jako podatnicy posługują się nim w procesie planowania transakcji i inwestycji. Szczególne znaczenie Komentarz ma w krajach nieposiadających w prawie wewnętrznym procedur umożliwiających uzyskanie interpretacji lub decyzji podatkowej dotyczącej stanu przyszłego i hipotetycznego. Wówczas to właśnie Komentarz staje się jedynym dostępnym źródłem wykładni, a zarazem planowania biznesowego. 0 /

8 ZAGADNIENIA WSPÓLNE Skutki prawne zastosowania się do interpretacji, która została następnie zmieniona, uchylona lub nie została uwzględniona w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej 4 Podstawa prawna odpowiedzi Art. 4k. Ordynacji podatkowej. Zastosowanie się do interpretacji indywidualnej przed jej zmianą lub przed doręczeniem organowi podatkowemu odpisu prawomocnego orzeczenia sądu administracyjnego uchylającego interpretację indywidualną nie może szkodzić wnioskodawcy, jak również w przypadku nieuwzględnienia jej w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej.. Zastosowanie się do interpretacji ogólnej przed jej zmianą nie może szkodzić temu, kto się do niej zastosował, jak również w przypadku nieuwzględnienia jej w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej.. W zakresię związanym z zastosowaniem się do interpretacji, która uległa zmianie lub interpretacji nieuwzględnionej w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej, nie wszczyna się postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe, a postępowanie wszczęte w tych sprawach umarza się oraz nie nalicza się odsetek za zwłokę. Art. 4l. Ordynacji podatkowej W przypadku gdy skutki podatkowe związane ze zdarzeniem, któremu odpowiada stan faktyczny będący przedmiotem interpretacji, miały miejsce przed opublikowaniem interpretacji ogólnej lub przed doręczeniem interpretacji indywidualnej, zastosowanie się do tej interpretacji nie zwalnia z obowiązku zapłaty podatku. Art. 4n. Ordynacja Podatkowa. Przepisy art. 4k i art. 4m stosuje się odpowiednio w przypadku: ) zastosowania się przez spółkę do interpretacji indywidualnej wydanej przed powstaniem spółki na wniosek osób planujących utworzenie tej spółki w zakresię dotyczącym działalności tej spółki; ) zastosowania się przez oddział lub przedstawicielstwo do interpretacji indywidualnej dotyczącej działalności tego oddziału lub przedstawicielstwa wydanej przed powstaniem tego oddziału lub przedstawicielstwa na wniosek tworzącego je przedsiębiorcy.. W przypadkach, o których mowa w, zmienioną interpretację indywidualną doręcza się odpowiednio spółce, oddziałowi lub przedstawicielstwu, wskazanym przez wnioskującego o wydanie interpretacji indywidualnej. Art. 4m. Ordynacji podatkowej. Zastosowanie się do interpretacji, która następnie została zmieniona lub nie została uwzględniona w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej, powoduje zwolnienie z obowiązku zapłaty podatku w zakresię wynikającym ze zdarzenia będącego przedmiotem interpretacji, jeżeli: ) zobowiązanie nie zostało prawidłowo wykonane w wyniku zastosowania się do interpretacji, która uległa zmianie, lub interpretacji nieuwzględnionej w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej oraz ) skutki podatkowe związane ze zdarzeniem, któremu odpowiada stan faktyczny będący przedmiotem interpretacji, miały miejsce po opublikowaniu interpretacji ogólnej albo po doręczeniu interpretacji indywidualnej.. Zwolnienie, o którym mowa w, obejmuje: ) w przypadku rocznego rozliczenia podatków okres do końca roku podatkowego, w którym opublikowano zmienioną interpretację ogólną, doręczono zmienioną interpretację indywidualną albo doręczono organowi podatkowemu odpis orzeczenia sądu administracyjnego uchylającego interpretację indywidualną ze stwierdzeniem jego prawomocności; ) w przypadku kwartalnego rozliczenia podatków okres do końca kwartału, w którym opublikowano zmienioną interpretację ogólną, doręczono zmienioną interpretację indywidualną albo doręczono organowi podatkowemu odpis orzeczenia sądu administracyjnego uchylającego interpretację indywidualną ze stwierdzeniem jego prawomocności, oraz kwartał następny; ) w przypadku miesięcznego rozliczenia podatków okres do końca miesiąca, w którym opublikowano zmienioną interpretację ogólną, doręczono zmienioną interpretację indywidualną albo doręczono organowi podatkowemu odpis orzeczenia sądu administracyjnego uchylającego interpretację indywidualną ze stwierdzeniem jego prawomocności, oraz miesiąc następny. (...) 0 /

9 ZAGADNIENIA WSPÓLNE Skutki prawne zastosowania się do interpretacji, która została następnie zmieniona, uchylona lub nie została uwzględniona w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej 0 Streszczenie Zastosowanie się do interpretacji (indywidualnych, ogólnych) nie może szkodzić ich adresatom. Pojęcie nie może szkodzić nie zostało dookreślone w ordynacji podatkowej, literatura przedmiotu wskazuje, że zakres tego pojęcia obejmuje roszczenia wykraczające poza szkody przewidziane przepisami podatkowymi, czyli poza zapłatę podatku, odsetek za zwłokę oraz odpowiedzialności karnej. Na gruncie prawa karno-skarbowego, w przypadku zastosowania się do interpretacji opisanych w pytaniu, nie wszczyna się postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe, a postępowanie wszczęte w tych sprawach umarza się. Skutki finansowe zastosowanie się do interpretacji opisanych w pytaniu sprowadzają się do zapłaty podatku, jedynie w przypadku zdarzeń podatkowych mających miejsce przed wejściem interpretacji w życie. Nie nalicza się odsetek za zwłokę. Odpowiedź I. OGÓLNA OCHRONA PRZED SKUTKAMI PRAWNYMI ZASTOSOWANIA SIĘ DO INTERPRETACJI Interpretacje podatkowe są specyficzną instytucją prawa podatkowego. Zapewniają podmiotom uprawnionym do ich wykorzystania ochronę prawną, w tym ochronę przed skutkami zastosowania się do interpretacji, które zostały zmienione, uchylone lub nie zostały uwzględniona w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej. Generalną zasadą jest, że zastosowanie do interpretacji nie może szkodzić podmiotom, które się do niej zastosowały. Podmioty objęte ochroną Zakres podmiotów objętych ochroną jest różny w zależności od rodzaju interpretacji, i tak: a) w przypadku interpretacji indywidualnej ochroną objęty jest podmiot, który złożył wniosek o wydanie interpretacji (wnioskodawca); b) w przypadku interpretacji ogólnej podmiot, który się do niej zastosował. Zakres pojęcia nie może szkodzić Określenie pojęcia nie może szkodzić nie zostało zdefiniowane przez ustawodawcę. W literaturze przedmiotu przyjmuje się, że znaczenie pojęcia nie może szkodzić jest praktycznie takie, że pozwala dochodzić roszczeń wykraczających poza szkody stosującego się do interpretacji przewidziane przepisami podatkowymi, czyli te, które wynikają z zapłaty podatku, odsetek za zwłokę oraz odpowiedzialności karnej, a ponadto decyzji, o których mowa w art. 0 OrdPod. Stosujący się do interpretacji, mógłby ich dochodzić we właściwym trybie poza regulacjami podatkowymi z powołaniem się na art. 4k i OrdPod. Cezura zasady nieszkodzenia Cezurą zasady nieszkodzenia jest data zmiany interpretacji lub fakt nieuwzględnienia jej postanowień w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej. Dodatkowo dla interpretacji indywidualnych okres przed doręczeniem organowi podatkowemu odpisu prawomocnego orzeczenia sądu administracyjnego uchylającego interpretację indywidualną. II. OCHRONA PRZED SKUTKAMI DZIAŁANIA PRAWA KARNEGO SKARBOWEGO A. Mikos-Sitek, P. Zapadka, Prawo finansów publicznych, C.H. Beck, Warszawa 0, s /

10 ZAGADNIENIA WSPÓLNE Skutki prawne zastosowania się do interpretacji, która została następnie zmieniona, uchylona lub nie została uwzględniona w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej Ustawodawca określił w art. 4k OrdPod. zasady ochrony przed skutkami działania prawa karnego skarbowego. Otóż w zakresię zastosowania się do interpretacji, które uległy zmianie lub nieuwzględnionych w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej: a) nie wszczyna się postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe, b) postępowania wszczęte umarza się. III. OCHRONA PRZED NEGATYWNYMI SKUTKAMI FINANSOWYMI Mimo że treść pytania wskazuje na konieczność omówienia jedynie skutków prawnych zastosowania się do uchylonych, zmienionych lub nieuwzględnionych interpretacji odpowiedź byłaby niepełna bez poruszenia kwestii finansowych dotyczących zapłaty odsetek za zwłokę oraz podatku od zdarzeń podatkowych objętych interpretacjami. Zapłata odsetek. W zakresię związanym z zastosowaniem się do interpretacji, która uległa zmianie lub interpretacji nieuwzględnionej w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej nie nalicza się odsetek za zwłokę. Zapłata podatku. Osobną kwestią pozostaje obowiązek zapłaty podatku jako skutku finansowego zajścia określonego zdarzenia podatkowego opisanego w interpretacji podatkowej. Obowiązek zapłaty podatku istnieje, jeśli zdarzenie podatkowe objęte interpretacją miało miejsce przed jej opublikowaniem (interpretacja ogólna) lub doręczeniem (interpretacja indywidualna). Mówiąc obrazowo, adresat interpretacji zobowiązany jest uiścić podatek za okres przed wejściem interpretacji w życie. Obowiązek zapłaty podatku jako skutku finansowego zajścia określonego zdarzenia podatkowego opisanego w interpretacji podatkowej, która następnie została zmieniona lub nie została uwzględniona w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej nie istnieje pod następującymi warunkami: ) zobowiązanie nie zostało prawidłowo wykonane w wyniku zastosowania się do interpretacji, która uległa zmianie, lub interpretacji nieuwzględnionej w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej oraz ) skutki podatkowe związane ze zdarzeniem, któremu odpowiada stan faktyczny będący przedmiotem interpretacji, miały miejsce po opublikowaniu interpretacji ogólnej albo po doręczeniu interpretacji indywidualnej. 0 Ordynacja podatkowa, pod red. H. Dzwonkowskiego, C.H. Beck, Warszawa 0. /

11 ZAGADNIENIA WSPÓLNE Skutki prawne zastosowania się do interpretacji, która została następnie zmieniona, uchylona lub nie została uwzględniona w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej 0

12 ANALIZA PODATKOWA 4 Podatnik osoba fizyczna, prowadząca podatkową księgę przychodów i rozchodów, czynny podatnik VAT dokonuje zbycia rzeczy ruchomej stanowiącej środek trwały w okresie amortyzacji po dwóch latach od daty nabycia. Proszę przeprowadzić analizę skutków podatkowych takiej transakcji Podstawa prawna odpowiedzi Art. h ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Streszczenie W przedstawionej wyżej sytuacji faktycznej, podatnik zbywający rzecz ruchomą w okresie amortyzacji uzyskuje przychód z odpłatnego zbycia wykorzystywanych na potrzeby związane z działalnością gospodarczą składników majątku będących środkami trwałymi. Od takiego przychodu jest zobowiązany odprowadzić należny podatek dochodowy. Niezamortyzowaną cześć środka trwałego podatnik może wliczyć w koszty uzyskania przychodu. W przypadku, gdy czynny podatnik VAT będzie chciał dokonać sprzedaży środka trwałego, który nie był używany wyłącznie na cele związane z działalnością zwolnioną, będzie musiał taką transakcję opodatkować właściwą stawką podatku VAT. Odpowiedź. UWAGI OGÓLNE Zgodnie z art. h ust. pkt UPDOF odpisów amortyzacyjnych dokonuje się od wartości początkowej środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych począwszy od pierwszego miesiąca następującego po miesiącu, w którym ten środek lub wartość wprowadzono do ewidencji (wykazu) do końca tego miesiąca, w którym następuje: a. zrównanie sumy odpisów amortyzacyjnych z ich wartością początkową; b. postawienie ich w stan likwidacji; c. zbycie; d. stwierdzenie ich niedoboru. Niezamortyzowaną część wlicza się do kosztów uzyskania przychodu. Należy jednak pamiętać, iż w koszty uzyskania przychodu nie wliczymy (art. pkt 4 i 5 UPDOF): ) odpisów z tytułu zużycia samochodu osobowego, dokonywanych według zasad określonych w art. a- -o UPDOF, w części ustalonej od wartości samochodu przewyższającej równowartość euro przeliczonej na złote według kursu średniego euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia przekazania samochodu do używania; ) strat w środkach trwałych oraz wartościach niematerialnych i prawnych w części pokrytej sumą odpisów amortyzacyjnych, o których mowa w art. h ust. pkt UPDOF.. SKUTKI PODATKOWE W przypadku zbycia w okresie amortyzacji ruchomego środka trwałego, powstaje z tego tytułu u zbywcy przychód z odpłatnego zbycia wykorzystywanych na potrzeby związane z działalnością gospodarczą składników majątku będących środkami trwałymi (art.4 ust. pkt lit. a UPDOF). Kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów. Kosztem uzyskania przychodu w omawianym stanie faktycznym będą wydatki na nabycie środka trwałego (wyrażone w jego wartości początkowej), pomniejszone o sumę odpisów amortyzacyjnych. 0 /

13 4 ANALIZA PODATKOWA Podatnik osoba fizyczna, prowadząca podatkową księgę przychodów i rozchodów, czynny podatnik VAT dokonuje zbycia rzeczy ruchomej stanowiącej środek trwały w okresie amortyzacji po dwóch latach od daty nabycia. Proszę przeprowadzić analizę skutków podatkowych takiej transakcji Nie uważa się za koszty uzyskania przychodów podatku od towarów i usług, z tym że jest kosztem uzyskania przychodów kwota podatku od towarów i usług, która nie została uwzględniona w wartości początkowej środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, podlegających amortyzacji zgodnie z art. a-o UPDOF, lub dotycząca innych rzeczy bądź praw niebędących środkami trwałymi lub wartościami niematerialnymi i prawnymi podlegającymi tej amortyzacji w tej części, w jakiej dokonano korekty powodującej zmniejszenie podatku odliczonego zgodnie z przepisami ustawy o VAT. Zwalnia się od podatku VAT dostawę towarów wykorzystywanych wyłącznie na cele działalności zwolnionej od podatku, jeżeli z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów nie przysługiwało dokonującemu ich dostawy prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Oznacza to, iż w sytuacji sprzedaży przez podatnika środka trwałego wykorzystywanego do czynności opodatkowanych, podatnik będzie zmuszony opodatkować taką transakcję właściwą dla określonego towaru stawką VAT, niezależnie od tego czy dokonał odliczenia podatku VAT przy zakupie. 0 /

14 PODSTAWY MIĘDZYNARODOWEGO ORAZ WSPÓLNOTOWEGO PRAWA PODATKOWEGO Komentarz do Modelowej Konwencji OECD w sprawie podatku od dochodu i majątku (znaczenie Komentarza, zakres jego obowiązywania, moc wiążąca) Podstawa prawna odpowiedzi Komentarz do Konwencji Modelowej OECD (dalej: Konwencji Modelowej) w sprawie podatku od dochodu i majątku Streszczenie Konwencja Modelowa i Komentarz nie są źródłami powszechnie obowiązującego prawa. Konwencja stała się jednak wzorem umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania stosowanym przez większość państw, w tym państwa nienależące do OECD. Stworzony w celu wyjaśniania wątpliwości interpretacyjnych Komentarz zawiera istotne wskazówki interpretacyjne do poszczególnych artykułów Konwencji Modelowej (które są wzorem dla postanowień umów o unikaniu podwójnego opodatkowania zawieranych między państwami). Dlatego też Komentarz jest szeroko stosowany przez sądy, organy podatkowe oraz podatników jako pomoc w interpretacji postanowień umów o unikaniu podwójnego opodatkowania. Komentarz podlega kolejnym aktualizacjom, dokonywanym w związku ze zmianami Konwencji Modelowej. Odpowiedź Charakter Konwencji Modelowej i Komentarza Konwencja Modelowa została opracowana przez Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD). Konwencja nie jest źródłem powszechnie obowiązującego prawa. Stanowi jedynie wzór, na podstawie którego poszczególne państwa prowadzą między sobą negocjacje zmierzające do podpisania umów o unikaniu podwójnego opodatkowania (dalej: umów o UPO). W celu wyjaśnienia wątpliwości interpretacyjnych przy stosowaniu umów o UPO (dla których wzorem była Konwencja Modelowa) Komitet do Spraw Fiskalnych OECD stworzył oficjalny Komentarz. Podlega on kolejnym aktualizacjom wraz z pojawianiem się zmian w samej Konwencji Modelowej. Zgodnie z rekomendacjami Rady OECD państwa członkowskie OECD zawierając lub dokonując rewizji umów bilateralnych powinny je harmonizować zgodnie z Konwencją Modelową i w duchu zgodnym z Komentarzem. Również krajowa administracja podatkowa stosując i interpretując postanowienia UPO powinna odnosić się do aktualnego brzmienia Komentarza; Warto zaznaczyć, iż mimo że Konwencja Modelowa i Komentarz nie stanowią źródeł prawa, ich kwalifikacja prawna jest niejednolita w poszczególnych państwach. W wielu państwach określa się je jako pomocnicze środki interpretacji lub jako wytyczne, natomiast w innych uważa się je za będące częścią lub kontekstem umów o UPO, albo dodatkowym środkiem interpretacji. 0 Model Tax Convention on Income and on Capital: condensed version 00, July 00, Organization of Economic Co-operation and Development. Zwrócił na to uwagę Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 9 czerwca 009 r. (sygn. II FSK /0). /

15 PODSTAWY MIĘDZYNARODOWEGO ORAZ WSPÓLNOTOWEGO PRAWA PODATKOWEGO Komentarz do Modelowej Konwencji OECD w sprawie podatku od dochodu i majątku (znaczenie Komentarza, zakres jego obowiązywania, moc wiążąca) Charakterystyka Komentarza Komentarz zawiera objaśnienia mające zilustrować bądź dokonać wykładni poszczególnych artykułów Konwencji. Zawarto w nim komentarze dotyczące przyjętych tam definicji legalnych oraz mechanizmów odnoszących się do kwestii podwójnego opodatkowania; Komentarz daje wskazówki interpretacyjne, mimo iż państwa członkowskie OECD nie zawsze zgadzają się z oficjalnym stanowiskiem w nim zawartym. W takich przypadkach mogą uczynić zastrzeżenia, uwagi lub wyjaśnienia do poszczególnych artykułów Komentarza. Są one publikowane razem z Konwencją Modelową; Z tego względu należy zaznaczyć, iż Komentarz nie jest tworzony wyłącznie przez Komitet do Spraw Fiskalnych OECD. Jego treść jest uzupełniana przez państwa, które nie podzielają stanowiska Komitetu co do danego zagadnienia. Nie jest to wyrazem sprzeciwu co do postanowień samej Konwencji, ale raczej wskazaniem kierunku ich wykładni. Znaczenie Komentarza Modelowa Konwencja i Komentarz do niej nie są źródłami powszechnie obowiązującego prawa, natomiast stanowią wskazówkę, jak należy interpretować postanowienia umów o UPO. Mają one charakter soft law, rozumianego jako wzorzec stosowany pomiędzy państwami członkowskimi OECD oraz zwyczajowo stosowany także przez resztę państw świata; Komentarz jest jednak powszechnie akceptowanym źródłem dyrektyw interpretacyjnych dla umów o UPO. Stanowi również instrument ułatwiający harmonizację procesu wykładni i stosowania UPO. Treść Komentarza nie stanowi części umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, zawieranych przez konkretne państwa, które w odróżnieniu od Komentarza, są wiążącymi aktami prawa międzynarodowego. Mimo to Komentarz stanowi ogromną pomoc w stosowaniu postanowień oraz wykładni konkretnych umów o UPO; Administracja podatkowa oraz sądy także odnoszą się do Komentarza dokonując interpretacji umów o UPO, zarówno w rozwiązywaniu indywidualnych spraw podatkowych, jak i wyznaczaniu polityki podatkowej w tym zakresie; Komentarz ma również istotny wpływ na proces ekspansji zagranicznej przedsiębiorstw, które jako podatnicy posługują się nim w procesie planowania transakcji i inwestycji. Szczególne znaczenie Komentarz ma w krajach nieposiadających w prawie wewnętrznym procedur umożliwiających uzyskanie interpretacji lub decyzji podatkowej dotyczącej stanu przyszłego i hipotetycznego. Wówczas to właśnie Komentarz staje się jedynym dostępnym źródłem wykładni, a zarazem planowania biznesowego. 0 /

16 ZAGADNIENIA WSPÓLNE Skutki prawne zastosowania się do interpretacji, która została następnie zmieniona, uchylona lub nie została uwzględniona w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej 4 Podstawa prawna odpowiedzi Art. 4k. Ordynacji podatkowej. Zastosowanie się do interpretacji indywidualnej przed jej zmianą lub przed doręczeniem organowi podatkowemu odpisu prawomocnego orzeczenia sądu administracyjnego uchylającego interpretację indywidualną nie może szkodzić wnioskodawcy, jak również w przypadku nieuwzględnienia jej w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej.. Zastosowanie się do interpretacji ogólnej przed jej zmianą nie może szkodzić temu, kto się do niej zastosował, jak również w przypadku nieuwzględnienia jej w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej.. W zakresię związanym z zastosowaniem się do interpretacji, która uległa zmianie lub interpretacji nieuwzględnionej w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej, nie wszczyna się postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe, a postępowanie wszczęte w tych sprawach umarza się oraz nie nalicza się odsetek za zwłokę. Art. 4l. Ordynacji podatkowej W przypadku gdy skutki podatkowe związane ze zdarzeniem, któremu odpowiada stan faktyczny będący przedmiotem interpretacji, miały miejsce przed opublikowaniem interpretacji ogólnej lub przed doręczeniem interpretacji indywidualnej, zastosowanie się do tej interpretacji nie zwalnia z obowiązku zapłaty podatku. Art. 4n. Ordynacja Podatkowa. Przepisy art. 4k i art. 4m stosuje się odpowiednio w przypadku: ) zastosowania się przez spółkę do interpretacji indywidualnej wydanej przed powstaniem spółki na wniosek osób planujących utworzenie tej spółki w zakresię dotyczącym działalności tej spółki; ) zastosowania się przez oddział lub przedstawicielstwo do interpretacji indywidualnej dotyczącej działalności tego oddziału lub przedstawicielstwa wydanej przed powstaniem tego oddziału lub przedstawicielstwa na wniosek tworzącego je przedsiębiorcy.. W przypadkach, o których mowa w, zmienioną interpretację indywidualną doręcza się odpowiednio spółce, oddziałowi lub przedstawicielstwu, wskazanym przez wnioskującego o wydanie interpretacji indywidualnej. Art. 4m. Ordynacji podatkowej. Zastosowanie się do interpretacji, która następnie została zmieniona lub nie została uwzględniona w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej, powoduje zwolnienie z obowiązku zapłaty podatku w zakresię wynikającym ze zdarzenia będącego przedmiotem interpretacji, jeżeli: ) zobowiązanie nie zostało prawidłowo wykonane w wyniku zastosowania się do interpretacji, która uległa zmianie, lub interpretacji nieuwzględnionej w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej oraz ) skutki podatkowe związane ze zdarzeniem, któremu odpowiada stan faktyczny będący przedmiotem interpretacji, miały miejsce po opublikowaniu interpretacji ogólnej albo po doręczeniu interpretacji indywidualnej.. Zwolnienie, o którym mowa w, obejmuje: ) w przypadku rocznego rozliczenia podatków okres do końca roku podatkowego, w którym opublikowano zmienioną interpretację ogólną, doręczono zmienioną interpretację indywidualną albo doręczono organowi podatkowemu odpis orzeczenia sądu administracyjnego uchylającego interpretację indywidualną ze stwierdzeniem jego prawomocności; ) w przypadku kwartalnego rozliczenia podatków okres do końca kwartału, w którym opublikowano zmienioną interpretację ogólną, doręczono zmienioną interpretację indywidualną albo doręczono organowi podatkowemu odpis orzeczenia sądu administracyjnego uchylającego interpretację indywidualną ze stwierdzeniem jego prawomocności, oraz kwartał następny; ) w przypadku miesięcznego rozliczenia podatków okres do końca miesiąca, w którym opublikowano zmienioną interpretację ogólną, doręczono zmienioną interpretację indywidualną albo doręczono organowi podatkowemu odpis orzeczenia sądu administracyjnego uchylającego interpretację indywidualną ze stwierdzeniem jego prawomocności, oraz miesiąc następny. (...) 0 /

17 ZAGADNIENIA WSPÓLNE Skutki prawne zastosowania się do interpretacji, która została następnie zmieniona, uchylona lub nie została uwzględniona w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej 0 Streszczenie Zastosowanie się do interpretacji (indywidualnych, ogólnych) nie może szkodzić ich adresatom. Pojęcie nie może szkodzić nie zostało dookreślone w ordynacji podatkowej, literatura przedmiotu wskazuje, że zakres tego pojęcia obejmuje roszczenia wykraczające poza szkody przewidziane przepisami podatkowymi, czyli poza zapłatę podatku, odsetek za zwłokę oraz odpowiedzialności karnej. Na gruncie prawa karno-skarbowego, w przypadku zastosowania się do interpretacji opisanych w pytaniu, nie wszczyna się postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe, a postępowanie wszczęte w tych sprawach umarza się. Skutki finansowe zastosowanie się do interpretacji opisanych w pytaniu sprowadzają się do zapłaty podatku, jedynie w przypadku zdarzeń podatkowych mających miejsce przed wejściem interpretacji w życie. Nie nalicza się odsetek za zwłokę. Odpowiedź I. OGÓLNA OCHRONA PRZED SKUTKAMI PRAWNYMI ZASTOSOWANIA SIĘ DO INTERPRETACJI Interpretacje podatkowe są specyficzną instytucją prawa podatkowego. Zapewniają podmiotom uprawnionym do ich wykorzystania ochronę prawną, w tym ochronę przed skutkami zastosowania się do interpretacji, które zostały zmienione, uchylone lub nie zostały uwzględniona w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej. Generalną zasadą jest, że zastosowanie do interpretacji nie może szkodzić podmiotom, które się do niej zastosowały. Podmioty objęte ochroną Zakres podmiotów objętych ochroną jest różny w zależności od rodzaju interpretacji, i tak: a) w przypadku interpretacji indywidualnej ochroną objęty jest podmiot, który złożył wniosek o wydanie interpretacji (wnioskodawca); b) w przypadku interpretacji ogólnej podmiot, który się do niej zastosował. Zakres pojęcia nie może szkodzić Określenie pojęcia nie może szkodzić nie zostało zdefiniowane przez ustawodawcę. W literaturze przedmiotu przyjmuje się, że znaczenie pojęcia nie może szkodzić jest praktycznie takie, że pozwala dochodzić roszczeń wykraczających poza szkody stosującego się do interpretacji przewidziane przepisami podatkowymi, czyli te, które wynikają z zapłaty podatku, odsetek za zwłokę oraz odpowiedzialności karnej, a ponadto decyzji, o których mowa w art. 0 OrdPod. Stosujący się do interpretacji, mógłby ich dochodzić we właściwym trybie poza regulacjami podatkowymi z powołaniem się na art. 4k i OrdPod. Cezura zasady nieszkodzenia Cezurą zasady nieszkodzenia jest data zmiany interpretacji lub fakt nieuwzględnienia jej postanowień w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej. Dodatkowo dla interpretacji indywidualnych okres przed doręczeniem organowi podatkowemu odpisu prawomocnego orzeczenia sądu administracyjnego uchylającego interpretację indywidualną. II. OCHRONA PRZED SKUTKAMI DZIAŁANIA PRAWA KARNEGO SKARBOWEGO A. Mikos-Sitek, P. Zapadka, Prawo finansów publicznych, C.H. Beck, Warszawa 0, s /

18 ZAGADNIENIA WSPÓLNE Skutki prawne zastosowania się do interpretacji, która została następnie zmieniona, uchylona lub nie została uwzględniona w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej Ustawodawca określił w art. 4k OrdPod. zasady ochrony przed skutkami działania prawa karnego skarbowego. Otóż w zakresię zastosowania się do interpretacji, które uległy zmianie lub nieuwzględnionych w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej: a) nie wszczyna się postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe, b) postępowania wszczęte umarza się. III. OCHRONA PRZED NEGATYWNYMI SKUTKAMI FINANSOWYMI Mimo że treść pytania wskazuje na konieczność omówienia jedynie skutków prawnych zastosowania się do uchylonych, zmienionych lub nieuwzględnionych interpretacji odpowiedź byłaby niepełna bez poruszenia kwestii finansowych dotyczących zapłaty odsetek za zwłokę oraz podatku od zdarzeń podatkowych objętych interpretacjami. Zapłata odsetek. W zakresię związanym z zastosowaniem się do interpretacji, która uległa zmianie lub interpretacji nieuwzględnionej w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej nie nalicza się odsetek za zwłokę. Zapłata podatku. Osobną kwestią pozostaje obowiązek zapłaty podatku jako skutku finansowego zajścia określonego zdarzenia podatkowego opisanego w interpretacji podatkowej. Obowiązek zapłaty podatku istnieje, jeśli zdarzenie podatkowe objęte interpretacją miało miejsce przed jej opublikowaniem (interpretacja ogólna) lub doręczeniem (interpretacja indywidualna). Mówiąc obrazowo, adresat interpretacji zobowiązany jest uiścić podatek za okres przed wejściem interpretacji w życie. Obowiązek zapłaty podatku jako skutku finansowego zajścia określonego zdarzenia podatkowego opisanego w interpretacji podatkowej, która następnie została zmieniona lub nie została uwzględniona w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej nie istnieje pod następującymi warunkami: ) zobowiązanie nie zostało prawidłowo wykonane w wyniku zastosowania się do interpretacji, która uległa zmianie, lub interpretacji nieuwzględnionej w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej oraz ) skutki podatkowe związane ze zdarzeniem, któremu odpowiada stan faktyczny będący przedmiotem interpretacji, miały miejsce po opublikowaniu interpretacji ogólnej albo po doręczeniu interpretacji indywidualnej. 0 Ordynacja podatkowa, pod red. H. Dzwonkowskiego, C.H. Beck, Warszawa 0. /

19 ZAGADNIENIA WSPÓLNE Skutki prawne zastosowania się do interpretacji, która została następnie zmieniona, uchylona lub nie została uwzględniona w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej 0

20 POSTĘPOWANIE PRZED ORGANAMI ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ I SĄDAMI ADMINISTRACYJNYMI 4 Wyłączenie pracownika oraz organu administracji publicznej na podstawie kodeksu postępowania administracyjnego 5 Podstawa prawna odpowiedzi Art. 4. Kodeksu postępowania administracyjnego. Pracownik organu administracji publicznej podlega wyłączeniu od udziału w postępowaniu w sprawie: ) w której jest stroną albo pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy może mieć wpływ na jego prawa lub obowiązki, ) swego małżonka oraz krewnych i powinowatych do drugiego stopnia, ) osoby związanej z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli, 4) w której był świadkiem lub biegłym albo był lub jest przedstawicielem jednej ze stron, albo w której przedstawicielem strony jest jedna z osób wymienionych w pkt i, 5) w której brał udział w wydaniu zaskarżonej decyzji, ) z powodu której wszczęto przeciw niemu dochodzenie służbowe, postępowanie dyscyplinarne lub karne, ) w której jedną ze stron jest osoba pozostająca wobec niego w stosunku nadrzędności służbowej.. Powody wyłączenia pracownika od udziału w postępowaniu trwają także po ustaniu małżeństwa ( pkt ), przysposobienia, opieki lub kurateli ( pkt ).. Bezpośredni przełożony pracownika jest obowiązany na jego żądanie lub na żądanie strony albo z urzędu wyłączyć go od udziału w postępowaniu, jeżeli zostanie uprawdopodobnione istnienie okoliczności nie wymienionych w, które mogą wywołać wątpliwość co do bezstronności pracownika. 4. Wyłączony pracownik powinien podejmować tylko czynności nie cierpiące zwłoki ze względu na interes społeczny lub ważny interes stron. Art. 5. Kodeksu postępowania administracyjnego. Organ administracji publicznej podlega wyłączeniu od załatwienia sprawy dotyczącej interesów majątkowych: ) jego kierownika lub osób pozostających z tym kierownikiem w stosunkach określonych w art. 4 pkt i, ) osoby zajmującej stanowisko kierownicze w organie bezpośrednio wyższego stopnia lub osób pozostających z nim w stosunkach określonych w art. 4 pkt i.. Przepis art. 4 4 stosuje się odpowiednio. Streszczenie Podstawy wyłączenia pracownika od udziału w postępowaniu bliskość wobec strony bliskość wobec sprawy będącej małżonkiem oraz krewnym i powinowatym do drugiego stopnia, związanej z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli. jest stroną albo pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy może mieć wpływ na jego prawa lub obowiązki; był świadkiem lub biegłym albo był lub jest przedstawicielem jednej ze stron, albo przedstawicielem strony jest jedna z osób wymienionych w art. 4 pkt i ; brał udział w wydaniu zaskarżonej decyzji; z jej powodu wszczęto przeciw niemu dochodzenie służbowe, postępowanie dyscyplinarne lub karne; jedną ze stron jest osoba pozostająca wobec niego w stosunku nadrzędności służbowej; inne okoliczności, które nie zostały wymienione wyżej, które mogą wywołać wątpliwość co do bezstronności pracownika 0 Podstawy wyłączenia organu od załatwienia sprawy dotyczącej interesów majątkowych jego kierownika lub osób pozostających z tym kierownikiem w stosunkach określonych w art. 4 pkt i ; osoby zajmującej stanowisko kierownicze w organie bezpośrednio wyższego stopnia lub osób pozostających z nim w stosunkach określonych w art. 4 pkt i.. J. Borkowski, Zmiana i uchylanie ostatecznych decyzji administracyjnych, Warszawa 9, s.. /

21 4 POSTĘPOWANIE PRZED ORGANAMI ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ I SĄDAMI ADMINISTRACYJNYMI Wyłączenie pracownika oraz organu administracji publicznej na podstawie kodeksu postępowania administracyjnego Odpowiedź 0 PODSTAWY WYŁĄCZENIA PRACOWNIKA OD UDZIAŁU W POSTĘPOWANIU Art. 4. KPA zawiera dwie grupy przyczyn wyłączenia pracownika od udziału w postępowaniu : a) bliskość wobec strony Wyłączeniu od udziału w postępowaniu podlegał będzie pracownik organu administracji publicznej w sytuacji, gdy sprawa dotyczy jego małżonka oraz krewnych i powinowatych do drugiego stopnia, a także osoby związanej z nim z tytułu przysposobienia opieki lub kurateli. Powody wyłączenia takiego pracownika od udziału w postępowaniu trwają także po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli. b) bliskość wobec sprawy Wyłączeniu podlega pracownik, gdy jest stroną tzn. spełnia przesłanki art. KPA, bądź też pozostaje ze stroną w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy może mieć wpływ na jego prawa lub obowiązki. W identycznej sytuacji znajduje się pracownik, który był świadkiem lub biegłym w sprawie, co daje podstawę do wniosku, że ma on już ukształtowany pogląd na sprawę. Przyczynę wyłączenia pracownika stanowi także jego udział w postępowaniu w charakterze przedstawiciela jednej ze stron, albo też występowania w tym charakterze jego małżonka, krewnych lub powinowatych do drugiego stopnia oraz osób przysposobionych, związanych opieką lub kuratelą. Wyłączeniu podlega także pracownik, który brał udział w wydaniu zaskarżonej decyzji, co wynika z faktu, że decyzja administracyjna, która ma zostać wydana w wyniku ponownego rozpoznania sprawy, traktowana jest jako nowe, samodzielne rozstrzygnięcie. Powodem wyłączenia pracownika od prowadzenia danej sprawy, będzie także fakt wszczęcia przeciw niemu dochodzenia służbowego, postępowania dyscyplinarnego lub karnego z powodu tej właśnie sprawy. Przyczyna ta ujawnia się już w momencie wszczęcia postępowania przygotowawczego w sprawie karnej bądź też w momencie wszczęcia postępowania wyjaśniającego w sprawie pociągnięcia do odpowiedzialności dyscyplinarnej. Wyłączony zostanie także pracownik, gdy jedną ze stron w sprawie jest osoba pozostająca wobec niego w stosunku nadrzędności służbowej. Oprócz enumeratywnego wyliczenia przyczyn wyłączenia pracownika od udziału w postępowaniu, zawartego w art. 4 KPA, ustawodawca przewidział jeszcze jedną możliwość, na wypadek poddania w wątpliwość bezstronności pracownika. Bezpośredni przełożony pracownika jest bowiem zobowiązany wyłączyć go od udziału w postępowaniu, jeżeli zostanie uprawdopodobnione istnienie okoliczności nie wymienionych w art. 4 KPA, które to mogą wywołać wątpliwość co do jego bezstronności. Wyłączenie w tym trybie nastąpi na żądanie pracownika, na żądanie strony albo z urzędu. Pracownik wyłączony od udziału w postępowaniu, powinien podejmować tylko czynności, które należy wykonać bezzwłocznie. Odsunięcie wyłączonego pracownika od udziału w postępowaniu nie ma charakteru bezwzględnego. To w jego ocenie leży wybór czynności, które ze względu na interes społeczny lub ważny interes stron, powinny być dokonane mimo wyłączenia. PODSTAWY WYŁĄCZENIA ORGANU OD ZAŁATWIENIA SPRAWY Przepis art. 5 KPA, dotyczący wyłączenia organu, stosuje się w jednakowej mierze do organów jednoosobowych i kolegialnych. Kluczowe dla stosowania tego przepisu jest pojęcie sprawy dotyczącej interesów majątkowych, bowiem organ administracji publicznej podlega wyłączeniu od załatwiania takich spraw, w enumeratywnie wyliczonych przypadkach. Po pierwsze gdy sprawa dotyczy jego kierownika lub osób pozostających z tym kierownikiem w stosunkach małżeństwa, pokrewieństwa bądź powinowactwa do drugiego stopnia, czy też osób powiązanych z kierownikiem z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli. Drugi przypadek wyłączenia organu dotyczy sprawy, w której stroną jest osoba zajmująca stanowisko kierownicze w organie bezpośrednio wyższego stopnia lub osoby pozostającej z nią w stosunkach małżeństwa, pokrewieństwa bądź powinowactwa do drugiego stopnia, czy też osób powiązanych z kierownikiem z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli. W powyżej opisanych sytuacjach wyłączenie organu administracyjnego następuje z mocy prawa, a organ powinien badać to z urzędu.. J. Borkowski, Zmiana i uchylanie ostatecznych decyzji administracyjnych, Warszawa 9, s.. /