Koniunktura i rynek pracy

Transkrypt

1 MAKROEKONOMIA II

2 Koniunktura i rynek pracy Cz. 1 Cykle i kryzysy. Banki i polityka pieniężna Cz. 2 Skutki kryzysu dla rynku pracy (teorie rynku pracy) Dr Andrzej Poszewiecki

3 Trochę statystyki

4 Długość tygodnia pracy ( ) - USA

5 Jaki naród jest najbardziej pracowity? (kraje OECD)

6 Wzrost wydajności pracy USA

7 Struktura zatrudnienia w USA społeczeństwo industrialne ok rok społeczeństwo postindustrialne ok. 1955

8 Jak oceniać sytuację na rynku pracy? Co znaczy dobrze funkcjonujący rynek pracy? Podejście tradycyjne niska stopa bezrobocia Nowe podejście stopa zatrudnienia Inne wymiary: niskie bezrobocie wśród grup szczególnie wrażliwych; elastyczność rynku pracy; praca wysokiej jakości; długość pozostawania na bezrobociu

9 Stopa zatrudnienia Źródło: Eurostat, OECD 9

10

11

12 Total employment rate, EU-27 % of age group years Source: Eurostat (online data code: tsdec410)

13 Employment rate for the age group years, by NUTS 2 regions, 2009 % <= > 75 Data not available Guadeloupe Martinique French Guiana Réunion Azores Madeira Canaries Malta Liechtenstein Source: Eurostat (online data code: lfst_r_lfe2emprt)

14

15

16

17 Brak pracy wśród ludzi młodych

18 Dlaczego Polska wypada nie tak źle?

19 EMIGRACJA?!

20 Emigracja skutki Kraj wysyłający Skutki pozytywne: -Spadek bezrobocia -Transfer dewiz do kraju -Efekty kulturowe i cywilizacyjne -Efekt inwestycyjny Skutki negatywne -deformacja na rynku pracy (brain drain) -Zmiany demograficzne -Drenaż fiskalny -Strata GDP

21 Kraj przyjmujący Skutki pozytywne: -transfer wiedzy -Efekt fiskalny -Efekt kulturowy i cywilizacyjny -Zmiana piramidy demograficznej -Wzrost GDP Skutki negatywne: -korzystanie z publicznego systemu oświaty -Koszty emerytur, zasiłków -Transfery dochodów zagranice -Pogorszenie sytuacji na rynku pracy -Niepokoje społeczne -Wzrost cen mieszkań -Spadek płac

22 Skala migracji Dane: -GUS: emigracja w 2006 r. = , Imigracja w 2006 r. = na podstawie BAEL : emigracja w 2006 r = statystyki krajów przyjmujących -OECD i inne Emigracja z Polski na pobyt czasowy w latach (stan na koniec roku) W tys 2002 (NSP) Ogółem Europa Źródło: GUS, 2010

23 Podaż pracy Podaż pracy jest określona przez decyzje poszczególnych pracowników dotyczące ilości czasu, który chcą przeznaczyć na pracę. Dostępny czas (ograniczony zasób) możemy podzielić na czas wolny oraz pracę Płaca realna jest miarą bodźców do pracy. Płaca realna iloraz płacy nominalnej i poziomu cen, informuje o ilości dóbr, które można nabyć za daną płacę nominalną. Przy wyższych płacach ci, którzy są już zatrudnieni będą chcieli pracować więcej.

24 Indywidualna krzywa podaży pracy Realna stawka płacy W / P LS Indywidualna krzywa podaży pracy N Podaż pracy (czas pracy)

25 Efekt substytucyjny i dochodowy Efekt substytucyjny oznacza, że w miarę wzrostu stawek płac występują silniejsze bodźce do pracy cena czasu nie związanego z pracą (alternatywny koszt pracy) jest wyższa. Efekt dochodowy (na rynku pracy) wzrost płac realnych poprawia położenie pracownika i zwiększa jego konsumpcję różnych dóbr w tym wypoczynku.

26 Krótkookresowa krzywa podaży pracy Realna stawka płacy W / P Krótkookresowa krzywa podaży pracy SLS N Podaż pracy

27 Długookresowa krzywa podaży pracy Realna stawka płacy LLS W / P Długookresowa krzywa podaży pracy N Podaż pracy

28 Popyt na pracę Popyt na pracę reprezentują firmy. Popyt na pracę jest popytem pochodnym popytu na dobra i usługi (produkty pracy). Zależy od płacy i wydajności pracowników. Krańcowy produkt pracy jest równy przyrostowi produkcji wynikającemu z zatrudnienia dodatkowego pracownika przy danym zasobie kapitału rzeczowego. Jeżeli wartość krańcowego produktu pracy jest wyższa od płacy realnej, to przedsiębiorstwa zwiększają zyski przez wzrost zatrudnienia. Funkcja popytu na pracę jest ujemną funkcją płacy realnej, ponieważ krańcowy produkt pracy zmniejsza się wraz ze zwiększaniem nakładu pracy.

29 Klasyczny model rynku pracy - założenia Krańcowa użyteczność pracy określa podaż pracy Krańcowa produktywność określa popyt na pracę Podaż tworzy popyt (prawo Saya) Na rynku występuje konkurencja doskonała Płace są giętkie

30 Neoklasyczny model Neoklasyczny rynek pracy charakteryzuje się: homogenicznością pracowników płacami czyszczącymi rynek doskonałą informacją brakiem bezrobocia przymusowego

31 Likwidacja bezrobocia cyklicznego - opinia klasyków płace giętkie, zatem zmieniają się w zależności od wzajemnej relacji popytu na prace i podaży system dąży do stanu równowagi w stosunkowo krótkim czasie naturalnym jest stan bezrobocia dobrowolnego bardzo duże bezrobocie spowodowane jest presją związków zawodowych zakłócających naturalne procesy na rynku pracy duży wpływ ma też ustalanie płac minimalnych. bezrobocie cykliczne jeśli występuje to jest na poziomie minimalnym. jedynym lekarstwem na bezrobocie jest pozwolić działać mechanizmom rynkowym, osłabić związki zawodowe (modyfikacja prawa pracy, zwłaszcza strajków, zwiększenia możliwości lokautu). Likwidacja płac minimalnych, przekonanie pracowników, że obniżka wynagrodzeń prowadzi do wzrostu zatrudnienia.

32 Próba wyjaśnienia bezrobocia Jeśli płace nie czyszczą rynku, a zatem występuje bezrobocie, to dlaczego płace nie spadają? Sztywność płac w dół może wynikać z ustawodawstwa płaca minimalna Płace efektywnościowe firmom może się opłacać utrzymywać płace powyżej poziomu czyszczącego rynek Siła przetargowa związków zawodowych Heterogeniczność pracowników i miejsc pracy poszukiwanie pracy i oferowanie miejsc pracy jest kosztowne

33

34

35 Modele tłumaczące sztywność płac Nazwa Autorzy Opis Bailey, Gordon i Azariadis Model niepisanych kontraktów Modele płacy wydajnościowej Modele relacji uczestnik - osoba postronna Solow, Yellen, Katz, Haley i Weiss Lindbeck i Snower Przedsiębiorstwa zapewniają stałość płac w czasie, robotnicy ze swej strony akceptują płacę realną przeciętnie niższą od wielce zmiennych stawek, jakie dyktowałyby czynniki rynkowe. Wysiłek jest z założenia rosnącą funkcją płacy realnej; obniżenie płac realnych nie leży w interesie przedsiębiorstwa, ponieważ wydajność (wysiłek lub efektywność) robotnika zależy od płacy. Nie będziesz pozwalał na kradzież miejsca pracy przez składanie korzystniejszej oferty i wykradanie pracy swoim towarzyszom.

36 Modele płacy wydajnościowej Nazwa Autorzy Opis Model negatywnej selekcji Weiss Jeżeli zdolności robotnika są ściśle związane z zastrzeżoną płacą, to oferty wyższych płac przyciągną najbardziej wydajnych kandydatów, a każdy kandydat deklarujący gotowość pracy za płacę niższą od płacy wydajnościowej będzie uważany za potencjalnego Model rotacji siły roboczej Model bumelanta Model uczciwości Salop, Phelps Shapiro i Stiglitz frajera. Chęć porzucenia pracy przez robotnika można wydatnie zmniejszyć, płacąc mu więcej, niż wynosi aktualna płaca; porzucanie pracy jest malejącą funkcją płacy realnej; gdy wzrasta bezrobocie, dodatkowa płaca konieczna do ograniczenia rotacji kadr zmniejsza się. Wynagradzanie płacą wydajnościową działa jako antybodziec do bumelowania; zarabiając więcej, niż wynosi normalna płaca, robotnicy stają wobec groźby realnej kary, gdy zostaną przyłapani na bumelowaniu. Akerlof Odczucia sprawiedliwości i uczciwości odgrywają rolę czynników odstraszających przedsiębiorstwa od oferowania zbyt niskich płac na rynku siły roboczej. Wysiłek robotników jest dodatnią funkcją ich morale, a najważniejszy wpływ na to morale wywiera wynagrodzenie.

37 Przykład Raff i Summers (1987) przeprowadzili case study Henry Forda, który wprowadził zasadę five dollar day w 1914 r. Doświadczenie Forda wydaje się zgodne z predykcjami teorii płac efektywnościowych. Decyzja o zwiększeniu płac (dwukrotnym) spowodowała wzrost zainteresowania pracą u Forda oraz zwiększyła wydajność i jego zyski. Decyzja o podniesieniu płac była w znacznej mierze podyktowana ogromną skalą realokacji i słabego morale pracowników Inne firmy w gałęzi również zastosowały podobne mechanizmy, co spowodowało, że w przemyśle samochodowym obserwowano płace średnio o 40% wyższe niż w pozostałych gałęziach przemysłu (Rae 1965, cyt. w Raff i Summers, 1987).

38 Rola związków zawodowych Związki zawodowe często oskarża się o to, że ich działania powodują nadmierne bezrobocie. Czy jest to pogląd uzasadniony? Wpływ związków na bezrobocie zależy od wielu czynników: siły przetargowej (negocjacyjnej) ilości pracowników objętych zbiorowymi negocjacjami (collective bargaining) stopnia centralizacji negocjacji

39 Związki zawodowe

40

41 Badania Calmfors, Driffill (1998) Z punktu widzenia stopy bezrobocia najlepiej jest, gdy związki są mało liczne i słabe (np. jak w USA, Japonii czy Kanadzie) lub gdy jest kilka wielkich i silnych (jak np. w Szwecji czy Austrii). Należy unikać rozwiązań pośrednich. Dlaczego? Słabe związki nie wyrządzają wielu szkód Silne związki internalizują efekty zewnętrzne wysokich żądań płacowych [wysokie płace wysokie bezrobocie (w państwie welfare state) wysokie zasiłki wysokie obciążenia opodatkowaniem pracujących niskie płace netto dla pracujących] Przypadek pośredni: związki na tyle silne by wyrządzić szkody, lecz nie na tyle duże by internalizować rządowe ograniczenie budżetowe

42 Keynesowski model rynku pracy Podmioty gospodarcze kierują się płacą nominalną a nie realną (istnieje iluzja pieniężna) Płace nie są giętkie Popyt kreuje podaż i przyczynia się do wzrostu zatrudnienia

43 Likwidacja bezrobocia cyklicznego - opinia keynesistów Od Wielkiej Depresji w latach trzydziestych (zapoczątkowane kryzysem w 1929 roku) - terapia klasyczna nie jest skuteczna płace nie są giętkie (ale to dlatego, że istnieją długoterminowe porozumienia płacowe pracowników i pracodawców, często nie nadążające za zmianami życia gospodarczego). pracodawcy nie zwalniają pracowników (bo wysokie koszty odpraw i w okresie koniunktury koszty poszukiwania nowych pracowników) ale reagują na zmiany popytu przez zmianę czasu pracy robotników Cyklicznego bezrobocia nie zlikwiduje się metodami klasyków, dlatego potrzebna jest ekspansywna polityka fiskalna i/lub pieniężna państwa (zwiększenie wydatków państwa, przyrost podaży pieniądza, itp.) Jeśli państw ma walczyć z bezrobociem to pieniądze na rozwój przemysłów pracochłonnych a nie kapitałooszczędnych. Kiedy w okresie ożywienia gospodarczego wzrasta produkcja powrót pracowników do pracy nie jest zwykle dostatecznie szybki (różne powody np. zapłata za bezrobocie, zniechęcenie) i odwrotnie spadek produkcji nie powoduje równie szybkiego spadku zatrudnienia.

44 Bezrobocie w teorii makroekonomii Szkoła klasyczna Szkoła keynesowska * klasyczny model rynku pracy (samoistne dochodzenie do równowagi); * przyczyna bezrobocia: zbyt wysokie płace (bezrobocie klasyczne - płacowe); * zwalczanie bezrobocia przez deregulację rynku pracy (znoszenie płac minimalnych, obniżkę zasiłków, ograniczenie roli związków zawodowych) * przyczyną - niewystarczający popyt zagregowany (bezrobocie keynesowskie); * poziom zatrudnienia determinowany przez wielkość popytu zagregowanego; * zwalczanie bezrobocia przez wzrost wydatków publicznych

45 Dziękuję za uwagę!