Prenatalny okres życia człowieka a identyfikacja płciowa. Emilia Lichtenberg-Kokoszka Uniwersytet Opolski Polska

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Prenatalny okres życia człowieka a identyfikacja płciowa. Emilia Lichtenberg-Kokoszka Uniwersytet Opolski Polska"

Transkrypt

1 Prenatalny okres życia człowieka a identyfikacja płciowa Emilia Lichtenberg-Kokoszka Uniwersytet Opolski Polska

2 Seksualność jest zjawiskiem wieloaspektowym, wielowymiarowym, obejmującym szereg cech i czynności człowieka, przejawiającym się we wszystkich sferach jego funkcjonowania psychicznego, fizycznego i społecznego Płeć możemy różnicować na podstawie odmiennych zachowań kobiety i mężczyzny, różnic w budowie ciała oraz narządów płciowych, tego, czy dany osobnik czuje się kobietą czy mężczyzną.

3 Rodzaje płci: Fizyczna (jak ktoś wygląda) Psychiczna (jak się czuje) genetyczna gonadalna genitalna CZYNNIKI ZABURZAJĄCE Społeczna (jaką rolę chce pełnić) hormonalną

4 Płeć genetyczna

5 Płeć genetyczna Pierwotna wobec pozostałych Całkowicie uzależniona od posiadanych GENÓW Bezpośrednio wpływa na kształtowanie gonad Przy prawidłowej budowie i w prawidłowych warunkach rozwoju prenatalnego: rodzi się kobieta (XX) lub mężczyzna (XY). Sytuacja nieprawidłowa: zaburzenia genetyczne => niejednoznaczna budowa wewnętrznych i zewnętrznych narządów płciowych + nieprawidłowa orientacja psychoseksualna (np. transseksualna, transgeniczna) XXX, XXO, XXXY Czynniki: dziedziczone (najczęściej recesywne), np.. Mozaikowatość Y

6 Płeć genetyczna: Fizyczna (jak ktoś wygląda) Psychiczna (jak się czuje) genetyczna gonadalna genitalna CZYNNIKI ZABURZAJĄCE W II, III pokoleniu Społeczna (jaką rolę chce pełnić) hormonalną

7 Płeć gonadalna

8 Płeć gonadalna uzależniona od posiadanych gonad: - jądra (mężczyzna) lub jajnika (kobieta) Kształtowana pod wpływem posiadanych GENÓW Różnicowanie gonad rozpoczyna się około - 6 tygodnia życia płodowego (u chłopców) - 10 tyg. ż (u dziewczynek) Decydujący wpływ ma chromosom Y oraz antygen H-Y Pierwotna płeć człowieka wydaje się być żeńska Sytuacja nieprawidłowa: - nieprawidłowy genom - X0 (zespół Turnera) => ukształtowanie gonady żeńskiej - Zaburzenia kształtowania gonad (np.. Jajniko-jądro, posiadanie zarówno jajnika jak i jądra) Czynniki: dziedziczone (najczęściej recesywne), np.. Mozaikowatość Y Zaburzenia kształtowania gonad poczętego dziecka, powoduje zaburzenia bio-psycho- seksualnego rozwoju jego potomstwa. (uzkodzenie budowy gonad czego efektem są zaburzenia hormonalne) Możliwy brak zaburzeń rozwoju tożsamości płciowej u poczętego dziecka i ich obecność u jego potomstwa (trudności w prowadzeniu badań)

9 Płeć gonadalna: Nieprawidłowości w Y (Brak antygenu H-Y) XX Kobieta XY Mężczyzna Brak testosteronu umożliwia kontynuację rozwoju płci żeńskiej XX 10 tydz. X Gonady X część korowa część rdzenna Jajnik hormony Małe ilości lub brak testosteronu Jądro XY 7 tydz. Męskie -zewnętrzne narządy płciowe - płeć mózgu -funkcjonowanie społeczne -Max 3,5-4 m.ż.

10 Od czasu ukształtowania gonad między 7 (u chłopca) a 10 u (dziewczynki) tydzień życia płodowego dalsze kształtowanie płci człowieka uzależnione jest od hormonów Wydaje się że geny w tym momencie całkowicie tracą swoje pierwotne znaczenie

11 Płeć genitalna

12 Płeć genitalna 1. zewnętrzne narządy płciowe uzależniona jest od zewnętrznych narządów płciowych prącie i moszna (mężczyzna), łechtaczka i wargi sromowe (kobieta) Okres różnicowania trwa od 9 do 12 tygodnia życia płodowego. Kształtowana pod wpływem genów i HORMONÓW Sytuacja nieprawidłowa: nieprawidłowe funkcjonowanie nadnerczy płodu żeńskiego lub jego matki czy wskutek zastosowania progesteronu (dawniej stosowane środki przeciwporonne) => androsteron Stres matki i płodu => androsteron => NIEPRAWIDŁOWY ROZWÓJ DZIEWCZYNKI Niewrażliwość na androgeny Nieprawidłowości genetyczne Nieprawidłowe gonady => NIEPRAWIDŁOWY ROZWÓJ CHŁOPCA Czynniki: Choroby nadnerczy płodu i matki Stres Wady genetyczne (nadnercza, zespół niewrażliwości androgenowej)

13 Płeć genitalna: Zewnętrzne narządy płciowe Nieprawidłowości hormonalne u płodu żeńskiego: Nieprawidłowości hormonalne u płodu męskiego: Dziewczynka (XX) => estrogeny i progesteron Łechtaczka Połączenie fragmentaryczne w przedniej i tylnej części => wargi sromowe Chłopiec (XY) => testosteron Prącie Zrośnięcie => worek mosznowy

14 Płeć genitalna 2. wewnętrzne narządy płciowe (z pominięciem gonad). uzależniona jest od wewnętrznych narządów płciowych prącie i moszna (mężczyzna), łechtaczka i wargi sromowe (kobieta) Okres różnicowania trwa od 9 do 12 tygodnia życia płodowego. Kształtowana pod wpływem genów i HORMONÓW Wpływa na płodność i w nieco mniejszym stopniu na płeć Sytuacja nieprawidłowa: nieprawidłowe funkcjonowanie nadnerczy płodu żeńskiego lub jego matki czy wskutek zastosowania progesteronu (dawniej stosowane środki przeciwporonne) => androsteron Stres matki i płodu => androsteron => NIEPRAWIDŁOWY ROZWÓJ DZIEWCZYNKI Niewrażliwość na androgeny Nieprawidłowości genetyczne Nieprawidłowe gonady => NIEPRAWIDŁOWY ROZWÓJ CHŁOPCA Czynniki: Choroby nadnerczy płodu i matki Stres Wady genetyczne (nadnercza, zespół niewrażliwości androgenowej)

15 Płeć genitalna: Wewnętrzne narządy płciowe Nieprawidłowości hormonalne u płodu żeńskiego: Nieprawidłowości hormonalne u płodu męskiego: Dziewczynka (XX) X Przewody śródnercza Chłopiec (XY) => testosteron => estrogeny i progesteron Jajowody, kanał maciczno-pochwowy Przewody przyśródnerczowe X (jądra i nadnercza płodu) Nasieniowody,

16 Płeć genitalna: Zewnętrzne i wewnętrzne narządy płciowe Szybka diagnoza Późna diagnoza Dziewczynka (XX) Nieprawidłowości hormonalne u płodu żeńskiego: Androsteron (chore nadnercza matki i płodu, stres, środki p/poronne) Chłopak Dziewczynka Obojnak Chłopiec (XY) Nieprawidłowości hormonalne u płodu męskiego: Niewrażliwość na testosteron, Zaburzenia genetyczne, Nieprawidłowe gonady

17 Prawidłowy rozwój wewnętrznych, żeńskich narządów płciowych wyprzedza (o 1 tydzień) rozwój żeńskich gonad. Dalej biegnie równocześnie. Rozwój wewnętrznych, męskich narządów płciowych, następuje po ukształtowaniu męskich gonad. Istotnym czynnikiem wydaje się być tu zatem obecność testosteronu bądź jego brak.

18 Płeć hormonalna

19 Płeć hormonalna uzależniona jest od rodzaju hormonów wytwarzanych przez gonady androgenów (mężczyzna) lub estrogenów (kobieta). Prawidłowa budowa gonad => prawidłowy rozwój hormonalny Brak prawidłowych hormonów bądź obecność hormonów nieprawidłowych powoduje zaburzenia => płci fizycznej, psychicznej, społecznej oraz ogólnej kondycji ciała Sytuacja nieprawidłowa: nieprawidłowe funkcjonowanie nadnerczy płodu żeńskiego => NIEPRAWIDŁOWY ROZWÓJ DZIEWCZYNKI Nieprawidłowa budowa gonad => NIEPRAWIDŁOWY ROZWÓJ CHŁOPCA I DZIEWCZYNKI Czynniki: Nieprawidłowa budowa gonad Choroby nadnerczy

20 Płeć genitalna: Zewnętrzne i wewnętrzne narządy płciowe Szybka diagnoza Późna diagnoza Dziewczynka (XX) Estrogeny i progesteron Nieprawidłowości hormonalne u płodu żeńskiego Czynniki środowiskowe środki p/poronne) Chłopak Dziewczynka Obojnak Chłopiec (XY) testosteron Nieprawidłowości u płodu męskiego Czynniki środowiskowe: Środki p/poronne i antykoncepcyjne (estrogen) II, III pokolenie <= nieprawidłowy rozwój gonad

21 PŁEĆ SOMATYCZNA, PSYCHICZNA, SPOŁECZNA

22 Czynniki ryzyka Czynniki decydujące o powstaniu wady wrodzonej (w tym również zaburzeń płciowości człowieka): okres w którym działa czynnik szkodliwy dawka genotyp matki genotyp zarodka. } indywidualna wrażliwość na teratogen oraz wydolność detoksykacyjna narządów miąższowych Efekt szkodliwy zależy zatem od genotypu poczętego dziecka oraz wzajemnych relacji między jego genotypem a środowiskiem. (Bartel)

23 Leki oraz hormony syntetyczny estrogen (diethylstilbestrol), syntetyczny progesteron (etisterol, noretisterol) androgeny (testosteron) leki stosowane podczas poronienia zagrażającego, środki antykoncepcyjne przyjmowane przez kobiety nieświadome poczęcia dziecka środki zwiększające masę mięśniową. Diethylstilbestrol (obecnie już nie stosowany) U dziewczynek => zaburzenia w rozwoju narządów płciowych żeńskich (maskulinizację płodu), zmiany gruczołowe i nowotworowe pochwy czy nadżerki szyjki macicy. U chłopców => wady jąder oraz zaburzenia procesu spermatogenezy Podobne skutki wywoływały etisteron czy noretisteron (środek na bazie progesteronu) oraz androgeny Typowe tabletki antykoncepcyjne zawierają dwa rodzaje hormonów: estrogeny (stara dawkał 150 mcg zmniejszona do 50 mcg) i gestageny. (Wady wywołanie I tabletkami antykoncepcyjnymi - VACTERAL obejmujmował: kręgosłup, serce, przełyk, tchawicę, nerki oraz kończyny). Estrogeny utrzymują się w organiznie kobiety do lat. INTERAKCJA CZYNNIKÓW PIERWOTNIE NIE SZKODLIWYCH

24 PŁEĆ SOMATYCZNA Wygląd (cechy płciowe) pierwszorzędowe, drugorzędowe Trzeciorzędowe Wykonuję zawód Męski Kobiecy Dla wszystkich PŁĘĆ PSYCHICZN PŁEĆ SPOŁECZNA Determinanty: Genetycznie Hormonalnie (hormony płodu + matki + dostarczone z zewnątrz)

25 PŁEĆ PSYCHICZNA KM - typ kobiety męskiej (wysoki stopień męskości, niski stopień kobiecości); KK - typ kobiety kobiecej (wysoki stopień kobiecości, niski stopień męskości); KA - typ kobiety androgynicznej (wysoki stopień męskości, wysoki stopień kobiecości); KN - typ kobiety nieokreślonej (niski stopień męskości, niski stopień kobiecości); MM - typ mężczyzny męskiego (wysoki stopień męskości, niski stopień kobiecości); MK - typ mężczyzny kobiecego (wysoki stopień kobiecości, niski stopień męskości); MA - typ mężczyzny androgynicznego (wysoki stopień męskości, wysoki stopień kobiecości); MN - typ mężczyzny nieokreślonego (niski stopień męskości, niski stopień kobiecości). Kształtowanie płci mózgu to zatem proces, nie działanie jednorazowe

26 PŁEĆ SPOŁECZNA Badania ludzkiego mózgu wykazały bezpośredni związek między hormonami, strukturą (wielkość i rozwój poszczególnych części mózgu) mózgu oraz zachowaniem. Już w okresie prenatalnym mózgi kobiet i mężczyzn różnią się w takim stopniu, że wpływają na nieco odmienny sposób rozwoju zdolności poznawczych. terapia hormonalna stosowana po urodzeniu nie zmienia struktury mózgu

MEDYCYNA ROZRODU Z SEKSUOLOGIĄ RÓŻNICOWANIE PŁCIOWE

MEDYCYNA ROZRODU Z SEKSUOLOGIĄ RÓŻNICOWANIE PŁCIOWE MEDYCYNA ROZRODU Z SEKSUOLOGIĄ RÓŻNICOWANIE PŁCIOWE Różnicowaniem płciowym nazywamy procesy zachodzące w okresie płodowym, które na podstawie płci genetycznej doprowadzają do powstania różnic w budowie

Bardziej szczegółowo

Rodzina wobec kształtowania tożsamości płciowej dziecka w okresie prenatalnym

Rodzina wobec kształtowania tożsamości płciowej dziecka w okresie prenatalnym Emilia Lichtenberg-Kokoszka Uniwersytet Opolski Rodzina wobec kształtowania tożsamości płciowej dziecka w okresie prenatalnym Family to the formation of gender identity of the child in the prenatal period

Bardziej szczegółowo

co nastolatek i nastolatka o seksualności wiedzieć powinni

co nastolatek i nastolatka o seksualności wiedzieć powinni co nastolatek i nastolatka o seksualności wiedzieć powinni ZdrovveLove co nastolatek i nastolatka o seksualności wiedzieć powinni Cykl zajęć obejmuje 8 godz. lekcyjnych po 45 minut, o następującej tematyce:

Bardziej szczegółowo

Sposoby determinacji płci

Sposoby determinacji płci W CZASIE WYKŁADU TELEFONY KOMÓRKOWE POWINNY BYĆ WYŁĄCZONE LUB WYCISZONE Sposoby determinacji płci TSD thermal sex determination GSD genetic sex determination 26 o C Środowiskowa: ekspresja genu

Bardziej szczegółowo

PROBLEM ZAGROŻENIA SEKSUALIZACJĄ W PROGRAMIE PROFILAKTYKI ZDROWIA PSYCHICZNEGO (PODSTAWY WIEDZY DLA NAUCZYCIELI)

PROBLEM ZAGROŻENIA SEKSUALIZACJĄ W PROGRAMIE PROFILAKTYKI ZDROWIA PSYCHICZNEGO (PODSTAWY WIEDZY DLA NAUCZYCIELI) PROBLEM ZAGROŻENIA SEKSUALIZACJĄ W PROGRAMIE PROFILAKTYKI ZDROWIA PSYCHICZNEGO (PODSTAWY WIEDZY DLA NAUCZYCIELI) Z a d a n i e f i n a n s o w a n e z e ś r o d k ó w N a r o d o w e g o P r o g r a m

Bardziej szczegółowo

Scenariusz zajęć dla klasy 6 Wychowanie do życia w rodzinie

Scenariusz zajęć dla klasy 6 Wychowanie do życia w rodzinie mgr Jolanta Ignaczak nauczycielka przyrody S.P. nr 8 w Zgierzu Scenariusz zajęć dla klasy 6 Wychowanie do życia w rodzinie TEMAT : Dlaczego rodzi się dziewczynka albo chłopiec? CELE: UCZEŃ: - utrwala sobie

Bardziej szczegółowo

Narządy płciowe Gruczoły płciowe Drogi przewodzące komórki płciowe Narządy płciowe zewnętrzne

Narządy płciowe Gruczoły płciowe Drogi przewodzące komórki płciowe Narządy płciowe zewnętrzne Narządy płciowe Gruczoły płciowe Drogi przewodzące komórki płciowe Narządy płciowe zewnętrzne Męskie narządy płciowe prącie: moszna Zewnętrzne narządy płciowe: Wewnętrzne narządy płciowe : jądra męski

Bardziej szczegółowo

Sposoby determinacji płci

Sposoby determinacji płci Sposoby determinacji płci TSD thermal sex determination GSD genetic sex determination 26 o C Środowiskowa: ekspresja genu DMRT zależna jest od warunków środowiska ~30 o C ~33 o C ~35 o C n=16

Bardziej szczegółowo

Definicja. Terminu transseksualizm użył po raz pierwszy D. O. Cauldwell, w 1949 roku, w swoim artykule zatytułowanym: Psychopathia transexualis

Definicja. Terminu transseksualizm użył po raz pierwszy D. O. Cauldwell, w 1949 roku, w swoim artykule zatytułowanym: Psychopathia transexualis Definicja Termin transseksualizm etymologicznie wywodzi się z języka łacińskiego (łac. transire ) i oznacza przechodzenie cechy czy wielu cech właściwych jednej płci na drugą płeć. Takie przejście ma charakter

Bardziej szczegółowo

PŁEĆ, SEKS, SEKSUALNOŚĆ, NORMY SEKSUALNE

PŁEĆ, SEKS, SEKSUALNOŚĆ, NORMY SEKSUALNE TEMAT: PŁEĆ, SEKS, SEKSUALNOŚĆ, NORMY SEKSUALNE CELE: Przekazanie wiedzy dotyczącej definicji płci, cech i ról płciowych, seksu i seksualności Omówienie kwestii norm stosowanych w seksuologii i ich znaczenia

Bardziej szczegółowo

Sposoby determinacji płci

Sposoby determinacji płci GAMETOGENEZA spermatogonium oogonium spermatocyty I-ego rzędu spermatocyty II-ego rzędu oocyty II-ego rzędu oocyty I-ego rzędu pierwsze ciałko kierunkowe spermatydy ootydy drugie ciałko kierunkowe plemniki

Bardziej szczegółowo

Biologia medyczna. materiały dla studentów Kobieta (XX)

Biologia medyczna. materiały dla studentów Kobieta (XX) 1. Kobieta (XX) 1 2. Mężczyzna (XY) 3. Monosomia X0, zespół Turnera Kobieta Niski wzrost widoczny od 5 roku życia. Komórki jajowe degenerują przed urodzeniem, bezpłodność. Nieprawidłowości szkieletowe,

Bardziej szczegółowo

Embriologia I. Rozwój męskiego i żeńskiego układu płciowego Zapłodnienie

Embriologia I. Rozwój męskiego i żeńskiego układu płciowego Zapłodnienie Embriologia I Rozwój męskiego i żeńskiego układu płciowego Zapłodnienie Rozwój układu moczowego Mezoderma pośrednia Nerka ostateczna Przednercze zanika Przewody przednercza, przyśródnerczowe (Przewody

Bardziej szczegółowo

MOLEKULARNE MECHANIZMY DETERMINACJI PŁCI

MOLEKULARNE MECHANIZMY DETERMINACJI PŁCI MOLEKULARNE MECHANIZMY DETERMINACJI PŁCI Anna C. Majewska EFEKT KOŃCOWY Po zakończeniu seminarium powinieneś umieć: omówić chromosomowe mechanizmy determinacji płci, omówić środowiskowy mechanizm determinacji

Bardziej szczegółowo

RozmnaŜanie się i rozwój człowieka

RozmnaŜanie się i rozwój człowieka RozmnaŜanie się i rozwój człowieka 1. Zaznacz definicję rozwoju osobniczego. A. Proces prowadzący do uzyskania przez organizm energii. B. Usuwanie z organizmu zbędnych produktów przemiany materii. C. Zmiany

Bardziej szczegółowo

PROFILAKTYKA WAD NARZĄDU ŻUCIA. Zakład Ortodoncji IS Warszawski Uniwersytet Medyczny

PROFILAKTYKA WAD NARZĄDU ŻUCIA. Zakład Ortodoncji IS Warszawski Uniwersytet Medyczny PROFILAKTYKA WAD NARZĄDU ŻUCIA Zakład Ortodoncji IS Warszawski Uniwersytet Medyczny PROFILAKTYKA WAD NARZĄDU ŻUCIA kierowanie wzrostem i rozwojem narządu żucia w każdym okresie rozwojowym dziecka poprzez:

Bardziej szczegółowo

6. Uzupełnij zdanie, wstawiajac w odpowiednie miejsce wyrażenie ujawni się lub nie ujawni się :

6. Uzupełnij zdanie, wstawiajac w odpowiednie miejsce wyrażenie ujawni się lub nie ujawni się : ID Testu: 9S6C1A4 Imię i nazwisko ucznia Klasa Data 1. Allelami nazywamy A. takie same formy jednego genu. B. różne formy różnych genów. C. takie same formy różnych genów. D. różne formy jednego genu.

Bardziej szczegółowo

Stanisław Dulko SAGA O PŁCI. [...] stopień i rodzaj płciowości człowieka sięga w jego najostrzejsze szczyty ducha [...]

Stanisław Dulko SAGA O PŁCI. [...] stopień i rodzaj płciowości człowieka sięga w jego najostrzejsze szczyty ducha [...] ROCZNIK LUBUSKI Tom 32, cz. 2, 2006 Stanisław Dulko SAGA O PŁCI [...] stopień i rodzaj płciowości człowieka sięga w jego najostrzejsze szczyty ducha [...] F. Nietzsche Poza dobrem i złem Płeć ułatwia człowiekowi

Bardziej szczegółowo

PEDIATRIA - WYKŁAD 5 marca 2008

PEDIATRIA - WYKŁAD 5 marca 2008 T: Cukrzyca. 1. Cukrzyca choroba genetycznie uwarunkowana, występująca rodzinnie, dotyczy wszystkich chorób metabolicznych ustroju, spowodowana niedomogą komórek β wysp Langerhansa. 2. Klimat a cukrzyca

Bardziej szczegółowo

1 Proces zapłodnienia 15 Kobiecy cykl miesiączkowy 15 Spermatogeneza 20 Zapłodnienie 22. Kiedy należy zwrócić się o pomoc do lekarza?

1 Proces zapłodnienia 15 Kobiecy cykl miesiączkowy 15 Spermatogeneza 20 Zapłodnienie 22. Kiedy należy zwrócić się o pomoc do lekarza? SPIS TREŚCI Wstęp 10 1 Proces zapłodnienia 15 Kobiecy cykl miesiączkowy 15 Spermatogeneza 20 Zapłodnienie 22 Zagnieżdżenie 23 Prawdopodobieństwo zajścia w ciążę 23 Kiedy należy zwrócić się o pomoc do lekarza?

Bardziej szczegółowo

Temat 6: Genetyczne uwarunkowania płci. Cechy sprzężone z płcią.

Temat 6: Genetyczne uwarunkowania płci. Cechy sprzężone z płcią. Temat 6: Genetyczne uwarunkowania płci. Cechy sprzężone z płcią. 1. Kariotyp człowieka. 2. Determinacja płci u człowieka. 3. Warunkowanie płci u innych organizmów. 4. Cechy związane z płcią. 5. Cechy sprzężone

Bardziej szczegółowo

Zaburzenia identyfikacji, roli i psychoorientacji płciowej

Zaburzenia identyfikacji, roli i psychoorientacji płciowej Zaburzenia identyfikacji, roli i psychoorientacji płciowej Prof. dr hab. med. Krzysztof Kula Katedra Andrologii i Endokrynologii Płodności Uniwersytet Medyczny w Łodzi BIOLOGIA PŁEĆ GENETYCZNA PŁEĆ GONADALNA

Bardziej szczegółowo

DIOKSYNY- CZYNNIKI ZABURZAJĄCE FUNKCJE ENDOKRYNNE

DIOKSYNY- CZYNNIKI ZABURZAJĄCE FUNKCJE ENDOKRYNNE DIOKSYNY- CZYNNIKI ZABURZAJĄCE FUNKCJE ENDOKRYNNE E.L. Gregoraszczuk Zakład Fizjologii Zwierząt, Instytut Zoologii, Uniwersytet Jagielloński, Kraków Kilka słów o układzie endokrynnym. Układ endokrynny,

Bardziej szczegółowo

Terminologia, definicje, ujęcia.

Terminologia, definicje, ujęcia. Terminologia, definicje, ujęcia. społeczno-kulturowa tożsamość płci płeć kulturowa Tworzony przez społeczeństwo i kulturę zespół cech i zachowań, ról płciowych i stereotypów przypisywanych kobietom i mężczyznom,

Bardziej szczegółowo

Układ dokrewny. Hormony zwierzęce związki chemiczne wydzielane przez gruczoły i tkanki układu dokrewnego; mają funkcję regulacyjną.

Układ dokrewny. Hormony zwierzęce związki chemiczne wydzielane przez gruczoły i tkanki układu dokrewnego; mają funkcję regulacyjną. Układ dokrewny (hormonalny, wewnątrzwydzielniczy, endokrynny) układ narządów u zwierząt składający się z gruczołów dokrewnych i pojedynczych komórek tkanek; pełni funkcję regulacyjną. Hormony zwierzęce

Bardziej szczegółowo

co nastolatek i nastolatka o seksualności wiedzieć powinni

co nastolatek i nastolatka o seksualności wiedzieć powinni co nastolatek i nastolatka o seksualności wiedzieć powinni ZdrovveLove co nastolatek i nastolatka o seksualności wiedzieć powinni Cykl zajęć obejmuje 8 godz. lekcyjnych po 45 minut, o następującej tematyce:

Bardziej szczegółowo

5. Powstawanie dwulistkowej tarczki zarodkowej. Drugi tydzień rozwoju 107 Zaburzenia w rozwoju w pierwszych dwóch tygodniach...

5. Powstawanie dwulistkowej tarczki zarodkowej. Drugi tydzień rozwoju 107 Zaburzenia w rozwoju w pierwszych dwóch tygodniach... SPIS TREŚCI CZĘŚĆ OGÓLNA 1. Zarys historii embriologii................ 16 2. Układ rozrodczy................... 26 Układ rozrodczy męski.................. 26 Narządy rozrodcze wewnętrzne...............

Bardziej szczegółowo

Podstawy genetyki człowieka

Podstawy genetyki człowieka Podstawy genetyki człowieka Dziedziczenie Mendlowskie - jeden gen = jedna cecha np. allele jednego genu decydują o barwie kwiatów groszku Bardziej złożone - interakcje kilku genów Wieloczynnikowe - interakcje

Bardziej szczegółowo

Model odpowiedzi i schemat punktowania zadań

Model odpowiedzi i schemat punktowania zadań KONKURS Z BIOLOGII DLA UCZNIÓW Z WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO W ROKU SZKOLNYM 2017/2018 ETAP WOJEWÓDZKI Model odpowiedzi i schemat punktowania zadań Suma: 59 Laureat: 85% - 50 Finalista: 60% - 35

Bardziej szczegółowo

Biomedyczne aspekty kształtowania płci somatycznej. Znaczenie prenatalnego okresu życia

Biomedyczne aspekty kształtowania płci somatycznej. Znaczenie prenatalnego okresu życia Emilia Lichtenberg-Kokoszka Wydział Nauk Społecznych, Instytut Nauk Pedagogicznych, Uniwersytet Opolski Biomedyczne aspekty kształtowania płci somatycznej. Znaczenie prenatalnego okresu życia Biomedical

Bardziej szczegółowo

KSZTAŁTOWANIE TOŻSAMOŚCI PŁCIOWEJ. Trudności i wyzwania a Kwestia gender

KSZTAŁTOWANIE TOŻSAMOŚCI PŁCIOWEJ. Trudności i wyzwania a Kwestia gender KSZTAŁTOWANIE TOŻSAMOŚCI PŁCIOWEJ Trudności i wyzwania a Kwestia gender LUDZKA PŁCIOWOŚĆ / SEKSUALNOŚĆ Jest konstruktem złożonym, uwarunkowanym przez szereg czynników : - biologicznych: genetycznych, anatomicznych

Bardziej szczegółowo

mnw.org.pl/orientujsie

mnw.org.pl/orientujsie mnw.org.pl/orientujsie W Polsce żyją 2 miliony osób LGBT+. Na pewno znasz przynajmniej jedną. oktawiusz Niestety w Polsce o osobach LGBT+ mówi się mało i często nieprawdę. Dlaczego tak jest, przeczytasz

Bardziej szczegółowo

OKRES DOJRZAŁOŚCI PŁCIOWEJ - POKWITANIE

OKRES DOJRZAŁOŚCI PŁCIOWEJ - POKWITANIE OKRES DOJRZAŁOŚCI PŁCIOWEJ - POKWITANIE Co powinno zostać w mojej pamięci po wykładzie Symptomy pokwitania Mechanizm pokwitania Znajomość pojęć: adrenarche, gonadarche, przedwczesne pokwitanie płciowe

Bardziej szczegółowo

Praca kontrolna z biologii LO dla dorosłych semestr V

Praca kontrolna z biologii LO dla dorosłych semestr V Praca kontrolna z biologii LO dla dorosłych semestr V Poniższa praca składa się z 15 zadań. Przy każdym poleceniu podano liczbę punktów możliwą do uzyskania za prawidłową odpowiedź. Za rozwiązanie zadań

Bardziej szczegółowo

Jakie są objawy zespołu policystycznych jajników?

Jakie są objawy zespołu policystycznych jajników? 3 Jakie są objawy zespołu policystycznych jajników? Najważniejsze punkty zu kobiet występuje różne nasilenie objawów; u niektórych objawy mogą być ciężkie, u innych nieznaczne. zobjawami zespołu PCOS mogą

Bardziej szczegółowo

Moduł I. Podstawy wychowania do życia w rodzinie 24 godz. (24 wykłady) zakończony egzaminem

Moduł I. Podstawy wychowania do życia w rodzinie 24 godz. (24 wykłady) zakończony egzaminem OPZ załącznik nr 1 Przygotowanie i przeprowadzenie wykładów oraz ćwiczeń audytoryjnych w ramach Kursu kwalifikacyjnego z zakresu zajęć edukacyjnych Wychowanie do życia w rodzinie - 4 zadania. Tematyka

Bardziej szczegółowo

Sposoby determinacji płci

Sposoby determinacji płci Gametogeneza, determinacja płci Sposoby determinacji płci TSD thermal sex determination GSD genetic sex determination SPOSOBY DETERMINACJI PŁCI 26 o C Środowiskowa: ekspresja genu DMRT zależna

Bardziej szczegółowo

Wszyscy jesteśmy narzędziami w rękach losu, musimy jednakże postępować w taki sposób, jak gdyby było inaczej - odparła czarownica.

Wszyscy jesteśmy narzędziami w rękach losu, musimy jednakże postępować w taki sposób, jak gdyby było inaczej - odparła czarownica. Wszyscy jesteśmy narzędziami w rękach losu, musimy jednakże postępować w taki sposób, jak gdyby było inaczej - odparła czarownica. - W przeciwnym razie pozostaje nam umrzeć z desperacji. Philip Pullman

Bardziej szczegółowo

Podniecenie seksualne i orgazm, czyli jedne z najbardziej złożonych reakcji zachodzących w organizmie kobiety

Podniecenie seksualne i orgazm, czyli jedne z najbardziej złożonych reakcji zachodzących w organizmie kobiety Podniecenie seksualne i orgazm, czyli jedne z najbardziej złożonych reakcji zachodzących w organizmie kobiety Mechanizmy sterujące podnieceniem seksualnym oraz orgazmem u kobiet są bardzo złożone. Z jednej

Bardziej szczegółowo

Biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania człowieka ćwiczenia I rok pedagogika ogólna

Biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania człowieka ćwiczenia I rok pedagogika ogólna Biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania człowieka ćwiczenia I rok pedagogika ogólna Magdalena Krajewska Zakład Antropologii WBiOŚ UMK Ćwiczenie 2: Rozwój wiadomości ogólne 1. Czym jest rozwój 2. Cechy

Bardziej szczegółowo

Molekuły Miłości. Borys Palka Katarzyna Pyzik. www.agh.edu.pl

Molekuły Miłości. Borys Palka Katarzyna Pyzik. www.agh.edu.pl Molekuły Miłości Borys Palka Katarzyna Pyzik www.agh.edu.pl Zakochanie Przyczyną Hormonalnych Zmian Grupa zakochanych, 24 osoby (12 mężczyzn, 12 kobiet ) Grupa kontrolna, 24 osoby (12 mężczyzn, 12 kobiet)

Bardziej szczegółowo

lek med. Grażyna Rybak, specjalista pediatrii ŚRODOWISKO MEDYCZNE ŚWIĘTEJ RODZINY

lek med. Grażyna Rybak, specjalista pediatrii ŚRODOWISKO MEDYCZNE ŚWIĘTEJ RODZINY lek med. Grażyna Rybak, specjalista pediatrii ŚRODOWISKO MEDYCZNE ŚWIĘTEJ RODZINY OKRES PŁODNOŚCI NAJLEPSZA CZĘŚĆ ŻYCIA WYDOBYWA Z NAS PIĘKNO EKSPONUJE SZCZYT PŁODNOŚCI UJAWNIA UROK KOBIECOŚCI I MĘSKOŚCI

Bardziej szczegółowo

FORMULARZ DLA PARY Z PROBLEMEM NIEPŁODNOŚCI

FORMULARZ DLA PARY Z PROBLEMEM NIEPŁODNOŚCI Dodatkowe informacje: FORMULARZ DLA PARY Z PROBLEMEM NIEPŁODNOŚCI DANE OSOBOWE lek. med. Laura Grześkowiak Data wypełnienia: Imiona (męża i żony):.. Nazwisko(a):. Adres:... Tel. kontaktowy: PESEL: CZĘŚD

Bardziej szczegółowo

Płeć mózgu. O różnicach między kobietami i mężczyznami. Paweł Mazurkiewicz Kol. MISMaP

Płeć mózgu. O różnicach między kobietami i mężczyznami. Paweł Mazurkiewicz Kol. MISMaP Płeć mózgu O różnicach między kobietami i mężczyznami. Paweł Mazurkiewicz Kol. MISMaP Poglądy na płeć przez wieki Od niepamiętnych czasów do początków lat XX wieku kobieta istotą niższą. Przykłady, potwierdzające

Bardziej szczegółowo

TRANS PŁCIOWOŚĆ. Transpłciowość w pracy specjalistów medycyny i psychologii

TRANS PŁCIOWOŚĆ. Transpłciowość w pracy specjalistów medycyny i psychologii PŁCIOWOŚĆ TRANS Transpłciowość w pracy specjalistów medycyny i psychologii Autorzy: Izabela Jąderek (red.), Julia Kata, Magdalena Miazek-Mioduszewska Konsultacja merytoryczna: Wiktor Dynarski ISBN: 978-83-64839-00-9

Bardziej szczegółowo

Pamiętając o komplementarności zasad azotowych, dopisz sekwencję nukleotydów brakującej nici DNA. A C C G T G C C A A T C G A...

Pamiętając o komplementarności zasad azotowych, dopisz sekwencję nukleotydów brakującej nici DNA. A C C G T G C C A A T C G A... 1. Zadanie (0 2 p. ) Porównaj mitozę i mejozę, wpisując do tabeli podane określenia oraz cyfry. ta sama co w komórce macierzystej, o połowę mniejsza niż w komórce macierzystej, gamety, komórki budujące

Bardziej szczegółowo

Wykład dla studentów II roku Instytutu Nauk o Rodzinie KUL

Wykład dla studentów II roku Instytutu Nauk o Rodzinie KUL Bioetyka teologiczna cz. 9 Manipulacje na człowieku zdrowym Wykład dla studentów II roku Instytutu Nauk o Rodzinie KUL Pasja badawcza nie jest niczym złym jest fundamentem rozwoju intelektualnego Poznanie

Bardziej szczegółowo

tel:

tel: Meskie narządy płciowe, 4 części Nr ref: MA01592 Informacja o produkcie: Męskie narządy rozrodcze 4 częściowy model naturalnej wielkości męskich organów rozrodczych. Istnieje możliwość otwarcia modelu

Bardziej szczegółowo

Zaburzenia determinacji i różnicowania płci

Zaburzenia determinacji i różnicowania płci Choroby układu wewnątrzwydzielniczego IV H Zaburzenia determinacji i różnicowania płci Krzysztof Kula, Jolanta Słowikowska-Hilczer 1. Fizjologia Różnicowanie płciowe to procesy zachodzące w okresie płodowym,

Bardziej szczegółowo

Fazy rozwoju psychoseksualnego człowieka

Fazy rozwoju psychoseksualnego człowieka Fazy rozwoju psychoseksualnego człowieka Spis treści Cel lekcji Jak przebiega rozwój człowieka Faza rozwoju płodowego Faza narodzin Faza niemowlęca Faza wczesnodziecięca Faza zabawy Wczesny okres szkolny

Bardziej szczegółowo

Dlaczego kariotypy mężczyzn i kobiet różnią się pod względem zestawów chromosomów płci skoro Ewa została utworzona z żebra Adama?

Dlaczego kariotypy mężczyzn i kobiet różnią się pod względem zestawów chromosomów płci skoro Ewa została utworzona z żebra Adama? Dlaczego kariotypy mężczyzn i kobiet różnią się pod względem zestawów chromosomów płci skoro Ewa została utworzona z żebra Adama? Spotkałem się z ciekawym zarzutem: Weźmy np. stworzenie człowieka. Nauka

Bardziej szczegółowo

Układ rozrodczy samca

Układ rozrodczy samca Układ rozrodczy samca ESPZiWP Układ rozrodczy samca dwa jądra drogi wyprowadzające ( najądrza i nasieniowody wraz z przewodem moczopłciowym wtórnym) prącie wraz napletkiem gruczoł krokowy (prostata) 1

Bardziej szczegółowo

Homoseksualizm czy homoseksualności?... Jacek Bomba

Homoseksualizm czy homoseksualności?... Jacek Bomba Wstęp........................................................................ Grzegorz Iniewicz, Magdalena Mijas, Bartosz Grabski Część I Historia, perspektywy, terminologia Rozdział 1. Homoseksualizm

Bardziej szczegółowo

Opis:... ... ... 22. Zgon matki: a. podczas ciąŝy: ciąŝa ektopowa, poronienie wczesne do 12 t.c.

Opis:... ... ... 22. Zgon matki: a. podczas ciąŝy: ciąŝa ektopowa, poronienie wczesne do 12 t.c. Pieczęć oddziału/kliniki Miejscowość, dnia... adres, tel./fax Analiza zgonu kobiety w okresie ciąŝy, porodu i połogu I. DANE OGÓLNE: 1. Imię i nazwisko matki :... 2. Data urodzenia:... Wiek:... 3. Miejsce

Bardziej szczegółowo

Zapytaj swojego lekarza.

Zapytaj swojego lekarza. Proste, bezpieczne badanie krwi, zapewniające wysoką czułość diagnostyczną Nieinwazyjne badanie oceniające ryzyko wystąpienia zaburzeń chromosomalnych, takich jak zespół Downa; opcjonalnie umożliwia również

Bardziej szczegółowo

Choroby uwarunkowane genetycznie i wady rozwojowe

Choroby uwarunkowane genetycznie i wady rozwojowe Choroby uwarunkowane genetycznie i wady rozwojowe dr n. med. Jolanta Meller Ogólne zasady dziedziczenia Dziedziczność przekazywanie cech z pokolenia na pokolenie Genotyp zasób informacji genetycznej zawarty

Bardziej szczegółowo

Ginekologia. Klasyfikuj prace ogólne dotyczące ginekologii pediatrycznej w WS 360. Klasyfikuj: Rozmnażanie człowieka w WQ 205.

Ginekologia. Klasyfikuj prace ogólne dotyczące ginekologii pediatrycznej w WS 360. Klasyfikuj: Rozmnażanie człowieka w WQ 205. WP Ginekologia Klasyfikuj prace ogólne dotyczące ginekologii pediatrycznej w WS 360. Klasyfikuj prace dotyczące pielęgniarstwa ginekologicznego oraz opieki nad pacjentami z chorobami ginekologicznymi w

Bardziej szczegółowo

Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta. Luteina, 50 mg, tabletki dopochwowe Progesteronum

Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta. Luteina, 50 mg, tabletki dopochwowe Progesteronum Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta Luteina, 50 mg, tabletki dopochwowe Progesteronum Należy uważnie zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem leku, ponieważ zawiera ona informacje

Bardziej szczegółowo

Pytania z zakresu ginekologii i opieki ginekologicznej

Pytania z zakresu ginekologii i opieki ginekologicznej Pytania z zakresu ginekologii i opieki ginekologicznej - 2017 1. Proszę wymienić zagrożenia zdrowotne dla kobiety jakie mogą wystąpić w okresie okołomenopauzalnym. 2. Proszę omówić rolę położnej w opiece

Bardziej szczegółowo

HIPOGONADYZM. to obniżenie lub brak wydzielania hormonów sterydowych przez gonady i obniżenie lub brak płodności

HIPOGONADYZM. to obniżenie lub brak wydzielania hormonów sterydowych przez gonady i obniżenie lub brak płodności HIPOGONADYZM to obniżenie lub brak wydzielania hormonów sterydowych przez gonady i obniżenie lub brak płodności Kliniczne różnicowanie hipogonadyzmu testosteron FSH, LH estradiol FSH, LH pierwotny (gonadalny)

Bardziej szczegółowo

Seksuologia Kliniczna 2014/15 - edycja SK9 Semestr I/II Zjazd 1: październik 2014r.

Seksuologia Kliniczna 2014/15 - edycja SK9 Semestr I/II Zjazd 1: październik 2014r. Seksuologia Kliniczna 2014/15 - edycja SK9 Semestr I/II Zjazd 1: 25 26 październik 2014r. S 308 11.00-11.30 11.30 13.00 13.15-14.45 15.00 16.30 16.45 18.15 Otwarcie studiów Pojęcie płci, płeć biologiczna,

Bardziej szczegółowo

Dz. U. z 2013 poz. 1347 Brzmienie od 5 grudnia 2013. I. Osoby dorosłe

Dz. U. z 2013 poz. 1347 Brzmienie od 5 grudnia 2013. I. Osoby dorosłe Dz. U. z 2013 poz. 1347 Brzmienie od 5 grudnia 2013 Załącznik nr 1 WYKAZ NIEULECZALNYCH, POSTĘPUJĄCYCH, OGRANICZAJĄCYCH ŻYCIE CHORÓB NOWOTWOROWYCH INIENOWOTWOROWYCH, W KTÓRYCH SĄ UDZIELANE ŚWIADCZENIA

Bardziej szczegółowo

IDEOLOGIA GENDER. Dzień Formacji Katechetów Radom, WSD, 23 listopada 2013

IDEOLOGIA GENDER. Dzień Formacji Katechetów Radom, WSD, 23 listopada 2013 IDEOLOGIA GENDER Dzień Formacji Katechetów Radom, WSD, 23 listopada 2013 STRUKTURA LUDZKIEJ PŁCIOWOŚCI płciowość genetycznobiologiczna Genetyczna, chromosomalna, (XX, płeć żeńska; XY, płeć męska). płeć

Bardziej szczegółowo

GIMNAZJUM SPRAWDZIANY SUKCES W NAUCE

GIMNAZJUM SPRAWDZIANY SUKCES W NAUCE GIMNAZJUM SPRAWDZIANY BIOLOGIA klasa III SUKCES W NAUCE II GENETYKA CZŁOWIEKA Zadanie 1. Cechy organizmu są warunkowane przez allele dominujące i recesywne. Uzupełnij tabelę, wykorzystując poniższe określenia,

Bardziej szczegółowo

Biologia. Klasa VII. Prywatna Szkoła Podstawowa i Gimnazjum im. Z. I J. Moraczewskich w Sulejówku

Biologia. Klasa VII. Prywatna Szkoła Podstawowa i Gimnazjum im. Z. I J. Moraczewskich w Sulejówku Biologia 2017 Klasa VII Dział I : HIERARCHICZNA BUDOWA ORGANIZMU CZŁOWIEKA, SKÓRA, UKŁAD RUCHU 1. Organizm człowieka jako zintegrowana całość 2. Budowa i funkcje skóry 3. Choroby skóry oraz zasady ich

Bardziej szczegółowo

Płodność jako element zdrowia. Problemy z płodnością- przyczyny, diagnostyka, terapia.

Płodność jako element zdrowia. Problemy z płodnością- przyczyny, diagnostyka, terapia. Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016-2020 Płodność jako element zdrowia. Problemy z płodnością- przyczyny, diagnostyka, terapia. Ewa Ślizień Kuczapska Lekarz położnik

Bardziej szczegółowo

Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta Luteina, 50 mg, tabletki dopochwowe. Progesteronum

Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta Luteina, 50 mg, tabletki dopochwowe. Progesteronum Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta Luteina, 50 mg, tabletki dopochwowe Progesteronum Należy uważnie zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem leku, ponieważ zawiera ona informacje

Bardziej szczegółowo

NIPT Nieinwazyjny Test Prenatalny (ang. Non-Invasive Prenatal Test)

NIPT Nieinwazyjny Test Prenatalny (ang. Non-Invasive Prenatal Test) NIPT Nieinwazyjny Test Prenatalny (ang. Non-Invasive Prenatal Test) Nieinwazyjne badanie krwi kobiety ciężarnej w kierunku wykluczenia najczęstszych trisomii u płodu Cel testu NIPT Celem testu NIPT jest

Bardziej szczegółowo

Układ moczowo-płciowy

Układ moczowo-płciowy WJ Układ moczowo-płciowy Klasyfikuj prace ogólne dotyczące układu moczowo-płciowego i chorób/zaburzeń układu moczowo-płciowego u dzieci w WS 320-322. Opieka pielęgniarska w chorobach układu moczowo-płciowego

Bardziej szczegółowo

REGULACJA WYDZIELANIA HORMONÓW

REGULACJA WYDZIELANIA HORMONÓW REGULACJA WYDZIELANIA HORMONÓW Regulacja nerwowa wpływ układu wegetatywnego na czynność endokrynną gruczołów wydzielania dokrewnego wytwarzanie i uwalnianie hormonów z zakończeń neuronów np.wazopresyny

Bardziej szczegółowo

Gruczoły wydzielania wewnętrznego - oddają swoją wydzielinę bezpośrednio do krwi - wydzielają hormony. anatomia i fizjologia człowieka

Gruczoły wydzielania wewnętrznego - oddają swoją wydzielinę bezpośrednio do krwi - wydzielają hormony. anatomia i fizjologia człowieka Gruczoły wydzielania wewnętrznego - oddają swoją wydzielinę bezpośrednio do krwi - wydzielają hormony Gruczoły dokrewne człowieka PRZYSADKA mózgowa Przysadka mózgowa jest gruczołem wielkości ziarna grochu

Bardziej szczegółowo

1. Zaznacz punkt, w którym prawidłowo opisano rozmnażanie. (0 1) A) Zmiany zachodzące w organizmie od momentu jego powstania aż do jego śmierci.

1. Zaznacz punkt, w którym prawidłowo opisano rozmnażanie. (0 1) A) Zmiany zachodzące w organizmie od momentu jego powstania aż do jego śmierci. Sprawdzian b Imię i nazwisko Klasa Liczba punktów Ocena Test podsumowujący dział XI Rozmnażanie Masz przed sobą test składający się z 15 zadań. Przy każdym poleceniu podano liczbę punktów możliwych do

Bardziej szczegółowo

Realizacja zajęć edukacyjnych Wychowanie do życia w rodzinie w Gimnazjum nr 54 w Warszawie KLASA I

Realizacja zajęć edukacyjnych Wychowanie do życia w rodzinie w Gimnazjum nr 54 w Warszawie KLASA I Realizacja zajęć edukacyjnych Wychowanie do życia w rodzinie w Gimnazjum nr 54 w Warszawie na podstawie Rozporządzenia MENiS z dn 12 sierpnia 1999 r. w sprawie sposobu nauczania szkolnego oraz zakresu

Bardziej szczegółowo

UWARUNKOWANIA BIOLOGICZNE A TOŻSAMOŚĆ KOBIET I MĘŻCZYZN W GRUPACH DYSPOZYCYJNYCH

UWARUNKOWANIA BIOLOGICZNE A TOŻSAMOŚĆ KOBIET I MĘŻCZYZN W GRUPACH DYSPOZYCYJNYCH ACTA UNIVERSITATIS WRATISLAVIENSIS No 3096 SOCJOLOGIA XLV WROCŁAW 2009 IWONA DZIEŃDZIORA-FRELICH Akademia Medyczna, Katowice UWARUNKOWANIA BIOLOGICZNE A TOŻSAMOŚĆ KOBIET I MĘŻCZYZN W GRUPACH DYSPOZYCYJNYCH

Bardziej szczegółowo

Dr hab. n. med. Aneta Gawlik

Dr hab. n. med. Aneta Gawlik Dr hab. n. med. Aneta Gawlik Katedra i Klinika Endokrynologii i Pediatrii SUM Dr hab. n. med. Iwona Maruniak- Chudek Klinika Intensywnej Terapii i Patologii Noworodka SUM Konsultant wojewódzki ds. Neonatologii

Bardziej szczegółowo

Nowotwory złośliwe u dzieci w 2005 roku

Nowotwory złośliwe u dzieci w 2005 roku Nowotwory złośliwe u dzieci w 2005 roku Urszula Wojciechowska, Joanna Didkowska Zakład Epidemiologii i Prewencji Nowotworów, Centrum Onkologii - Instytut, Warszawa Krajowy Rejestr Nowotworów Niniejsze

Bardziej szczegółowo

PODSTAWA PROGRAMOWA PRZEDMIOTU WYCHOWANIE DO ŻYCIA W RODZINIE IV ETAP EDUKACYJNY

PODSTAWA PROGRAMOWA PRZEDMIOTU WYCHOWANIE DO ŻYCIA W RODZINIE IV ETAP EDUKACYJNY PODSTAWA PROGRAMOWA PRZEDMIOTU WYCHOWANIE DO ŻYCIA W RODZINIE IV ETAP EDUKACYJNY Cele ogólne programu: 1. Pogłębianie wiedzy związanej z funkcjonowaniem rodziny, miłością, przyjaźnią, pełnieniem ról małżeńskich

Bardziej szczegółowo

Pracownia auksologiczna

Pracownia auksologiczna Pracownia auksologiczna A. Rusińska Klinika Propedeutyki Pediatrii i Chorób Metabolicznych Kości Uniwersytet Medyczny w Łodzi 2012 Rozwój biologiczny składa się z nieodwracalnych procesów wzrastania różnicowania

Bardziej szczegółowo

Kiedy Twoje dziecko rodzi się z narządami płciowymi, które wyglądają inaczej

Kiedy Twoje dziecko rodzi się z narządami płciowymi, które wyglądają inaczej Kiedy Twoje dziecko rodzi się z narządami płciowymi, które wyglądają inaczej 1 Kiedy Twoje dziecko rodzi się z narządami płciowymi, które wyglądają inaczej niż prawidłowe, a lekarze szukają przyczyny,

Bardziej szczegółowo

FIZJOLOGIA I PATOLOGIA SUTKÓW U DZIECI I MŁODZIEŻY W DIAGNOSTYCE ULTRASONOGRAFICZNEJ

FIZJOLOGIA I PATOLOGIA SUTKÓW U DZIECI I MŁODZIEŻY W DIAGNOSTYCE ULTRASONOGRAFICZNEJ FIZJOLOGIA I PATOLOGIA SUTKÓW U DZIECI I MŁODZIEŻY W DIAGNOSTYCE ULTRASONOGRAFICZNEJ A.JAKUBOWSKA, M.BRZEWSKI, M.GRAJEWSKA-FERENS, A.MARCIŃSKI, J.MĄDZIK ZAKŁAD RADIOLOGII PEDIATRYCZNEJ I KLINIKA ENDOKRYNOLOGII

Bardziej szczegółowo

Wykłady z anatomii dla studentów pielęgniarstwa i ratownictwa medycznego

Wykłady z anatomii dla studentów pielęgniarstwa i ratownictwa medycznego Wykłady z anatomii dla studentów pielęgniarstwa i ratownictwa medycznego Zdolność do rozmnażania się jest jedną z właściwości odróżniających materię ożywioną od nieożywionej. Im prymitywniejsze zwierzę,

Bardziej szczegółowo

ZAKRES PROFILAKTYCZNYCH ŚWIADCZEŃ OPIEKI ZDROWOTNEJ U DZIECI DO UKOŃCZENIA 6 ROKU ŻYCIA WRAZ Z OKRESAMI ICH PRZEPROWADZANIA

ZAKRES PROFILAKTYCZNYCH ŚWIADCZEŃ OPIEKI ZDROWOTNEJ U DZIECI DO UKOŃCZENIA 6 ROKU ŻYCIA WRAZ Z OKRESAMI ICH PRZEPROWADZANIA Załącznik nr 2 ZAKRES PROFILAKTYCZNYCH ŚWIADCZEŃ OPIEKI ZDROWOTNEJ U DZIECI DO UKOŃCZENIA 6 ROKU ŻYCIA WRAZ Z OKRESAMI ICH PRZEPROWADZANIA Termin badania (wiek) Badania (testy) przesiewowe oraz świadczenia

Bardziej szczegółowo

Wędrując ku dorosłości I Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Wyspiańskiego w Szubinie

Wędrując ku dorosłości I Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Wyspiańskiego w Szubinie Wędrując ku dorosłości I Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Wyspiańskiego w Szubinie Program nauczania wg: Teresa Król Maria Ryś Wydawnictwo Rubikon 30-376 Kraków, ul. Zakrzowiecka 39 D tel./fax: 12

Bardziej szczegółowo

9 lipca 2015 r. Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

9 lipca 2015 r. Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. OPINIE I OCZEKIWANIA MŁODYCH DOROSŁYCH (18-LATKÓW) ORAZ RODZICÓW DZIECI W WIEKU 6-17 LAT WOBEC EDUKACJI DOTYCZĄCEJ ROZWOJU PSYCHOSEKSUALNEGO I SEKSUALNOŚCI Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej

Bardziej szczegółowo

Okres dojrzewania: O co w tym wszystkim chodzi?- cykl zajęć odpowiedzialne macierzyństwo.

Okres dojrzewania: O co w tym wszystkim chodzi?- cykl zajęć odpowiedzialne macierzyństwo. KONSPEKT CYKLICZNYCH ZAJĘĆ OŚWIATOWYCH Temat: Okres dojrzewania: O co w tym wszystkim chodzi?- cykl zajęć odpowiedzialne macierzyństwo. Data zajęć: 10 lutego 2009 r. Czas trwania: 1 godzina zegarowa Cele:

Bardziej szczegółowo

Definicja niepłodności:

Definicja niepłodności: Niepłodność kobieca Definicja niepłodności: Brak potomstwa po dwunastomiesięcznym okresie regularnego współżycia bez stosowania środków antykoncepcyjnych. W Polsce niepłodność dotyczy 14 % par. Przyczyny

Bardziej szczegółowo

LECZENIE PRZEDWCZESNEGO DOJRZEWANIA PŁCIOWEGO U DZIECI

LECZENIE PRZEDWCZESNEGO DOJRZEWANIA PŁCIOWEGO U DZIECI Załącznik nr 11 do zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 r. Nazwa programu: LECZENIE PRZEDWCZESNEGO DOJRZEWANIA PŁCIOWEGO U DZIECI ICD-10 E 22.8 Przedwczesne dojrzewanie płciowe

Bardziej szczegółowo

cholesterol hormony płciowe

cholesterol hormony płciowe Sterydy cholesterol hormony płciowe Sterydowe hormony płciowe Podział: androgeny męskie (gr. andros = mężczyzna) ginogeny żeńskie (gr. gyne = kobieta) estrogeny (hormony pęcherzykowe) gestageny (hormony

Bardziej szczegółowo

NIFTY TM Nieinwazyjny, Genetyczny Test Prenataly określający ryzyko wystąpienia zespołu Downa, Edwardsa i Patau

NIFTY TM Nieinwazyjny, Genetyczny Test Prenataly określający ryzyko wystąpienia zespołu Downa, Edwardsa i Patau NIFTY TM Nieinwazyjny, Genetyczny Test Prenataly określający ryzyko wystąpienia zespołu Downa, Edwardsa i Patau Nieinwazyjne badania prenatalne, polegające na ocenia parametrów biochemicznych, takie jak

Bardziej szczegółowo

1 Podstawowe pojęcia z zakresu genetyki. 2 Podstawowy model dziedziczenia

1 Podstawowe pojęcia z zakresu genetyki. 2 Podstawowy model dziedziczenia Rachunek Prawdopodobieństwa MAP8 Wydział Matematyki, Matematyka Stosowana Projekt - zastosowania rachunku prawdopodobieństwa w genetyce Opracowanie: Antonina Urbaniak Podstawowe pojęcia z zakresu genetyki

Bardziej szczegółowo

Objawy braku dojrzewania u młodzieży i młodych dorosłych. ciała skąpe owłosienie łonowe, niedorozwój narządów płciowych

Objawy braku dojrzewania u młodzieży i młodych dorosłych. ciała skąpe owłosienie łonowe, niedorozwój narządów płciowych Co należy wiedzieć o wrodzonym hipogonadyźmie hipogonadotropowym (congenital hypogonadotropic hypogonadism; CHH) i zespole Kallmanna (Kallmann syndrome; KS) Co to jest CHH? CHH jest spowodowany niedoborem

Bardziej szczegółowo

STAN ZDROWIA POLSKICH DZIECI. Prof. nadzw. Teresa Jackowska Konsultant Krajowy w dziedzinie pediatrii

STAN ZDROWIA POLSKICH DZIECI. Prof. nadzw. Teresa Jackowska Konsultant Krajowy w dziedzinie pediatrii STAN ZDROWIA POLSKICH DZIECI Prof. nadzw. Teresa Jackowska Konsultant Krajowy w dziedzinie pediatrii W trosce o młode pokolenie. Jak wychować zdrowe dziecko? Konferencja prasowa 09.09.2015 Sytuacja demograficzna

Bardziej szczegółowo

Różnorodność biologiczna

Różnorodność biologiczna Różnorodność biologiczna Rozmnażanie bezpłciowe i płciowe oraz przemiana pokoleń. Istota i różnorodność Anna Bajer, Mohammed Alsarraf i Marta Wrzosek Rozmnażanie: płciowe i bezpłciowe zapewnia trwanie

Bardziej szczegółowo

Konspekt zajęć z WDŻ - «Różnice w rozwoju psychoseksualnym kobiet i mężczyzn»

Konspekt zajęć z WDŻ - «Różnice w rozwoju psychoseksualnym kobiet i mężczyzn» Literka.pl Konspekt zajęć z WDŻ - «Różnice w rozwoju psychoseksualnym kobiet i mężczyzn» Data dodania: 2010-05-24 17:02:41 Autor: Beata Mateńka Konspekt przeznaczony jest dla uczniów III klasy gimnazjalnej

Bardziej szczegółowo

Wychowanie do życia w rodzinie - klasa 8. szkoły podstawowej

Wychowanie do życia w rodzinie - klasa 8. szkoły podstawowej Wychowanie do życia w rodzinie - klasa 8 szkoły podstawowej nauczyciel mgr Joanna Brodowy Przygotowane na podstawie programu nauczania Wędrując ku dorosłości Teresy Król NR / TEMAT PODSTAWA PROGRAMOWA

Bardziej szczegółowo

KARTA KURSU. Kod Punktacja ECTS* 4

KARTA KURSU. Kod Punktacja ECTS* 4 KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. Biomedyczne podstawy rozwoju Biomedical aspects of development Kod Punktacja ECTS* 4 Koordynator Dr hab. Robert Stawarz Zespół dydaktyczny Dr hab. Robert Stawarz Opis

Bardziej szczegółowo

ZDROWIE I ROZWÓJ CZŁOWIEKA podsumowanie lekcji kurs Zdrowie ogólne Szkoła Medycyny Naturalnej Marta Pyrchała-Zarzycka

ZDROWIE I ROZWÓJ CZŁOWIEKA podsumowanie lekcji kurs Zdrowie ogólne Szkoła Medycyny Naturalnej Marta Pyrchała-Zarzycka ZDROWIE I ROZWÓJ CZŁOWIEKA podsumowanie lekcji kurs Zdrowie ogólne Szkoła Medycyny Naturalnej Marta Pyrchała-Zarzycka ASTRO SALUS EDUCATION LTD ZDROWIE I ROZWÓJ CZŁOWIEKA CO TO JEST ROZWÓJ? ROZWÓJ CZŁOWIEKA

Bardziej szczegółowo

Diagnostyka przyczyn niepłodności męskiej, badanie nasienia oraz interpretacja wyników.

Diagnostyka przyczyn niepłodności męskiej, badanie nasienia oraz interpretacja wyników. Diagnostyka przyczyn niepłodności męskiej, badanie nasienia oraz interpretacja wyników. Wywiad i badanie przedmiotowe Historia niepłodności: -czas trwania, wiek małżonków -Wywiad rodzinny -wywiad osobisty:

Bardziej szczegółowo

Rozkład materiału WDŻ - gimnazjum PLAN REALIZACJI PROGRAMU NAUCZANIA WYCHOWANIE DO ŻYCIA W RODZINIE. Klasa III Gimnazjum

Rozkład materiału WDŻ - gimnazjum PLAN REALIZACJI PROGRAMU NAUCZANIA WYCHOWANIE DO ŻYCIA W RODZINIE. Klasa III Gimnazjum Rozkład materiału WDŻ - gimnazjum PLAN REALIZACJI PROGRAMU NAUCZANIA WYCHOWANIE DO ŻYCIA W RODZINIE Klasa III Gimnazjum Lp Temat Cele i treści zajęć Uwagi 1 Lekcja organizacyjna. Poznajmy się. Czas adolescencji

Bardziej szczegółowo

Bezpłodność. n Obwiniano kobiety n Tylko modlitwa n Mężczyźni nie rozumiano ich roli

Bezpłodność. n Obwiniano kobiety n Tylko modlitwa n Mężczyźni nie rozumiano ich roli IVF itd Bezpłodność n Obwiniano kobiety n Tylko modlitwa n Mężczyźni nie rozumiano ich roli Definicja n Niemożność zajścia w ciążę przez rok n 10-15% populacji n 15-20 % z tej grupy nie wiadomo dlaczego

Bardziej szczegółowo