Wykłady z anatomii dla studentów pielęgniarstwa i ratownictwa medycznego

Transkrypt

1 Wykłady z anatomii dla studentów pielęgniarstwa i ratownictwa medycznego

2 Zdolność do rozmnażania się jest jedną z właściwości odróżniających materię ożywioną od nieożywionej. Im prymitywniejsze zwierzę, tym prostszy jest proces jego rozmnażania. U ludzi jest to proces reprodukcji płciowej, w którym uczestniczą męskie i żeńskie narządy, zróżnicowane pod względem anatomicznym i fizjologicznym; nowy osobnik rozwija się z połączenia dwóch różnych komórek płciowych (gamet).

3 Dorośli mężczyźni i kobiety wytwarzają wyspecjalizowane komórki rozrodcze, zwane gametami gamety męskie to plemniki, a gamety żeńskie to jaja. Zawierają one materiał genetyczny, czyli geny na chromosomach. Pozostałe komórki ciała posiadają 46 chromosomów, ułożonych w 23 pary, z tym że gamety zawierają ich tylko 23, po jednym z każdej pary. Podczas zapłodnienia dochodzi do połączenia się jaja z plemnikiem; powstała komórka, zygota, posiada już pełny komplet chromosomów. Zygota zagnieżdża się w ścianie macicy, gdzie wrasta i rozwija się podczas trwającej 40 tygodni ciąży, aż do urodzenia się dziecka.

4

5

6 Żeński układ rozrodczy Zewnętrzne narządy płciowe Wewnętrzne narządy płciowe

7 Zewnętrzne narządy płciowe Wargi sromowe większe Wargi sromowe mniejsze Łechtaczka odpowiednik prącia u mężczyzn Błona dziewicza Gruczoły przedsionkowe Krocze obszar od podstawy warg mniejszych do odbytu

8 Wewnętrzne narządy płciowe Pochwa włóknisto mięśniowy kanał łączący zewnętrzne i wewnętrzne narządy rozrodcze. Przebiega ona skośnie ku górze i ku tyłowi pod kątem około 45st pomiędzy pęcherzem moczowym od przodu a odbytnicą i odbytem z tyłu. U osoby dorosłej jej przednia ściana ma około 7,5 cm, a ściana tylna około 9 cm długości.

9 Wewnętrzne narządy płciowe Macica narząd mięśniowy o gruszkowatym kształcie, leży w jamie macicy między pęcherzem moczowym a odbytnicą. U większości kobiet jest ona nachylona ku przodowi i zgięta pod prawie prostym kątem w stosunku do pochwy. W pozycji stojącej macica znajduje się w pozycji niemal poziomej. Ma ona około 7,5 cm długości i 5 cm szerokości, grubość zaś jej ścian wynosi około 2,5 cm, a masa gramów. Macica składa się z dna, trzonu i szyjki macicy.

10 Wewnętrzne narządy płciowe Jajowody, mające około 10 cm długości, rozciągają się od boków macicy pomiędzy jej trzonem a dnem. Leżą na górnym wolnym końcu więzadła szerokiego, a ich trąbkowato ukształtowane boczne końce wnikają do jego tylnej ściany, otwierając się do jamy otrzewnej w pobliżu jajników. Na końcu każdego jajowodu występują palczaste wypustki, zwane strzępkami.

11 Wewnętrzne narządy płciowe Jajniki są żeńskimi gonadami, umieszczonymi w płytkim dołku na bocznych ścianach miednicy. Mają 2-3,5 cm długości, 2 cm szerokości i 1 cm grubości. Każdy z nich jest przymocowany do górnej części macicy więzadłem właściwym jajnika oraz szerokim pasmem tkankowym, zwanym krezką jajnika. Jajniki zbudowane z dwóch warstw tkanek: rdzeń i kora.

12 Jajniki Kora otacza rdzeń (tkanka łączna, naczynia i nerwy), posiada szkielet, czyli zrąb, pokryty nabłonkiem z listewek płciowych. Zawiera on pęcherzyki jajnikowe (pęcherzyki Graafa) na różnych etapach dojrzewania, a w każdym z nich znajduje się jajo. Przed okresem dojrzewania jajniki są nieczynne, nie mniej jednak w ich zrębie znajdują się już niedojrzałe pęcherzyki, znajdujące się w ciele kobiety od urodzenia. Co około 28 dni w okresie rozrodczym jeden pęcherzyk Graafa dojrzewa, pęka i uwalnia jajo do jamy otrzewnej. Proces ten, zwany owulacją (jajeczkowaniem), następuje w trakcie większości cyklów miesiączkowych. Po owulacji pęknięty pęcherzyk przekształca się w ciałko żółte (corpus luteum), które z kolei pozostawia niewielką trwałą bliznę na powierzchni jajnika, zwaną ciałkiem białawym (corpus albicans).

13

14 Piersi Piersi, czyli gruczoły sutkowe, są dodatkowymi narządami kobiecego układu rozrodczego. Istnieją one także u mężczyzn, ale tylko w postaci szczątkowej. Gruczoły sutkowe składają się z różnej ilości tkanki gruczołowej, odpowiedzialnej za wytwarzanie mleka, a podpieranej przez tkankę tłuszczową i włóknistą tkankę łączną, które przytwierdzają piersi do klatki piersiowej. W każdej piersi znajduje się około 20 płatów wytwarzających mleko. Płaty te są wyposażone w drobne przewody mleczne, prowadzące do brodawki sutkowej.

15

16 Męski układ rozrodczy Moszna Jądra Powrózek nasienny Pęcherzyki nasienne Przewody wytryskowe Stercz (prostata) Cewka moczowa i prącie

17

18 Męski układ rozrodczy Moszna torebka zbudowana z ciemno ubarwionej skóry, tkanki łącznej oraz mięśniówki gładkiej. Jądra są gruczołami rozrodczymi mężczyzny, stanowiącymi odpowiednik jajników u kobiet. Zwisają w mosznie na powrózkach nasiennych, otoczone trzema warstwami tkanek: osłonka pochwowa, błona biaława, błona naczyniowa.

19 Budowa jądra W każdym jądrze znajduje się płacików, w których występuje 1-4 krętych pętli, zwanych kanalikami nasiennymi, złożonych z zarodkowych komórek nabłonkowych. Pomiędzy kanalikami występują komórki śródmiąższowe, które po osiągnięciu dojrzałości płciowej wydzielają hormon testosteron. Na górnym biegunie jądra kanaliki łączą się ze sobą w jeden, długości około 6 metrów, wielokrotnie złożony i ciasno upakowany w masę zwaną najądrzem. Opuszcza on mosznę jako nasieniowód, biegnąc w powrózku nasiennym, który doprowadza do jądra naczynia krwionośne i chłonne.

20 Funkcje jąder W kanalikach nasiennych jadra powstają plemniki (nasienie), dojrzewające w trakcie przechodzenia przez długie i kręte przewody najądrza, gdzie następnie są przechowywane. Dojrzały plemnik posiada główkę, wstawkę i długi ogonek w postaci witki, która nadaje mu ruch. Główka jest niemal w całości wypełniona przez jądro, zawierające jego DNA. Znajdują się też w niej enzymy konieczne do penetracji zewnętrznych warstw jaja.

21 Powrózek nasienny i nasieniowód Na powrózku nasiennym jądro jest podwieszone w mosznie. Każdy powrózek zawiera tętnicę jądrową, żyły jądrowe, naczynia chłonne, nasieniowód i nerwy jądrowe. Pokryty osłonką z mięśnia dźwigacza jądra oraz powięzi, powrózek wychodzi przez kanał pachwinowy. Nasieniowód ma około 45 cm długości. Biegnie od jądra w górę przez kanał pachwinowy i dalej przyśrodkowo ku tylnej ścianie pęcherza moczowego, gdzie łączy się z przewodem pęcherzyka nasiennego, tworząc przewód wytryskowy.

22

23 Pęcherzyki nasienne Pęcherzyki nasienne to dwie małe włóknisto-mięsniowe torebki, wyścielone nabłonkiem walcowatym, które leżą na tylnej stronie pęcherza moczowego. Pęcherzyki nasienne kurczą się, wyciskając przechowywaną w nich zawartość, płyn nasienny, podczas wytrysku. Płyn nasienny, stanowiący 60% całej objętości płynu wyrzucanego podczas orgazmu mężczyzny, zawiera substancje odżywcze wspomagające plemniki na ich drodze w żeńskim układzie rozrodczym.

24 Stercz (gruczoł krokowy, prostata) Stercz leży w jamie miednicy ku przodowi od odbytnicy, za spojeniem łonowym, otaczając pierwszy odcinek cewki moczowej. Składa się zewnętrznej włóknistej osłonki, warstwy mięśniówki gładkiej i gruczołowatej tkanki zbudowanej z walcowatych komórek nabłonkowych. Stercz wydziela rzadki mleczny płyn, który w około 30% składa się na nasienie, nadając mu mleczny wygląd. Zawiera on enzym wzmagający krzepliwość, który zagęszcza nasienie w pochwie, zwiększając szanse utrzymywania go w bliskości szyjki macicy.

25

26 Cewka moczowa Cewka moczowa u mężczyzny jest wspólna drogą dla moczu i dla nasienia. Ma ona cm długości i składa się z trzech części. - Część sterczowa - Część błoniasta od stercza do opuszki prącia - Część gąbczasta znajduje się w ciele gąbczastym prącia

27 Prącie Prącie dzieli się na nasadę i trzon. Nasada znajduje się na kroczu, trzon zaś otacza cewkę moczową. Jest on utworzony przez dwie walcowate masy tkanki jamistej i mięsień gładki. Dwa boczne słupy zwane są ciałami jamistymi, natomiast słup pomiędzy nimi, w którym przebiega cewka moczowa, nosi nazwę ciała gąbczastego. Stymulacja przywspółczulna powoduje wypełnianie się krwią ciał jamistych i gąbczastego, co jest następstwem rozszerzenia się naczyń tętniczych i zwężenia żylnych, co zwiększa dopływ krwi do prącia, ale utrudnia jej odpływ. Powoduje to przekrwienie i wyprostowanie prącia, niezbędny element stosunku płciowego.

28 Droga plemników nasienie stanowi tylko 10% końcowego ejakulatu, którego reszta składa się z płynów pochodzących z pęcherzyków nasiennych i ze stercza.

29

30