Indeksy giełdowe. Bohdan Wyżnikiewicz. Sopot, 5 marca 2015 r.

Transkrypt

1 Indeksy giełdowe Bohdan Wyżnikiewicz Sopot, 5 marca 2015 r.

2 Plan wykładu 1. Wprowadzenie i literatura 2. Podstawowe definicje 3. Rys historyczny 4. Giełdy papierów wartościowych 5. Formuła indeksów GPW 6. Zadanie domowe Indeksy giełdowe Bohdan Wyżnikiewicz 2

3 Wprowadzenie do wykładu Celem wykładu jest przedstawienie, obok ogólnej wiedzy na temat działania rynku kapitałowego, zasad tworzenia indeksów giełdowych, ich znaczenia, interpretacji i praktycznych zastosowań w kontekście krajowym i międzynarodowym. Indeksy giełdowe Bohdan Wyżnikiewicz 3

4 Literatura Braudel, Fernand, Kultura materialna, gospodarka i kapitalizm XV-XVIII wiek, tom II: gry wymiany, PIW, Warszawa 1992, ss ; Socha Jacek, Rynek papierów wartościowych w Polsce, Olympus, 2003 (rozdziały 1, 4 i 6); Indeksy Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie, GPW, lipiec Do pobrania: Indeksy GPW (broszura) i inne pliki! Indeksy giełdowe Bohdan Wyżnikiewicz 4

5 Rynek finansowy Na rynku finansowym mają miejsce wszelkie operacje związane z obrotem środkami pieniężnymi. Rynek finansowy można podzielić na rynek pieniężny i rynek kapitałowy nazywany również rynkiem papierów wartościowych, a także rynkiem giełdowym. Indeksy giełdowe Bohdan Wyżnikiewicz 5

6 Rynek kapitałowy Rynek kapitałowy jest definiowany jako rynek kapitałów średnioi długoterminowych przeznaczonych na finansowanie inwestycji. W Polsce do kapitałów średnioi długoterminowych zalicza się akcje i obligacje, dla których termin wykupu jest dłuższy niż jeden rok. Indeksy giełdowe Bohdan Wyżnikiewicz 6

7 Segmenty rynku kapitałowego (wg J.Sochy) Rynek kapitałowy Rynek pierwotny Rynek wtórny Pierwsza oferta publiczna Rynek regulowany Rynek urzędowy Rynek nieurzędowy Rynek giełdowy Rynek giełdowy Rynek pozagiełdowy Indeksy giełdowe Bohdan Wyżnikiewicz 7

8 Definicja giełdy Giełda jest to forma zorganizowanego rynku, na którym są dokonywane transakcje kupna sprzedaży. Angielska nazwa giełdy - stock exchange. Giełda po francusku to la bourse, po niemiecku die börse, a po rosyjsku birża. Polska nazwa giełda najprawdopodobniej pochodzi od słowa gildia oznaczającego zebranie zgromadzenie kupców. Indeksy giełdowe Bohdan Wyżnikiewicz 8

9 Pochodzenie nazwy giełda Członek flamandzkiego rodu van der Bourse wzniósł w Brugii gmach ozdobiony tarczą rodową, na której były trzy sakiewki (fr. bourses). W tym gmachu przeprowadzano transakcje giełdowe i to dało międzynarodową nazwę giełda. Pojęciem giełda określa się nie tylko rynek giełdowy, ale także budynek, gdzie odbywa się handel. Indeksy giełdowe Bohdan Wyżnikiewicz 9

10 Klasyfikacja giełd Po co są giełdy? Ze względu na spełniane funkcje giełdy dzieli się na uniwersalne i specjalistyczne. Z punktu widzenia przedmiotu obrotów można wyróżnić giełdy papierów wartościowych, giełdy towarowe i giełdy usług. Funkcją giełdy jest skontaktowanie wszystkich tych, którzy chcą sprzedać papiery wartościowe z tymi, którzy chcą je kupić w taki sposób, by inwestycje mogły przechodzić z rąk do rąk w sposób jak najszybszy, najtańszy i najuczciwszy. Indeksy giełdowe Bohdan Wyżnikiewicz 10

11 Po co są giełdy? Przede wszystkim jednak giełda stwarza ludziom możliwości inwestowania oszczędności - z nadzieją na osiągnięcie zysku - przez pożyczanie ich osobom zarządzającymi przedsiębiorstwami, co z kolei stanowi skuteczny i tani sposób pozyskiwania kapitału do rozwoju przedsiębiorstw, głównie przeznaczanego na inwestycje rzeczowe. Indeksy giełdowe Bohdan Wyżnikiewicz 11

12 Znaczenia słowa indeks (wg Słownika Języka Polskiego) Alfabetyczny spis nazwisk, książek itd. Książeczka studenta z informacjami o przebiegu studiów Miernik statystyczny (np. CPI) W matematyce znak pomocniczy umieszczany przy jakieś wielkości służący do rozróżnienia pojęć oznaczonych tym samym symbolem Indeksy giełdowe Bohdan Wyżnikiewicz 12

13 Definicja indeksu giełdowego Indeks giełdowy jest statystycznym, syntetycznym i konwencjonalnym miernikiem rynku papierów wartościowych przedstawiającym poziom oraz zmiany ustalonej, według przyjętych zasad, wartości portfela papierów wartościowych reprezentującego cały rynek, jego wyróżnioną część lub wyróżnione części więcej niż jednego rynku. Indeksy giełdowe Bohdan Wyżnikiewicz 13

14 Rys historyczny Początki giełd sięgają XIV wieku w krajach śródziemnomorskich w Pizie, Wenecji, we Florencji, Genui, Walencji i Barcelonie. Było to miejsce spotkań bankierów, kupców i negocjantów, maklerów giełdowych i bankowych, pośredników bankowych oraz innych osób. [definicja Samuela Ricarda z 1686 roku] Indeksy giełdowe Bohdan Wyżnikiewicz 14

15 Rys historyczny Według Braudela giełdy powstawały: 1. Brugia 1409 r. 2. Antwerpia 1460 r. (gmach 1518 r.) 3. Lyon 1462 r. 4. Tuluza 1469 r. 5. Amsterdam 1530 r. (gmach 1631 r.) 6. Londyn 1554 r. Gdańsk 1593 r. Indeksy giełdowe Bohdan Wyżnikiewicz 15

16 Rys historyczny Według Braudela już w XIII wieku w Genui, Florencji i Wenecji handlowano wekslami, a w Wenecji także obligacjami państwowymi. Od roku 1318 w Weronie handlowano już transakcjami terminowymi, czyli rybami, które nie były jeszcze złowione, bądź zbożem, które jeszcze nie wyrosło lub nie zostało jeszcze zebrane. Indeksy giełdowe Bohdan Wyżnikiewicz 16

17 Rys historyczny Podwaliny pod współczesne giełdy powstawały na giełdzie w Amsterdamie. Handlowano tam wekslami, obligacjami państwowymi, akcjami Kompanii Wschodnioindyjskiej. Cechami tej giełdy była wielkość, płynność, reklama, międzynarodowy zasięg i spekulacyjna swoboda transakcji. Obok zamożnych uczestników grali na niej też zwykli szarzy ludzie. Indeksy giełdowe Bohdan Wyżnikiewicz 17

18 Rys historyczny Uczestniczyli w niej maklerzy grupowani w tzw. koteriach. Jedni grali na hossę, inni grali na bessę. Na giełdzie w Amsterdamie ogłaszano notowania towarów już w roku artykułów, a w roku 1686 notowano 550 artykułów. W roku 1782 była to najaktywniejsza giełda w Europie. Indeksy giełdowe Bohdan Wyżnikiewicz 18

19 Rys historyczny W późniejszym okresie giełda londyńska - Royal Exchange zajęła miejsce lidera giełdowego w Europie. Sytuacja taka utrzymuje się do dzisiejszych czasów, aczkolwiek niektóre giełdy europejskie (Frankfurt nad Menem) lub ich związki (Euronext: Amsterdam, Paryż, Bruksela, Lizbona, LIFFE) zaczynają dorównywać giełdzie londyńskiej LSE pod różnymi względami. Indeksy giełdowe Bohdan Wyżnikiewicz 19

20 Rys historyczny - ziemie polskie Pierwsza giełda na ziemiach polskich [wg Braudela] powstała w hanzatyckim Gdańsku w 1593 roku. Od 1742 roku gdańska giełda zbożowa mieściła się na Dworze Artusa. Pierwszą giełdę [papierów wartościowych] Giełdę Kupiecką otworzono 12 maja 1817 roku w gmachu Banku Polskiego przy Placu Bankowym w Warszawie na podstawie postanowienia Księcia Namiestnika Królewskiego. Na ziemiach polskich wprowadzono w 1809 r. francuski kodeks handlowy regulujący ogólne zasady funkcjonowania giełdy. Indeksy giełdowe Bohdan Wyżnikiewicz 20

21 Rys historyczny Giełda Kupiecka otwarta była codziennie w godzinach od 12 do 13. Kursy weksli ustalane były w poniedziałki i czwartki, ceny towarów w środy. W roku 1877 przeniesiono ją do budynku dawnej Ujeżdżalni przy ul. Królewskiej. Do roku 1897 przedmiotem obrotu na giełdzie warszawskiej były przede wszystkim waluty, weksle, listy zastawne i obligacje. Indeksy giełdowe Bohdan Wyżnikiewicz 21

22 Indeksy giełdowe Bohdan Wyżnikiewicz 22

23 ul. Królewska 12 Indeksy giełdowe Bohdan Wyżnikiewicz 23

24 Rys historyczny Po roku 1897 na warszawskiej giełdzie handlowano również akcjami. Rozwój giełdy warszawskiej nastąpił w okresie międzywojennym. Zgodnie z Rozporządzeniem Prezydenta RP z 28 grudnia 1924 roku w Polsce mogły działać giełdy pieniężne i towarowe. Na giełdach pieniężnych obracano papierami wartościowymi, wekslami, czekami, walutami, monetami, złotem i srebrem. Indeksy giełdowe Bohdan Wyżnikiewicz 24

25 Rys historyczny Obok giełdy warszawskiej w Polsce działały także giełdy prowincjonalne w Krakowie, Łodzi, Lwowie, Poznaniu i w Wilnie, jednak ogromna większość obrotów przypadała na Warszawę: 95,4 proc. w latach 1927 i ,0 proc. w roku ,3 proc. w roku Indeksy giełdowe Bohdan Wyżnikiewicz 25

26 Struktura obrotów na giełdzie w Warszawie Struktura obrotów giełdy w 1938 r. 3% 17% Waluty Akcje Pap. proc. Źródło: MRS, % Indeksy giełdowe Bohdan Wyżnikiewicz 26

27 Rys historyczny W okresie międzywojennym w Polsce nie stosowano indeksów giełdowych [w dzisiejszym sensie]. Instytut Badania Koniunktur Gospodarczych i Cen opracował wskaźnik kursu akcji przemysłowych ex post przedstawiający przeciętne roczne ceny, przy stałej podstawie (100 procent) w roku Indeksy giełdowe Bohdan Wyżnikiewicz 27

28 Wskaźnik IBKGiC, Źródło: MRS, 1939 Indeksy giełdowe Bohdan Wyżnikiewicz 28

29 Surogat indeksów giełdowych, lata 30-ste Indeksy giełdowe Bohdan Wyżnikiewicz 29

30 Uczestnicy rynku kapitałowego Inwestorami na rynkach papierów wartościowych są zarówno osoby indywidualne (tzw. drobni ciułacze), jak i tzw. inwestorzy instytucjonalni, czyli organizacje gospodarcze - najczęściej fundusze inwestycyjne - dysponujące bardzo dużymi środkami finansowymi powierzonymi im przez ich klientów. Indeksy giełdowe Bohdan Wyżnikiewicz 30

31 Regulowany rynek giełdowy w Polsce Zgodnie z ustawą rynek regulowany jest systemem obrotu papierami wartościowymi dopuszczonymi do publicznego obrotu zorganizowanym w taki sposób, że przy kojarzeniu ofert nabycia i zbycia zapewniony jest a. powszechny i równy dostęp do informacji rynkowej w tym samym czasie i b. jednakowe warunki handlu. Indeksy giełdowe Bohdan Wyżnikiewicz 31

32 Regulowany rynek giełdowy w Polsce Rynki regulowane podlegają pełnemu nadzorowi organów kontrolno - regulacyjnych, jakimi w różnych krajach są komisje papierów wartościowych. Giełda papierów wartościowych jest bowiem instytucją zaufania publicznego o dużym znaczeniu dla wspierania rozwoju gospodarczego. Indeksy giełdowe Bohdan Wyżnikiewicz 32

33 Formuła indeksów GPW M ( t) Indeks( t) Indeks(0) M (0) K( t) Gdzie: Indeks(t) - wartość indeksu na sesji t M(t) - kapitalizacja portfela indeksu na sesji t M(0) - kapitalizacja portfela indeksu w dniu bazowym Indeks(0) - wartość indeksu w dniu bazowym K(t) - współczynnik korygujący indeksu na sesji t Indeksy giełdowe Bohdan Wyżnikiewicz 33

34 Zadanie domowe 1. Zadanie polega na: samodzielnym stworzeniu indeksu dla 10 spółek wchodzących aktualnie w skład indeksu szerokiego rynku WIG, nazwaniu tego indeksu (np. WIG-Wojtek_Z, lub WIG-WZ, WIG-GD, WIG-2015), bieżącym codziennym śledzeniu przebiegu wartości indeksu od 5 do 24 marca (14 notowań) w arkuszu excel, przygotowaniu opisu indeksu i jego cotygodniowego wykresu oraz przedstawieniu/ wręczeniu na zajęciach/przesłaniu pocztą elektroniczną na adres bohdan.wyznikiewicz@gmail.com Indeksy giełdowe Bohdan Wyżnikiewicz 34

35 Zadanie domowe 2. Wybór portfela spółek powinien być przeprowadzony według dowolnego, ale zdefiniowanego kryterium. Przykładowo spółki: z województwa X, z miejscowości zaczynających się na wybraną literę zarządzane przez kobiety największe z dowolnego indeksu najmniejsze z dowolnego indeksu zajmujące 10 parzystych miejsc w rankingu spółek zajmujących miejsca określone przez liczby pierwsze w rankingu Indeksy giełdowe Bohdan Wyżnikiewicz 35

36 Zadanie domowe 3. Początkowe parametry indeksu zastosowane do formuły indeksów GPW: Wartość bazowa indeksu = 1000,00 pkt Kapitalizacja bazowa = wartość rynkowa z 5 marca 2015 roku Korektor bazowy = 1, Po co najmniej pięciu notowaniach, ale przed dziesiątym notowaniem, należy dokonać zmiany jednej spółki w portfelu indeksu oraz wyliczyć i zastosować korektor do dalszych obliczeń. 5. Studenci, których indeksy osiągną pięć największych wartości otrzymają podwyższenie ocen z wykładu. Indeksy giełdowe Bohdan Wyżnikiewicz 36