Rynek finansowy. Rynek kapitału i znaczenie kapitału w funkcjonowaniu współczesnej gospodarki. Wykład 5 Jerzy Wilkin. J. Wilkin: Ekonomia 1

Transkrypt

1 Rynek finansowy Rynek kapitału i znaczenie kapitału w funkcjonowaniu współczesnej gospodarki Wykład 5 Jerzy Wilkin J. Wilkin: Ekonomia 1

2 Części rynku finansowego Rynek finansowy Rynek pieniężny Rynek kapitałowy Rynek pierwotny Rynek wtórny J. Wilkin: Ekonomia 2

3 Formy kapitału w gospodarce Kapitał ludzki Kapitał społeczny Kapitał fizyczny Kapitał finansowy: - Pieniężny - Papiery wartościowe J. Wilkin: Ekonomia 3

4 Funkcje rynku kapitałowego Rynek kapitałowy jest miejscem transakcji instrumentów finansowych o okresie wykupu nie niższym niż rok Rynek ten służy do mobilizacji i gromadzenia wolnych funduszy, które mogą być wykorzystane na cele rozwojowe i modernizacyjne przedsiębiorstw Na rynku kapitałowym towarem są papiery wartościowe Rynek kapitałowy daje inwestorom (indywidualnym i instytucjonalnym) możliwość uzyskania wysokiej stopy zwrotu od zainwestowanych kapitałów Służy realokacji kapitału między różnymi dziedzinami działalności gospodarczej Dzieli się na rynek pierwotny i wtórny oraz giełdowy i pozagiełdowy J. Wilkin: Ekonomia 4

5 Rodzaje papierów wartościowych Akcje Obligacje Opcje i kontrakty terminowe Bony (skarbowe, pieniężne, prywatyzacyjne, oszczędnościowe, lokacyjne, rewaloryzacyjne itp.) Towarowe (kwity składowe) Weksle i listy zastawne Certyfikaty lokacji inwestycji Książeczki oszczędnościowe Certyfikaty depozytowe Polisy ubezpieczeniowe J. Wilkin: Ekonomia 5

6 Rozwój rynku kapitałowego w Polsce (1) Powstanie i rozwój Warszawskiej Giełdy Papierów Wartościowych: utworzenie giełdy - Wzrost liczby firm notowanych na giełdzie: od 5 w 1991 do ponad 400 obecnie - Wzrost tzw. kapitalizacji giełdy (wartości akcji notowanych na giełdzie) - Zwiększanie rodzajów papierów wartościowych i typów transakcji na giełdzie J. Wilkin: Ekonomia 6

7 Rozwój rynku kapitałowego w Polsce (2) Indeksy rynku kapitałowego w Polsce: - WIG Warszawski Indeks Giełdowy (indeks rynku podstawowego akcji) - WIG 20 Warszawski Indeks Giełdowy 20 (indeks rynku podstawowego akcji 20 wybranych spółek) - WIRR Warszawski Indeks Rynku Równoległego (indeks rynku równoległego spółek) - NIF Indeks Narodowych Funduszy Inwestycyjnych J. Wilkin: Ekonomia 7

8 Najważniejsze instytucje rynku giełdowego Giełda Papierów Wartościowych Biura maklerskie i bank rozliczeniowy Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych Komisja Nadzoru Finansowego J. Wilkin: Ekonomia 8

9 Warunki dopuszczenia akcji do obrotu giełdowego Czy akcje cechują się nieograniczoną zbywalnością i są dopuszczone do publicznego obrotu (KPWiG/KNF) Wartość emisji akcji wynosi co najmniej 4 mln. zł Wartość księgowa spółki (wartość kapitałów własnych) wynosi co najmniej 4 mln. zł Publiczne ogłoszenie rocznego sprawozdania finansowego z opinią audytora Dostępna jest informacja o sytuacji finansowoekonomicznej emitenta J. Wilkin: Ekonomia 9

10 Korzyści z wejścia firmy na giełdę Zwiększony dostęp do kapitału Zwiększona wiarygodność kredytowa Łatwość (płynność) wyemitowanych papierów wartościowych Możliwość wyceny wartości emitenta Prestiż i promocja J. Wilkin: Ekonomia 10

11 Stopa zwrotu i ryzyko finansowe Celem uczestników systemu finansowego jest więc uzyskanie w kolejnych okresach czasu jak najwyższej stopy zwrotu netto z kapitału r Gdzie: So -wartość środków na początku okresu, - wartość środków na końcu okresu pomniejszona o koszty transakcyjne, podatki itd. St wartość środków na końcu okresu pomniejszona o koszty transakcyjne, podatki itp. J. Wilkin: Ekonomia 11

12 Stopa zwrotu netto z kapitału, gdzie So wartość środków na początku okresu, - St wartość środków na końcu okresu pomniejszona o koszty transakcyjne, podatki itd. r s t s 0 s 0 J. Wilkin: Ekonomia 12

13 Spekulacja giełdowa Pozycja długa: zakup papierów wartościowych z zamiarem ich sprzedaży i otrzymania zysku w przyszłości Pozycja krótka: sprzedaż papierów wartościowych z zamiarem ich wykupienia gdy ich ceny spadną J. Wilkin: Ekonomia 13

14 Wybrane pojęcia rynku kapitałowego Rynek byka i rynek niedźwiedzia Bezpośrednie inwestycje kapitałowe i inwestycje portfelowe Przestępstwa giełdowe: insider trading Hedging transakcje zabezpieczające; różnicowanie portfela instrumentów Analiza fundamentalna i techniczna Inżynieria finansowa J. Wilkin: Ekonomia 14

15 Globalizacja rynku finansowego i jej skutki (1) Świat finansów wyemancypował się ze świata rzeczywistego Tylko 2-3% światowych transakcji finansowych służy zabezpieczeniu transakcji przemysłu i handlu, reszta jest czystą spekulacja finansową Najszybciej rozwijają się transakcje instrumentami pochodnymi W l wartość kontraktów terminowych podwajała się średnio co dwa lata i osiągnęła sumę 41 bilionów dolarów, w 2008 r. wartość transakcji dokonywanych przy pomocy instrumentów pochodnych sięgnęła 500 bln $ (8- krotny globalny PKB) J. Wilkin: Ekonomia 15

16 Globalizacja rynku finansowego i jej skutki (2) Firma Siemens AG zarabia więcej na transakcjach kapitałowych niż na swych produktach Niestabilność rynków finansowych i potencjalna groźba globalnej katastrofy finansowej Historia firmy Quantum G. Sorosa J. Wilkin: Ekonomia 16

17 Atak firmy Quantum na walutę brytyjską Kontrola kursów walutowych w ramach ESW Zaciąganie pożyczek w funtach i zamiana ich na marki Wyczerpywanie się rezerw Bank of England Obniżka kursu funta Zakup funtów w celu spłaty długów Miliard $ zarobku dla Quantum J. Wilkin: Ekonomia 17

18 Instrumenty pochodne a bańka spekulacyjna Warren Buffet: instrumenty pochodne, to finansowa broń masowego rażenia Pod koniec lat wartość kontraktów z wykorzystaniem instrumentów pochodnych wynosiła około 5 bilionów dolarów, a w 2009 przekroczył 500 bilionów dolarów (ośmiokrotna wartość światowego PKB) J. Wilkin: Ekonomia 18

19 Obecny kryzys finansowy Zadłużanie się Stanów Zjednoczonych: w latach Stany Zjednoczone wydały ok. 7 bln $ więcej niż zarobiły (porównać z zadłużeniem E. Gierka 40 mld $); Bańka kredytów hipotecznych w St. Zj. W l nominalna cena przeciętnej nieruchomości wzrosła 3- krotnie. Opcje hipoteczne wtórny rynek hipoteczny. Bąbel spekulacyjny: nadmierny kurs akcji i skutki tego zjawiska (w 2008 r. wartość giełdowa spółek spadła na świecie o 26 bln $ - 50-krotność PKB Polski); Skutki deregulacji bankowości i globalizacji finansów; Eksplozja obrotów instrumentami pochodnymi; Kreatywna księgowość i jej skutki J. Wilkin: Ekonomia 19

20 USA życie ponad stan i tego skutki W latach padły wszystkie możliwe rekordy: rząd wydawał rocznie o miliardów dolarów więcej, niż miał dochodów, na gwałt zadłużąjące się amerykańskie gospodarstwa domowe i firmy dokładały do tego kolejne miliardów dolarów deficytu. Naród amerykański zadłużał się więc o ponad 2 miliardy dziennie. A kto udzielał mu tego kredytu? Oczywiście zagranica. (Głównie Chiny i inne kraje azjatyckie. Spadek cen akcji (w 2008 r.) był w USA mniejszy niż w roku 1929, ale mechanizmy podobne. Tyle, że symbolem lat nie był skaczący z okna giełdowy inwestor, ale masowo wystawiane na sprzedaż amerykańskie domy. (W. Orłowski: Świat, który oszalał) J. Wilkin: Ekonomia 20

21 Zmiany poziomu PKB w Europie w 2009 r. J. Wilkin - Ekonomia 21

22 Najważniejsze kategorie ekonomiczne z tego wykładu Rynek finansowy, rynek pieniężny, rynek papierów wartościowych Rynek pierwotny i wtórny Instrumenty rynku kapitałowego: akcje obligacje i instrumenty pochodne Giełda papierów wartościowych Indeksy giełdowe Spekulacja finansowa Kapitalizacja giełdy Kryzysy finansowe J. Wilkin: Ekonomia 22

23 Pytania problemowe Na czym polega znaczenie rynku kapitałowego dla funkcjonowania współczesnej gospodarki? Jakie są główne instytucje i instrumenty rynku kapitałowego? Co to jest inżynieria finansowa? Najważniejsze etapy budowy rynku kapitałowego w Polsce Dobre i złe strony spekulacji finansowej podaj przykłady; Główne przyczyny obecnego kryzysu finansowego J. Wilkin: Ekonomia 23

24 Zalecana literatura: Bednarski, Wilkin: Ekonomia dla prawników, rozdz. 8 Rynki finansowe W.M. Orłowski: Świat, który oszalał, czyli poradnik na ciekawe czasy. Warszawa 2008, Część I, s J. Wilkin: Ekonomia 24