O pozytywnych aspektach złego oświetlenia. dr inŝ. Paweł Baranowski Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku Warszawa czerwiec 2006

Transkrypt

1 O pozytywnych aspektach złego oświetlenia dr inŝ. Paweł Baranowski Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku Warszawa czerwiec

2 Motto: W domu wybuchł poŝar. śona z męŝem wybiegli na ulicę i czekają na straŝ poŝarną. Nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło...- mówi Ŝona Po raz pierwszy od dziesięciu lat wreszcie wyszliśmy gdzieś razem... 2

3 Nie ma tego dobrego... Nie ma tego złego... Aspiryna pomaga na niejedno, ale niszczy błonęśluzowąŝołądka i zmniejsza krzepliwość krwi Alkohol niszczy komórki, ale usuwa cholesterol, poprawia samopoczucie 3

4 Jakie są... Pozytywne aspekty złego oświetlenia? 4

5 Vox populi Nie definiowano co rozumiemy pod pojęciem złego oświetlenia. Zasugerowano jedynie, Ŝe chodzi o oświetlenie zrealizowane niezgodnie z zasadami tj. o nieodpowiednim poziomie luminancji, niewłaściwym rozkładzie w przestrzeni i czasie itp. Badanie przeprowadzono na 22 osobowej grupie studentów płci obojga (moŝna było podać kilka aspektów stąd suma odpowiedzi przekracza 22) 5

6 Tabelka z wynikami 1. KamuflaŜ 7 nie dostrzegamy tego, czego lepiej nie widzieć łatwość ukrycia czegoś (rodzaj kamuflaŝu) ukrycie niedociągnięć tworzenie iluzji, ze wszystko jest OK. zniekształcenie rzeczywistości słaba widoczność moŝliwośc oszukiwania 2. Wpływ na atrakcyjnosc osoby 10 poprawa obrazu osoby ukrywanie niedoskonałości wyglądu ukrywanie wad korzystniejszy wygląd (!) uwidocznienie mankamentow oswietlanego obiektu (np. mankamentów kobiecej urody) wzrost atrakcyjności partnera osoby wydaja się ładniejsze ukrycie wad (!) niekorzystny wygląd obiektu (moŝna pogorszyc) ukrywanie wad 3. Trenowanie oka 6 zmuszanie oka do większego wysiłku!!! odpoczynek dla oczu trenowanie oka ćwiczenie oczu - w konsekwencji porawa wzroku ćwiczenie oka trening oka 4. Kryminogenność 2 łatwiejsza infiltracja terenu (gorsza ochrona) moŝna się pochamić (?) 5. Nastrój 6 tworzenie nietypowego nastroju we wnętrzu wytworzenie specyficznego nastroju tworzenie klimatu tworzenie nastroju interesujący klimat poprawa samopoczucia 6. Do efektów 1 do uzyskiwania efektów (np. w fotografii) 7. Ogrzewanie 1 ogrzewanie pomieszczenia 8. Nygustwo 5 oczy się szybciej męczą i zamiast pracować człowiek idzie spać umoŝliwia wypoczynek dłuŝszy wypoczynek moŝna zwalic na nie winę (na przykład, gdy nie chce się nam uczyć) odpoczynek 9. Kreowanie aktywnosci 5 nic się nie chce - kumulowanie energii poszukiwanie lepszych rozwiązań - stymulowanie aktywności większa czujność - aktywizacja organizmu prowokowanie aktywności (vide kurczaki) stymulowanie wyobraźni 10. Sex 2 wzrost populacji (częste wyłaczanie prądu w latach 80-tych spowodowało wyŝ demograficzny) nawiązywanie nowych znajomości (bo jesteśmy odwazniejsi)

7 Mój pogląd w omawianej sprawie... 7

8 Głód informacji Jedną z podstawowych potrzeb człowieka, oprócz oddychania i odŝywiania jest potrzeba pobierania bodźców z otoczenia. Skąd biorą się duchy i skąd czerń jako kolor Ŝałoby?

9 Osłabienie wzroku uwydatni inne zmysły... Szósty zmysł

10 Teoria Gibsona Widzenie to nie tylko rejestrowanie zdarzeń na siatkówce, ale równieŝ poruszanie gałkami ocznymi eksploracja percepcyjna jest elementem widzenia (teoria Gibsona). Klasyczny podział układu nerwowego na część czuciową i ruchową nie ma uzasadnienia merytorycznego. Złe oświetlenie stymuluje motorykę i czyni ten aspekt widzenia bogatszym. 10

11 Schematy eksploracyjne Neisser przyjmuje istnienie wrodzonych schematów eksploracyjnych. Człowiek odbiera nie tylko informacje o obiekcie, ale równieŝ informacje o czynnościach niezbędnych do ich pozyskania. Uczy się sposobów pobierania informacji z otoczenia 11

12 Jeszcze w sprawie zmysłów... Smak słabnie z wiekiem starszy człowiek zje obrzydlistwo!... i lepiej tego nie widzieć!.. O korzystnych aspektach uprawiania seksu z opaską na oczach... 12

13 Serotonina Niedostateczna ilośćświatła powoduje obniŝenie poziomu serotoniny (Neuroprzekaźnik odpowiedzialny za kontrolę nastroju i umiejętność przystosowania) MoŜe to powodować obsesje a w przypadku rozstania z partnerem depresję. W skrajnych przypadkach niedobór serotoniny prowadzi do scen zazdrości, śledzenia itp.. Zakochanie - w układzie limbicznym pojawiają się cząstki fenyloetylamina, norepinefiryna i dopamina. Stan ten ma charakter przemijający (cyt: Michael Liebowitz z New York State Psychiatry Institut) 13

14 Jak okłamać kobietę? W trakcie bezpośredniego porozumiewania się, sygnały niewerbalne przekazują % treści, a sygnały dźwiękowe 20-30% a słowa do 10%. Mózg kobiety skutecznie łączy i analizuje róŝne rodzaje sygnałów. Kobiecie łatwo oszukać męŝczyznę, bo jego mózg nie ma dostatecznej wraŝliwości, aby wykryć sprzeczność sygnałów niewerbalnych i słownych. MęŜczyzna, który chce oszukać kobietę powinien zrobić to tak, aby nie było go widać złe oświetlenie moŝe tu oddać nieocenione usługi! 14

15 A teraz powaŝniej... 15

16 UŜytecznośćświatła Heidegger: UŜyteczność narzędzia jest definiowana toŝsamością uŝytkownika UŜyteczność zakłada istnienie ofert i poręczności (ale nimi nie jest) rozgrywa się na poziomie celów uŝytkownika. Heidegger: korzyści nie musza być przez uŝytkownika uświadamiane ŁyŜka jest dla kelnera elementem zastawy a dla konsumenta przyrządem do jedzenia zupy. Dla zegarmistrza waŝne jest duŝe E, dla faceta bałamucącego panienkę wręcz przeciwnie Kolacja przy świecach, czy przy lampie sodowej lub latarce (waŝne i barwa i intensywność i rozsył) 16

17 Korzyści: Praktyczne Emocjonalne (np. traktowanie jako zabawa) Hedonistyczne Są funkcją wiedzy o narzędziu i umiejętnością jej wykorzystania! 17

18 Korzyści hedonistyczne: Zmysłowe (doznania estetyczne) Społeczne (status społeczny w oczach własnych lub grupy) Psychiczne (duma, satysfakcja) Ideowe (gusta, wartości aspiracje np. biodegradacja, zanieczyszczenie środowiska światłem, prawo do białego światła itp) 18

19 Umiejętność wykorzystania (cd) 19

20 1.Rejestracja sensoryczna w tej fazie następuje zamiana bodźca zewnętrznego na impuls nerwowy. Impulsy te zawierają informacje na temat specyficznych cech przedmiotu (gdy pobudzone są detektory cech). Dane z tej fazy nie są dostępne świadomości informacje są przechowywane w buforze sensorycznym. Pamięć sensoryczna utrzymuje informacje, dopóki nie zostaną ocenione emocjonalnie, skategoryzowane itp. Niektóre bodźce nie maja dla nas znaczenia i reagowanie na nie oznacza stratę czasu. (np. przyglądanie się trawie, po której idziemy). Bodźce muszą być selekcjonowane!

21 2. Faza oceny emocjonalnej Kolaterale* przekazują sygnał do struktur podkorowych, gdzie następuje pierwotna ocena emocjonalna. *Od dróg czuciowych odgałęziają się w kierunku struktur podkorowych bocznice, zwane kolateralami. Pomagają one we wczesnej ocenie emocjonalnego znaczenia bodźca. JeŜeli bodziec ma duŝe znaczenie emocjonalne, uruchamiane są programy behawioralne, zapewniające szybkie reagowanie (reagowanie za pomocą kory jest bardziej precyzyjne)

22 3. Faza oceny semantycznej Rozpoznajemy kategorię, do której naleŝy (najlepiej pasuje) bodziec Azor pies czworonóg ssak zwierzę...

23 Dalmatyńczyk Dopóki rysunek jest odbierany jako bezsensowny czarnobiały wzór, proces widzenia znajduje się w elementarnym stadium (wraŝenie) Później dostrzegamy psa (postrzeganie) I ewentualnie kota!

24 4. Faza oceny znaczenia metaforycznego Rozpoznanie obiektu nie zawsze wystarczy. Na przykład opornik w klapie marynarki. KaŜdy moŝe odczytać metaforę inaczej.

25 Co Wysyła Oko do Mózgu (model)?

26 ... a jak to wygląda? Fot.Graham Johnson

27 Sygnały wysyłane do mózgu

28 PANDEMONIUM 1959 Ulric Neisser, Oliver Selfridge

29 Wartość adaptacyjna Selfride przyjął, Ŝe do rozpoznawania kształtów wystarczą detektory linii, kątów, krzywych otwartych i zamkniętych. Obecnie przyjmuje się, Ŝe większą wartość adaptacyjną mają informacje odbierane od innych ludzi, a w szczególności informacje na temat ich twarzy. Do identyfikacji twarzy nie jest konieczny dostęp do wielu szczegółów ani ich centralna lokalizacja! Twarz człowieka stanowi interfejs, umoŝliwiający komunikację. W dziewiątej minucie po urodzeniu występuje u noworodków preferencja do spoglądania na okrąg z dwiema kropkami w miejscu oczu i kreską w miejscu ust

30 Twarz postrzegamy, jako wypukłą... nawet, gdy wiemy, Ŝe jest wklęsła! Propozycja Goodale a i Milnera (1992): dwa względnie niezaleŝne strumienie przetwarzania informacji wzrokowej w mózgu naczelnych (strumień brzuszny i grzbietowy, zidentyfikowane uprzednio przez Ungerleider i Mishkina; 1982), przetwarzają informacje odpowiednio na rzecz percepcji i działania (porównaj takŝe Milner & Goodale, 1995; Goodale & Milner, 2004). Z eksperymentu wynika, Ŝe ten sam bodziec moŝe mieć zupełnie odmienny wpływ naświadomą percepcje, oraz działanie.

31 Kto to taki? A to kto?

32 Odpowiedź

33 A ta druga osoba? Zniekształcenie jest uderzające dopiero po odwróceniu fotografii. Mózgowy system rozpoznawania jest przystosowany do twarzy ustawionych prawidłowo. Twarze odwrócone sa traktowane jak przedmioty i analizowane w innym obszarze mózgu. Obszar ten nie jest przygotowany do precyzyjnej kontroli. Zaskoczenie pochodzi z okolicy mózgu związanej z emocjonalnym rozpoznawaniem twarzy Ślepota twarzy prosopoanognozja chorzy cierpią na upośledzenie systemu identyfikacji twarzy

34 Luminancja Musi wystąpić interakcja między światłem i umysłem wtedy narzędzie jest co prawda uŝyteczne, ale dostarcza fałszywych informacji!

35 Decyzje... Obrazy trafiające do podświadomości nie są weryfikowane przez korę mózgową!!! według literatury: 90 procent decyzji zapada pod wpływem emocji!!! Świadomość percepcyjna: - Widzimy to, co chcemy zobaczyć i na UWAGA! tym opieramy - Ograniczone moŝliwości nasze pamięci sądy, opinie i postawy. operacyjnej zuboŝają obrazy kreowane w świadomości introspekcyjnej i utrudniają ocenę subiektywnej uŝyteczności i ryzyka.

36 Im bardziej świadomie widzimy narzędzie tym jest ono mniej uŝyteczne (np. rozwaŝania o młotku) 36

37 Kilka słów o uŝyteczności Na uŝyteczność wpływają te cechy interfejsu, dzięki którym uŝytkownik moŝe wydobyć funkcje narzędzia. 37

38 Czym się róŝni kobieta od męŝczyzny? Za istnienie czopków (czułych na barwy) odpowiedzialny jest chromosom X. Kobiety maja dwa chromosomy X, co daje większe zróŝnicowanie czopków. Dlatego kobiety są bardziej wraŝliwe na barwy. Kobiety lepiej od męŝczyzn rozróŝniają barwy, szczególnie w krótkofalowej części widma. Ciemny fiolet i ciemny niebieski stanowią najlepszy przykład. Garnitur oceniany przez męŝczyznę, jako czarny, moŝe być widziany przez kobietę jako ciemnofioletowy lub ciemnoniebieski. RóŜni uŝytkownicy w róŝny sposób korzystają z tego samego narzędzia!!!

39 Perswazja Komunikaty perswazyjne mają doprowadzić do zmiany postaw poznawczych, emocjonalnych i reakcji behawioralnych (postawa to tendencja do wartościowania i zachowań w stosunku do obiektu) Jak obraz to robi??? Na drodze warunkowania Z wykorzystaniem efektu ekspozycji Z wykorzystaniem przekazu perswazyjnego (koncepcja Richarda Petty ego i Johna Cacioppo 1985)

40 Koncepcja Petty ego i Cacioppo Do zmiany postaw moŝna dochodzić torem: 1) centralnym staranne przetwarzanie informacji wywołuje trwałe przychylne reakcje poznawcze, odporne na kontrargumenty. Wymagane dobre oświetlenie! 2) peryferycznym opartym na powierzchownym identyfikowaniu sygnału implikującego stosunek do stanowiska przekazującego. MoŜe to być sympatyczność przekazującego, jego autorytet, pewność wypowiedzi itp. Komunikat jest przekazywany tym torem, kiedy brakuje motywacji lub zdolności do odbioru centralnego. Gorsze oświetlenie większa skuteczność! Istotna róŝnica polega na poziomie rzeczywistej analizy treści przekazu i zawartej w nim argumentacji.

41 OdśnieŜanie (przypatrz się dobrze!)

42 OdśnieŜanie a teraz PYTANIA!!! Jakiego koloru jest nakrycie głowy pani w fioletowym sweterku? Czy pani w Ŝółtej opasce jest ubrana w sweterek, a jeśli tak, to jakiego koloru? Jaki kształt ma okno nad drzwiami białego domku?

43 Przykład panienki podrywającej Przewodniczącego PKOś Co moŝe ta panienka zrobić? 1) zaimponować mu umiejętnością wyznaczania semantycznych korelatów poziomu eksplanacyjnego wyznaczania trwałości lamp indukcyjnych metodą funkcji Bessel a z wykorzystaniem transponowanej macierzy dopełnień algebraicznych gradientów spadków katodowych ale przy obniŝonym napięciu zasilania... albo: 43

44 90 % skuteczność! Ubrać się seksownie, rozpuścić włosy, odsłonić ramiona i kolana i dać mu do zrozumienia, Ŝe moŝe liczyć na NIEJEDNO! Ten sposób wymaga ograniczenia moŝliwości pamięci semantycznej dlatego naleŝy to robić w takich warunkach, w których nie moŝe ona dobrze pracować światło świec lub dyskoteka, hałas, szum informacyjny, duŝo szczegółów w polu widzenia... 44

45 Reasumując 90 procent decyzji ludzie podejmują pod wpływem emocji, kierując się obrazami, które trafiły do podświadomości i nie zostały poddane krytycznej ocenie kory mózgowej... Złe oświetlenie zakłóca funkcje pamięci semantycznej i ułatwia perswazję a tym samym osiąganie istotnych celów Ŝyciowych. Przypominam: Obecnie przyjmuje się, Ŝe największą wartość adaptacyjną mają informacje odbierane od innych ludzi, a w szczególności informacje na temat ich twarzy. 45

46 O Autorze: Dr inŝ. Paweł Baranowski urodził się 10.X.1952 roku w Poznaniu. W 1976 roku ukończył studia na Wydziale Elektrycznym Politechniki Poznańskiej. Pracował jako projektant, majster, nauczyciel (równieŝ akademicki), fizyk, elektronik i dyrektor. Zajmował się weterynarią, zootechniką, handlem, marketingiem, psychologią i nawet grał w piłkę noŝną jako ksiądz (przegrywając 0:14). Rozprawę doktorską (promotor Prof. Mieczysław Banach) obronił w 1987 roku. Ukończył równieŝ studia podyplomowe, dotyczące projektowania podwozi samochodów, ale specjalnie się tym nie chwali, bo niewiele z nich zrozumiał. Jest autorem rozmaitych publikacji, dotyczących regulacji strumienia świetlnego urządzeń oświetleniowych, eksploatacji oświetlenia, psychofizjologii widzenia, aktywnym uczestnikiem konferencji naukowych z dziedziny techniki świetlnej, prakseologii i kognitywistyki. Członek Prezydium Polskiego Komitetu Oświetleniowego oraz Polskiego Towarzystwa Kognitywistycznego. Autor ksiąŝek Nabziebył Nowak oraz Szylkretowa pelisa z gipiury. Zupełny antytalent wokalny i taneczny. Z doświadczeń wynika równieŝ, Ŝe nie nadaje się do małŝeństwa, prowadzenia kuchni, dbałości o jakiekolwiek rośliny oraz do naśladownictwa św. Gerarda. Paweł Baranowski prowadzi w ASP w Gdańsku zajęcia dydaktyczne dotyczące szeroko pojmowanej psychofizjologii widzenia i relacji międzyludzkich oraz barwy i światła. Ponadto zajmuje się projektowaniem oświetlenia architektonicznego oraz szkoleniami z technik negocjacji i sztuki perswazji. Zainteresowania: robienie dowcipów, kognitywistyka, psychologia poznawcza i społeczna, film, literatura i przede wszystkim miłe towarzystwo. Niepalący, przesądny (wierzy, Ŝe nieszczęście przynoszą: wrzos, kamień, Świnoujście i w to, Ŝe choinka nie moŝe stać w domu dłuŝej niŝ do 2 lutego, bo ktoś umrze w rodzinie). Kontakt: paolo@hot.pl