MAŁGORZATA SOLARZ. Rozwój bankowości elektronicznej w Polsce

Transkrypt

1 MAŁGORZATA SOLARZ Rozwój bankowości elektronicznej w Polsce Warszawa 2006

2 Recenzenci prof. zw. dr hab. Grażyna Borys prof. zw. dr hab. Ewa Bogacka-Kisiel prof. dr hab. Leszek Dziawgo skład i Łamanie GrafComp s.c. PROJEKT OKŁADKI GrafComp s.c. Copyright by DrukTur sp. z o.o., Warszawa 2006 Wszelkie prawa zastrzeżone. Każda reprodukcja lub adaptacja całości bądź części niniejszej publikacji, niezależnie od zastosowanej techniki reprodukcji (drukarskiej, fotograficznej, komputerowej i in.), wymaga pisemnej zgody wydawcy. ALMAMER Szkoła Wyższa Warszawa, ul. Wolska 43 ISBN DRUK I OPRAWA Zakład Wydawniczy DrukTur sp. z o.o Warszawa, ul. Wolska 43 tel wydawnictwo@druktur.pl

3 Spis treści WSTĘP Rozdział 1 POJĘCIE I ISTOTA BANKOWOŚCI ELEKTRONICZNEJ Pojęcie i cechy bankowości elektronicznej Przesłanki rozwoju bankowości elektronicznej Wpływ zmian zachodzących w otoczeniu dalszym banków na rozwój bankowości elektronicznej Wpływ zmian zachodzących w otoczeniu bliższym banków na rozwój bankowości elektronicznej Rodzaje bankowości elektronicznej Rozdział 2 ROZWÓJ BANKOWOŚCI TERMINALOWEJ Istota bankowej karty płatniczej Rozwój rynku bankowości terminalowej w Polsce Historia i dzień dzisiejszy bankowych kart płatniczych Systemy kart płatniczych i ich produkty Akceptacja bankowych kart płatniczych Rozdział 3 ROZWÓJ BANKOWOŚCI KOMPUTEROWEJ Bankowość modemowa jako rodzaj bankowości elektronicznej Istota bankowości modemowej Rozwój rynku bankowości modemowej w Polsce Bankowość internetowa jako rodzaj bankowości elektronicznej Istota bankowości internetowej Rozwój rynku bankowości internetowej w Polsce

4 4 Spis treści Rozdział 4 ROZWÓJ BANKOWOŚCI TELEFONICZNEJ I TELEWIZYJNEJ Bankowość telefoniczna jako rodzaj bankowości elektronicznej Istota bankowości telefonicznej Rozwój rynku bankowości telefonicznej w Polsce Bankowość telewizyjna jako rodzaj bankowości elektronicznej Rozdział 5 PERSPEKTYWY ROZWOJU BANKOWOŚCI ELEKTRONICZNEJ W POLSCE Korzyści i mankamenty wynikające z rozwoju bankowości elektronicznej Uwarunkowania rozwoju bankowości elektronicznej Kierunki rozwoju bankowości elektronicznej ZAKOŃCZENIE Spis literatury, aktów prawnych i innych źródeł Spis rysunków i tabel

5 Rozdział I Bankowość ma już ponad tysiącletnią historię. Jednak dopiero w ostatnich i latach XX w. zaszły w niej przełomowe zmiany, określane na wzór rewolucji i przemysłowej mianem rewolucji finansowej. Od razu wywołały one wśród ludzi i nauki i praktyki szeroką dyskusję na temat przyszłości banków oraz ich roli jako i pośredników finansowych. Coraz częściej zaczęto zadawać sobie pytanie Quo vadis, nobilias ars bancaria, tertio millennio advieniente? (Dokąd zmierzasz, szlachetna profesjo bankowa u progu trzeciego tysiąclecia naszej ery). Do jednych z najważniejszych przemian w bankowości należy zaliczyć jej internalizację, liberalizację i deregulację, a także dynamiczny rozwój bankowej technologii informatycznej i telekomunikacyjnej. Zmiany te wpłynęły w zasadniczy sposób na sektor bankowy, przyczyniając się w znacznym stopniu do wzrostu konkurencji na rynku usług bankowych. Nieodwracalnie też zmieniły oblicze banków. Sprawiły, że usługi bankowe wyszły poza tradycyjne marmurowe oddziały. Pojawiła się bankowość elektroniczna, oznaczająca wszelkie usługi bankowe, przy świadczeniu których kontakt między bankiem a klientem odbywa się poprzez elektroniczne kanały dystrybucji usług bankowych. Współczesny bank jest otwarty 24 godziny na dobę, przez 7 dni w tygodniu, 365 dni w roku, a klient ma do niego zdalny dostęp, niezależnie od miejsca, w którym aktualnie przebywa. Bankowość elektroniczna pojawiła się w Polsce pod koniec lat 90. ubiegłego wieku i z roku na rok cieszy się coraz większą popularnością. W świetle zaobserwowanych tendencji zrodziła się koncepcja niniejszej książki. Nowy, dotąd mało rozpoznany rynek usług bankowości elektronicznej, od razu wzbudził niesłabnące po dziś dzień zainteresowanie autorki. W związku z tym podjęła ona badania mające na celu ukazanie dotychczasowego rozwoju bankowości elektronicznej w Polsce oraz jej dalszych perspektyw. Strukturę zasadniczej części publikacji podzielono na pięć rozdziałów poprzedzonych wstępem i podsumowanych zakończeniem. Rozdział pierwszy poświęcony został pojęciu i istocie bankowości elektronicznej. W jego treści dokonano przeglądu różnych koncepcji i poglądów na temat definicji bankowości elektronicznej

6 6 Wstęp oraz wskazano na jej podstawowe rodzaje. Podjęto również próbę identyfikacji bezpośrednich i pośrednich przesłanek rozwoju bankowości elektronicznej w Polsce. Przesłanki pośrednie rozpatrywano w pięciu wymiarach: technologicznym, polityczno-prawnym, ekonomicznym, socjokulturowym i międzynarodowym. Natomiast do analizy przesłanek bezpośrednich wykorzystano trójkąt strategiczny, wskazujący na dokonujące się zmiany we wzajemnych stosunkach: banki klienci konkurencja. W rozdziale drugim przedstawiony został rozwój bankowości terminalowej, która stanowi jeden z rodzajów bankowości elektronicznej. Oprócz omówienia istoty bankowej karty płatniczej, tj. zdefiniowania jej pojęcia, sklasyfikowania ze względu na wybrane kryteria, w tej części publikacji przeanalizowano również rozwój rynku bankowości terminalowej. Przybliżono międzynarodowe i krajowe organizacje płatnicze oraz oferowane przez nie produkty i usługi. Ostatni z podpunktów tego rozdziału poświęcony został zagadnieniu akceptacji bankowych kart płatniczych w Polsce. Pierwsza część kolejnego, trzeciego rozdziału, który traktuje o rozwoju bankowości komputerowej w Polsce, dotyczy bankowości modemowej. Zawarto w niej definicję, podstawowe rodzaje oraz zasady działania systemów bankowości modemowej w polskich bankach. Natomiast w części drugiej rozdziału określono istotę bankowości internetowej oraz przeanalizowano jej rozwój. Zidentyfikowano kolejne etapy włączania internetu do działalności banku. Oprócz tego scharakteryzowano polski rynek bankowości komputerowej i omówiono zabezpieczenia stosowane do ochrony usług świadczonych przez tego typu elektroniczne kanały dystrybucji. Czwarty rozdział książki porusza kwestie rozwoju bankowości telefonicznej i telewizyjnej w Polsce. W pierwszej kolejności została przedstawiona istota usług bankowych świadczonych za pośrednictwem telefonów stacjonarnych i komórkowych. Uwzględnione zostały takie rodzaje bankowości elektronicznej jak: WAP banking i SMS banking. Uwagę skierowano również ku najnowszej technologii telefonii mobilnej, jaką jest SIM Application Toolkit i jej zastosowaniu w bankowości. Następnie omówiony został rozwój usług bankowych, z których klient korzysta poprzez odbiornik telewizyjny oraz dekoder cyfrowy. W rozdziale piątym przedstawione zostały rozważania na temat perspektyw rozwoju bankowości elektronicznej w Polsce. Zaprezentowano korzyści odczuwane przez klienta i bank wynikające z rozwoju bankowości elektronicznej. Zestawione one zostały z jej ewentualnymi mankamentami. W tej części książki podjęto również próbę zidentyfikowania podstawowych uwarunkowań i wskazania ewentualnych kierunków dalszego rozwoju bankowości elektronicznej w naszym kraju. Publikacja ma charakter teoretyczno-empiryczny. Zamieszczone w niej wyniki badań własnych obejmują lata Okres badawczy nie jest jednak jednolity w całej książce, w tym sensie, iż obejmuje on przedział czasowy od momentu po-

7 Wstęp 7 jawiania się danego rodzaju bankowości elektronicznej na polskim rynku do roku Podstawowe metody badawcze wykorzystywane przez autorkę to: metoda opisowa, metoda analizy i krytyki piśmiennictwa, metoda analizy i krytyki aktów prawnych, metoda analizy porównawczej oraz metody statystyczne. Należy również nadmienić, że ze względu na szybką dezaktualizację informacji, wypływającą z dynamiki rozwoju rynku bankowości elektronicznej, książka oparta jest przede wszystkim na materiale faktograficznym pochodzącym z licznych wydawnictw ciągłych krajowych i zagranicznych. Mniejsze zaś w tym kontekście znaczenie miały publikacje zwarte, również z uwagi na ich znikomą ilość. W książce wykorzystano także materiały internetowe, głównie bazy danych zawarte na stronach www: Narodowego Banku Polskiego, Związku Banków Polskich, Rady Bankowości Elektronicznej, Głównego Urzędu Statystycznego, Europejskiego Banku Centralnego, międzynarodowych organizacji kart płatniczych, jak Visa International czy MasterCard Internationainternecie. Poza tym, dla zobrazowania rozwoju analizowanego zjawiska w funkcji czasu, autorka posłużyła się raportami, wynikami ankiet czy badań opracowywanymi przez znane na polskim rynku firmy takie jak: ARC Rynek i Opinia, DiS, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, I Metria. Publikacja adresowana jest do studentów wyższych szkół ekonomicznych, osób zajmujących się problematyką finansów i bankowości oraz pracowników instytucji bankowych. Książka powinna zainteresować również tych, którzy na co dzień stykają się z bankowością elektroniczną poprzez to, iż korzystają z bankowych kart płatniczych, kontaktują się z bankiem poprzez telefon czy internet. Ewentualnie zamierzają zdecydować się na ten sposób komunikowania się z instytucją bankową w najbliższym czasie. Wobec tego publikacja, ze względu z instytucją bankową w najbliższym czasie. Wobec tego publikacja, ze względu na jej przystępny język, polecana jest wszystkim klientom bankowym. Na zakończenie autorka, będąc świadoma niespotykanej dynamiki analizowanego zjawiska, pragnie wyrazić nadzieję, ŻE opracowana przez nią książka będzie stanowić ogólne kompendium wiadomości w tym zakresie i stanie się odniesieniem do dalszych badań nad problematyką związaną z bankowością elektroniczną.