Mechanizmy i źródła finansowania mikro i małych przedsiębiorstw

Transkrypt

1 Mechanizmy i źródła finansowania mikro i małych przedsiębiorstw Mechanizm mikrofinansowania mikropożyczki jako specyficzny instrument finansowania pozabankowego Wykład M. Gajewski (2016)

2 Przedmiot wykładu Przedmiot: Tło problematyki wspierania dostępu do zewnętrznych źródeł kapitału mikro i mali przedsiębiorcy; instrumentarium wsparcia; czynnik kapitałowy. Postać instytucjonalna systemu pozabankowych instrumentów wspierania działalności gospodarczej: działalność pożyczkowa i mikropożyczkowa, działalność poręczycielska, kapitał zalążkowy. Punkty koncentracji: Postać instytucjonalna instrumentu (struktury organizacyjne), modele działalności, regulacje / standardy działalności (rozwijane obecnie w Europie, z uwzględnieniem doświadczeń światowych). Perspektywy rozwoju instrumentów inżynierii finansowej w świetle programów wsparcia publicznego. 2

3 Dzisiejszy wykład Mikropożyczka specyfika, jako instrumentarium finansowania pozabankowego. Pozabankowa działalność mikropożyczkowa istota operacyjna (sfery koncentracji oddziaływania źródła finansowania i fazy rozwoju przedsiębiorstwa beneficjenta finansowania). Przykłady rozwiązań operacyjnych. 3

4 Typologia pozabankowych instytucji pożyczkowych (zarys) Metody udostępniania finansowania Instytucje pożyczkowe rozwijane w oparciu o wsparcie publiczne publiczny instrument interwencji o rozmaitych celach Charakter głównie non profit Bazujące na założeniach filozofii mikrofinansowania Instytucje pożyczkowe o nastawieniu komercyjnym Odwołujące się do tradycyjnych modeli finansowania Charakter for profit; podejście komercyjne Dominujące modele Polska, Europa, świat 4

5 Kontekst funkcjonowania pozabankowych instrumentów finansowych - ustalenia Wnioski do kształt towania instrumentów pozab bankowych Główne źródła finansowania działalności gospodarczej zewnętrzne: kredyt bankowy, wewnętrzne środki własne (ograniczone). Dostępność zewnętrznych źródeł finansowania: Utrudniona dla pewnych kategorii przedsiębiorstw (sektor MŚP, szczególnie firmy mikro i małe, firmy we wczesnych fazach rozwoju, firmy o technologiczne / innowacyjne koncentracja luki finansowania). Utrudniona dostępność Wymogi finansowania zabezpieczeń, znajduje brak odzwierciedlenie zabezpieczeń w zjawisku (!) luki finansowej, Historia powodowanym: kredytową, brak historii kredytowej Asymetrią informacji, (!) a w konsekwencji Awersją do Czas finansowania funkcjonowania (kredytowania) beneficjenta, racjonowanie starterzy kredytu, (!) Manipulowanie Racjonowanie stopami procentowymi finansowania; (koszt finansowania) wymagania nie zdaje egzaminu dotyczące ryzykowne udziału portfele klientów. własnego, niewystarczające Przeciwdziałanie finansowanie czynnikom / środki własne (!) ograniczającym Biurokratyzacja finansowanie analizy wniosku o finansowanie, działalności (uzasadnione) wymogi dokumentacyjne, wzrost kosztów powoduje eliminację pozyskania finansowania (!) pewnych kategorii podmiotów, jako beneficjentów finansowania. 5

6 Działalność mikropożyczkowa - istota działalności operacyjnej Przedsiębiorca / osoba podejmująca działalność gospodarczą Poszukiwanie finansowania Bank / instytucja finansująca Historia finansowa (?) Wykonalność przedsięwzięcia (?) Dostępność zabezpieczeń (?) Jakość zabezpieczeń (?) Wynik oceny wiarygodności finansowej przedsiębiorcy i przedsięwzięcia Finansowanie Usługi mikrofinansowania Fundusz mikropożyczkowy (produkt finansowy, warunki formalne, procedura, zabezpieczenia) Zdolność kapitałowa funduszu NIE TAK 6

7 Działalność mikropożyczkowa tle schematu źródeł finansowania Źródła finansowania Zewnętrzne Wewnętrzne Własne Kapitał podstawowy i zapasowy Emisja papierów udziałowych Obce Majątkowe Bieżące wpływy Amortyzacja Sprzedaż majątku Rotacja majątku obrotowego Kapitałowe Zysk zatrzymany Fundusze celowe Rezerwy Długoterminowe Kredyt inwestycyjny (mikro) Pożyczka Leasing Emisja obligacji Inne Krótkoterminowe Kredyt obrotowy (mikro) Pożyczka Factoring Kredyt kupiecki Emisja papierów dłużnych Instrument analogiczny jak w przypadku pożyczek pozabankowych różnice: Inne (1) odmienna metodologia dystrybucji, (2) inne charakterystyki pożyczki / / Zakres skala instrumentu (wielkość i okres finansowania) Zastosowanie z punktu widzenia fazy rozwojowej Instrument bardzo uniwersalny 7

8 Źródła finansowania a fazy rozwoju przedsiębiorstwa (zastosowanie mikropożyczek ze źródeł pozabankowych) Mikropożyczki ze źródeł pozabankowych 8

9 Specyfika działalności mikropożyczkowej na tle innych instrumentów finansowania Instr. Sektor bankowy Fundusze pożyczkowe Fundusze mikropożyczkowe Działalności poręczeniowa Fundusze zalążkowe Faza rozwoju 9

10 Geneza mikrofinansowania (świat) Wykluczenie społeczne jako źródło wykluczenia finansowego: ubóstwo, bezrobocie, zacofanie cywilizacyjne (brak wykształcenia). Cel oddziaływania w sferze ułatwiania / udostępniania źródeł finasowania: aktywizacja gospodarcza społeczności dotkniętych różnymi formami wykluczania, w szczególności finansowego. Mikrofinansowanie to sposób na przyznanie gospodarstwom domowym i ludziom o niskich dochodach tych samych usług i praw, które dostępne są dla wszystkich innych. To uznanie faktu, że ludzie biedni nie muszą stanowić problemu, co więcej mogą walnie przyczyniać się do rozwiązania kwestii ubóstwa. Trzeba im tylko dać szansę i stworzyć możliwości. Mikrofinansowanie to sposób na wykorzystanie pomysłów siły i wizji wszystkich ludzi. 10

11 Inicjatywy mikrofinansowe Opportunity International (1971 Kolumbia) Accion International (1973 Brazylia) Grameen Bank ( Bangladesz) ADIE (lata 70./80 Francja) Inicjatywy USAID i Banku Światowego (CGAP) Fundusz Mikro i Inicjatywa Mikro (lata 90. Polska) Community Development Finance Association ( Wielka Brytania) Muhammad Yunus fundator i założyciel Grameen Bank, 2006 noblista (nagroda pokojowa dla Banku i M. Yunus a) for their efforts to create economic and social development from below. Lasting peace can not be achieved unless large population groups find ways in which to break out of poverty. Micro-credit is one such means. Development from below also serves to advance democracy

12 Pojęcie i ogólna postać instytucji mikrofinansowych na świecie Termin mikrofinanse oznacza oferowanie osobom dotkniętych zjawiskiem wykluczenia finansowego, podstawowych usług finansowych, obejmujących: pożyczki (mikropożyczki), lokaty oszczędnościowe, ubezpieczenia (inne instrumenty). Zasadniczy cel to umożliwienie grupom docelowym podejmowania działalności gospodarczej lub finansowanie mikropodmiotów już działających. Edukacja finansowa - pierwszy krok do eliminacji wykluczenia finansowego, społecznego. Charakterystyczne ogromne zróżnicowanie (produkty, formy organizacyjne, modele działania, powiązanie finansowania z innymi formami szkolenia, doradztwo, inspirowanie i motywowanie ) 12

13 Ogólne charakterystyki instytucji mikrofinansowych (świat) Świadczeniem usług mikrofinansowych zajmują się instytucje, działające w ramach dwóch sektorów: bankowego (banki mikrofinansowe lub oszczędnościowe) i pozabankowego (działające z zróżnicowanych formach organizacyjnych ). Dążenie do rozwiązania problemu wykluczenia poprzez zastosowanie podejścia rynkowego. Organizacje sektora pozabankowego dodatkowo świadczą usługi o charakterze niefinansowym. Innym kryterium podziału organizacji mikrofinansowych jest rynek grup docelowych. W tym przypadku wyróżnić można: Instytucje obsługujące klientów, którzy posiadają ograniczoną zdolność do korzystania z zewnętrznych źródeł finansowania, (starterzy oraz funkcjonujące już mikroprzedsiębiorstwa), Instytucje kierujące ofertę do klientów o bardzo niskich dochodach, dotknięte zjawiskiem wykluczenia finansowego. Znaczne zróżnicow wanie sektora 13

14 Fundusze mikropożyczkowe charakterystyka operacyjna Postać instytucjonalna i rozwiązania organizacyjne / proceduralne generalnie podobne do postaci tradycyjnej pozabankowej instytucji pożyczkowej. Zróżnicowanie zachodzi w sferze: klienta (różne kryteria segmentacji, zgodnie z misją instytucji mikropożyczkowej np. kobiety, imigranci, osoby marginalizowane) produktu (produkty o rozmaitych cechach np. specyficzne harmonogramy spłat, zróżnicowana wielkość i okresy finansowania) i podejścia operacyjnego. Trzy grupy klientów docelowych: koncentracja na usługach finansowych dla osób znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji bezrobotni, osoby cierpiące z powodu ubóstwa itp.; mikroprzedsiębiorcy firmy już działające, zazwyczaj najmniejszych rozmiarów. uzupełniająco inni. 14

15 Fundusze mikropożyczkowe charakterystyka operacyjna Dominują dwa podejścia operacyjne: tzw. character based lending, oparcie decyzji o udzieleniu finansowania od wyników zindywidualizowanej analizy wiarygodności i rzetelności przedsiębiorcy (analiza ekonomiczno finansowa ma drugorzędne znaczenie) oraz tzw. step lending, tj. system, w którym pierwsza pożyczka ma zawsze niewielką wartość, zaś wartość kolejnych jest coraz większa. Zasada bliskiej współpracy z klientem, polegająca na wspólnym uzgadnianiu wartości finansowania (które jest niezbędne i które jednocześnie - będzie w stanie spłacić), w powiązaniu z zasadą step lending. 15

16 Fundusze mikropożyczkowe charakterystyka operacyjna (klienci i cele) Klienci europejskich organizacji mikropożyczkowych Cele europejskich organizacji mikropożyczkowych 16

17 Fundusze mikropożyczkowe charakterystyka operacyjna Drugorzędna rola zabezpieczeń finansowania (mikropożyczek): Z uwagi na specyfikę klienta docelowego, nie przywiązuje się szczególnego znaczenia do kwestii zabezpieczeń, Dominujące znaczenie zabezpieczeń miękkich (nie majątkowych z uwagi na brak odpowiednich aktywów po stronie pożyczkobiorców), Zastosowanie znajdują specyficzne formy zabezpieczania transakcji np. pożyczki grupowe, często całkowita rezygnacja z zabezpieczeń, W zamian, koncentracja na mechanizmach character based lending oraz step lending(generalnie, wspomniana wcześniej bliska współpraca z klientem ). 17

18 Przykładowe rozwiązania operacyjne uproszczona dokumentacja formalno-prawna Uproszczona dokumentacja tylko zasadnicze informacje charakteryzujące wnioskodawcę, brak dokumentów planistycznych 18

19 Przypadek 1 (Holandia, Qredits) Średnia pożyczka ok. 17 tys. euro 19

20 Przypadek 1 (Holandia, Qredits) Wykorzystanie gwarancji portfelowej EFI 3 mln euro. Bardzo znaczna selektywność wniosków (dotychczas 24 tys. aplikacji). 20

21 Przypadek 2 (Rumunia, Patria Credit IFN S.A.) W sektorze mikrofinansowania w Rumunii największą organizacją pozabankową jest Patria Credit IFN S.A. z siedzibą w Bukareszcie (Patria Credit Institutie Financiare Nebancara S.A.). Wykorzystanie gwarancji portfelowej EFI 0,96 mln euro oraz pożyczki uprzywilejowanej 8 mln euro. Poręczenia rumuńskich funduszy gwarancyjnych (głównie Funduszu Obszarów Wiejskich) 21

22 Przypadek 2 (Rumunia, Patria Credit IFN S.A.) Środki z pożyczki podporządkowanej EFI 22

23 Przypadek 2 (Rumunia, Patria Credit IFN S.A.) 23

24 Sytuacja w Polsce (dawniej i obecnie) W przeszłości Lata 90. XX w. inwazja podejścia mikropożyczkowego w sferze finansowana działalności gospodarczej, związana z bilateralnymi programami wsparcia (Bank Światowy CGAP, USAID, Opportunity International) Powstanie i działalność (w znacznej skali) kilku instytucji: Fundusz Mikro, Inicjatywa Mikro, FDPA Fundacja na rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa, Fundacja Wspomagania Wsi) Obecnie: Podejście mikropożyczkowe w zasadzie zanikło produkty upodabniają się do oferowanych w sektorze tradycyjnych pozabankowych funduszy pożyczkowych, W niewielkim stopniu obecne specyficzne rozwiązania organizacyjne (np. w sferze finansowania grupowego, zabezpieczeń ) jeśli występują to raczej śladowo, Ww. skutki wywołała profesjonalizacja rynku i brak współpracy z sektorem bankowym 24

25 Dziękuję za uwagę!