Pozabankowe źródła finansowania przedsiębiorstw (w sektorze MŚP)

Transkrypt

1 Pozabankowe źródła finansowania przedsiębiorstw (w sektorze MŚP) Wspieranie źródeł inwestycji kapitałowych we wczesnych fazach rozwoju przedsiębiorstwa Wykład M. Gajewski (2015)

2 Dzisiejszy wykład Inwestycje kapitału zalążkowego w Polsce fundusze seed capital (rozwój systemu w oparciu o wsparcie publiczne) Schemat wsparcia publicznego logika wsparcia funduszy seed capital i z wykorzystaniem kapitału dłużnego. Schemat inwestycyjny finansowania zalążkowego (przykładowe rozwiązanie operacyjne). Dylematy wspierania efektywność wykorzystania środków publicznych a specyfika finansowania zalążkowego. Podsumowanie, rola i perspektywy rozwój instrumentów pozabankowego finansowania działalności gospodarczej. 2

3 Kontekst funkcjonowania pozabankowych instrumentów finansowych - ustalenia Wnioski do kształtowania instrumentów pozabankowych Główne źródła finansowania działalności gospodarczej zewnętrzne: kredyt bankowy, wewnętrzne środki własne (ograniczone). Dostępność zewnętrznych źródeł finansowania: Utrudniona dla pewnych kategorii przedsiębiorstw (sektor MŚP, szczególnie firmy mikro i małe, firmy we wczesnych fazach rozwoju, firmy o technologiczne / innowacyjne koncentracja luki finansowania). Utrudniona dostępność finansowania znajduje odzwierciedlenie w zjawisku luki finansowej, powodowanym: Asymetrią informacji, a w konsekwencji Awersją do finansowania (kredytowania) racjonowanie kredytu, Manipulowanie stopami procentowymi (koszt finansowania) nie zdaje egzaminu ryzykowne portfele klientów. Przeciwdziałanie czynnikom ograniczającym finansowanie działalności (uzasadnione) powoduje eliminację pewnych kategorii podmiotów, jako beneficjentów finansowania. Wymogi zabezpieczeń, brak zabezpieczeń (!) Historia kredytową, brak historii kredytowej (!) Czas funkcjonowania beneficjenta, starterzy (!) Racjonowanie finansowania; wymagania dotyczące udziału własnego, niewystarczające finansowanie / środki własne (!) Biurokratyzacja analizy wniosku o finansowanie, wymogi dokumentacyjne, wzrost kosztów pozyskania finansowania (!) 3

4 Założenia do kształtowania nowych instrumentów / źródeł finansowania Źródła dłużne 4

5 Uzasadnienie interwencji luka kapitałowa; przyczyny zjawiska (5 głównych czynników) Inwestycje w małe firmy są bardziej ryzykowne niż w firmy dojrzałe (zwykle większych rozmiarów i o większym potencjale) koszty przygotowawcze (due diligence), Inwestycje kapitałowe, gdy dotyczą wczesnych faz, realizowane są z założeniem długiej perspektywy (kilka, nawet 10 lat). Trafność analiz jest często niewielka (ryzyko ), Większe koszty wstępne podwyższają ryzyko portfela, w tym sensie, że spożytkowany w ten sposób kapitał nie może być poświęcony na inwestycje. Portfel jest uboższy / mniej zróżnicowany (problem dywersyfikacji), ryzyko może być nie akceptowane przez inwestorów - maleje szansa na zyski. Popyt ze strony inwestorów instytucjonalnych (towarzystwa emerytalne i ubezpieczeniowe, otwarte fundusze inwestycyjne) zwiększa zasób kapitałów VC, co wymusza wzrost wielkości inwestycji, a duże porcje kapitału przewyższają potrzeby małych firm zainteresowanie dużymi przedsięwzięciami. Zasady wynagradzania: % wartości zaangażowanych kapitałów i od wypracowanych zysków powoduje tworzenie VC o większych rozmiarach, zainteresowanych większymi inwestycjami. ❶ ❸ ❺ Mikro/mały biznes to ryzyka inwestycyjnego Inwestowanie we wczesne fazy to ryzyka inwestycyjnego (powodowany dłuższym zamrożeniem środków) Uboższy portfel - część środków inwestora przeznaczona jest na pogłębione due dilligence, choć niepewne są jego rezultaty Wysokie ryzyko może być nieakceptowane przez dostarczycieli kapitału inwestycyjnego podaż kapitału skłania do zainteresowania większymi przedsięwzięciami. Skłonność ta wzrasta z uwagi na zasady wynagradzania VC. ❷ ❹ Luka kapitałowa 5

6 Luka kapitałowa w Polsce (na podstawie badań z 2015 r.) ❶ 40 ❷ 35 ❸ 30 ❹ ❺ Luka kapitałowa POIG KFK NEWCONNECT 0 0, Źródło: ewaluacja ex-ante instrumentów finansowych dla NCBiR, marzec 2015, PAG Uniconsult i inni. 6

7 Działalność inwestycyjna w fazach zalążkowych Przedsiębiorca / osoba podejmująca działalność gospodarczą Poszukiwanie finansowania Instytucja finansująca Historia finansowa (?) Pomysł (?) Wykonalność przedsięwzięcia (?) Dostępność zabezpieczeń (?) Jakość zabezpieczeń (?) Wynik oceny wykonalności przedsięwzięcia Kapitalizacja Finansowanie zalążkowe / startowe Fundusz Kapitału zalążkowego (produkt finansowy wejście Kapitałowe / mezzanina warunki formalne, procedury, zabezpieczenia) Zdolność kapitałowa funduszu NIE TAK 7

8 Finansowanie zalążkowe na tle schematu źródeł finansowania Źródła finansowania Instrument zaopatrywania w kapitał własny Własne Kapitał podstawowy i zapasowy Emisja papierów udziałowych Zewnętrzne Obce Majątkowe Bieżące wpływy Amortyzacja Sprzedaż majątku Rotacja majątku obrotowego Wewnętrzne Kapitałowe Zysk zatrzymany Fundusze celowe Rezerwy Długoterminowe Kredyt inwestycyjny (mikro) Pożyczka Leasing Emisja obligacji Inne Krótkoterminowe Kredyt obrotowy (mikro) Pożyczka Factoring Kredyt kupiecki Emisja papierów dłużnych Inne Zakres skala instrumentu (wielkość i okres finansowania) Zastosowanie z punktu widzenia fazy rozwojowej przedsięwzięcia; możliwość interwencji zarówno poprzez inwestycje w kapitał własny, jak i dłużny (o charakterze mezzaninowym). 8

9 Źródła finansowania a fazy rozwoju przedsiębiorstwa (zastosowanie kapitału zalążkowego) 9

10 Źródła finansowania a fazy rozwoju przedsiębiorstwa (zastosowanie kapitału zalążkowego) Ryzyko Kapitał zalążkowy (startowy) instrument wyposażenia w kapitał własny nowo powstającego przedsiębiorstwa, poprzez 1) zawiązanie podmiotu (spółki) lub 2) podwyższenie kapitału podmiotu już istniejącego. (SEED CAPTAL) Kapitał rozwojowy bieżący umożliwiający rozwój przedsiębiorstwa w fazie przyśpieszonego wzrostu kolejne rundy finansowania udziałowego lub dłużnego. (VENTURE CAPITAL) 10

11 Źródła finansowania a fazy rozwoju przedsiębiorstwa (zastosowanie kapitału zalążkowego) 11

12 Sektor kapitału zalążkowego w Polsce doświadczenia z lat ubiegłych ( ) Rozwój kapitału zalążkowego w Polsce młody sektor instytucji pozabankowych, rozwijany w oparciu o programy wsparcia publicznego: (pierwsze próby) w istotnej skali po raz pierwszy w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw , Poddziałanie (fundusze kapitału zalążkowego) (później) w okresie funduszy strukturalnych (PO IG) (krajowych, rzadko regionalnych): o Krajowy Fundusz Kapitałowy (wspieranie wczesnych faz rozwojowych) (ustawa z 4 marca 2005 r. o Krajowym Funduszu Kapitałowym), o Wspieranie inkubacji (faz zalążkowych) działalności gospodarczej, o Wspieranie za pomocą źródeł dłużnych (pilotaż Funduszu Pożyczkowego Wspierania Innowacji - FPWI, (projekt systemowy PARP). Uznanie zasadności wspierania przedsięwzięć w fazach zalążkowych (ogólnie wczesnych) odzwierciedlenie najbardziej w krajowym Programie Operacyjnym Innowacyjna Gospodarka, : Działanie 3.1 Inicjowanie działalności innowacyjnej (6 konkursów o wsparcie w 2008 i 2009 r., dwa konkursy w 2010 r i dwa w 2013 r.) wsparto 78 projektów (69 pośredników), formujących system instytucji kapitału zalążkowego. Kwota alokowanego wsparcia w wysokości ok. 855 mln zł, KFK blisko 500 mln zł na wspomaganie funduszy inwestycyjnych, FPWI blisko 100 mln zł kapitału na pożyczki (58 pożyczek). 12

13 Rozwiązania (przykłady) Przykłady rozwiązań: Krajowy Fundusz Kapitałowy S.A. Inkubatory inwestycyjne działania 3.1 PO IG Fundusz Pożyczkowy Wspierania Innowacji (FWPI) Schemat ALFA BRIdge (NCBR) 13

14 Schemat operacyjny - KFK Krajowy Fundusz Kapitałowy S.A. (od 2005 r. ustawa ustawy o krajowym funduszu kapitałowym); właścicielem jest Bank Gospodarstwa Krajowego. Fundusz wspierający inne fundusze kapitałowe klasy VC/PE, inwestujący w spółki z siedzibą w Polsce ukierunkowanie na finansowanie innowacyjności oraz przedsięwzięć opartych na komponencie B+R, posiadających znaczny potencjał rozwojowy. Specjalistyczny wehikuł inwestycyjny. Wsparcie transferowane poprzez zasilenia kapitałów funduszy VC/PE lub poprzez zaopatrywanie w długoterminowe finansowanie dłużne. Głównym źródłem kapitalizacji KFK (przeznaczonej na wspieranie funduszy) są środki Działania 3.2 PO IG. Obecnie (koniec 2014 r.) KFK wspiera 17 funduszy (maksymalny udział KFK w kapitalizacji funduszy, w które inwestuje KFK wynosi 50% wartości funduszu) fundusze portfelowe KFK funkcjonują w oparciu o kapitał publiczny i prywatny. 14

15 KFK rezultaty działalności 17 funduszy inwestycyjnych (cele inwestycyjne KFK) 100 spółek portfelowych Przeciętna inwestycja w spółkę portfelową ok. 2 mln zł. 15

16 Schemat operacyjny (logika wsparcia) - Działanie 3.1 Cel ogólny zwiększenie liczby przedsiębiorstw funkcjonujących w oparciu o innowacyjne rozwiązania, poprzez udzielanie wsparcia akcelerującego powstawanie nowych firm na bazie innowacyjnych pomysłów (usługi doradcze i zasilanie kapitałowe). Dystrybutor wsparcia instytucje otoczenia biznesu (IOB), realizujące zgłoszone projekty, dofinansowane ze środków Działania 3.1. Pozyskane dofinansowane stanowi źródło działalności wpierającej tych instytucji, podejmowanej na rzecz pomysłodawców i prowadzącej do powstawania nowych przedsiębiorstw. 16

17 Schemat operacyjny (inwestycyjny - na poziomie funduszu kapitału zalążkowego) Selekcja i preinkubacja Inkubacja i inwestycja I. Nabór akwizycja pomysłów (wniosek pomysłodawcy). II. Selekcja pomysłów; Komitet Inwestycyjny; polityka inwestycyjna - kryteria, np. zakres merytoryczny i cechy projektu; zakładane utworzenie nowego podmiotu (spółka prawa handlowego); okres preinkubacji nie przekraczający 12 miesięcy; lider projektu. III. Weryfikacja wybór pomysłów posiadających perspektywy powodzenia (Komitet Inwestycyjny). Uruchamiany zespół preinkubacyjny - pomoc w dopracowaniu pomysłu (weryfikacja założeń biznesowych, opinie prawne, opinia technologiczno-ekonomiczna o wykonalności). IV. Właściwa preinkubacja wybór najlepszych projektów i skierowanie do pełnego przygotowania biznes planu. Harmonogram, szczegółowy biznes plan oraz (zależnie od potrzeb) wersje testowe produktów. Rewizja założeń. V. Negocjacje i przygotowanie wejścia kapitałowego ustalenie wartości aportu pomysłodawcy oraz negocjacje warunków wejścia kapitałowego (Term Sheet) do nowoutworzonej spółki prawa handlowego. VI. Wejście kapitałowe. Decyzja w oparciu o wyniki negocjacji w sprawie wejścia kapitałowego podejmowana jest przez Zarząd Inkubatora. VII. Etap inwestycji zawiązanie spółki. Okres inwestycji. FINALIZACJA etap dezinwestycji (wykup menadżerski, inwestor branżowy / finansowy, giełda). 17

18 Kilka kwestii kluczowych dylematy polityki wspierania instrumentów kapitału zalążkowego Koszty preinkubacji bardzo wysokie, nie gwarantujące powodzenia. Trwałość operacji rzeczywiste perspektywy kontynuacji działalności inwestora (problem inwestorów profesjonalnych / przypadkowych) Wycena wartości przedsięwzięcia brak mechanizmów gwarantujących pewność wyceny (co warte jest przedsięwzięcie?). Kapitalizacja mechanizm agio nabycie udziałów po cenie wyższej niż nominalna (nadwyżka agio tworzy kapitał zapasowy) problem pojawia się w sytuacji, gdy transakcja finansowana jest ze środków publicznych i występuje jednocześnie wymóg zachowania proporcji inwestycyjnej (np. max udział 50%). Konkurencja o pomysły w sytuacji nadmiernej podaży kapitału; w efekcie inwestycje przypadkowe, gdyż realizowane w oparciu o środki publiczne (problem potęguje zastosowanie mechanizmu agio ). 18

19 Dylematy polityki wspierania instrumentów kapitału zalążkowego 19

20 Przykłady funduszy kapitału zalążkowego (działanie 3.1 PO IG 6. konkurs o wsparcie, 2013 r.) nazwa beneficjenta siedziba (miasto, województwo) tytuł projektu kwota dofinansowania ALIGO Sp. z o.o. Bydgoszcz (kujawsko pomorskie) Wsparcie dla innowacyjnych przedsięwzięć biznesowych ,00 EBC Incubator Sp. z o.o. Łomża (podlaskie) Wsparcie B+R poprzez dokapitalizowanie innowacyjnych pomysłów ,00 Euro-Centrum S.A. Katowice (śląskie) Akcelerator Technologiczny Euro-Centrum ,00 Agencja Rozwoju Społecznego ARS Legnica (dolnośląskie) Dolnośląski Inkubator Innowacji ARS ,79 Data Techno Park sp. z o.o. Wrocław (dolnośląskie) Akademicki Inkubator Innowacyjności - Giełda Projektów ,00 Catmood sp. z o.o. Warszawa (mazowieckie) Tworzenie nowych innowacyjnych przedsiębiorstw ,00 Fundacja Rozwoju Regionalnego Prometheus Staropolska Izba Przemysłowo- Handlowa European Venture Investment Group S.A. Toruń (kujawsko-pomorskie) PROM Inkubator - komercjalizacja 5. innowacyjnych pomysłów biznesowych ,78 Kielce (świętokrzyskie) Staropolski Fundusz Kapitałowy ,00 Zielona Góra (lubuskie) EVIG S.A. - akcelerator innowacyjności ,00 Xevin Lab sp. z o.o. Białystok (podlaskie) Xevin Lab - inkubator projektów technologicznych ,00 Mediclab Incubator sp. z o.o. Katowice (śląskie Incubator MedicLab ,42 Platinum Seed Incubator sp. z o.o. R&D Project sp. z o.o. SpeedUp Investments LI Group sp. z o.o. sp. k-a Lubelski Park Naukowo- Technologiczny S.A. Bydgoszcz (kujawskopomorskie) Łódź (łódzkie) Poznań (wielkopolskie) Wsparcie kapitałowe innowacyjnych przedsiębiorców ,85 Inicjowanie działalności innowacyjnej w perspektywicznych obszarach polskiej gospodarki SpeedUp Investments wsparcie kapitałowe dla innowacyjnych przedsięwzięć , ,36 Lublin (lubelskie) INNOVA-INVEST: inwestycje w innowacyjne przedsięwzięcia ,00 Centrum Biotechnologii sp. z o.o. Złotniki (wielkopolskie) BioMed - inkubator innowacyjnych pomysłów biznesowych ,04 Eureka Technology Park sp. z o.o. Dąbrowa (wielkopolskie) Akcelerator Innowacji Eureka Technology Park ,00 20

21 Fundusz Pożyczkowy Wspierania Innowacji (pilotaż) Nowe źródło finansowania dłużnego wczesnychfaz rozwojowych innowacyjnych przedsiębiorstw, wypełniające lukępomiędzy finansowaniem zasiewowym a kolejnymi rundami finansowania!!!!!! Redukcja luki kapitałowej Wsparcie innowacyjnych projektów rozwojowych Mobilizacja kapitału prywatnego!!! 21

22 Przykład mechanizmu seed (ALFA BRIdge, NCBR) wsp wsp wsp 22

23 Plany wspierania nowych źródeł kapitału w perspektywie (poziom krajowy) Wsparcie programu skoncentrowane na instrumentach / źródłach finansowania kapitałowego (głównie wejścia kapitałowe ok. 80%), Alokacja środków publicznych ok mln euro. ❶ ❷ ❸ ❹ Opisy źródeł na podstawie dokumentacji programowej (kolejne slajdy) 23

24 Opis programowy planowanych źródeł finansowania (PO IR, ) [fragmenty z dokumentacji programowej] Działanie / Poddziałanie ❶ 1.3 / / M euro Wsparcie publiczne Działanie ❷ M euro Wsparcie publiczne 24

25 Opis programowy planowanych źródeł finansowania (PO IR, ) [fragmenty z dokumentacji programowej] Działanie / Poddziałanie ❸ 3.1 / / / / M euro Wsparcie publiczne Działanie / Poddziałanie ❹ 3.2 / M euro Wsparcie publiczne 25

26 Dziękuję za uwagę!