Pozabankowe instrumenty wspierania dostępu do zewnętrznych źródeł finansowania działalności gospodarczej. Działalność poręczeniowa (pozabankowa)

Transkrypt

1 Pozabankowe instrumenty wspierania dostępu do zewnętrznych źródeł finansowania działalności gospodarczej Wykład Działalność poręczeniowa (pozabankowa) M. Gajewski (2014 SemZ)

2 Przedmiot Przedmiot: Tło problematyki wspierania dostępu do zewnętrznych źródeł kapitału mikro i mali przedsiębiorcy; instrumentarium wsparcia; czynnik kapitałowy. Postać instytucjonalna systemu pozabankowych instrumentów wspierania działalności gospodarczej: działalność pożyczkowa / mikropożyczkowa, działalność poręczycielska, kapitał zalążkowy. Punkty koncentracji: Postać instytucjonalna instrumentu (struktury organizacyjne), modele działalności, regulacje / standardy działalności (rozwijane obecnie w Europie, z uwzględnieniem doświadczeń światowych). Perspektywy rozwoju instrumentów inżynierii finansowej w świetle programów wsparcia publicznego. 2

3 Dzisiejsze spotkanie Ustalenia wnioski dla kształtowania pozabankowych instrumentów finansowania, płynące z analizy kontekstu. Działalność poręczeniowa istota poręczenia, jako instrumentu finansowania pozabankowego. Poręczenie a gwarancja podstawowe różnice Modele prowadzenia działalności poręczeniowej. Geneza, rozwój i stan obecny sektora funduszy poręczeniowych w Polsce. Podsumowanie - główne charakterystyki działalności poręczeniowej (funduszy poręczeniowych). 3

4 Działalność poręczeniowa - istota działalności operacyjnej Przedsiębiorca / osoba podejmująca działalność gospodarczą Poszukiwanie finansowania Bank / instytucja finansująca Historia finansowa (?) Wykonalność przedsięwzięcia (?) Dostępność zabezpieczeń (?) Jakość zabezpieczeń (?) Wynik oceny wiarygodności finansowej przedsiębiorcy i przedsięwzięcia Finansowanie Fundusz poręczeniowy (produkt finansowy, warunki formalne, procedura, zabezpieczenia) Zdolność kapitałowa funduszu NIE TAK 4

5 Działalność poręczeniowa na tle schematu źródeł finansowania Źródła finansowania Zewnętrzne Wewnętrzne Własne Kapitał podstawowy i zapasowy Emisja papierów udziałowych Obce Majątkowe Bieżące wpływy Amortyzacja Sprzedaż majątku Rotacja majątku obrotowego Kapitałowe Zysk zatrzymany Fundusze celowe Rezerwy Długoterminowe Kredyt inwestycyjny Pożyczka Leasing Emisja obligacji Inne Krótkoterminowe Kredyt obrotowy Pożyczka Factoring Kredyt kupiecki Emisja papierów dłużnych Inne Funkcja: zabezpieczenie zobowiązań wynikających z pozyskiwanego finansowania Zakres skala instrumentu (wielkość i okres finansowania) Zastosowanie z punktu widzenia fazy rozwojowej Instrument bardzo uniwersalny 5

6 Źródła finansowania a fazy rozwoju przedsiębiorstwa (zastosowanie pożyczek ze źródeł pozabankowych) Działalność poręczeniowa 6

7 Specyfika działalności poręczeniowej na tle innych instrumentów finansowania Instr. Sektor bankowy Fundusze pożyczkowe Fundusze mikropożyczkowe Działalności poręczeniowa Fundusze zalążkowe Faza rozwoju 7

8 Instrumentarium operacyjne poręczenie a gwarancja Poręczenia i gwarancje różnice i podobieństwa: Poręczenie umowa zobowiązująca, w której poręczyciel zobowiązuje się zaspokoić zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik nie wykonał zobowiązania Forma pisemna pod rygorem nieważności. Dowolność w sprawie odpłatności. Regulacja w Kodeksie cywilnym (art ). Kodeks cywilny - poręczenie Poręczenie ma charakter akcesoryjny dług poręczyciela jest uzależniony od istnienia długu głównego (poręczanego) w konsekwencji, jeśli z określonych powodów umowa główna (tworząca wierzytelność) okaże się nieważna, w takiej sytuacji zwalnia się odpowiedzialność poręczyciela (poręczycielowi przysługują zarzuty, które przysługują dłużnikowi). Gwarancja przeciwnie, zobowiązanie gwaranta jest samodzielne i nieakcesoryjne. Gwarant ponosi odpowiedzialność nie wystąpienia objętego gwarancją stanu (dłużnik nie spełni zobowiązania). Gwarant nie może podnosić wobec beneficjenta gwarancji jakichkolwiek zarzutów, które mogą przysługiwać dłużnikowi ( szersza odpowiedzialność gwaranta; np. odpowiada także wtedy, gdy dłużnik powołuje się na siłę wyższą). Prawo bankowe gwarancja bankowa Gwarancja, jako instrument zabezpieczenia jakości, w której gwarant zobowiązuje się do usunięcia wady fizycznej rzeczy lub dostarczenia rzeczy wolnej od wad (to zupełnie inna instytucja zabezpieczająca nie dotyczy zabezpieczenia zobowiązania finansowego) (regulacja w Kodeksie cywilnym, art ) 8

9 Geneza i rozwój funduszy poręczeniowych w Polsce początki i stan obecny Trzy szczeble organizacyjne systemu funduszy, ukształtowane historycznie pod wpływem procesów wsparcia publicznego: Szczebel centralny: : Krajowy Fundusz Poręczeń Kredytowych BGK oraz : Fundusz Poręczeń Unijnych, 2009 Bank Gospodarstwa Krajowego (samodzielna ograniczona działalność poręczeniowa), 2013 Bank Gospodarstwa Krajowego zarządzający ogólnokrajowym programem poręczeń portfelowych tzw. gwarancja de minimis. Szczebel regionalny:(kształtowany głównie z udziałem wsparcia ze środków europejskich i ). 16 funduszy regionalnych, kształtowanych począwszy od 2002 r., w tym dwa zapoczątkowane w połowie lat 90. XX w. Szczebel lokalny: (kształtowany j.w.) Kształtowany od 1994 r. europejski Program Inicjatyw Lokalnych pierwsze fundusze poręczeniowej, sytuowane w gminach zagrożonych bezrobociem strukturalnym. Rozwój oparty o środki wsparcia publicznego poręczenie jako instrument interwencji publicznej, służącej aktywizacji finansowania z innego źródła). 9

10 Działalność poręczeniowa modele operacyjne Modele indywidualne Model portfelowy W warunkach polskich modele indywidulane dominują na szczeblu funduszy o zasięgu regionalnym (lokalnym). Na szczeblu krajowym jest to obecnie mechanizm portfelowy gwarancja de minimis BGK 10

11 Działalność poręczeniowa istota operacyjna instytucji poręczeniowej Mnożnik (teoretyczny / nominalny a realny) Kapitał Portfel poręczanych zobowiązań (wartościowo) x-krotnie przekraczający wartość kapitału zabezpieczającego udzielone zabezpieczenia. Masa zabezpieczanych zobowiązań 11

12 Aktualny obraz polskiego sektora funduszy poręczeniowych Sektor funduszy poręczeniowych kształtują obecnie: (1) segment jednostek działających na szczeblu regionalnym (rzadziej lokalnym), składający się z ok. 50 funduszy, dysponujących kapitałem rzędu 1,2 mld zł. Program ogólnokrajowy, prowadzony przez Bank Gospodarstwa Krajowego (tzw. gwarancja de minimis) początkowo, obejmujący jedynie kredyty obrotowe, ale od listopada 2013 r. także inwestycyjne Efektywność dyskusyjna. Zaangażowanie kapitału na koniec 2010 r. wynosiło tylko 109% (na koniec 2011 tylko 97%). Sytuacja w tym względzie uległa jednak ostatnio poprawie (I poł r. ok. 125%). Nadal jednak poziomy te nie są uznawane za satysfakcjonujące. Główne powody niskiego zaangażowania kapitału to: brak instrumentów skłaniających fundusze do podejmowania większego ryzyka, stały dopływ środków publicznych w ramach kolejnych programów wspierających i związany z tym rosnący mianownik ułamka, opisującego stopień zaangażowania kapitału, brak efektywnych mechanizmów regwarancyjnych. Działalność poręczeniowa realizowana jest w oparciu o ogólne przepisy prawa, co ma określone konsekwencje (przepisy dotyczące tworzenia rezerw w bankach dopiero od niedawna, 2010 r., poręczenie /gwarancja zmniejsza podstawę tworzenia rezerw; ale: konieczność posiadania ratingu, nadanego przez agencję ratingową z listy KE). Konsekwencje dotyczą również bankowej oceny wiarygodności funduszu poręczeniowego (zwykle traktowany jest jak każdy inny przedsiębiorca). 12

13 Działalność poręczeniowa sytuacja bieżąca sektora poręczeniowego w Polsce Szczebel krajowy (BGK, de minimis) (dane w mln zł) Średnia wartość poręczenia (BGK, de minimis) wynosi ok. 203,1 tys. zł. (wg danych na koniec sierpnia 2013 r. z poręczeń skorzystało przedsiębiorstw. 13

14 Działalność poręczeniowa sytuacja bieżąca sektora poręczeniowego w Polsce Fundusze lokalne i regionalne liczba udzielonych poręczeń KSFP, raport r. Liczba i wartość udzielonych poręczeń w latach Obliczenia własne Wyszczególnienie Liczba poręczeń udzielonych w danym okresie - wszystkie fundusze w tym poręczenia kredytów i pożyczek inwestycyjnych - wszystkie fundusze w tym poręczenia kredytów i pożyczek obrotowych - wszystkie fundusze w tym pozostałe - wszystkie fundusze Wartość poręczeń udzielonych w danym okresie (tys. zł) - wszystkie fundusze w tym poręczenia kredytów i pożyczek inwestycyjnych - wszystkie fundusze w tym poręczenia kredytów i pożyczek obrotowych - wszystkie fundusze w tym pozostałe - wszystkie fundusze Średnia wartość poręczenia (ogółem) tys. zł Średnia wartość poręczenia (pożyczki i kredyty inwestycyjne) tys. zł Średnia wartość poręczenia (kredyty i pożyczki obrotowe) tys. zł

15 Wybrane charakterystyki działalności poręczeniowej Rozkład poręczeń wg wartości Ukierunkowanie poręczeń wg kategorii beneficjenta, 2012 r. Rozkład poręczeń wg liczby KSFP, raport r. Obliczenia własne 15

16 Główne wyznaczniki działalności funduszy poręczeniowych Działalność poręczeniowa ma charakter pośredni decyduje fakt wystąpienia finansowania dłużnego oraz potrzeba jego zabezpieczenia. W tym sensie działalność poręczycielska ma charakter zależny (zależy od gotowości korzystania z finansowania dłużnego). Konieczność utrzymywania współpracy z dostarczycielami finansowania dłużnego (bankami, funduszami pożyczkowymi). Maksymalna wielkość zabezpieczanego zobowiązania (w wymiarze udziałowym i wartościowym, max = 80%, wartościowo zależnie od zdolności kapitałowej, zwykle w warunkach Polskich do ok. 0,5 mln zł. Odpłatność za udzielenie poręczenie prowizja podwyższa koszt pozyskania finansowania (rozmaite wielkości, sterowane regulacjami europejskimi) stawki minimalne, zależnie od oceny ryzyka poręczeniowego (rating wewnętrzny poręczanego zobowiązania, dokonywany przez fundusz poręczeniowy). Problem oceny wiarygodności poręczyciela szczególnie we współpracy z sektorem bankowym. Specyfika produktowa poręczenia transakcji finansowych oraz w mniejszym stopniu niefinansowych (np. poręczenie jako wadium przetargowe). 16

17 Dziękuję za uwagę!