Pozabankowe źródła finansowania przedsiębiorstw

Transkrypt

1 Pozabankowe źródła finansowania przedsiębiorstw Kontekst problematyka dostępności źródeł finansowania działalności gospodarczej Wykład M. Gajewski (2016 lato)

2 Słowo na temat organizacji Spotkania (x7) według planu: 25.02, 10.03, 31.03, 14.04, 28.04, 12.05, (2016) Zaliczenie: Lista (min. 4 obecności) g Zadanie (prezentacja / studium przypadku) Test (zakres treść wykładu, na ostatnim potkaniu) Źródła: Prezentacje / slajdy wspomagające Udostępniane na stronie internetowej (pracownicy Maciej Gajewski materiały Pozabankowe 2016 lato (hasło: Pozabank6102) Prezentacje / slajdy udostępniane na bieżąco Inne sprawy do ustalenia (?) 2

3 Treść Przedmiot Tło problematyki ułatwiania dostępu do źródeł kapitału dla mikro / małych przedsiębiorstw; (nowe) mechanizmy finansowania tworzone z udziałem interwencji publicznej oraz niezależne od niej. Postać instytucjonalna -nowe źródła / mechanizmy finansowania działalności gospodarczej: Pożyczki pozabankowe vs. kredyt / leasing Mikropożyczki pozabankowe vs. kredyt / leasing Poręczenia / gwarancje Inwestycje bezpośrednie / kapitał udziałowy, Pozabankowe źródła prywatne / społeczne Wsparcie publiczne (rozwój źródeł). Punkty koncentracji: Charakterystyka źródła / mechanizmu finansowania. Postać instytucjonalna (struktury organizacyjne), modele działalności, regulacje / standardy działalności (w tym w kontekście europejskim). Perspektywy rozwoju źródeł / mechanizmów finansowania w świetle programów wsparcia publicznego (wspieranie ze środków europejskich). wykorzystać? Jak 3

4 Na dzisiejsze spotkanie Wprowadzenie dostępność kapitału finansowego, jako punkt wyjścia do analizy zagadnień finansowania pozabankowego. Tło tworzenia / działania (nowych) źródeł / mechanizmów dostępu do kapitału (punkty koncentracji opisu) ❶ Adresaci finansowania pozabankowego przedsiębiorcy (terminologia i definicje): Znaczenie sektora mikro, małych i średnich przedsiębiorstw jako adresata (nowych) źródeł / mechanizmów finansowania, Tendencje rozwojowe i znaczenie sektora MŚP, Sektor MŚP w Polsce. Problematyka dostępu do źródeł finansowania (na podstawie badań). ❷ Zjawisko luki finansowania. Podstawy prawne interwencjonizmu (wspieranie rozwoju pozabankowych instrumentów finansowania). 4

5 Uzasadnienie dla działań mających na celu ułatwianie dostępu do źródeł finansowania Rynek finansowania nie jest doskonały występują różnego rodzaju bariery dostępowe, skutkujące dyskryminacją pewnych grup zainteresowanych finansowaniem. W rezultacie niedoskonałości część zainteresowanych nie ma dostępu do źródeł finansowania (ew. dostęp ograniczony). Ostatecznie, ogranicza to możliwości wzrostu gospodarki. Zapewnienie wzrostu gospodarczego / realizacji określonych celów społecznych uzasadnia wspieranie dostępu do źródeł finansowania, przy czym procesy wspierania mogą mieć różne cele: Po pierwsze zwiększanie dostępności kapitału (eliminacja pewnych luk jako zjawiska niedoskonałości rynków finansowych). Po drugie redukcja ceny kapitału (łącznego kosztu pozyskania) tworzenie zachęt do W praktyce bardzo często zmierza się do takiego oddziaływania, które spełnia oba ww. cele jednocześnie. 5

6 Kapitał Kapitał(def.): (1) wszystko, co ma wartość i służy wytwarzaniu dóbr i usług oraz co ma znaczenie dla wzrostu gospodarczego (2) powierzone przedsiębiorstwu przez jego właścicieli i wierzycieli zasoby niezbędne do Kapitał(teorie) hierarchii źródeł finansowania. Kryteria klasyfikacji kapitału: Własność (własny, obcy, mieszany) Kapitał Zapadalność (krotko-, długoterminowy) Cel (pierwotny, bieżący, rozwojowy) Źródło (zewnętrzny, wewnętrzny) Forma (rzeczowy, intelektualny, finansowy) 6

7 Punkt wyjścia rozważań kapitał finansowy Kapitał finansowy jako kluczowy czynnik umożliwiający funkcjonowanie przedsiębiorstwa (klasyfikowany w gronie innych kapitałów i w powiązaniu z nimi np. kapitał intelektualny / wiedzy, organizacyjny, techniczno-technologiczny, ludzki ) Kluczowe pytania odpowiedź na nie leży u genezy tworzenia / wspierania źródeł finansowania działalności gospodarczej mikro i małych przedsiębiorstw 1. Czy jest dostępny? 2. Na jakich warunkach? 3. W jakiej skali? 4. Kto w rzeczywistości ma dostęp do kapitału? 5. Jakie są przesłanki ograniczeń dostępności kapitału? TAK??? NIE 7

8 Gdzie niezbędna jest reakcja? Źródła finansowania Zewnętrzne Wewnętrzne ❶ Własne Kapitał podstawowy i zapasowy Emisja papierów udziałowych Obce ❷ Majątkowe Bieżące wpływy Amortyzacja Sprzedaż majątku Rotacja majątku obrotowego Kapitałowe Zysk zatrzymany Fundusze celowe Rezerwy Długoterminowe Kredyt inwestycyjny Pożyczka Leasing Emisja obligacji Inne Krótkoterminowe Kredyt obrotowy Pożyczka Factoring Kredyt kupiecki Emisja papierów dłużnych Inne 8

9 Punkt wyjścia rozważań czynniki warunkujące dostępność kapitału finansowego Wstępne ustalenia w sprawie dostępności kapitału finansowego, biorąc pod uwagę cechy / charakterystyki biorcy / beneficjenta finansowania i jego otoczenia: Znajomość sytuacji beneficjenta: Finansowej(standing finansowy i doświadczenia we współpracy z dawcami finansowania tzw. historia kredytowa), Rynkowej(rynek na którym działa beneficjent: stabilny vs. nie ustabilizowany, rozwijający się vs. dojrzały), Perspektywy rozwojowe i konkurencyjność rynku / branży. Wielkośćbeneficjenta i skala realizowanego biznesu (przedsiębiorca: mikro, mały, średni ). Posiadany potencjał organizacyjny, określający ogólne perspektywy rozwojowe. Możliwość identyfikacji ryzyk rozwojowych biznesu beneficjenta finansowania i zmian jego kondycji finansowej i ekonomicznej. Regulacje prawne w otoczeniu biznesu beneficjenta. Inne 9

10 Przedsiębiorca / przedsiębiorstwo adresat usług finansowania pozabankowego Kodeks cywilny Ujęcie przedmiotowe Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej Ujęcie podmiotowe 10

11 Wielkość przedsiębiorstwa podejście normatywne dla celów pomocy publicznej Przedsiębiorca Średnioroczne zatrudnienie Kryteria finansowe Roczny obrót netto lub aktywów suma w co najmniej jednym z ostatnich dwóch lat obrotowych Mikro mln 2 mln Mały mln 10 mln Średni mln 43 mln Powiązania prawnoorganizacyjne: przedsiębiorca niezależny, przedsiębiorca powiązany, przedsiębiorca partnerski. 11

12 Definicja MSP - powiązania Dane łącznie = 100%A+0%B+0%C+0%D Dane łącznie = 100%A+25%B+33%C+49 %D Dane łącznie = 100%A+100%B+100%C +100%D 12

13 Znaczenie i rozwój sektora MŚP (1/2) Okres marginalizacjiznaczenia sektora MŚP (lata 20. XX w. faza koncentracji, aż do pierwszych lat 70. XX w.): Osłabienie roli przedsiębiorczości jako czynnika rozwojowego, Masowość produkcji, kształtowanie się homogenicznych rynków odbiorców, Wzrost kosztów transakcyjnych, Wypychanie ze sceny gospodarczej przedsiębiorcy przez menedżera. Objawy marginalizacji: Spadek liczebności populacji MŚP, Wzrost przeciętnej wielkości firmy, Spadek udziału zatrudnienia w sektorze MŚP, Koncentracja procesów gospodarczych w dużych podmiotach / ugrupowaniach gospodarczych. 13

14 Znaczenie i rozwój sektora MŚP (1/2) Okres marginalizacjiznaczenia sektora MŚP (lata 20. XX w. faza koncentracji, aż do pierwszych lat 70. XX w.): Osłabienie roli przedsiębiorczości jako czynnika rozwojowego, Masowość produkcji, kształtowanie się homogenicznych rynków odbiorców, Wzrost kosztów transakcyjnych, Wypychanie ze sceny gospodarczej przedsiębiorcy przez menedżera. Objawy marginalizacji: Spadek liczebności populacji MŚP, Wzrost przeciętnej wielkości firmy, Spadek udziału zatrudnienia w sektorze MŚP, Koncentracja procesów gospodarczych w dużych podmiotach / ugrupowaniach gospodarczych. 14

15 Znaczenie i rozwój sektora MŚP (2/2) Renesans MŚP (począwszy od lat 70. XX w. do czasów obecnych): Era informacji i innowacji wymagających elastyczności, ale jednocześnie dających ogromne możliwości działania, Rośnie znaczenie elastyczności i zdolności do szybkiej adaptacji do zmieniającego się otoczenia, Wzrost śmiertelności firm w wyniku narastającej konkurencji rośnie znaczenie MŚP jako nośnika przedsiębiorczości, Zmiana nastawienia politycznegowobec przedsiębiorczości jako takiej uznanie za podstawowy czynnik rozwoju. Kwestie monopolu i konkurencji. W Europie zmiany polityczne oraz pojawienie się polityki strukturalnej, uwzględniającej narzędzia wsparcia dla sektora MŚP (UE). 15

16 Sektor MŚP w Polsce wybrane fakty, istotne dla pozabankowej działalności finansowej Udział sektora MŚP w tworzeniu produktu krajowego brutto pozostaje od dłuższego czasu stabilny, oscyluje w granicach 47% 49% (np. w ,6%, w 2014 i obecnie ok. 50%). W sektorze MSP w Polsce znajduje zatrudnienie ok. 60% pracownikówsektora przedsiębiorstw sektor MSP jest głównym dostarczycielem miejsc pracy. Sektor MSP charakteryzuje się dużym rozdrobnieniem, biorąc pod uwagę dominującą wielkość przedsiębiorstw. Widoczna jest wyraźna dominacja mikroprzedsiębiorstw, pośród których znakomita większość zatrudnia do 2-3 osób. Dominuje działalność gospodarcza prowadzona w sferze handlu i usług. 16

17 Sektor MŚP w Polsce (charakterystyki) Liczba przedsiębiorstw aktywnych w Polsce, dane GUS Obecnie PL PL UE Źródło: PARP, Raport o stanie sektora MŚP w Polsce w latach , 2012, Rozdrobnienie sektora na tle UE W sektorze znajduje zatrudnienie ponad 60% pracujących w przedsiębiorstwach Przeżywalność przedsiębiorstw wypada nieco gorzej niż średnio w krajach UE (ok. 75% przeżywa 1-rok, 50% 2- rok i 30% 5-rok). 17

18 Sektor MŚP w Polsce (charakterystyki) Udział grup przedsiębiorstw w tworzeniu PKB, dane GUS Udziałw tworzeniu wartości dodanej brutto, sektor MSP, (UE) Sektor MSP przedmiot działalności, dane GUS Źródło: PARP, Raport o stanie sektora MŚP w Polsce w latach , 2012,

19 Dominująca wielkość mikroprzedsiębiorstw w gospodarce polskiej 0 osób 40,0% 35,0% 30,0% 25,0% Udział samozatrudnionych w całkowitej liczbie pracujących (PL i UE) 6-9 osób 20,0% 15,0% 10,0% 5,0% 0,0% 1 osoba 5 osób 2-4 osoby Charakterystyka mikrofirmy (PL) Źródło: PARP, Raport o stanie sektora MŚP w Polsce w latach , (dane KE). 19

20 Problematyka dostępu do źródeł finansowania (na podstawie badań) Kwestia dostępności źródeł finansowania wciąż pozostaje jednym z głównych problemów rozwoju działalności gospodarczej w szczególności dotyczy sytuacji sektora MŚP. Bariery rozwojowe w europejskim sektorze MSP. Bariery MSP Przedsiębiorstwo Mikro Małe Średnie Dostępność klientów (popyt) % 24,1 27,6 21,7 20,4 Dostępność źródeł finansowania % 15,1 15,7 15,4 13,6 Nasilająca się konkurencja % 14,6 14,3 12,8 17,4 Dostępność wykwalifikowanych kadr % 13,6 9,3 17,0 17,5 Koszty czynników produkcji % 12,2 11,8 12,7 12,4 Ograniczenia regulacyjne % 7,7 7,8 7,6 7,7 Inne % 9,7 10,1 9,7 9,1 Trudno powiedzieć / brak odpowiedzi % 2,9 3,4 3,1 1,9 Źródło: SMEs Access to Finance (Komisja Europejska i Europejski Bank Centralny). 20

21 Problematyka dostępu do źródeł finansowania (na podstawie badań) Główne źródła finansowania oraz pozyskiwane w ich ramach wielkości finansowania. Preferowane źródła finansowania rozwoju w europejskim sektorze MSP. Korzystanie i rozmiary kredytów PL UE Przedsiębiorstwo (UE) Mikro Małe Średnie Kredyty % 53,1 63,3 60,1 66,2 64,5 Finansowanie dłużne pozabankowe % 18,4 14,0 14,9 14,2 12,5 Finansowanie udziałowe (VC i BA) % 6,0 6,8 6,3 6,7 7,5 Finansowanie dłużne typu equity % 6,2 3,1 3,2 2,7 3,4 Inne % 11,4 5,7 6,2 4,5 6,2 Trudno powiedzieć/ brak odpowiedzi % 4,9 7,1 8,2 6,3 4,5 Rozmiary pozyskanego kredytu w sektorze MSP. Korzystanie i rozmiary kredytów Polska UE Przedsiębiorstwo (UE) Mikro Małe Średnie Nie zaciągnięto kredytu % 49,7 47, ,4 40,3 Poniżej 25 tys. EUR % 17,0 11,6 17,5 9,4 3,5 Od 25 tys. do 100 tys. EUR % 13,3 15,9 17,9 18,3 9,3 Od 100 tys. do 1 mln EUR % 11,9 16,8 7,6 22,2 27 Powyżej 1 mln EUR % 4,9 5,9 0,9 3,9 17,3 Trudno powiedzieć/ brak odpowiedzi % 3,1 2,1 2,1 1,7 2,6 Źródło: SMEs Access to Finance (Komisja Europejska i Europejski Bank Centralny). 21

22 Problematyka dostępu do źródeł finansowania (na podstawie badań) Najważniejsze bariery w dostępie do finansowania zewnętrznego w opiniach przedstawicieli europejskiego sektora MŚP. Korzystanie i rozmiary kredytów PL UE Przedsiębiorstwo (UE) Mikro Małe Średnie Bariery nie występują % 23,9 35,4 29,8 34,6 43,3 Niska zdolność do zabezpieczenia transakcji, niska dostępność % 26,9 21, ,9 18,2 zabezpieczeń Zbyt wysokie oprocentowanie / koszt pozyskania finansowania % 31,3 19,5 22,1 19,9 15,8 Utrata kontroli nad przedsiębiorstwem % 3,6 2,7 2,3 3,6 2,2 Finansowanie w ogóle nie jest dostępne % 2,3 6,1 6,8 5,7 5,6 Inne % 6,8 9,9 9, ,2 Trudno powiedzieć / brak odpowiedzi % 5,2 4,8 4,5 5,2 4,8 Źródło: SMEs Access to Finance (Komisja Europejska i Europejski Bank Centralny). 22

23 Źródło: na podstawie A. Skowronek-Mielczasrek 23

24 Problematyka dostępu do źródeł finansowania (na podstawie badań) Skala ograniczeń w dostępie do źródeł finansowania. Co najmniej około 1/3 populacji przedsiębiorstw napotyka trudności w dostępie do źródeł finansowania. 32% 35% 27% 22% Źródło: SMEs Access to Finance (Komisja Europejska i Europejski Bank Centralny). 24

25 Podstawy prawne interwencji W warunkach państwa prawa interwencjonizm w obszarze wspierania musi znajdować umocowanie prawne. W polskim systemie prawnym punktem wyjścia są określone przepisy konstytucyjne ( Konstytucja, 1997), zaprojektowane na wzór rozwiązań europejskich. Konstytucja wskazuje obszary interwencjonizmuwyznaczając równocześnie podstawę do organizacji działań wspierających: Koncepcja społecznej gospodarki rynkowej (art. 20 K), a w jej ramach zasady: ochrony własności (art. 21 K) i swobody działalności gospodarczej (art. 22 K): Ostatecznie, podstawę procesów wspierania sektora MŚP w Polsce znajdujemy w regulacjach ustawy o swobodzie działalności gospodarczej ( Ustawa SDG, 2004). 25

26 Podstawy prawne poziom ustawowy (SDG, Art. 103) Państwo stwarza, z poszanowaniem zasad równości i konkurencji, korzystne warunki dla funkcjonowania i rozwoju mikro, małych średnich przedsiębiorców, w szczególności przez: inicjowanie zmian stanu prawnego sprzyjających rozwojowi MŚP, w tym dotyczących dostępu do środków finansowych pochodzących z kredytów i pożyczek oraz poręczeń kredytowych; wspieranie instytucjiumożliwiających finansowanie działalności gospodarczej na dogodnych warunkach / / wyrównywanie warunków wykonywania działalności gospodarczej ze względu na obciążenia publicznoprawne; ułatwianie dostępu do informacji, szkoleń oraz doradztwa; wspieranie instytucji i organizacji działających na rzecz przedsiębiorców; promowanie współpracy/ / z innymi przedsiębiorcami polskimi i zagranicznymi. 26

27 Dziękuję za uwagę!