Integracja walutowa w Europie: geneza EMU

Transkrypt

1 Integracja walutowa w Europie: geneza EMU Wykład 13 z Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych, CE UW Copyright Gabriela Grotkowska

2 2 Wykład 13 Europejska integracja gospodarcza: podstawowe fakty Integracja walutowa ERM (1973) i EMS (1979) Pierwsze prace nad unią monetarną Kryzys ERM na początku lat 90-tych Traktat z Maastricht i EMU Koszty i korzyści tworzenia unii monetarnej Teoria optymalnego obszaru walutowego (OCA) R. Mundella Czy EMU jest OCA?

3 Kolejne etapy integracji gospodarczej

4 4 Od EWWiS do EMU 1952: EWWiS Wspólny rynek w sektorze wydobywczym i hutniczym: swoboda przepływu dóbr, usług, siły roboczej i kapitału 1957: EWG i Euroatom Wspólny rynek 1968: unia celna Rozszerzenia geograficzne

5 5 Integracja walutowa w Europie 1969: szczyt w Hadze unia walutowa (1970 Raport Wernera) Plan stworzenia unii walutowej do 1980 roku Kryzys walutowy: 1971/1973 Kryzys naftowy 1973 Mechanizm węża w tunelu (ERM): kursy mogły odchylać się o +/- 2,25%

6 6 Integracja walutowa w Europie W lipcu 1978 r. w Bremie Rada Europejska postanowiła stworzyć Europejski System Walutowy ESW, który zaczął funkcjonować w marcu 1979 r. Zastąpił on uprzednio istniejący system węża walutowego (ERM), przejmując pewne jego elementy, a jednocześnie wprowadzając nowe ESW stworzyło osiem krajów: Francja, Niemcy, Włochy, Belgia, Dania, Irlandia, Luksemburg i Holandia

7 7 Integracja walutowa w Europie ESW: ERM oraz inne elementy, jak utworzenie europejskiej jednostki walutowej (ECU) oraz mechanizm kredytowointerwencyjny. ECU była koszykiem 9 walut członkowskich ówczesnej EWG (do końca swojego istnienia obejmował te 12 walut), Udział poszczególnych walut w koszyku zależał od udziału PKB danego kraju w PKB wspólnoty i od udziału handlu w wewnętrznej wymianie. ECU było elementem mechanizmu kredytowo interwencyjnego ESW, mającego zapewnić utrzymanie poszczególnych walut w przedziale wahań wobec kursu centralnego ECU służyło też jako jednostka rozrachunkowa, nigdy nie istniało w postaci fizycznej

8 8 Kryzys ERM i decyzja o EMU i euro Problemy gospodarki niemieckiej związane ze zjednoczeniem wzrost stóp procentowych w Niemczech Od września 1992 do czerwca 1995 roku, lir włoski stracił na wartości 53% w stosunku do marki niemieckiej, peseta hiszpańska 34%, a funt brytyjski 20% rozszerzenie pasma wahań w ERM do +/- 15% Przyspieszenie prac nad stworzeniem unii walutowo gospodarczej euro

9 Unia monetarna Definicja unii monetarnej: Pełna wymienialność walut narodowych Nieodwracalne usztywnienie ich kursu Swoboda przepływu kapitału Wprowadzenie jednej wspólnej waluty nie jest wymogiem dla utworzenia unii monetarnej! Ale dodatkową ją utrwala i uwiarygodnia, powoduje dodatkowe korzyści (likwidacja kosztów wymiany walut), choć w krótkim okresie rodzi dodatkowe koszty

10 Kiedy należy tworzyć unię monetarną? Korzyści (generalnie mikroekonomiczne): Zmniejszenie kosztów transakcyjnych Zmniejszenie ryzyka kursowego Większa przejrzystość cen (od razu widać, że ten sam towar w jednym kraju kosztuje 1200, a w innym 1500 ) Koszty (makroekonomiczne): Utrata swobody prowadzenia niezależnej polityki monetarnej i kursowej zagrożenie w przypadku asymetrycznego szoku makroekonomicznego

11 Asymetryczny szok makroekonomiczny Podstawowy problem w sytuacji, gdy likwidujemy niezależne krajowe polityki gospodarcze Gdy we wszystkich krajach unii mamy podobne problemy gospodarce (np. wszędzie rośnie bezrobocie) prosta recepta krótkookresowa ekspansywna polityka fiskalna i monetarna Co zrobić, gdy we Francji rośnie bezrobocie, a w Niemczech inflacja, a my mamy jedną politykę monetarną?? Bardziej restrykcyjna polityka pomoże Niemcom, ale zaszkodzi Francuzom Bardziej ekspansywna polityka - pomoże Francuzom, ale zaszkodzi Niemcom

12 Korzyści i koszty unii monetarnej Korzyści są tym większe, im kraje więcej ze sobą handlują (wtedy najbardziej skorzystają na likwidacji kosztów transakcyjnych i ryzyka kursowego) Koszty są tym mniejsze im mniejsze jest prawdopodobieństwo wystąpienia asymetrycznych szoków gospodarczych, a to zależy m.in. Od intensywności wymiany handlowej

13 Powiązania handlowe a koszty i korzyści z unii monetarnej Koszty i korzyści z utworzenia unii monetarnej Korzyści Koszty Nie opłaca się tworzyć unii monetarnej Opłaca się tworzyć unię monetarną Intensywność powiązań handlowych, np. handel do PKB

14 Kiedy zagrożenie szokami asymetrycznymi jest duże? Gdy kraje są mało powiązane handlowo (handel powoduje przenoszenie zakłóceń między krajami) Gdy struktury gospodarcze w krajach członkowskich różnią się od siebie Gdy preferencje co do polityki gospodarczej różnią się od siebie Gdy różnią się mechanizmy transmisji monetarnej

15 Co poza polityką gospodarczą? Czy szoki makroekonomiczne można inaczej niwelować? KRAJ A: Rosną płace Spada bezrobocie MIGRACJA! KRAJ B: Spadają płace Rośnie bezrobocie Problem rozwiązałby się sam, gdyby mobilność siły roboczej była wystarczająca Odpływ pracowników z kraju B do A, podniósłby płace w kraju B (i obniżył bezrobocie), a zahamowałby wzrost płac w kraju A (i zmniejszył zagrożenie inflacją)

16 EMU: Plan Delorsa Kształt przyszłej Unii określono w raporcie Delorsa (1989) komitet skupiający szefów banków centralnych i ekspertów; W myśl tego raportu na obszarze przyszłej unii walutowej miałoby być zapewnione: pełna i nieodwracalna wymienialność walut, całkowita liberalizacja transakcji kapitałowych i pełna integracja rynku finansowego, eliminacja wahań kursowych oraz nieodwracalne usztywnienie parytetów walutowych 16

17 17 EMU: Plan Delorsa Sprawne funkcjonowanie unii walutowej wymaga prowadzenia jednej polityki pieniężnej Europejski Bank Centralny Komitet Delorsa uznał także niż niezbędnym warunkiem dla prawidłowego funkcjonowania unii walutowej jest utworzenie unii gospodarczej: jednolity rynek swobodnego przepływu towarów, usług, kapitału i pracy, wspólna polityka konkurencji wspólna polityka przemian strukturalnych, zapobiegająca dysproporcjom w rozwoju regionalnym wspólnoty, koordynacja polityki makroekonomicznej, w tym unikanie nadmiernego deficytu budżetowego.

18 18 Etapy tworzenia EMU: etap I zniesienie restrykcji w przepływach kapitału wdrożenie programu konwergencji, zwłaszcza w zakresie stabilności cen i finansów publicznych ograniczenie wahań kursów walutowych, zakaz zmian kompozycji koszyka walut wchodzących w skład ECU oraz ograniczenie możliwości częstych zmian kursów parytetowych zakończenie budowy jednolitego rynku wewnętrznego wzmocnienie koordynacji polityki gospodarczej krajów członkowskich wynegocjowanie i ratyfikowanie traktatu zawierającego poprawki do Traktatu Rzymskiego niezbędne dla utworzenie EMU (traktat z Maastricht)

19 Kryteria konwergencji z Maastricht Przyczyny ich sformułowania chęć ograniczenia ryzyka szoków asymetrycznych Kryteria fiskalne: Deficyt publiczny < 3% PKB Dług publiczny < 60% PKB Kryteria monetarne: Stopa inflacji nie może przekraczać średniej stopy inflacji w 3 krajach o najniżej stopie inflacji o więcej niż o 1,5 punktu procentowego Stopa procentowa nie może przekraczać średniej stopy procentowej w 3 krajach o najniżej stopie inflacji o więcej niż o 2 punktu procentowego Kryterium kursowe: W okresie 2 lat poprzedzających wejście do EMU kurs waluty danego kraju musi utrzymać się w widełkach wyznaczonych przez EMS

20 20 Ekonomiczne uzasadnienie kryteriów konwergencji Parytet stóp procentowych i kryterium stóp procentowych Parytet siły nabywczej i kryterium inflacyjne Stopa wzrostu gospodarczego a dług i deficyt publiczny

21 Etapy tworzenia EMU : etap II i III : II etap Zamrożenie składu walut wchodzących do koszyka i powołanie Europejskiego Instytutu Walutowego (zalążek ECB Frankfurt). Jego zadanie: wzmocnienie współpracy między narodowymi bankami centralnymi, przygotowywanie raportów dla Rady Europejskiej o postępach we wdrażaniu Unii : III etap Historyczna decyzja 2 maja 1998: Do EMU weszły te kraje, które w tym momencie spełniały warunki konwergencji i wyraziły taką wolę (11 krajów) Od 2002 roku euro w obiegu Dziś: 16 krajów, a w 4 (Dania, Łotwa, Litwa, Estonia) działa ERM II

22 Czy EMU jest optymalnym obszarem walutowym? Intensywnie powiązane handlowo, ale: Różnice w strukturze gospodarczej Różnice w preferencjach co do polityki gospodarczej Różnice w mechanizmach transmisji monetarnej Bardzo niska mobilność przestrzenna ludności

23 Dziękuję i zapraszam za tydzień.