STUDIA PODYPLOMOWE "OCHRONA ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM

Transkrypt

1 Unia Europejska i prawo unijne po Traktacie z Lizbony -zagadnienia wprowadzające Prof. dr hab. Stanisław Biernat 7 listopada 05 r. Droga Polski do Unii Europejskiej 99 Podpisanie Układu Europejskiego ustanawiającego stowarzyszenie między Rzecząpospolitą Polską z jednej strony a Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi z drugiej strony (Układu Europejskiego) 994 Wejście w życie Układu Europejskiego 994 Złożenie wniosku Rzeczypospolitej Polskiej o przystąpienie do Unii Europejskiej 997 Podjęcie decyzji Rady Europejskiej o rozpoczęciu negocjacji akcesyjnych z Polską (i innymi państwami) Negocjacje akcesyjne (w sprawie przystąpienia do Unii Europejskiej) 3 grudnia 00 Rada Europejska w Kopenhadze: decyzja o zakończeniu negocjacji z 0 państwami europejskimi, w tym Polską 6 kwietnia 003 Podpisanie Traktatu o przystąpieniu do Unii Europejskiej (traktatu akcesyjnego) 7-8 czerwca 003 r. referendum w Polsce w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikację traktatu akcesyjnego. Frekwencja: 58,85 % Za - 77,45 %; przeciw,55 %. 3 lipca 003 r. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej ratyfikował traktat akcesyjny. maja 004 r. wejście w życie traktatu akcesyjnego Obecnie Polska jest od ponad 0 lat państwem członkowskim UE i podmiotem wszelkich praw i obowiązków z tego wynikających Polska jest związana prawem unijnym Prawo UE jest częścią obowiązującego w Polsce porządku prawnego Prawo UE wywiera wielki wpływ na treść praktycznie wszystkich gałęzi prawa polskiego Polskie organy państwowe (władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej) (współ)uczestniczą w tworzeniu prawa unijnego oraz stosują prawo UE w Polsce Obywatele RP są obywatelami Unii i korzystają z praw z tym związanych. Dotyczy to zwłaszcza prawa do przemieszczania się i zamieszkania na terytorium Unii Rozszerzanie się Wspólnot Europejskich (obecnie: Unii Europejskiej) Od 95 i 957 r. 6 państw 973 Wielka Brytania, Irlandia, Dania (sprawa Norwegii) 98 Grecja

2 986 Hiszpania i Portugalia 995 Austria, Szwecja, Finlandia (sprawa Norwegii) 004 Polska, Węgry, Czechy, Słowacja, Litwa, Łotwa, Estonia, Słowenia, Cypr, Malta 007 Bułgaria i Rumunia 0 r. Podpisanie Traktatu akcesyjnego Chorwacji do UE Weszła w życie lipca 03 r Dyskusje na temat dalszego rozszerzenia Unii i końca tego procesu Islandia Serbia i dalsze państwa bałkańskie, Turcja Ukraina umowa stowarzyszeniowa? Rozwój podstaw prawnych integracji europejskiej po 945 r. 95 Paryż: Traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali wszedł w życie w 95 r.; wygasł w 00 r. Zawarło go 6 państw: Francja, RFN, Włochy, Belgia, Holandia, Luksemburg 957 Rzym: Traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG) wszedł w życie w 958 r., na czas nieoznaczony od 994 r. nazwa: Traktat o utworzeniu Wspólnoty Europejskiej (WE) TWE Inna nazwa: Traktat Rzymski 6 państw: Francja, RFN, Włochy, Belgia, Holandia, Luksemburg 957 Rzym: Traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (EUROATOM) 99 Maastricht: Traktat o Unii Europejskiej (TUE) wszedł w życie w 994 r. 3 4 Kolejne nowelizacje Traktatów (TWE i TUE): 986: Jednolity Akt Europejski 99 Maastricht 997 Amsterdam 00 Nicea (traktat wszedł w życie w 003 r.) Przebieg ostatnich reform traktatowych Unii Od co najmniej 000 r.: przekonanie, że niezbędne są reformy traktatowe Unii w nowej sytuacji dużej liczby państw i potrzeby ściślejszej integracji działalność Konwentu Europejskiego stworzenie projektu Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy (Traktatu Konstytucyjnego) październik 004 podpisanie w Rzymie Traktatu Konstytucyjnego i rozpoczęcie

3 procesu jego ratyfikacji STUDIA PODYPLOMOWE maj-czerwiec 005 negatywne wyniki referendów we Francji i Niderlandach kryzys konstytucyjny Dalsze prace nad reformami konstytucyjnymi 5 6 Uwieńczenie reform konstytucyjnych 3 XII 007 r. podpisanie traktatu w Lizbonie (Traktatu Lizbońskiego) Wejście w życie Traktatu lizbońskiego: grudnia 009 r. Co składa się na Traktat Lizboński Dwa traktaty o równej mocy prawnej / Traktat o Unii Europejskiej (TUE) zmieniony w stosunku do wcześniejszego traktatu o tej samej nazwie / Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) znacznie zmieniony w stosunku do wcześniejszego Traktatu o ustanowieniu Wspólnoty Europejskiej Oprócz tekstów samych traktatów: 37 protokołów do traktatów mających moc prawną równą traktatom 65 deklaracji do traktatów lub protokołów wszystkich państw, niektórych lub pojedynczych państw nie mają charakteru prawnie wiążącego mają znaczenie polityczne i interpretacyjne Karta Praw Podstawowych Proklamowana w 000 r. w Nicei Początkowo: o charakterze politycznym i moralnym, ale niewiążąca prawnie od wejścia w życie Traktatu lizbońskiego: moc wiążąca na równi z traktatami nie wchodzi w skład traktatów, nie jest ich częścią Elementy demokracji bezpośredniej w Unii Art. ust. 4 TUE: Obywatele Unii w liczbie nie mniejszej niż milion, mający obywatelstwo znacznej liczby Państw Członkowskich, mogą podjąć inicjatywę zwrócenia się do Komisji Europejskiej o przedłożenie, w ramach jej uprawnień, odpowiedniego wniosku w sprawach, w odniesieniu do których, zdaniem obywateli, stosowanie Traktatów wymaga aktu prawnego Unii. 0 Art. TUE Wzmocnienie roli parlamentów narodowych. M.in.: otrzymują projekty aktów prawodawczych sprawują kontrolę przestrzegania zasady pomocniczości 3

4 sprawują kontrolę w obszarze wolności bezpieczeństwa i sprawiedliwości uczestniczą w procedurze zmiany traktatów uczestniczą w procedurze przyjmowania nowych państw do UE 3 W ostatnich latach: kryzys gospodarczy i instytucjonalny Unii Początek: poważne trudności finansowe i gospodarcze niektórych państw członkowskich (Grecja, Portugalia, Hiszpania, Włochy, Irlandia) Brak zadowalających podstaw traktatowych do udzielania pomocy państwom Wady strukturalne systemu strefy euro: Brak instrumentów kontroli polityki budżetowej i zintegrowanego systemu nadzoru bankowego Mechanizmy przeciwdziałania kryzysowi gospodarczemu Zmiany w traktatach konieczność zgody wszystkich państw Umowy międzynarodowe państw strefy EURO Traktat o Europejskim Mechanizmie Stabilizacyjnym Traktat o stabilności, koordynacji i zarządzaniu w Unii Gospodarczej i Walutowej Traktat o Unii Bankowej (projekt) Cecha charakterystyczna obecnej sytuacji prawnej w Unii Coraz większe zróżnicowanie sytuacji prawnej: Państw strefy EURO Państw członkowskich spoza strefy EURO 4 Problemy Polski z tym związane Polska nie należy do strefy EURO Aby przystąpić, musi spełnić warunki ekonomiczne, tzw. kryteria konwergencji dotyczące: stabilności cen fiskalne kursowe odnoszące się do stóp procentowych Korzyści związane z przynależnością do strefy EURO 5 6 Kryteria polityczne i konstytucyjne Akceptacja narodu bezpośrednia lub wyrażona przez Parlament Konieczność zmiany Konstytucji RP, Zwłaszcza: art. 7, dotyczącego NBP i Rady Polityki Pieniężnej Sygnalizacja: wybrane przepisy traktatów europejskich odnoszące się do środowiska Fragment preambuły do TUE: WYRAŻAJĄC MOCNĄ WOLĘ popierania postępu gospodarczego i społecznego swych 4

5 narodów poprzez urzeczywistnienie rynku wewnętrznego oraz umacnianie spójności i ochrony środowiska, przy uwzględnieniu zasady zrównoważonego rozwoju, oraz prowadzenia polityk, które zapewnią, że integracji gospodarczej towarzyszyć będzie równoczesny postęp w innych dziedzinach, 7 Art. 3 ust. 3 TUE: Unia ustanawia rynek wewnętrzny. Działa na rzecz trwałego rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o wysokiej konkurencyjności zmierzająca do pełnego zatrudnienia i postępu społecznego oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości środowiska. Wspiera postęp naukowo-techniczny. Artykuł TFUE: Przy ustalaniu i realizacji polityk i działań Unii, w szczególności w celu wspierania zrównoważonego rozwoju, muszą być brane pod uwagę wymogi ochrony środowiska. 8 Tytuł XX TFUE: Środowisko (art. 9-93) Artykuł 37 Karty Praw Podstawowych Ochrona środowiska Wysoki poziom ochrony środowiska i poprawa jego jakości muszą być zintegrowane z politykami Unii i zapewnione zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. 5