Gospodarka i funkcjonowanie Unii Europejskiej. Wykład XI Unia Gospodarczo-Walutowa

Transkrypt

1 Gospodarka i funkcjonowanie Unii Europejskiej Wykład XI Unia Gospodarczo-Walutowa

2 Geneza UGW System z Bretton Woods Złoto jako główny środek rezerwowy i płatniczy Stały parytet wymiany dolara na złoto (35 USD za 1 uncję) jako gwarancja stabilizacji Stałe kursy wymiany walut względem złota (dopuszczalny korytarz wahań ± 1%) Plan Barre a (1969 r. Haga) utworzenia unii walutowej poprzez usztywnienie kursów i przyjęcie wspólnego pieniądza Koncepcja monetarystyczna utworzenia unii walutowej (Francja, Belgia, Luksemburg) plan Barrea Koncepcja ekonomiczna utworzenia unii walutowej (Niemcy. Holandia, Włochy) plan Schillera 2

3 Geneza UGW Plan Wernera wprowadzenie unii ekonomicznej i monetarnej w ciągu 10 lat centralizacja polityki budŝetowej jednolita polityka pienięŝna, którą miał realizować ponadnarodowy bank centralny WąŜ w tunelu Raporty dotyczące sposobów unii walutowej Grupa Roberta Marjolina przejęcie uprawnień narodowych władz gospodarczych przez instytucje Wspólnoty, powołanie wspólnego organu regulującego kursy walutowe i emisję pieniądza. Grupa Optica obniŝenie inflacji i konwergencja polityk gospodarczych w celu wprowadzenia kursów stałych Manifest Dnia Wszystkich Świętych wprowadzenie wspólnej waluty Europa funkcjonującej równolegle z walutami narodowymi Raport Leo Tiendemansa likwidacja barier w przepływie kapitału oraz powołanie wspólnotowego centrum decyzyjnego kształtującego europejską politykę walutową 3

4 Droga do euro BE, FR, DE, IT, LUX, NL 1973 IRL, GB, DK w EC 1981 ES w EC 1986 PT w EC 1995 AT, FI, SE w UE 1992 Traktat z Maastricht 2004 PL, CZ, HU, SK, SI, LT, LV, EE, MT, CY w UE 2008 BG, RO w UE ustanowienie ESW; GB poza układem 2002 wycofanie walut narodowych 1999 wprowadzenie Euro 1996 FI oraz (ponownie) I w ESW 1972 wąŝ w tunelu 1970 Plan Wernera 1994 utworzenie EIW Lato 1993 kryzys ESW; ITL, GBP, ESP, PTE, IEP poza pasmem ESW 1992 PT w ESW 1990 GB w ESW 1989 Raport Delorsa ES w ESW 2009 SK w strefie euro 2008 MT i CY w strefie euro 2007 SI w strefie euro 4

5 Europejski System Walutowy Konstrukcja ESW ECU Mechanizm kursowy (ERM) Pasmo wahań ± 2,5% lub ± 6% (lir, korona duńska i szwedzka, peseta, escudo) Mechanizm interwencyjnokredytowy wspomagający równowaŝenie bilansu płatniczego Waluta Waga waluty Marka niemiecka (DEM) 30,1 33,0 Frank francuski (FRF) 19,0 20,5 Funt brytyjski (GBP) 13,0 10,5 Lir włoski (ITL) 10,2 7,6 Gulden holenderski (NLG) 9,4 10,4 Frank belgijski (BEF) 7,9 8,8 Peseta hiszpańska (ESP) 5,3 4,3 Korona duńska (DKK) 2,5 2,7 Funt irlandzki (IEP) 1,1 1,1 Eskudo portugalskie (PTE) 0,8 0,7 Drachma grecka (GRD) 0,8 0,5 5

6 Trzy etapy tworzenia UGW Raport Delorsa (1989) Pierwszy etap 1 lipca 1990 Całkowita swoboda transakcji kapitałowych Zacieśnianie współpracy między bankami centralnymi Swoboda stosowania ECU Poprawa konwergencji gospodarczej Drugi etap 1 stycznia 1994 r. Utworzenie Europejskiego Instytutu Walutowego i Europejskiego Systemu Banków Centralnych Zakaz kredytowania sektora publicznego przez bank centralny Zwiększenie koordynacji polityki pienięŝnej Poprawa konwergencji gospodarczej Trzeci etap 1 stycznia 1999 r. Nieodwracalne ustalenie kursów wymiany walut narodowych na euro Wprowadzenie euro Prowadzenie wspólnej polityki pienięŝnej przez Europejski System Banków Centralnych Wprowadzenie mechanizmu kursowego ERM II Pakt Stabilności i Wzrostu 6

7 Polityka gospodarcza w UGW 7

8 Mapa krajów członkowskich strefy euro 8

9 Kwestie formalne przyjęcia Euro przez kraje członkowskie Traktat o Wspólnotach Europejskich: Art. 2 Celem Unii Europejskiej jest między innymi [ ] ustanowienie unii gospodarczej i walutowej, obejmującej docelowo jedną walutę Art. 121 Wszystkie państwa członkowskie UE mają obowiązek przejścia do trzeciego etapu UGW i spełnić wymagane warunki członkostwa Art. 122 Warunki derogacji postanowień Traktatu Zjednoczone Królestwo i Dania specjalne protokoły dołączone do Traktatu opcja opt-out 9

10 Państwa członkowskie z derogacją Integracja walutowa i członkostwo kraju w Eurosystemie wymaga spełnienia kryteriów zbieŝności. Traktat przewiduje derogację uczestnictwa w przypadku krajów, w których spełnienie tych kryteriów jest czasowo niemoŝliwe. Kraje wstępujące do UE od 2004 r. są zobligowane do przyjęcia euro warunkami indywidualnych traktatów akcesyjnych. Czerwiec 2003 referendum akcesyjne w Polsce Zdecydowana większość Polaków opowiedziała się za wejściem do Unii Europejskiej na warunkach określonych w dokumentach akcesyjnych 10

11 Kwestie formalne przyjęcia Euro przez kraje członkowskie Art. 5 Aktu dotyczącego przystąpienia do członkowstwa stwierdza, Ŝe KaŜde z nowych Państw Członkowskich uczestniczy w unii gospodarczej i walutowej z dniem przystąpienia jako Państwo Członkowskie objęte derogacją w rozumieniu Art. 122 TWE 11

12 Formalne kryteria konwergencji Deficyt sektora finansów publicznych poniŝej 3% PKB ZadłuŜenie sektora publicznego poniŝej 60% PKB Stabilne ceny poziom średniorocznej inflacji nie wyŝszy niŝ 1,5 punktu procentowego od średniej z trzech krajów o najniŝszej w UGW stopie (wartość referencyjna koniec X ,8%, Polska 2,6%) Trwałość stabilnych cen poziom długoterminowych stóp procentowych nie wyŝszy niŝ 2 punkty procentowe od średniej z trzech krajów o najbardziej stabilnych cenach (wartość referencyjna koniec X ,4%, Polska 5,5%) Stabilność waluty uczestnictwo w mechanizmie ERM II przez co najmniej 2 lata bez powaŝnych napięć, przestrzeganiu normalnych granic wahań i unikaniu dewaluacji 12

13 Kryteria fiskalne Metodologia obliczania deficytu Przyczyny wprowadzenia dla zapewnienia stabilności gospodarek (automatyczne stabilizatory) koszty wysokiego długu publicznego zostaną rozłoŝone na wszystkich członków unii monetarnej finansowanie wydatków państwa zaciąganiem długu publicznego moŝe negatywnie wpływać na kurs wspólnej waluty w kierunku jego aprecjacji. 13

14 Deficyt budŝetowy w krajach strefy Euro Źródło: NBP 14

15 Kryteria fiskalne Wyszczególnienie Produkt Krajowy Brutto (PKB) Deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych % PKB 5,7 4,3 3,8 2,0 Dług sektora instytucji rządowych i samorządowych % PKB 45,7 47,1 47,7 44,9 15

16 Deficyt budŝetowy i dług publiczny w państwach członkowskich z derogacją w 2007 r. Źródło: NBP Źródło: NBP 16

17 Stabilność cen HICP a CPI Przyczyna wprowadzenia inercja inflacyjna i realny koszty wyrównywania poziomów inflacji w ramach unii monetarnej, problemy w prowadzeniu polityki pienięŝnej 17

18 Inflacja w strefie Euro Źródło: NBP Źródło: NBP 18

19 Stopa inflacji HICP w Polsce a kryterium stabilności cen Źródło: NBP Źródło: NBP 19

20 Stabilność cen Źródło: Convergence Report European Economy 3/2008 Wartość średniorocznej inflacji w Polsce kształtowała się poniŝej wartości referencyjnej od jesieni 2005 do początku 2008 r. W końcu 2008 r. poziom inflacji przekroczy wartość referencyjną. W końcu 2008 r. Polska nie spełniała kryterium inflacyjnego 20

21 Stopa HICP w krajach z derogacją Źródło: NBP 21

22 Stabilność stóp procentowych Wyznaczana przez rentowność długoterminowych obligacji państwowych Przyczyna wprowadzenia weryfikacja, czy długookresowy spadek oczekiwań inflacyjnych moŝna uznać za zjawisko trwałe 22

23 Stabilność stóp procentowych Długookresowa stopa procentowa kształtowała się 0,8 pkt proc. poniŝej wartości referencyjnej. Polska spełnia kryterium stóp procentowych Źródło: Convergence Report European Economy 3/

24 Kryterium kursowe Asymetryczne podejście do oceny stopnia spełnienia kryterium większa tolerancja dla aprecjacji krajowej waluty Przyczyna wprowadzenia weryfikacja zdolności kraju do ustabilizowania kursu krajowej waluty względem Euro zapobieganie dewaluacji na krótko przed przystąpieniem do strefy euro 24

25 Nominalny kurs walutowy w Polsce Źródło: Convergence Report European Economy 3/

26 Kryterium konwergencji prawnej Polska nie spełnia kryterium konwergencji prawnej zapewnienie zgodności z postanowieniami Traktatu i Statutu ESBC i EBC wymaga (wnioski z Raportów KE i EBC o konwergencji z 2006 r. i 2008 r.): nowelizacji Konstytucji RP nowelizacji ustawy o NBP 26

27 Kierunki zmian prawnych Konstytucja art. 227 Konstytucji RP (wyłączne prawo emisji pieniądza, cele działalności NBP, polityka pienięŝna), art. 198 Konstytucji RP a niezaleŝność personalna NBP art. 203 Konstytucji RP a niezaleŝność instytucjonalna NBP 27

28 Kierunki zmian prawnych nowelizacja ustawy o NBP: gwarancje niezaleŝności NBP zapewnienie niezaleŝności instytucjonalnej NBP, zapewnienie niezaleŝności personalnej NBP; integracja prawna NBP w ramach Eurosystemu: uregulowanie w ustawie o NBP problematyki: celów działalności NBP, polityki pienięŝnej i jej instrumentów, emisji i wycofywania znaków pienięŝnych prawnych środków, płatniczych na obszarze RP, gromadzenia i zarządzania rezerwami dewizowymi, gromadzenia danych statystycznych, polityki kursowej, obowiązku konsultacji z EBC określonych projektów aktów polskiego prawa. 28

29 Potencjalne niespójności kryteriów Efekt Balassy-Samuelsona inflacyjny efekt szybszego wzrostu produktywności pracy w gospodarkach doganiających moŝe powodować systematycznie wyŝszy poziom inflacji w nowych krajach członkowskich niŝ w krajach UE 15 (o wolniejszym tempie wzrostu wydajności). Spełnienie kryterium inflacyjnego będzie zatem wymagało podnoszenia stóp procentowych, co moŝe powodować aprecjację waluty powyŝej kursu równowagi 29

30 Kryteria z Maastricht a konkurencyjność gospodarek Po ustabilizowaniu warunków funkcjonowania na poziomie polityki fiskalnej i pienięŝnej, rośnie znaczenie czynników miękkich : wyposaŝenie w kapitał ludzki, stabilność i ezgekwowalność prawa, stopień ochrony wierzycieli, poziom korupcji, warunki prowadzenia działalności gospodarczej determinowane przez zakres regulacji administracyjnych postęp techniczny i organizacyjny. 30

31 Dziękuję za uwagę 31